18:43 / 18-06-2025
MEDİA: Solovyovdan üzrxahlıq gözləyirik
18:36 / 18-06-2025
Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərindəki qəza aradan qaldırılıb
17:35 / 18-06-2025
Kino şirkətinin direktoru 3 milyon dollar maaş alacaq
17:21 / 18-06-2025
Gələn həftə Məhərrəm ayı başlayır
17:17 / 18-06-2025
Kamran Əliyev üç rayona prokuror təyin edib
17:09 / 18-06-2025
ABŞ prezidenti Ukrayna rəsmilərini qəzəbləndirib
16:25 / 18-06-2025
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
16:01 / 18-06-2025
Natanz nüvə obyektində sızma var
15:37 / 18-06-2025
"Zeytun” aptekləri Tarif Şurasının qərarına tabe olmur
15:31 / 18-06-2025
İsrail Yaxın Şərqdə hegemon dövlətə çevrilir
15:21 / 18-06-2025
ASC və MMC-yə məxsus əmlaklar hərraca çıxarılacaq
14:49 / 18-06-2025
Ukrayna daha iki yaşayış məntəqəsini itirib
14:19 / 18-06-2025
Çempionlar Liqası: "Qarabağ"ın rəqibi bəlli olub
14:14 / 18-06-2025
Prezident İlham Əliyev Nataliya Kiselovanı qəbul edib - Fotolar
14:03 / 18-06-2025
Zakir Həsənov Belarusda hərbi zavodlara baş çəkib
13:48 / 18-06-2025
İsrailin İrana hücumları nəticəsində 585 nəfər ölüb
13:37 / 18-06-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Erməni Apostol Kilsəsinin müdafiəsinə qalxır
13:33 / 18-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:22 / 18-06-2025
TikTok qadağası daha 90 gün təxirə salınıb
13:18 / 18-06-2025
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
13:12 / 18-06-2025
Ağdama növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
12:44 / 18-06-2025
Müdafiə naziri Türkiyə-İran sərhədinə gəlib
12:34 / 18-06-2025
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
11:49 / 18-06-2025
MEDİA jurnalistlər üçün müsabiqə elan edib
11:41 / 18-06-2025
Prokurorluq: "Restoranlarda artan zəhərlənmələrə qarşı tədbir görülür"
11:31 / 18-06-2025
İstismar müddəti başa çatmış döyüş sursatları məhv ediləcək
11:30 / 18-06-2025
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
11:28 / 18-06-2025
Fikrət Məmmədov təltif olunub
11:17 / 18-06-2025
Kiyevə kütləvi hücum: qurbanların sayı artır - Foto
11:07 / 18-06-2025
Trampın nümayəndəsi Lukaşenko ilə görüşə hazırlaşır
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
22:59 / 17-06-2025
İranın keçmiş prezidenti Tehranda öldürülüb - (Yenilənib)
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
22:31 / 13-06-2025
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
19:03 / 13-06-2025
Müğənninin itkin düşən qardaşı oğlu tapılıb
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
14:29 / 14-06-2025
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
KTMT - gələcəyi olmayan hərbi ittifaq
Tarix: 06-07-2021 18:43 | Bölmə: Slayd
Rusiya, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Ermənistanı özündə birləşdirən hərbi ittifaq olan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) nə altı üzv ölkənin özündə, nə də xaricində heç vaxt çox populyar olmayıb. Buradakı məsələ qətiliklə üzv dövlətlərdən böyük xərclər tələb etməsi və ya təcavüzkar bir ekspansiya siyasəti aparmaq deyil. KTMT-nin populyar olmamasının səbəbləri daha çox təhqiramizdir və bu barədə az adam bilir.
Reyting.az xəbər verir ki, “Carnegie Center - Russia” saytında dərc olunmuş məqalədə KTMT-nin dumanlı gələcəyə sahib olduğu bildirilir.
Məqalədə qeyd olunur: 2019-cu ildə Ebert Vəqfinin keçirdiyi anketdə ukraynalıların 57 faizi, latviyalıların 62 faizi və polşalıların 66 faizi KTMT-nin rolunun güclənməsini dəstəklədiyini göstərib. Tədqiqatçıların bu ölkələrdə bu qədər gizli rusofillər tapması ehtimalı azdır. Respondentlər sadəcə, tanımadıqları bir təşkilatın adını bəyəniblər. Axı "kollektiv təhlükəsizliyə” qarşı kim çıxar ki?
Keçən il KTMT o qədər sınaqla üzləşib ki, bu təşkilatın faydaları barədə müzakirələr dar ekspert dairələrindən, Rusiya istisna olmaqla, demək olar ki, bütün iştirakçı ölkələrdə geniş siyasi müzakirəyə keçib. Üstəlik, bu sualın cavabları çox vaxt məyusedici olur və bu da KTMT-nin nə etməli olduğunu və ümumiyyətlə, bunun nə dərəcədə əlverişli olduğunu bir daha düşünməyə məcbur edir.
KTMT üçün əsas sınaq keçənilki Qarabağ müharibəsi idi. Təşkilat əslində, ona məhəl qoymadı. Bu, erməni cəmiyyətində ciddi məyusluğa səbəb olub və hərbi əməliyyatların Dağlıq Qarabağda - rəsmi olaraq Azərbaycan ərazisində - baş verməsi barədə qanuni izahından məmnun qalmayıb.
Üstəlik, zaman-zaman Azərbaycan raketləri Ermənistanın öz ərazisinə uçub. Bir dəfə də Azərbaycan belə bir həmləni etiraf edib və bunu "mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün qabaqcadan zərbə" adlandırıb: erməni raket sistemləri Vardenisdən bir az aralıda yerləşdirilib.
Nəzəri olaraq, Təşkilatın əsas götürüldüyü Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsinin 4-cü maddəsi burada işləyə bilər. Həmin maddədə bildirilir ki, "iştirakçı dövlətlərdən biri təcavüzə məruz qalırsa (təhlükəsizlik, sabitlik, ərazi bütövlüyü və suverenliyi təhdid edən silahlı hücum), onda bu, iştirakçı dövlətlər tərəfindən bütün dövlətlərə qarşı təcavüz kimi qəbul ediləcəkdir".
Bəzi erməni siyasətçilər daha sonra bu həqiqətə işarə etdilər və Baş nazir Nikol Paşinyandan KTMT-yə müraciət etməyi tələb etdilər, amma o bunu etmədi.
Paşinyan rəsmi olaraq KTMT-yə yalnız 2021-ci ilin yazında, Azərbaycan hərbçiləri, İrəvanın iddia etdiyi kimi, Ermənistan ərazilərində mövqelər tutduqları ölkələr arasında “sərhədləri dəqiqləşdirməyə” başladıqda müraciət edib. Erməni tərəfinin verdiyi məlumata görə, “Ermənistan ərazisində” minə qədər azərbaycanlı əsgər olub və sərhədin şimal hissələrində atışma baş verib.
Yardım axtarma proseduru başlayıb, lakin Düşənbədə keçirilən xarici işlər nazirlərinin iclasında müraciət rədd edilib. Fakt budur ki, KTMT-də bir müttəfiqi qorumaq üçün qüvvələrdən istifadə qərarı iştirakçı ölkələrin rəhbərləri tərəfindən verilir. Bundan əlavə, KTMT sədri də yardım göstərilməsi məsələsini qaldırmalıdır. Sədr hər il dəyişir - bu, KTMT Kollektiv Təhlükəsizlik Şurasının keçirildiyi ölkənin lideridir. 2020-ci ildə Rusiya, 2021-ci ildə Tacikistan idi.
Başqa sözlə, Ermənistanın KTMT-dən həqiqi hərbi yardım alması üçün Paşinyanın müraciətindən sonra bu məsələ Tacikistan prezidenti Emoməli Rəhmon tərəfindən qaldırılmalı və bütün digər fəsillər yardımın verilməsini yekdilliklə təsdiqləməli idi, çünki qərarlar Təşkilatda konsensus əsasında qəbul olunur.
KTMT-nin həqiqi kollektiv müdafiə əməliyyatlarına başlaya biləcəyi bir vəziyyətin demək olar ki, mümkün olmadığı aydındır. Müasir müharibə tam sərhəd atışmaları, təxribat və sübut edilməsi çətin olan kiber hücumlardır. KTMT nizamnaməsi isə yalnız təbliğatçıların xəyallarında baş verən "Barbarossa" planı üslubunda genişmiqyaslı hərbi hücum üçün nəzərdə tutulub.
Erməni cəmiyyəti təəccüblü şəkildə müttəfiqlərin bu münasibətini xəyanət kimi qəbul edib. Ən çox KTMT-yə ümid bəsləyənlər Ermənistanda idi, çünki orada hərbi təhlükə olduqca realdır. İndi anketlər respondentlərin yalnız 7 faizinin KTMT-nin köməyinə güvəndiyini göstərir və erməni siyasətçilər mütəmadi olaraq Təşkilatı ləngliyinə görə tənqid edirlər.
Son bir ildə KTMT üçün ikinci sınaq iki iştirakçı arasında silahlı qarşıdurma idi - Qırğızıstan və Tacikistan arasında tank və minaatanlardan istifadə edilən aprel sərhəd müharibəsi. Oradakı vəziyyət təəccüblü idi: döyüşlər zamanı Qırğızıstanın Müdafiə naziri və Təhlükəsizlik Şurasının katibi KTMT dövlətlərinin Müdafiə Nazirləri Şurasının iclasında düşmənin paytaxtı Düşənbədə idilər.
Təşkilatın baş katibi Stanislav Zas daha sonra tərəfləri barışığa çağırıb, lakin ümumiyyətlə, onun burada köməkçi olmadığı bəlli olub. Təşkilat üzvlərinin bir-biri ilə müharibə etməsi halında KTMT nizamnaməsində sadəcə olaraq müəyyən edilmir. Rusiyanın və ya deyək ki, Qazaxıstanın irəli sürə biləcəyi bütün təşəbbüslər - vasitəçilik və danışıqlar platforması təklif etmək artıq Təşkilatda iştirakla əlaqələndirilmir.
İştirakçı ölkələrin KTMT-nin imicini bir şəkildə yaxşılaşdırmağa və subyektivliyini əməllərlə möhkəmləndirməyə çalışmadığını söyləmək olmaz. 2017-ci ildə Rusiya, Təşkilatın yalnız sərhədlərində deyil, həm də uzaq yanaşmalarda, məsələn, Suriyada təhdidlərlə mübarizə aparmaq fikrini müzakirə edib. Moskva müttəfiqlərindən öz kontingentini oraya göndərmələrini xahiş etsə də, ancaq açıq şəkildə xüsusi sadiqliyini göstərmək istəyən yalnız Ermənistan cavab verib. Düzdür, erməni hərbçiləri özlərini minalardan təmizləmə əməliyyatları ilə məhdudlaşdıraraq döyüşlərdə iştirak etməyiblər.
Donbasla bağlı danışıqlar zamanı mümkün sülhməramlıların tətbiqi barədə müzakirələr başlayanda, bunların KTMT-nin nümayəndələri olması fərziyyəsi ortaya çıxıb. Baş katibin müavini Valeri Semerikov, yuxarıda bir siyasi qərar olduğu təqdirdə bunun baş verə biləcəyini də istisna etməyib. Ancaq o vaxtdan bəri Donbas qəsəbəsi çıxılmaz vəziyyətə gəldi və belə bir nikbin ssenari artıq xatırlanmır.
Nəhayət, KTMT çərçivəsində vahid terror təşkilatlarının siyahısını yaratmağa çalışıblar. Ancaq bu da gerçəkləşməyib.
Nəticə etibarilə KTMT oxşar NATO manevrlərinə və “dəyirmi masa”da “hərbi-siyasi vəziyyətin müzakirəsinə” qarşı təşkil olunmuş hərbi təlimlər xaricində özünü demək olar ki, göstərə bilmir. Bu cür görüşlərdə, digər şeylərlə yanaşı, ABŞ-ın postsovet məkanındakı laboratoriyalarda yaratdığı "bioloji təhlükə"dən danışırlar. Ancaq problem ondadır ki, Moskvanı narahat edən, o cümlədən Təşkilata üzv olan Ermənistan və Qazaxıstanda laboratoriyalar var.
Genişlənmənin köməyi ilə KTMT-nin yenidən dirçəldilməsi ehtimalı barədə danışmağa da ehtiyac yoxdur. Bir neçə il əvvəl Azərbaycanın ora daxil olması ehtimalı ilə bağlı mübahisələr çox idi, xüsusən də 1992-ci ildə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsini imzalamışdı. Ancaq, göründüyü kimi, bunlar Bakı tərəfindən Ermənistanı təcrid etmək üçün yalnız diplomatik manevrlər idi. İndi İkinci Qarabağ müharibəsindəki qələbədən sonra, çətin ki, Azərbaycan özünü lazımsız öhdəliklərlə bağlamaq istəsin.
Üzvlük, daha doğrusu geri qayıtmaq üçün başqa bir nəzəri namizəd 2012-ci ildə KTMT-dən çıxan Özbəkistandır. 2016-cı ildə hakimiyyətə gələn Şavkat Mirziyoyev qonşularla münasibətlərini yaxşılaşdırmağa başlayanda Daşkəndin KTMT-yə qaytarılması təklif edilib. Həqiqətən, 2006-cı ildə iştirakını artıq dayandırmışdı və daha sonra geri qayıtmışdı.
Lakin Moskvanın Daşkəndin Aİİ-yə müşahidəçi qismində qoşulmasına inandırdığı çətinliklə bu gözləntilərin reallaşması ehtimalı azdır. Özbəkistanın Əfqanıstanla sərhədi xüsusilə uzun deyil və xarici yardım olmadan uğurla qorunur. Qonşularla problemlərdə - məsələn, Fərqanə Vadisində - KTMT, keçmiş təcrübədən də göründüyü kimi, çox az faydalıdır.
Buna baxmayaraq, KTMT-nin hələ də özünü göstərmək şansı var: əgər Təşkilat Amerika qoşunlarının Əfqanıstandan çıxarılmasından sonra effektiv və yaxşı koordinasiyalı iş nümayiş etdirə bilsə. Hazırlıq işləri artıq davam edir - 2021-ci ildə KTMT Tacikistanda üç, Rusiyada da bir təlim planlaşdırır. Amerikanın Əfqanıstandan çəkilməsindən sonra Mərkəzi Asiyanın hansı problemlərlə üzləşəcəyini dəqiq demək çətindir. Ancaq Rusiyanın köməyi ilə bu cür riskləri ehtiva edən tutarlı bir strategiya hazırlamaq mümkün olarsa, KTMT-nin faydaları ilə bağlı şübhələr çox az olacaqdır.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-07-2021 18:43 | Bölmə: Slayd
Rusiya, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Ermənistanı özündə birləşdirən hərbi ittifaq olan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) nə altı üzv ölkənin özündə, nə də xaricində heç vaxt çox populyar olmayıb. Buradakı məsələ qətiliklə üzv dövlətlərdən böyük xərclər tələb etməsi və ya təcavüzkar bir ekspansiya siyasəti aparmaq deyil. KTMT-nin populyar olmamasının səbəbləri daha çox təhqiramizdir və bu barədə az adam bilir.
Reyting.az xəbər verir ki, “Carnegie Center - Russia” saytında dərc olunmuş məqalədə KTMT-nin dumanlı gələcəyə sahib olduğu bildirilir.
Məqalədə qeyd olunur: 2019-cu ildə Ebert Vəqfinin keçirdiyi anketdə ukraynalıların 57 faizi, latviyalıların 62 faizi və polşalıların 66 faizi KTMT-nin rolunun güclənməsini dəstəklədiyini göstərib. Tədqiqatçıların bu ölkələrdə bu qədər gizli rusofillər tapması ehtimalı azdır. Respondentlər sadəcə, tanımadıqları bir təşkilatın adını bəyəniblər. Axı "kollektiv təhlükəsizliyə” qarşı kim çıxar ki?
Keçən il KTMT o qədər sınaqla üzləşib ki, bu təşkilatın faydaları barədə müzakirələr dar ekspert dairələrindən, Rusiya istisna olmaqla, demək olar ki, bütün iştirakçı ölkələrdə geniş siyasi müzakirəyə keçib. Üstəlik, bu sualın cavabları çox vaxt məyusedici olur və bu da KTMT-nin nə etməli olduğunu və ümumiyyətlə, bunun nə dərəcədə əlverişli olduğunu bir daha düşünməyə məcbur edir.
KTMT üçün əsas sınaq keçənilki Qarabağ müharibəsi idi. Təşkilat əslində, ona məhəl qoymadı. Bu, erməni cəmiyyətində ciddi məyusluğa səbəb olub və hərbi əməliyyatların Dağlıq Qarabağda - rəsmi olaraq Azərbaycan ərazisində - baş verməsi barədə qanuni izahından məmnun qalmayıb.
Üstəlik, zaman-zaman Azərbaycan raketləri Ermənistanın öz ərazisinə uçub. Bir dəfə də Azərbaycan belə bir həmləni etiraf edib və bunu "mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün qabaqcadan zərbə" adlandırıb: erməni raket sistemləri Vardenisdən bir az aralıda yerləşdirilib.
Nəzəri olaraq, Təşkilatın əsas götürüldüyü Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsinin 4-cü maddəsi burada işləyə bilər. Həmin maddədə bildirilir ki, "iştirakçı dövlətlərdən biri təcavüzə məruz qalırsa (təhlükəsizlik, sabitlik, ərazi bütövlüyü və suverenliyi təhdid edən silahlı hücum), onda bu, iştirakçı dövlətlər tərəfindən bütün dövlətlərə qarşı təcavüz kimi qəbul ediləcəkdir".
Bəzi erməni siyasətçilər daha sonra bu həqiqətə işarə etdilər və Baş nazir Nikol Paşinyandan KTMT-yə müraciət etməyi tələb etdilər, amma o bunu etmədi.
Paşinyan rəsmi olaraq KTMT-yə yalnız 2021-ci ilin yazında, Azərbaycan hərbçiləri, İrəvanın iddia etdiyi kimi, Ermənistan ərazilərində mövqelər tutduqları ölkələr arasında “sərhədləri dəqiqləşdirməyə” başladıqda müraciət edib. Erməni tərəfinin verdiyi məlumata görə, “Ermənistan ərazisində” minə qədər azərbaycanlı əsgər olub və sərhədin şimal hissələrində atışma baş verib.
Yardım axtarma proseduru başlayıb, lakin Düşənbədə keçirilən xarici işlər nazirlərinin iclasında müraciət rədd edilib. Fakt budur ki, KTMT-də bir müttəfiqi qorumaq üçün qüvvələrdən istifadə qərarı iştirakçı ölkələrin rəhbərləri tərəfindən verilir. Bundan əlavə, KTMT sədri də yardım göstərilməsi məsələsini qaldırmalıdır. Sədr hər il dəyişir - bu, KTMT Kollektiv Təhlükəsizlik Şurasının keçirildiyi ölkənin lideridir. 2020-ci ildə Rusiya, 2021-ci ildə Tacikistan idi.
Başqa sözlə, Ermənistanın KTMT-dən həqiqi hərbi yardım alması üçün Paşinyanın müraciətindən sonra bu məsələ Tacikistan prezidenti Emoməli Rəhmon tərəfindən qaldırılmalı və bütün digər fəsillər yardımın verilməsini yekdilliklə təsdiqləməli idi, çünki qərarlar Təşkilatda konsensus əsasında qəbul olunur.
KTMT-nin həqiqi kollektiv müdafiə əməliyyatlarına başlaya biləcəyi bir vəziyyətin demək olar ki, mümkün olmadığı aydındır. Müasir müharibə tam sərhəd atışmaları, təxribat və sübut edilməsi çətin olan kiber hücumlardır. KTMT nizamnaməsi isə yalnız təbliğatçıların xəyallarında baş verən "Barbarossa" planı üslubunda genişmiqyaslı hərbi hücum üçün nəzərdə tutulub.
Erməni cəmiyyəti təəccüblü şəkildə müttəfiqlərin bu münasibətini xəyanət kimi qəbul edib. Ən çox KTMT-yə ümid bəsləyənlər Ermənistanda idi, çünki orada hərbi təhlükə olduqca realdır. İndi anketlər respondentlərin yalnız 7 faizinin KTMT-nin köməyinə güvəndiyini göstərir və erməni siyasətçilər mütəmadi olaraq Təşkilatı ləngliyinə görə tənqid edirlər.
Son bir ildə KTMT üçün ikinci sınaq iki iştirakçı arasında silahlı qarşıdurma idi - Qırğızıstan və Tacikistan arasında tank və minaatanlardan istifadə edilən aprel sərhəd müharibəsi. Oradakı vəziyyət təəccüblü idi: döyüşlər zamanı Qırğızıstanın Müdafiə naziri və Təhlükəsizlik Şurasının katibi KTMT dövlətlərinin Müdafiə Nazirləri Şurasının iclasında düşmənin paytaxtı Düşənbədə idilər.
Təşkilatın baş katibi Stanislav Zas daha sonra tərəfləri barışığa çağırıb, lakin ümumiyyətlə, onun burada köməkçi olmadığı bəlli olub. Təşkilat üzvlərinin bir-biri ilə müharibə etməsi halında KTMT nizamnaməsində sadəcə olaraq müəyyən edilmir. Rusiyanın və ya deyək ki, Qazaxıstanın irəli sürə biləcəyi bütün təşəbbüslər - vasitəçilik və danışıqlar platforması təklif etmək artıq Təşkilatda iştirakla əlaqələndirilmir.
İştirakçı ölkələrin KTMT-nin imicini bir şəkildə yaxşılaşdırmağa və subyektivliyini əməllərlə möhkəmləndirməyə çalışmadığını söyləmək olmaz. 2017-ci ildə Rusiya, Təşkilatın yalnız sərhədlərində deyil, həm də uzaq yanaşmalarda, məsələn, Suriyada təhdidlərlə mübarizə aparmaq fikrini müzakirə edib. Moskva müttəfiqlərindən öz kontingentini oraya göndərmələrini xahiş etsə də, ancaq açıq şəkildə xüsusi sadiqliyini göstərmək istəyən yalnız Ermənistan cavab verib. Düzdür, erməni hərbçiləri özlərini minalardan təmizləmə əməliyyatları ilə məhdudlaşdıraraq döyüşlərdə iştirak etməyiblər.
Donbasla bağlı danışıqlar zamanı mümkün sülhməramlıların tətbiqi barədə müzakirələr başlayanda, bunların KTMT-nin nümayəndələri olması fərziyyəsi ortaya çıxıb. Baş katibin müavini Valeri Semerikov, yuxarıda bir siyasi qərar olduğu təqdirdə bunun baş verə biləcəyini də istisna etməyib. Ancaq o vaxtdan bəri Donbas qəsəbəsi çıxılmaz vəziyyətə gəldi və belə bir nikbin ssenari artıq xatırlanmır.
Nəhayət, KTMT çərçivəsində vahid terror təşkilatlarının siyahısını yaratmağa çalışıblar. Ancaq bu da gerçəkləşməyib.
Nəticə etibarilə KTMT oxşar NATO manevrlərinə və “dəyirmi masa”da “hərbi-siyasi vəziyyətin müzakirəsinə” qarşı təşkil olunmuş hərbi təlimlər xaricində özünü demək olar ki, göstərə bilmir. Bu cür görüşlərdə, digər şeylərlə yanaşı, ABŞ-ın postsovet məkanındakı laboratoriyalarda yaratdığı "bioloji təhlükə"dən danışırlar. Ancaq problem ondadır ki, Moskvanı narahat edən, o cümlədən Təşkilata üzv olan Ermənistan və Qazaxıstanda laboratoriyalar var.
Genişlənmənin köməyi ilə KTMT-nin yenidən dirçəldilməsi ehtimalı barədə danışmağa da ehtiyac yoxdur. Bir neçə il əvvəl Azərbaycanın ora daxil olması ehtimalı ilə bağlı mübahisələr çox idi, xüsusən də 1992-ci ildə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsini imzalamışdı. Ancaq, göründüyü kimi, bunlar Bakı tərəfindən Ermənistanı təcrid etmək üçün yalnız diplomatik manevrlər idi. İndi İkinci Qarabağ müharibəsindəki qələbədən sonra, çətin ki, Azərbaycan özünü lazımsız öhdəliklərlə bağlamaq istəsin.
Üzvlük, daha doğrusu geri qayıtmaq üçün başqa bir nəzəri namizəd 2012-ci ildə KTMT-dən çıxan Özbəkistandır. 2016-cı ildə hakimiyyətə gələn Şavkat Mirziyoyev qonşularla münasibətlərini yaxşılaşdırmağa başlayanda Daşkəndin KTMT-yə qaytarılması təklif edilib. Həqiqətən, 2006-cı ildə iştirakını artıq dayandırmışdı və daha sonra geri qayıtmışdı.
Lakin Moskvanın Daşkəndin Aİİ-yə müşahidəçi qismində qoşulmasına inandırdığı çətinliklə bu gözləntilərin reallaşması ehtimalı azdır. Özbəkistanın Əfqanıstanla sərhədi xüsusilə uzun deyil və xarici yardım olmadan uğurla qorunur. Qonşularla problemlərdə - məsələn, Fərqanə Vadisində - KTMT, keçmiş təcrübədən də göründüyü kimi, çox az faydalıdır.
Buna baxmayaraq, KTMT-nin hələ də özünü göstərmək şansı var: əgər Təşkilat Amerika qoşunlarının Əfqanıstandan çıxarılmasından sonra effektiv və yaxşı koordinasiyalı iş nümayiş etdirə bilsə. Hazırlıq işləri artıq davam edir - 2021-ci ildə KTMT Tacikistanda üç, Rusiyada da bir təlim planlaşdırır. Amerikanın Əfqanıstandan çəkilməsindən sonra Mərkəzi Asiyanın hansı problemlərlə üzləşəcəyini dəqiq demək çətindir. Ancaq Rusiyanın köməyi ilə bu cür riskləri ehtiva edən tutarlı bir strategiya hazırlamaq mümkün olarsa, KTMT-nin faydaları ilə bağlı şübhələr çox az olacaqdır.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
Bu gün, 13:12
Ağdama növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Bu gün, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
Bu gün, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
Bu gün, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
Bu gün, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
Dünən, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
Dünən, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
Dünən, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
Dünən, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
Dünən, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
Dünən, 07:02
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
16-06-2025, 12:35
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
16-06-2025, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
16-06-2025, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
16-06-2025, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
