16:46 / 19-04-2024
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
Çin-Türkiyə rəqabəti: Orta Asiyaya Əfqanıstandan açılan qapı
Tarix: 15-07-2021 13:59 | Bölmə: Slayd
Çin-Türkiyə rəqabəti: Orta Asiyaya Əfqanıstandan açılan qapı

Orta Asiyada Çin və Türkiyənin maraqları toqquşur.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” nəşri yazıb.

Nəşrin məlumatına görə, Çin Türkmənistan və Tacikistanın dövlət təhlükəsizliyinin “ənənəvi və qeyri-ənənəvi” qorunmasını təmin edib. Çin xarici işlər naziri Van İn bunu Aşqabad və Düşənbədəki danışıqlarda səsləndirib. İyulun 15-də iki günlük səfərə gələcəyi Daşkənddə o, Pekinin dəstəyindən də danışacaq. Çin, Orta Asiya ölkələrinin bölgədəki aktivliyini artıran və Əfqanıstandaxili proseslərdə moderator olduğunu iddia edən Türkiyəyə doğru yönəlməsindən narahatdır.

Pekin Orta Asiyada əvvəl qazandığı mövqeləri qorumaq niyyətindədir. Türkmənistan, Tacikistan və Özbəkistanda Van İnin gündəmindəki leytmotiv budur. Düşənbə Çinə istiqamətli strateji kursu təsdiqlədisə, tranzit prosesinə başlayan səlahiyyətlilərin dəstəklənməsi məsələsi çox vacib olduğundan Aşqabad Türkmənistan səlahiyyətlilərinin, məsələn, Türkmənistan hakimiyyətinin xarici qüvvələrə müraciət edə biləcəyi sualına konkret cavab verməyib.

Öz qazının TAPI qaz kəməri ilə Əfqanıstan, Pakistan və Hindistana tədarük edilməsini planlaşdıran “Qalkınış”ın meqa sahəsinə silahlı basqınlar zamanı Aşqabad nə edəcək?

Aydın məsələdir ki, Əfqanıstanda müharibə davam edərkən, TAPI-nın inşası təhlükəli olur. Ancaq əmanətin qorunması və TAPI marşrutu ilə bağlı bazarlıq etməyə də başlaya bilərsiniz. TAPI yolu boyunca radikal hərəkat qruplarının yerləşməsi təsadüfi deyil. “Əsas sual “Qalkınış” yatağından çıxacaq qazın sonda hara gedəcəyi - etibar etdiyi Çinə, ya da Ankaranın lobbiçilik etdiyi və var gücü ilə itələdiyi Transxəzər boru kəməri ilə Qərbə, sonra Azərbaycan ərazisinə keçməsidir. Gürcüstan və nəticədə Türkiyə və Avropaya həm çinliləri, həm də türkləri narahat edən böyük bir məsələdir və bu, bir amil olmasa da, Əfqanıstan münaqişəsinin çox ciddi nəticəsidir və müstəqil bir geopolitik oyuna çevrilmək təhdididir. Türkmənistan mövzusundan çox uzaq bir rol üçün təyin olunub", - deyə türkmən ekspert Serdar Aytakov NG-yə bildirib.

Yaxın Şərq İnstitutunun prezidenti Yevgeni Satanovskinin dediyinə görə, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Mərkəzi Asiyada böyük bir oyunu var. Əks təqdirdə, Ərdoğanın Türk Şurasına niyə ehtiyacı var və niyə Türkmənistanı bu birliyə sürükləmək üçün bu qədər səy göstərilir?

Türkmənistan qazını kim idarə edəcək: Çin və ya Türkiyə. Sual hələ də açıqdır. "Bəlkə də bu, Əfqanıstan münaqişəsindəki amillərdən biridir. Bəlkə də qətərlilər Türkmənistan qazını Asiyadakı premium bazarlardan uzaqlaşdırmaq üçün bütün bu birləşməni ödədilər". Ya da, onun fikrincə, Türkmənistanda xaos başlayacaq və rəhbərlik qaz satışını unutacaqdı.

“Bəzi kiçik terrorçu mobil dəstələrin Türkmənistan ərazilərinə hücumunun hipotetik təhlükəsi Çin tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir. Bundan əvvəlki sürətlə davam edən “Taliban” hərəkatının bərpasının Çin və onun “Bir kəmər-Bir yol” Təşəbbüsü üçün problem yaratmağı hədəf alan bir Qərb layihəsi olduğu deyilir. Çinə problemlər yaratmaq üçün Çin xarici siyasətinin əsasını sarsıtmaq lazımdır. Ən asan və ən təsirli problemin yarana biləcəyi yer mərkəzdə, giriş nöqtəsindədir və bu, Orta Asiyadır”.

Bunu Orta Asiya və Qafqaz İnstitutunun təmsilçisi Andrey Qrozin bildirib. Onun fikrincə, buna əlavə olaraq Çinin enerji təchizatı üçün bir təhlükə yarana bilər. Məsələn, “Qalkınış” qaz yatağına hücum mümkündür. Bu tip problemlərdən qaçmaq üçün Çin öz hərbi şirkətlərinin xidmətlərindən istifadə edə bilər və ya öz muzdlularından. Tacikistana gəlincə, gücün tranziti çərçivəsində Əfqanıstan qaçqınlarının Tacikistan ərazisinə sızması mövzusu aktuallaşdırılır. Andrey Qrozin bildirib: “Bu, həmkarlarının köçürülməsi üçün qərbli bir layihədir və əvvəlcədən təsdiqlənmədən, əslində təsdiqlənmədən həyata keçirilə bilər. Çinin buna ehtiyacı yoxdur, Qərbin təsirinin nüfuz etməsinə ümumiyyətlə ehtiyac yoxdur. Çoxları Tacikistanı faktiki olaraq Çinin protektoratı olaraq görür. Buna görə Çinin Tacikistandakı varlığını və maraqlarını müdafiə etməsi lazımdır. Bu, yalnız İmoməli Rəhmonun qazandığı borclar deyil, həm də Çin şirkətlərinin tutduğu vəzifələr, məsələn, respublikanın mədən və metallurgiya sektorundadır - bütün qızıl hasilatının 80-90 faizi Çinin əlindədir”.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}