13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Avropanın Azərbaycan və Ermənistanı barışdırmaq şansı varmı?
Tarix: 27-11-2021 16:28 | Bölmə: Slayd
Avropanın Azərbaycan və Ermənistanı barışdırmaq şansı varmı?

“Dekabrın 15-də Brüsseldə Şərq Tərəfdaşlığı sammiti çərçivəsində Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş keçirilməlidir. Çoxdan gözlənilən xəbər, iki ölkə arasında sərhəddəki hərbi toqquşmalara görə gərginliyin artdığı bir dövrdən sonra gəlir”.

Reyting.az
“Vestnik Kavkaza”ya istinadla xəbər verir ki, bunu Kanada Qlobal Məsələlər İnstitutunun Yeni Avropa üzrə əməkdaşı Robert M. Cutler yazıb.

Müəllif qeyd edir:

Avropa və Amerikada ekspert və analitiklər arasında Ermənistana Baş nazirin simasında “unitar” siyasi oyunçu kimi baxmaq adətdir. Bu, bir çox ölkələrdə jurnalistlərin və peşəkar politoloqların istifadə etdiyi stenoqrafiya terminidir. Amma Ermənistanın timsalında bu, səhvdir. Anlaşılmazlıq var ki, Paşinyana davamlı olaraq ölkənin İkinci Qarabağ müharibəsində məğlubiyyətini etiraf etməkdən boyun qaçıran müəyyən qrup insanlar tərəfindən daxildən hücumlar edilir. Təsiri Ermənistan dövlətinin hüdudlarından kənara çıxan bu qrup 30 ildir işğal altında olan Azərbaycan ərazilərini yenidən ələ keçirmək və yenidən azərbaycanlılardan təmizləmək üçün Üçüncü Qarabağ müharibəsini başlatmağa çalışır. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı, 1990-cı illərin əvvəllərində bu edilib.

Bu müharibə tərəfdarı koalisiyasının üç əsas elementi var. Birinci element keçmiş prezidentlər Robert Köçəryanın (1998-2008), Serj Sarkisyanın (2008-2018) tərəfdarlarından, habelə siyasi müştərilərdən və hazırki hökumət məmurlarından ibarət “Qarabağ klanı”dır ki, onların bütün dövlət aparatını onlarla doldurublar. Ermənistan 20 il ərzində onların sarsıdıcı siyasi hegemonluğunda olub.

İkinci element İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusudur (SEPAH). Ermənistanın hərbi sənaye kompleksi ilə İİKK ilə əlaqəli silah sistemləri istehsalçıları arasında əməkdaşlıq erməni diasporunun maliyyə dəstəyi ilə son bir ildə xeyli genişlənib.

Üçüncü element erməni diasporudur. Onun nümayəndələrinin sayını dəqiq müəyyən etmək mümkün deyil. Müxtəlif təriflər və metodologiyalardan istifadə edilən hesablamalar 3 milyondan 11 milyona qədərdir. Ədalətli hesablamaya görə, erməni diasporunun ümumi sayı yəqin ki, 6-7 milyon nəfərdir. Bu, Ermənistanın özündə ermənilərin sayından iki dəfə çoxdur.

Diasporun yarıdan çoxu üç ölkədə yaşayır: Fransa, Rusiya və ABŞ. Rusiyada onların sayı iki milyondan çoxdur - təxminən bərabər sayda ermənilərin yaşadığı Fransa və ABŞ-dan təxminən iki dəfə çoxdur.

Məlumdur ki, diaspor həm Fransada, həm də ABŞ-da uzun müddətdir ki, siyasi cəhətdən çox nüfuzlu olub. Qərbdəki rəsmi diaspor təşkilatları, bir qayda olaraq, tələblərində hiper-müharibə və maksimalistdir, sülh istəmədiklərini birbaşa bəyan edirlər.

Amma müharibə faşizmin xarici siyasətidir. Bəzi diaspor təşkilatlarının döyüşkən çağırışları ilə “Daşnaksütyun” Ermənistan İnqilabi Federasiyasının Sarkisyanın partiyası ilə (AXC blokunun rəhbərlik etdiyi və Köçəryanın 2021-ci ildə parlamentə namizədliyini irəli sürmüşdür) Adolf Hitler və onun ideologiyası ilə sənədləşdirilmiş əməkdaşlıq proqramı arasında narahatedici oxşarlıqlar görmək olar.

Anlamaq lazımdır ki, Ermənistanın daxili siyasətində erməni diasporu, İİKK və “Qarabağ klanı” arasında aydın əməkdaşlıq mövcuddur. Bu əməkdaşlıq son hərbi toqquşmaları da izah edir. Paşinyan Ermənistanın bütün dövlət aparatına nəzarət etmir. 2018-ci ildə hakimiyyətə gəlişindən və 2021-ci ildə yenidən seçiləndən sonra Baş nazir tədricən “Qarabağ klanı”nın himayədarlarını ona sadiq adamlarla əvəz etməyə çalışıb. Görünür, o, Xarici İşlər Nazirliyinə nəzarəti ələ keçirib və həmçinin yeni səfirlər təyin edib; ümumən dövlət təhlükəsizlik orqanları da onu dəstəkləyir. Bununla belə, onun hələ çox işi var. Cəmi bir neçə gün əvvəl bir-birinin ardınca iki Müdafiə nazirinin korrupsiya ittihamı ilə həbs olunmasına və Müdafiə Nazirliyinin yeni rəhbəri vəzifəsinə Paşinyan tərəfdarının təyin edilməsinə baxmayaraq, təkcə “Qarabağ klanı”nın təsiri Müdafiə Nazirliyində deyil, həm də ordunun özünün əhəmiyyətli bir hissəsində böyükdür.

Noyabrın ortalarında ABŞ Konqresi Milli Müdafiə Aktının yekun nəzərdən keçirilməsinə başladı. Vaşinqtondakı erməni lobbisi və onların Konqresin hər iki palatasındakı müttəfiqləri ABŞ hökumətinin Azərbaycana müxtəlif formada yardımını, hətta qeyri-hərbi yardımı qadağan edən qanuna düzəlişləri irəli sürdülər. “Qarabağ klanı” və onların Ermənistan silahlı qüvvələrindəki silahdaşları lobbiçilik cəhdlərinin effektini maksimum dərəcədə artırmaq üçün Azərbaycanla sərhəddə toqquşmaların vaxtını hesablayıblar. Nəticə həm Avropanın, həm də Amerikanın maraqlarına ziddir. Ermənistan İranın müttəfiqi olaraq qalır və Rusiyadan asılılığını davam etdirir. O, “Hizbullah” da daxil olmaqla Yaxın Şərqdə İranın dəstəklədiyi hərəkatlarla işləyir.

Rusiyalı hərbi ekspertlər Ermənistanın dinc inkişafının Rusiyanın təhlükəsizliyi üçün zəruri olduğunu etiraf edirlər. Bu onunla bağlıdır ki, müharibənin bərpası Cənubi Qafqazda yalnız siyasi qeyri-sabitliyi artıracaq, eyni zamanda İrana müttəfiqi Ermənistandan Rusiyanın maraqlarına zidd olaraq regiona daha da nüfuz etmək üçün geniş imkanlar yaradacaq.

İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında Brüssel görüşünün sadəcə şou üçün təşkil edilməməsi son dərəcə vacibdir. İclas yaxşı hazırlansa, liderləri açıq danışa bilən, lazım gəldikdə müzakirələri genişləndirə bilən yaxın adamlar müşayiət etsəydi, faydalı olardı. Ola bilsin ki, ilk növbədə, Avropa Şurasının rəhbəri iki liderlə təkbətək söhbətə getməzdən əvvəl onunla görüşmək barədə düşünsün.

Bu diplomatik fürsət qaçırılmamalıdır. İki tərəf arasında müzakirələr Brüsseldən kənarda da davam edə bilər. Daxili siyasi təzyiq altında Paşinyan noyabrın əvvəlində Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Moskvada keçirilən görüşü ləğv etmək məcburiyyətində qaldı. Sonra 9-10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın iki ölkə arasında bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin açılmasına dair 9-cu bəndinin icrası müzakirə edilməli idi. Son zamanlar baş verən silahlı toqquşmaları qızışdırmaqla, eyni zamanda erməni əhalisini Azərbaycana qarşı yönəltməklə “müharibə tərəfi” uğur qazanıb. Paşinyan Moskva görüşündə iştirak etmək və nəhayət, bu sülhməramlı proseslərə başlamaq öhdəliyinə sadiq qala bilmədi.

Nikol Paşinyan və İlham Əliyev noyabrın 26-da Brüsseldən əvvəl Soçidə görüşsələr də, Ermənistandakı “müharibə tərəfdarları” ən çox sülh müqaviləsini mümkünsüz etmək istəyir. Belə bir razılaşma ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması və beynəlxalq sərhədin delimitasiyası demək olardı. Beləliklə, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına son qoyulması diasporun rəsmi təşkilatlarının gələcək müharibə üçün vəsait toplamasını (və öz maaşlarının ödənilməsini) ciddi şəkildə çətinləşdirəcəkdi.

Rəsmi təşkilatların və Ermənistan daxilindəki erməni diasporu və “Qarabağ klanı” nümayəndələrinin yaxşı əlaqələndirilmiş fəaliyyəti regionda sülhə ən böyük təhlükədir. Avropa İttifaqı nəyisə dəyişmək istəyirsə, bu reallığı qəbul etməli və sülhü təşviq etmək üçün həqiqətən təsirli siyasətlər qəbul etməlidir.




Bölməyə aid digər xəbərlər