Soçi sammitindən sonra nələr olacaq?
Tarix: 29-11-2021 17:26 | Bölmə: Slayd
Soçi sammitindən sonra nələr olacaq?

Noyabrın 26-da Soçidə keçirilən Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli görüşü bölgədə müharibədən sonrakı sülh prosesində konstruktiv mərhələ olub və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh və barışıq üçün yeni perspektivlər açıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, bunu “Common Space” saytı yazıb.

Saytın təhlilində deyilir:

Noyabrın 26-da Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderləri yenidən Rusiyanın kurort şəhərində - Soçidə üçtərəfli formatda bir araya gəliblər. Bu, 2020-ci ilin payızında 44 günlük Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra üç liderin ikinci görüşü olub. Bəzi müşahidəçilər bunu tələsik Moskvanın Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın dekabrın 15-də Brüsseldə Aİ-nin vasitəçiliyi ilə keçiriləcək görüşünün elanı fonunda Bakı ilə İrəvan arasında aparıcı vasitəçilik rolunu nümayiş etdirmək cəhdi kimi şərh ediblər.

Əksinə, bu görüş bölgədə çoxdan gözlənilən idi və hətta bir neçə həftə öncədən mətbuata sızdırılıb. Görüş əvvəlcə 44 günlük müharibənin başa çatmasının birinci ildönümünə, noyabrın 9-na planlaşdırılsa da, sonradan təxirə salınıb. Noyabrın 23-də, bir ildən artıqdır ki, ilk mətbuat konfransında Ermənistanın Baş naziri etiraf edib ki, təklif olunan tarix ermənilər üçün “çətin və acı bir gün” rəmzi olduğu üçün onun xahişi ilə görüş təxirə salınıb.

Gözlənildiyi kimi, Soçi sammitində müharibədən sonrakı gündəliyin iki əsas məsələsi müzakirə olunub: regional nəqliyyat və kommunikasiya kanallarının bloklanması və Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası. İclasdan sonra verilən bəyanatda qəbul olunmuş qərarlar barədə çox şey açıqlanmayıb; buna görə də görüş bəziləri tərəfindən yanlış olaraq nəticəsiz qiymətləndirilib.

Göründüyü kimi, birgə bəyanatda tərəflərin razılaşdırdığı əsas qərarlar öz əksini tapmayıb. Bunu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin iclasdan sonra jurnalistlərə açıqlamasında “Gələn həftə Baş nazirin müavinləri Moskvada bəzi nəticələri ümumiləşdirəcək və bu gün razılaşdığımız qərarları açıqlayacaqlar”, - sözləri ilə də təsdiqlənir. Prezident Putinin bu bəyanatında yanvarın 11-də üçtərəfli liderlərin sammiti zamanı yaradılmış və üç ölkənin Baş nazirlərinin müavinlərinin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan işçi qrupuna istinad edilib.

Qrupa regional dəmir yolu və avtomobil yolu layihələri ilə bağlı öz hökumətlərinə fəaliyyət planlarını (o cümlədən icra qrafiklərini) təqdim etmək tapşırılıb. O vaxtdan bəri ən azı on dəfə görüşən Baş nazirin müavinləri prezident Putinin elan etdiyi işlərinin nəticələrini tezliklə elan edə bilərlər. Qrupun digər məsələlərlə yanaşı, materik Azərbaycanın qərb rayonlarını onun Naxçıvan anklavı ilə Ermənistanın cənub rayonlarından birləşdirən quru keçidi olan Zəngəzur dəhlizinin keçəcəyi marşrutla bağlı açıqlaması gözlənilir.

Bəyanatda qeyd olunanlara əsasən, Ermənistan və Azərbaycan iki ölkə arasında dövlətlərarası sərhədləri tanıyıb və sərhəd mübahisələrini sülh yolu ilə həll etməyə razılaşıblar. Bu məqsədlə tərəflər dövlət sərhədinin delimitasiyası prosesinə başlayacaq, daha sonra isə Rusiya Federasiyasının iştirakı ilə ikitərəfli demarkasiya komissiyası yaradacaqlar.

Bu, Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri üçün çox mühüm inkişafdır. İki ölkə arasında sərhəd mübahisələrinin danışıqlar yolu ilə həlli 44 günlük müharibənin bitməsindən sonra bir neçə dəfə müşahidə olunan və hər iki tərəfdən onlarla hərbçinin ölümü ilə nəticələnən silahlı eskalasiyaların təkrarlanmasının qarşısını alardı.

Xüsusilə diqqətçəkən məqam odur ki, nə birgə bəyanatda, nə də sonrakı mətbuat konfransında Qarabağın statusu məsələsinə toxunulub. Ümumiyyətlə, indi görünən odur ki, hətta Ermənistan tərəfi də anlayır ki, bu məsələni əvvəlki kimi gündəmə gətirmək artıq nə mümkün, nə də ağlabatandır. Baş nazir Paşinyan noyabrın 23-də keçirdiyi mətbuat konfransında bunu şərh edərkən bildirib ki, “Bizim anlayışımıza əsasən, bu ərazi məsələsi deyil, Artsax [Qarabağın erməni adı] məsələsi qanun məsələsidir və heç nə yoxdur. Ərazi ilə bağlı”, “Ermənistan və Azərbaycan [artıq] 1991-ci ildə Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) sənədlərinə əsasən bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyıblar”.

Paşinyan bu kontekstdə hüquq məsələsi ilə ərazi məsələsi arasındakı fərqi necə gördüyünü açıqlamasa da, bu bəyanat Ermənistanın “Dağlıq Qarabağın (Sovet Azərbaycanının Qarabağ Muxtar Vilayəti – red.) sərhədləri daxilində “təmizləyici yolla ayrılması” ilə bağlı əvvəlki çağırışlarından kəskin şəkildə fərqlənir. Bu bəyanat və Soçi görüşünün nəticələri ona görə də belə güman etməyə əsas verir ki, biz Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarında keyfiyyətcə fərqli mərhələyə qədəm qoymuşuq, onun parametrləri qarşıdakı aylarda daha aydın ola bilər.

Üç tərəfin hər birinin Soçi sammitini müsbət dəyərləndirməsinə, bu görüşün indiyədək açıqlanan nəticələrinə və sammitdən əvvəl Azərbaycanın daha iki erməni məhbusu azad etməsinə əsaslanaraq iddia etmək olar ki, noyabrın 26-da keçirilən görüş regionda müharibədən sonrakı sülh prosesində konstruktiv mərhələ olub və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh və barışıq üçün yeni perspektivlər açıb.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}