13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Ermənistanla normallaşma: ikinci cəhd “Qarabağın təslim edilməsi” hesabına alına bilər
Tarix: 17-12-2021 12:41 | Bölmə: Slayd
Ermənistanla normallaşma: ikinci cəhd “Qarabağın təslim edilməsi” hesabına alına bilər

Türkiyənin ABŞ-dakı keçmiş səfiri Serdar Kılıç xüsusi elçi kimi Ermənistanla münasibətləri normallaşdıracaq. Bunu Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu deyib. Təcrübəli diplomatın təyinatı Ankaranın bu məsələyə nə dərəcədə önəm verdiyini göstərir. İrəvan hələlik öz nümayəndəsini rəsmən açıqlamayıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, bunu “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Mövlud Çavuşoğlu Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri zamanı Kılıçın Ermənistanla münasibətlərin tənzimlənməsi üzrə xüsusi nümayəndəsi təyin olunduğunu açıqlayıb. M. Çavuşoğlu qeyd edib ki, “Türkiyə bu istiqamətdə bütün addımları strateji tərəfdaşı Azərbaycanla əlaqələndirəcək”. İrəvanda bu aydınlıq eşidilməyə bilməzdi. Ancaq bunu bir növ “ilkin şərt” və ya nizamlanma prosesinə mane olacaq amil elan etmədilər. Yəqin ki, bu yanaşma erməni tərəfinin də xoş niyyətinin sübutudur. Bu, İrəvan və Ankaranın qonşuluq münasibətlərini yaxşılaşdırmaq üçün ikinci cəhdidir. Birincisi 2008-ci ildə həyata keçirilib və “futbol diplomatiyası” adlanırdı.

Xatırladaq ki, SSRİ dağılandan sonra Ermənistanın müstəqilliyini ilk tanıyanlardan biri Türkiyə oldu. 1990-cı illərdə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ müharibəsi zamanı o, birmənalı olaraq Azərbaycanın tərəfində oldu və Ermənistanın nəqliyyat-iqtisadi blokadaya alındığını elan edərək, birtərəfli qaydada onunla diplomatik əlaqələri kəsdi.

2008-ci ildə Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan qəfil vəziyyətin dəyişdirilməsinin zəruriliyindən danışdı. Türkiyə prezidenti Abdullah Gül 2010-cu ildə İrəvanda öz ölkələrinin milli komandaları arasında keçiriləcək futbol üzrə dünya çempionatının seçmə mərhələsində iştirak etmək dəvətinə cavab verdi. Növbəti il Sarkisyan cavab oyununa Bursaya getdi. Bu defrost “futbol diplomatiyası” adlanırdı və 2010-cu il oktyabrın 10-da Sürixdə iki protokolun – “Diplomatik münasibətlərin qurulması haqqında” və “İkitərəfli münasibətlərin inkişafı haqqında” imzalanması ilə yekunlaşdı. Sənədlər “Sürix protokolları” ümumi adını aldı və heç bir ilkin şərt olmadan uzlaşma prosesinin başlanmasını nəzərdə tuturdu.

Eyni zamanda, tərəflər Ankara ilə İrəvan arasında ən ağrılı məsələni - Osmanlı İmperiyasında erməni soyqırımını araşdıracaq və Türkiyənin tamamilə inkar etdiyi bir növ ümumi komissiyanın yaradılması barədə razılığa gəldilər. Lakin məlum oldu ki, yerli cəmiyyətlər genişmiqyaslı barışığa hazır deyil - həm Türkiyədə, həm də Ermənistanda diqqətəlayiq etirazlar baş verdi. Bundan əlavə, Ankara onu Qarabağ məsələsinə xəyanətdə ittiham edən müttəfiq Bakının sərt təzyiqi ilə üzləşdi. Müttəfiqlər arasında baş verən yanğını söndürməyi o zaman Baş nazir olan Rəcəb Tayyib Ərdoğanın özü üzərinə götürdü. O, prezident İlham Əliyevlə görüşmək üçün iki dəfə Bakıya getdi. Danışıqların məzmununu təxmin etmək olar.

Nəticədə Ankara erməni tərəfinin “Surix protokolları”nın ratifikasiya olunmaq üçün təkcə parlamentə deyil, həm də ölkənin Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim edilməsində günah tapdı, belə ki, faktiki olaraq qanunvericiliyin tələb etdiyi kimi – istənilən beynəlxalq müqavilə birincidir.

Türkiyə bunu ilkin şərtlərin olmaması ilə bağlı sazişin pozulması saydı və Türkiyə parlamenti sənədləri ratifikasiya etməkdən imtina etdi. Ermənistan simmetrik cavab verdi: Milli Assambleya (parlament) də Sürix protokollarına baxmaqdan imtina etdi və 2015-ci ilin fevralında prezident Sarkisyan Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşdırılması məsələsinin gündəmdən çıxarıldığını elan edərək, onları tamamilə geri götürdü.

Yeni bir cəhd var. Qütbləşmiş erməni cəmiyyətində təbii ki, belə mühüm və kəskin məsələ ilə bağlı yekdil fikir yoxdur. Skeptiklər düşərgəsində onlar hesab edirlər ki, bir çox sahələrdə açıq kadr qıtlığı yaşayan indiki hakimiyyətin öz ölkəsinin maraqlarını rahatlıqla həyata keçirə və müdafiə edə biləcək Serdar Kılıçla müqayisə oluna biləcək ağır çəkisi yoxdur. Daha doğrusu, Türkiyə-Azərbaycan birliyi.

Üstəlik, Dağlıq Qarabağda 44 günlük müharibədə məğlubiyyətdən sonra Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması vaxtı ən münasib vaxt deyil - İrəvan həmkarlarının diplomatik təzyiqlərinə həmişə tab gətirmək iqtidarında deyil. Onlar onu da diqqətdə saxlayırlar ki, Ankara da Bakı kimi Azərbaycanı Ermənistan ərazisindən keçməklə Naxçıvan muxtariyyəti ilə birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizinin tezliklə yaradılmasında israrlıdır. Bunu Türkiyə tərəfinin münasibətlərin normallaşması məsələsində ilkin şərti kimi də qiymətləndirmək olar.

News.am resursu politoloq Suren Sarkisyana istinadən yazır: “Hamı başa düşür ki, Ermənistan öz tarixində ilk dəfə olaraq Türkiyənin bütün ilkin şərtlərini ödəyib. İndi Türkiyə və Azərbaycanla barışıq prosesində hərəkətlərə həvəslənəcəyik, çünki ərazimiz, suverenliyimiz və Qarabağımız bahasına güzəştlərə hazırıq”.

Doğrudan da, Vaşinqton artıq dövlət katibi Entoni Blinkenin dili ilə məmnunluğunu ifadə edərək, həm Ermənistan-Türkiyə, həm də Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində tərəqqinin əldə olunmasına öz töhfəsini verəcəyini bəyan edib, başqa bir dünya mərkəzindən - Parisdən də məmnundur.

Brüsseldə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla görüşən prezident Emmanuel Makron bütün kəskin künclərin tezliklə hamarlanacağına ümid etdiyini bildirib. Daha sonra prezident fransalı deputatların “Fransa Ermənistanı tərk etməyəcək”,- bəyanatını təkrarlayıb.

Maraqlarına Cənubi Qafqazı da daxil edən digər siyasi mərkəz - Moskva hələ də baş verənlərə münasibət bildirməyib.

Yeri gəlmişkən, Ankara, deyəsən, öz növbəsində, nəqliyyat əlaqələrini buraxmağa başlayıb. Xarici işlər naziri M. Çavuşoğlu jurnalistlərə bildirib ki, İstanbul-İrəvan marşrutu üzrə uçuşların həyata keçirilməsi üçün Türkiyə və Ermənistan aviaşirkətlərinin müraciətlərinin rəsmi qəbuluna başlanılıb.

Blokların çıxarılması Bakıda da fəal şəkildə müzakirə olunur. Xüsusilə, İlham Əliyev xarici nəşrlərə müsahibəsində bildirib ki, Brüsseldə erməni tərəfini “Ermənistan ərazisindən Naxçıvana avtomobil yolunun açılmasının qaçılmazlığına” inandırmaq mümkündür. “Amma hələ də həll olunmamış problemlərimiz var... baxmayaraq ki, hər iki tərəf dəhlizin açılışının baş tutması faktını qəbul edir”. Ümumilikdə Əliyev Paşinyanla Brüssel danışıqlarını səmərəli adlandırıb.

Nəhayət, İrəvan Türkiyə və Azərbaycan istiqamətlərində nəqliyyat əlaqələrinin bərpasını da müzakirə edir. Dekabrın 16-da hökumətin iclasında Nikol Paşinyan bildirib ki, Əliyevlə danışıqlar zamanı Yerasx-Culfa-Ordubad-Meğri-Horadiz dəmir yolunun tikintisi ilə bağlı razılaşma təsdiqlənib. O xatırladıb ki, bu razılaşma Rusiyanın iştirakı ilə noyabrın 26-da Soçidə keçirilən üçtərəfli görüş zamanı əldə olunub. Paşinyanın sözlərinə görə, bu yolda Ermənistan İran və Rusiyaya, Azərbaycan isə Naxçıvan muxtariyyətinə çıxış əldə edəcək.

Paşinyan çıxışı zamanı Türkiyədə yerləşən Gümrü-Qars dəmir yolu xətti məsələsinə də toxunub. Onun yenidən qurulması lazımdır və Ermənistan-Türkiyə prosesi uğurlu olarsa, bu yoldan da istifadə olunacaq.




Bölməyə aid digər xəbərlər