17:32 / 16-06-2025
Rusiya Azərbaycandan göndərilən kartofu geri qaytarıb
15:28 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn: "Bu addım istefa anlamına gəlmir"
14:07 / 16-06-2025
İran prezidenti: "İran nüvə silahı hazırlamaq niyyətində deyil"
13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
18:04 / 11-06-2025
Kəmalə Günəşli toy sahibinə bakal atıb
17:43 / 13-06-2025
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
Orta Asiya Cənubi Qafqazla ittifaqa hazırdırmı? - Səfirə töhmətin pərdəarxası
Tarix: 23-12-2021 14:35 | Bölmə: Slayd
Beynəlxalq münasibətlərdə tez-tez "A+B" adı ilə formatlara rast gəlmək olar. Məsələn, İranın nüvə proqramı üzrə danışıqlar “6+1” olaraq təyin olunub, burada altısı vasitəçi ölkə (Rusiya, Çin, Almaniya, ABŞ, Fransa, İngiltərə), biri isə İrandır. Bu fenomenin ən son nümunələrindən biri Türkiyə prezidentinin “3+3” təşəbbüsüdür.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Vestnik Kavkaza” saytı yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklif etdiyi sxem Türkiyə, Rusiya və İranın və üç Zaqafqaziya respublikasının qarşılıqlı fəaliyyətini nəzərdə tutur. Bu, Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra mümkün oldu ki, bu da regionda nəqliyyat kommunikasiyalarını blokdan çıxarmağa imkan verdi.
Bu format özünün praktik təcəssümünü tapdı, dekabrda Moskvada xarici işlər nazirlərinin müavinləri səviyyəsində analoji görüş keçirilib. Tərəflər Türkiyə ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması prosesinə başlamaq və onlar arasında hava əlaqəsini açmaq barədə razılığa gəliblər. Sonra da Azərbaycan və Ermənistan dəmir yolu və avtomobil yollarının açılması barədə.
Gürcüstan təmsilçisi ilk iclasda iştirak etmədiyi üçün ekspertlər tez bir zamanda “3+3”-ün adını “3+2”-yə dəyişdilər.
Həmin ərəfədə Qırğızıstan da bu tendensiyaya qoşulmuşdu. Onun Azərbaycandakı səfiri Kayrat Osmonəliyev Bakıda keçirdiyi mətbuat konfransında Mərkəzi Asiyanın beş ölkəsini və Qafqazın üç respublikasını özündə birləşdirən kifayət qədər gözlənilməz “5+3” əməkdaşlıq formatı təklif edib. Eyni zamanda, formatda bütün səkkiz dövlətin əsas tərəfdaşı və müttəfiqi yoxdur - Rusiya.
Rusiya İqtisadiyyat Universiteti Daşkənd filialının dosenti, Beynəlxalq Mərkəzi Asiya İnstitutunun eksperti Rəvşən Nəzərov ilk növbədə qeyd edib ki, səkkiz ölkənin çoxlu ümumi cəhətləri var, onları digər regional təşkilatlara üzvlük birləşdirir.
“Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə hər şey az-çox aydındır: beş dövlətin hamısı MDB-nin üzvüdür; ikitərəfli formatda bir-biri ilə sıx əməkdaşlıq edir, beş dövlətdən dördü (Türkmənistandan başqa - redaktorun qeydi) ŞƏT-in üzvüdür. Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv üç dövlət və Türkmənistan bu yaxınlarda orada müşahidəçi statusu alıb. Qazaxıstan və Qırğızıstan Aİİ-nin üzvüdür, Özbəkistan müşahidəçi, Tacikistan isə ittifaqa üzvlük perspektivlərini nəzərdən keçirir. Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan KTMT-nin üzvləridir, Özbəkistan, xüsusilə Əfqanıstanda artan qeyri-sabitliklə əlaqədar olaraq, üzvlüyün bərpası imkanlarını istisna etmir”, - deyə ekspert xatırladıb.
R. Nəzərov qeyd edib ki, digər məsələlərlə yanaşı, 2018, 2019 və 2021-ci illərdə Mərkəzi Asiya dövlət başçılarının üç məşvərətçi görüşü keçirilib, dördüncü görüşün isə 2022-ci ildə keçirilməsi planlaşdırılır.
Eyni zamanda, onların Ermənistan və Gürcüstanla bir formatda birləşməsi, onun fikrincə, çoxlu suallar yarada bilər. "Əsas məsələlər Azərbaycan-Ermənistan və Gürcüstan-Rusiya oxları üzrə münasibətlərdəki çətinliklərdir. Ona görə də Azərbaycan-Ermənistan və Gürcüstan-Rusiya problemləri həll olunmayana qədər “5+3” formatının effektivliyi suallar doğurur".
Ekspert qeyd edib ki, Ermənistan və Gürcüstanla təmasların çətinliyindən fərqli olaraq, Mərkəzi Asiyanın beş ölkəsinin hamısı Azərbaycanla “əla əlaqələrə malikdir” və hətta onu “çox vaxt Mərkəzi Asiyanın Qafqazdakı forpostu” adlandırırlar. Bu baxımdan, “5+1” formatı, yəni Bakının və beş Mərkəzi Asiya respublikasının iştirakı ilə “çox yaxın gələcəkdə aktivləşdirilə bilər”.
Öz növbəsində Qazaxıstanın “Alma Klub”unun direktoru, politoloq İslam Kurayev diqqəti Qırğızıstan səfirinin elan etdiyi təşəbbüsün heç bir perspektivinin olmadığına yönəldib. "Postsovet məkanında onlar tez-tez əvvəlcə danışır, sonra bunu etməyə çalışırlar və yalnız bundan sonra əməkdaşlığın həyat qabiliyyətini qiymətləndirirlər. Məncə, bu formatın gələcəyi yoxdur. İzahat sadədir, sadəcə olaraq bunu etmək lazımdır. “Faydası nədir?” sualını verin, dövlət məmuru deyəcək ki, iqtisadi nöqteyi-nəzərdən heç bir perspektiv yoxdur, siyasi ittifaq yaratmaq məqsədəuyğun deyil, hərbi ittifaq isə mümkünsüzdür", - deyə o şərh verib.
“5+3” formatında Rusiyanın olmaması dərhal diqqəti çəkir. Bu, Moskvanın maraqlarının pozulması və ya onun xüsusi rolunun tanınmaması deyilmi? "Rusiya Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazda əsas oyunçuların - Qazaxıstan, Özbəkistan və Azərbaycanın mühüm strateji tərəfdaşıdır. Rusiya bütün postsovet məkanında geosiyasi oyunçu olaraq qalır və onun rəyi vacibdir. Bunu nəzərə almadan belə. Təklif olunan formatda olan bütün dövlətlərin böyük diasporlarının Rusiyada iqamətgahı hesab olunur”, - deyə R. Nəzərov qeyd edib.
İslam Kurayev əmindir ki, Moskva bu təklifi qətiyyən ciddi qəbul etməyəcək: "Hesab edirəm ki, bu, ümumiyyətlə, qəbul olunmayacaq, belə bir dialoq aktual deyil. Buradan belə nəticə çıxır ki, istənilən formatda təkcə gözəl ad yox, həm də bir ad olmalıdır. Perspektivləri və faydaları olan mexanizm”.
Qeyd edək ki, Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov “5+3” formatının həyat qabiliyyətindən danışıb. O, səfir Kayrat Osmonəliyevi Bişkeklə razılaşdırılmayan bəyanatlarına görə sərt şəkildə danlayıb və bu, Qırğızıstan hakimiyyətinin mümkünlüyünü nəzərdən keçirə biləcəyini güman etməyə əsas verib. Yəni Rusiyanın iştirakı olmadan postsovet məkanında çoxtərəfli formatda. Mərkəzi Asiyanın hələ də Rusiyanın arxasında Qafqazla birləşməyi planlaşdırmadığı vurğulanıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-12-2021 14:35 | Bölmə: Slayd
Beynəlxalq münasibətlərdə tez-tez "A+B" adı ilə formatlara rast gəlmək olar. Məsələn, İranın nüvə proqramı üzrə danışıqlar “6+1” olaraq təyin olunub, burada altısı vasitəçi ölkə (Rusiya, Çin, Almaniya, ABŞ, Fransa, İngiltərə), biri isə İrandır. Bu fenomenin ən son nümunələrindən biri Türkiyə prezidentinin “3+3” təşəbbüsüdür.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Vestnik Kavkaza” saytı yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklif etdiyi sxem Türkiyə, Rusiya və İranın və üç Zaqafqaziya respublikasının qarşılıqlı fəaliyyətini nəzərdə tutur. Bu, Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra mümkün oldu ki, bu da regionda nəqliyyat kommunikasiyalarını blokdan çıxarmağa imkan verdi.
Bu format özünün praktik təcəssümünü tapdı, dekabrda Moskvada xarici işlər nazirlərinin müavinləri səviyyəsində analoji görüş keçirilib. Tərəflər Türkiyə ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması prosesinə başlamaq və onlar arasında hava əlaqəsini açmaq barədə razılığa gəliblər. Sonra da Azərbaycan və Ermənistan dəmir yolu və avtomobil yollarının açılması barədə.
Gürcüstan təmsilçisi ilk iclasda iştirak etmədiyi üçün ekspertlər tez bir zamanda “3+3”-ün adını “3+2”-yə dəyişdilər.
Həmin ərəfədə Qırğızıstan da bu tendensiyaya qoşulmuşdu. Onun Azərbaycandakı səfiri Kayrat Osmonəliyev Bakıda keçirdiyi mətbuat konfransında Mərkəzi Asiyanın beş ölkəsini və Qafqazın üç respublikasını özündə birləşdirən kifayət qədər gözlənilməz “5+3” əməkdaşlıq formatı təklif edib. Eyni zamanda, formatda bütün səkkiz dövlətin əsas tərəfdaşı və müttəfiqi yoxdur - Rusiya.
Rusiya İqtisadiyyat Universiteti Daşkənd filialının dosenti, Beynəlxalq Mərkəzi Asiya İnstitutunun eksperti Rəvşən Nəzərov ilk növbədə qeyd edib ki, səkkiz ölkənin çoxlu ümumi cəhətləri var, onları digər regional təşkilatlara üzvlük birləşdirir.
“Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə hər şey az-çox aydındır: beş dövlətin hamısı MDB-nin üzvüdür; ikitərəfli formatda bir-biri ilə sıx əməkdaşlıq edir, beş dövlətdən dördü (Türkmənistandan başqa - redaktorun qeydi) ŞƏT-in üzvüdür. Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv üç dövlət və Türkmənistan bu yaxınlarda orada müşahidəçi statusu alıb. Qazaxıstan və Qırğızıstan Aİİ-nin üzvüdür, Özbəkistan müşahidəçi, Tacikistan isə ittifaqa üzvlük perspektivlərini nəzərdən keçirir. Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan KTMT-nin üzvləridir, Özbəkistan, xüsusilə Əfqanıstanda artan qeyri-sabitliklə əlaqədar olaraq, üzvlüyün bərpası imkanlarını istisna etmir”, - deyə ekspert xatırladıb.
R. Nəzərov qeyd edib ki, digər məsələlərlə yanaşı, 2018, 2019 və 2021-ci illərdə Mərkəzi Asiya dövlət başçılarının üç məşvərətçi görüşü keçirilib, dördüncü görüşün isə 2022-ci ildə keçirilməsi planlaşdırılır.
Eyni zamanda, onların Ermənistan və Gürcüstanla bir formatda birləşməsi, onun fikrincə, çoxlu suallar yarada bilər. "Əsas məsələlər Azərbaycan-Ermənistan və Gürcüstan-Rusiya oxları üzrə münasibətlərdəki çətinliklərdir. Ona görə də Azərbaycan-Ermənistan və Gürcüstan-Rusiya problemləri həll olunmayana qədər “5+3” formatının effektivliyi suallar doğurur".
Ekspert qeyd edib ki, Ermənistan və Gürcüstanla təmasların çətinliyindən fərqli olaraq, Mərkəzi Asiyanın beş ölkəsinin hamısı Azərbaycanla “əla əlaqələrə malikdir” və hətta onu “çox vaxt Mərkəzi Asiyanın Qafqazdakı forpostu” adlandırırlar. Bu baxımdan, “5+1” formatı, yəni Bakının və beş Mərkəzi Asiya respublikasının iştirakı ilə “çox yaxın gələcəkdə aktivləşdirilə bilər”.
Öz növbəsində Qazaxıstanın “Alma Klub”unun direktoru, politoloq İslam Kurayev diqqəti Qırğızıstan səfirinin elan etdiyi təşəbbüsün heç bir perspektivinin olmadığına yönəldib. "Postsovet məkanında onlar tez-tez əvvəlcə danışır, sonra bunu etməyə çalışırlar və yalnız bundan sonra əməkdaşlığın həyat qabiliyyətini qiymətləndirirlər. Məncə, bu formatın gələcəyi yoxdur. İzahat sadədir, sadəcə olaraq bunu etmək lazımdır. “Faydası nədir?” sualını verin, dövlət məmuru deyəcək ki, iqtisadi nöqteyi-nəzərdən heç bir perspektiv yoxdur, siyasi ittifaq yaratmaq məqsədəuyğun deyil, hərbi ittifaq isə mümkünsüzdür", - deyə o şərh verib.
“5+3” formatında Rusiyanın olmaması dərhal diqqəti çəkir. Bu, Moskvanın maraqlarının pozulması və ya onun xüsusi rolunun tanınmaması deyilmi? "Rusiya Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazda əsas oyunçuların - Qazaxıstan, Özbəkistan və Azərbaycanın mühüm strateji tərəfdaşıdır. Rusiya bütün postsovet məkanında geosiyasi oyunçu olaraq qalır və onun rəyi vacibdir. Bunu nəzərə almadan belə. Təklif olunan formatda olan bütün dövlətlərin böyük diasporlarının Rusiyada iqamətgahı hesab olunur”, - deyə R. Nəzərov qeyd edib.
İslam Kurayev əmindir ki, Moskva bu təklifi qətiyyən ciddi qəbul etməyəcək: "Hesab edirəm ki, bu, ümumiyyətlə, qəbul olunmayacaq, belə bir dialoq aktual deyil. Buradan belə nəticə çıxır ki, istənilən formatda təkcə gözəl ad yox, həm də bir ad olmalıdır. Perspektivləri və faydaları olan mexanizm”.
Qeyd edək ki, Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov “5+3” formatının həyat qabiliyyətindən danışıb. O, səfir Kayrat Osmonəliyevi Bişkeklə razılaşdırılmayan bəyanatlarına görə sərt şəkildə danlayıb və bu, Qırğızıstan hakimiyyətinin mümkünlüyünü nəzərdən keçirə biləcəyini güman etməyə əsas verib. Yəni Rusiyanın iştirakı olmadan postsovet məkanında çoxtərəfli formatda. Mərkəzi Asiyanın hələ də Rusiyanın arxasında Qafqazla birləşməyi planlaşdırmadığı vurğulanıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
