12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Ukrayna müharibəsi Ərdoğanın “yeni atlantizmini” gücləndirir, amma… - Təhlil
Tarix: 01-04-2022 16:01 | Bölmə: Slayd
Ukrayna müharibəsi Ərdoğanın “yeni atlantizmini” gücləndirir, amma…

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan üçün kəfkirini ürəyində yatan “avrasiyaçılıqdan” Türkiyənin ənənəvi “atlantizminə” qaytarıb. O və Nazirlər Kabinetinin üzvləri Ankaranın Qərbə və NATO müttəfiqliyinə sadiqliyini vurğulayırlar.

Reyting.az
xəbər verir ki, bunu “Al-Monitor” saytı yazıb.

ABŞ saytının təhlilində qeyd edilib:

Ankaranın Rusiya və Ukrayna ilə yaxşı əlaqələri olan NATO üzvü kimi Türkiyənin özünəməxsus mövqeyinə əsaslanaraq, Moskva və Kiyev arasında sülhün əldə edilməsi səylərində oynadığı rol Qərbdə də Ərdoğana rəğbət qazandırır.

Türkiyənin xəritədə Rusiya və mühüm enerji marşrutları ilə bağlı strateji mövqeyindən xəbərdar olan Avropa liderləri, öz növbəsində, Ərdoğanın avtoritar və anti-demokratik yollarına görə ona olan nifrətlərini bir kənara qoyublar.

Almaniya kansleri Olaf Şolz, Hollandiyanın baş naziri Mark Rutte, Yunanıstanın baş naziri Kiriakos Mitsotakis və NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberqin Türkiyəyə son yüksək səviyyəli səfərləri Avropanın Türkiyəni belə bir zamanda itirməyə tab gətirə bilməyəcəyini sübut edir.

Ərdoğan NATO-nun Brüsseldə Ukrayna ilə bağlı son fövqəladə sammiti zamanı Avropa liderləri Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Böyük Britaniyanın baş naziri Boris Consonla da danışıqlar aparıb.

Bir çoxları Ankaranın 1936-cı il Montrö Konvensiyasından irəli gələn Türkiyə hüquqlarından istifadə edərək Aralıq dənizindən Qara dənizə rus döyüş gəmilərinə çıxışı məhdudlaşdırmaq qərarını yüksək qiymətləndirib.

Həmçinin, Ərdoğanın sülh vasitəçisi kimi yeni rolu Qərb mediasında Türkiyə ilə bağlı yeni ab-hava yaradıb.

“The Guardian”dan Patrik Vintur Rusiya və Ukrayna arasında İstanbulda keçirilən danışıqların son raundundan sonra yazıb:

“İstanbulda Rusiya-Ukrayna müharibəsində vasitəçi rolunu oynamağa iddialı olan ölkələr arasında Türkiyə diplomatiyasının mötəbərliyini artıraraq qalib gələn tərəf kimi ortaya çıxdı”.



Bütün bunlar, Ərdoğanın Qərbə dərin antipatiyasını ifadə etmək fürsətini heç vaxt itirmədiyi, Qərbdə bir çoxunun ona eyni cür cavab verməsi ilə çox yaxınlarda olan vəziyyətlə tamamilə ziddiyyət təşkil edir.

Türkiyənin Vaşinqton və Avropa paytaxtları ilə əlaqələri Ərdoğanın xarici siyasətə islamçı əsaslı abraziv yanaşması nəticəsində dibə vurub.

Ərdoğanın siyasəti Ankaranın Avropa İttifaqına üzvlük cəhdində irəliləyiş əldə edib, eyni zamanda Avropa ilə qarşılıqlı faydalı uzunmüddətli strateji əməkdaşlığı çətinləşdirib.

Ərdoğan keçmişdə Türkiyəyə Qərbdən asılılığını azaldacaq ölkələr qrupunda yer yaratmaq istəyini də gizlətməyib. Bu baxımdan onun üçün Rusiya ilə əlaqələr həmişə xüsusi yer tutub. O, ümid edib ki, prezident Vladimir Putinlə yaxın dostluğu və onların Qərbə qarşı ümumi nifrəti buna şərait yaradacaq.

Türkiyə NATO-nun başı üzərində Rusiya istehsalı olan “S-400” zenit-raket müdafiə sistemlərini aldığına görə ABŞ tərəfindən Amerikanın Düşmənlərinə Sanksiyalar Yoluyla Mübarizə Aktı (CAATSA) çərçivəsində sanksiyaya məruz qalıb. Bundan əlavə, Türkiyə hələ də üzərində dayandığı strateji “F-35” döyüş təyyarəsi proqramından çıxarılıb.

Qəribədir ki, Ərdoğanı xəyallarını arxa plana keçirməyə məcbur edən və yenidən Qərbə dönüşünü sürətləndirən Putindir. Ankaranın beynəlxalq hüququn və normaların kobud şəkildə pozulması kimi qiymətləndirdiyi Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi ona bu məsələdə seçim qoymayıb.

Ərdoğan Ukrayna böhranı başlamazdan əvvəl Qərblə əlaqələr və onun xarici siyasətə islamçı-millətçi əsaslı yanaşması ilə bağlı çıxılmaz vəziyyətdə idi. Türkiyənin artan beynəlxalq təcrid olunması və bunun gətirdiyi ciddi iqtisadi xərclər, eləcə də iqtisadiyyatı düzgün idarə etmədiyi üçün daxildə siyasi dəstəyi itirməsi - son nəticə bu idi.

Ərdoğan 2023-cü ildə keçiriləcək prezident seçkilərində şansını artırmaq üçün iqtisadiyyatı yaxşılaşdırmalı olduğunu bilir. O, həmçinin bunun Qərblə əlaqələrin yaxşılaşdırılmasını tələb edəcəyini də anlayır. Eyni şey Türkiyənin İsrail, Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi region ölkələri ilə əlaqələrinə də aiddir. Bunlar həm də onun aşındırıcı tonu ilə özgələşdirdiyi ölkələrdir.

Ərdoğanın İsrail və xüsusilə də BƏƏ ilə son əlaqələri göstərdi ki, Ankara artıq öz xarici siyasət oriyentasiyasında üz-üzə gəlmək ərəfəsindədir. Ukraynadakı müharibə sadəcə olaraq bu məsələdə Ərdoğanın əlini gücləndirib.

Hökumət sözçüsü Ömər Çelik bu yaxınlarda keçirdiyi mətbuat konfransında Ukraynadakı müharibəyə toxunub: “Türkiyə NATO-nun güclü üzvüdür (bu, şübhəsiz mövqeyə malikdir)”.

Təqaüddə olan səfir Yusuf Buluc bildirib ki, uzun sürən münaqişənin ölçüyəgəlməz iqtisadi və maliyyə itkiləri və Türkiyənin təhlükəsizliyinə təhlükə yarada biləcəyi ehtimalı Ankaranı Rusiya və Ukrayna arasında sülhün bərqərar olması cəhdində təşəbbüs göstərməyə vadar edib.

Buluc “Al-Monitor”a deyib: “Xüsusilə də tüğyan edən inflyasiya və suveren defolt ərəfəsində olan Türkiyəyə tərəflər arasında sövdələşməyə cəhd göstərmək və vasitəçilik etmək öz geostrateji və geosiyasi aktivlərini istifadə etmək üçün əlverişli idi”.

Bununla belə, o vurğulayıb ki, “Türkiyə üçün dönüş nöqtəsi”nə gəlmək Ankaranın Qərb təhlükəsizlik arxitekturasındakı yeri ilə bağlıdır.

Buluc əlavə edib: “Türkiyə sülhməramlı bir ölkə kimi beynəlxalq aləmdə imicini yüksəltməklə yanaşı, həm də bu cəsarət və təşəbbüsü NATO üzvlüyünə borclu olduğunu dərk edib”.

Keçmiş baş nazir Əhməd Davudoğlunun media üzrə müşaviri Osman Sert, NATO ilə bağlı keçmiş müttəfiqlik yanaşması ilə müqayisədə Ərdoğanın hazırkı ziddiyyətli mövqeyini vurğulayıb.

“NATO Rusiyanı tarazlaşdıracaq gücə çevrildikdən sonra (bu, Türkiyə üçün də əsl təhlükəsizlik təhdididir) və Qərb paytaxtları təhlükəsizlik maraqlarına görə insan haqları və demokratiya ilə bağlı narahatlıqlarını təxirə saldıqdan və Ərdoğanla yeni körpülər qurduqdan sonra atmosfer dəyişdi”, - bunu Osman Sert gündəlik “Karar” qəzetindəki köşə yazısında qeyd edib.

Ukraynadakı müharibə nəinki Türkiyənin Qərb və region ölkələri ilə əlaqələrini bərpa etməsi zərurətinə yeni bir aktuallıq hissi aşılayıb, həm də xüsusilə enerji sahəsində strateji beynəlxalq əməkdaşlıq üçün yeni imkanları önə çəkib.

Avropanın Rusiyadan asılılığını minimuma endirmək üçün vasitələr axtardığı bir vaxtda bu, yaxın illərdə Türkiyə və Qərb üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edəcək.

Türkiyənin Qərb təhlükəsizlik arxitekturasındakı yerini yenidən kəşf etməkdə Ankara üçün başqa potensial faydalar da var. Məsələn, o, Ərdoğana Ankaraya vurulan rəsmi və qeyri-rəsmi sanksiyaları və embarqoları dayandırmaq üçün Avropa və ABŞ-a qarşı yeni arqumentlər verib.

NATO-nun son fövqəladə zirvə toplantısından sonra jurnalistlərə açıqlama verən Ərdoğan, Brüsseldəki danışıqlardan çıxmağın birlik mesajının vacibliyini vurğulayıb.

“NATO müttəfiqlərimiz tərəfindən müdafiə sənayemizə qoyulan embarqolar aradan qaldırılmalıdır. Mən bununla bağlı fikirlərimi liderlərlə açıq şəkildə bölüşdüm”, - deyə Ərdoğan bildirib.

Hətta Ərdoğanın kəskin anti-Qərb və anti-İsrail tərəfdarları bəzi əks-intuitiv arqumentlərlə də olsa, hazırda Türkiyənin NATO üzvlüyünün əhəmiyyətini rasionallaşdırmağa çalışırlar. Hökumətyönlü “Yeni Şafak” qəzetinin kəskin anti-Qərb və açıq-aşkar antisemitist köşə yazarı Yusuf Kaplan bu məsələdə ifrat bir nümunədir.

NATO-nu “İngiltərənin məkrli kəşfiyyatı ilə paranoyak şizoid yəhudi gücü arasında qurulmuş təcavüzkarlıq paktı” kimi xatırladan Kaplan, NATO üzvlüyünün Türkiyəni əngəllədiyini iddia edib. Buna baxmayaraq, o, alyansın bir hissəsi olmasının Türkiyənin Səddam Hüseynin İraqı kimi diktatura elan edilməsinin və NATO tərəfindən hücumun qarşısını aldığını müdafiə edib.

“Türkiyə gec-tez sivilizasiyaya doğru öz yürüşünə başlayacaq və öz NATO-sunu yaradacaq. Bununla belə, Türkiyənin hazırkı mərhələdə NATO-dan çıxması böyük səhv olardı”, - deyə Kaplan yazıb.

Ərdoğanın yenidən kəşf etdiyi atlantizmində son nəticədə səmimi olub-olmaması açıq sual olaraq qalır. Çoxları onun küləyin necə əsdiyinə görə yapışqanını asanlıqla dəyişdirə biləcəyinə inanır.

Hələlik Qərbin ona ehtiyacı olduğu kimi onun da Qərbə ehtiyacı var.




Bölməyə aid digər xəbərlər