Ermənistan Türkiyə ilə münasibətləri niyə normallaşdırmaq istəyir? - Təhlil
Tarix: 10-08-2022 12:19 | Bölmə: Slayd
Ermənistan Türkiyə ilə münasibətləri niyə normallaşdırmaq istəyir?

Ermənistanın iqtisadiyyat naziri Vahan Kerobyan, 10 illik fasilədən sonra normallaşma səylərinə uyğun olaraq, Türkiyədən yük maşınlarının yaxın gələcəkdə ölkəsindən keçəcəyini açıqlayıb. Kerobyan deyib ki, Türkiyə ilə quru sərhədi ticarət üçün açıldıqda Ermənistan iqtisadiyyatı cəmi iki-üç il ərzində 30 faiz böyüyəcək.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Al Monitor” saytı yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Kerobyanın bəyanatı Ermənistanın Türkiyə ilə normallaşma üzrə xüsusi elçisi Ruben Rubenyan və onun türkiyəli həmkarı Serdar Kılıç arasında iyulun 1-də Vyanada keçirilən görüşdə razılaşdırılan ilk mühüm addımlardan sonra səslənib. Həmin görüşdə tərəflər uzun müddətdir möhürlənmiş quru sərhədlərini üçüncü ölkə vətəndaşlarına açmaq və Ermənistanla Türkiyə arasında birbaşa yük daşımalarına başlamaq barədə razılığa gəliblər.

Ermənistan ilk etimad tədbiri olaraq diplomatik pasport sahiblərinin sərhəddən buraxılması üçün Türkiyəyə təzyiq etsə də, Ankara bundan imtina edib. Yəni İrəvan guya transsərhəd turizmi təşviq etmək üçün xarici pasport daşıyanların keçməsinə icazə vermək ideyasını irəli sürüb.

Bu ilin əvvəlində başlanmış danışıqların məqsədi tammənalı diplomatik əlaqələrin qurulması və sərhədlərin tam açılmasıdır. Sərhəd Türkiyə tərəfindən 1993-cü ildə Ermənistanın Azərbaycanla Dağlıq Qarabağ anklavı uğrunda apardığı qanlı müharibədə Azərbaycanın böyük hissəsi işğal edildikdən sonra bağlanıb.

2020-ci ildə Azərbaycan Türkiyə və müəyyən dərəcədə İsrailin hərbi dəstəyi sayəsində bu əraziləri geri alıb. Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Dağlıq Qarabağdakı təmas xəttində yerləşdirilən Rusiya sülhməramlıları vasitəsilə gərgin atəşkəs əldə edilib. Bununla belə, hələ avqustun 1-də Ermənistan rəsmiləri Azərbaycanı anklava qarşı çoxsaylı hücumların təşkilində ittiham ediblər. Azərbaycan isə bu iddianı rədd edib.

44 günlük müharibə Ermənistanı kökündən sarsıdıb və uzun müddət hərbi qüdrəti ilə fəxr edən ölkədə ruh düşkünlüyünə səbəb olub. Yaranmış vəziyyət Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan hökumətini erməni millətçilərinin və diaspor icmalarının etirazları fonunda Türkiyə ilə sülh axtarmağa sövq edib.

İyulun 11-də Paşinyan və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ilk dəfə telefonla danışıblar və hər iki tərəfin məlumatına görə, 1 iyul razılaşmalarının tezliklə həyata keçirilməsini gözlədiklərini bildiriblər.

Kerobyan deyib ki, sərhədin açılması Ermənistanı quyu dibindən yol ayrıcına çevirəcək.

On il əvvəl tərəflər arasında vasitəçilik edən Birləşmiş Ştatlar mübadiləni alqışlayıb. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken iyulun 25-də Paşinyana zəng edərək Vaşinqtonun prosesi dəstəkləməyə hazır olduğunu bildirib.

Bununla belə, Ərdoğan həmin gün ermənilərin gözləntilərinə soyuq su tökərək, danışıqlarda hər hansı irəliləyişin Ermənistanın Azərbaycanla hərtərəfli sülh müqaviləsi üzrə danışıqlarındakı irəliləyişdən asılı olduğunu açıq şəkildə bildirib. “Azərbaycan əvvəldən qırmızı xəttimiz olub. Azərbaycanla bağlı problemlər həll olunandan sonra qapılarımızı açacağımızı dedik”, - deyə Ərdoğan Türkiyə dövlət televiziyasına müsahibəsində deyib.



Bu açıqlamalar Türkiyənin Ermənistanla ilin əvvəlində başlatdığı danışıqların şərtsiz olması ilə bağlı iddiaları təkzib edir.

İrəvanlı analitik Benyamin Poqosyan qeyd edib ki, şərtlər çox aydındır: Ermənistan Azərbaycanın bütün tələblərini, xüsusən də Dağlıq Qarabağın Ermənistana deyil, ona məxsus olmasını qəbul etməlidir. Ən yaxşı halda Azərbaycan anklavın əksəriyyətini təşkil edən erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçməsi ilə nəticələnəcək hansısa formada mədəni muxtariyyət verəcək.

Türkiyə, həmçinin həmsərhəd Naxçıvanla Azərbaycana birləşdirən quru dəhlizinin yaradılması ilə bağlı Azərbaycanın tələblərini də dəstəkləyir.

Erməni müxalifətinin üzvləri deyirlər ki, bu, faktiki olaraq Ermənistanı İranla sərhədindən kəsəcək. Bu, həm də Ankaranın köməyi ilə Ermənistanın İranla həmsərhəd olan ən cənub sərhədi Sünikə hücum etmək üçün Azərbaycana zəmin yaradacaq.

İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xamenei iyulun 19-da Tehranda Ərdoğanla görüşündə öz etirazlarını bildirib. “Əgər İran və Ermənistan arasında sərhədi bağlamaq cəhdi olarsa, İslam Respublikası buna qarşı çıxacaq, çünki bu sərhəd min illərdir kommunikasiya yolu olub”, - deyə Xamenei vurğulayıb.

Türkiyənin mövqeyi təəccüblü olmamalıdır. Ankara əvvəldən bəyan etdi ki, Türkiyə ərazisindən keçən boru kəmərləri vasitəsilə Avropaya neft və qaz ixrac edən əsas regional müttəfiqi Azərbaycanla addım atacaq. Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra Avropa Rusiya qazından asılılığını azaltmağa çalışarkən, Türkiyə Azərbaycan qazından istifadə etmək istəyir.

Son 15 ildə Türkiyənin şərqinə 20-dən çox tədqiqat səfərinə rəhbərlik etmiş Kolumbiya Universitetinin professoru Xatchiq Mouradian deyib: “Normallaşma prosesi getdikcə daha çox, hətta onu pisləyənlər arasında da yerinə yetirilən bir proses kimi qəbul edilir. Digər tərəfdən, danışıqların ilkin şərtsiz getdiyinə dair iddiaya baxmayaraq, Ankara və Bakının İrəvandan maksimum güzəştlər əldə etmək üçün tandemdə fəaliyyət göstərməsinin açıq sirri, hətta hazırkı normallaşma prosesinin tərəfdarları arasında da narahatlıq olaraq qalır”.

Bütün bunlar belə bir sual doğurur ki, Ermənistan nə üçün Türkiyə ilə sülhə can atır?

Poqosyan deyib: “Paşinyan hesab edir ki, Türkiyə ilə danışıqların uğur şansı çox az olsa belə, davam etdirilməsi Cənubi Qafqazda vəziyyəti sabitləşdirəcək və Azərbaycanın Ermənistana genişmiqyaslı hücum ehtimalını azaldacaq. Buna görə də hökumətimiz heç olmasa bir irəliləyiş əldə etmək ideyası ilə çıxış edib”.

Beynəlxalq Böhran Qrupu son hesabatında qeyd edib ki, “Qərbin sanksiyaları Ermənistanın iqtisadiyyatı ilə dərindən bağlı olduğu Rusiyaya zərbə vurduqca Ermənistanın gözlədiyi iqtisadi tənəzzül fonunda sərhədlərin açılması daha da aktuallaşıb”.

Hesabatda deyilir ki, fevralda Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Ermənistan Mərkəzi Bankı 2022-ci il üçün iqtisadi artım proqnozlarını 5,3 faizdən 1,6 faizə endirib. Müharibə getdikcə, rəqəmlər daha da pisləşə bilər, Paşinyanın reytinqləri də. Ancaq hələ ki, onun sülh təşəbbüsü ictimaiyyətin dəstəyinə malikdir.

Normallaşma səylərinə etiraz üçün müxalifətin təşkil etdiyi mitinqlər qismən 2018-ci il “Məxməri inqilab”ında Paşinyan tərəfindən qansız şəkildə dəyişdirilmiş əvvəlki rejimin liderlərinin iştirakı üçün rəğbət qazana bilmədi. “Bu, Paşinyana deməyə imkan verdi ki, bunlar köhnə korrupsioner elitalardır və onlar Qarabağ məsələsindən hakimiyyətə gəlmək və soyğunçuluqlarını davam etdirmək üçün istifadə etmək istəyirlər”, - deyə Poqosyan bildirib.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}