19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:26 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
15:52 / 26-04-2024
Qəzzada daha 51 dinc sakin həlak olub
15:46 / 26-04-2024
Avtomobil şirkəti daha bir yeniliyə imza atıb - Fotolar
15:33 / 26-04-2024
Keçmiş rektor son söz üçün məhkəmədən yenə vaxt istəyib
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
13:54 / 26-04-2024
"Qarabağ" klubu cərimələnib
13:28 / 26-04-2024
Naxçıvan Nazirlər Kabinetinə Aparat rəhbəri təyin edilib
13:21 / 26-04-2024
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:01 / 26-04-2024
Prezident: "Enerji təhlükəsizliyi məsələsi əhəmiyyətinə görə milli təhlükəsizliyə bərabər olmalıdır"
12:48 / 26-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:43 / 26-04-2024
Əliyevin tarixi gedişi: Berlinə aparılan “qovluq”da nələr var?
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
00:45 / 22-04-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
İran-Azərbaycan gərginliyinin alovlanma ehtimalı - Yeni müharibə olacaq?
Tarix: 22-11-2022 13:06 | Bölmə: Slayd
İran müasir Fars imperiyasıdır, əhalisinin üçdə birini azərbaycanlılar və digər milli azlıqlar təşkil edir. İranın Azərbaycana qarşı revanşizmi onu Rusiya və Ermənistanın uzunmüddətli müttəfiqinə çevirib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Geopolitical Monitor” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, İran Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və şiəliyinə görə bu ölkəni ya özünün bir hissəsi olmasını istəyir, ya da ən azından bütün Cənubi Qafqaz kimi baxdığı təsir dairəsi daxilində itirilmiş ərazi kimi qiymətləndirir. Yəni bir çox cəhətdən İran Azərbaycana Rusiyanın Ukraynaya baxdığı kimi baxır: bir gün vətəninin bir hissəsi kimi “evinə qayıdacaq”.
Qeyd olunur ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər son üç onillikdə İran Rusiyanın Qafqazdakı təsiri, Azərbaycan və Gürcüstanda iki dondurulmuş münaqişə ilə kifayətlənib:
“İranın ölkənin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməkdə ikili standartları Ermənistanın Azərbaycan ərazisinin beşdə birini işğal etməsinə məhəl qoymamasında, lakin faktiki dəstək verməsində özünü göstərirdi.
İran öz ərazi bütövlüyünə təhdidlərə qarşı həddindən artıq həssasdır. Eyniylə İran da Rusiyanın Ukrayna ərazilərinin ilhaqını dəstəkləyir. Ona görə də İran və Rusiya həm Türkiyəyə, həm də Qərbə müttəfiqlikləri dirçəldilmiş ölkələrə yox, zəif Azərbaycan və Ukraynaya üstünlük verərdilər. Ermənistan da bununla razılaşır, güclü Azərbaycandan zəifi üstün tutur. Buna görə də İran Rusiyanın regionda dondurulmuş münaqişələrin heç vaxt həll olunmamasında marağını bölüşür, çünki hər ikisi dondurulmuş münaqişələri Qafqazı parçalamaq, idarə etmək və öz təsir dairələrini saxlamaqda davam etməyə imkan verən vasitə kimi görürlər.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı İran qoşunları qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisinə soxulmuşdu. Məqsəd Azərbaycan hərbi qüvvələrini erməni qüvvələrinə qarşı cənubda qısqac hərəkatından çıxarmaq idi.
Təxminən otuz ildir ki, ərazidəki vəziyyətlə kifayətləndikdən sonra 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ermənistanı hərbi baxımdan məğlub etdikdən sonra İran daha döyüşkən olub. Müttəfiqinin məğlubiyyətindən sonra İran Azərbaycana qarşı dəfələrlə hərbi təhdidlər edib, yaxınlıqda hərbi manevrlər keçirərək, sərt xəbərdarlıqlar edib”.
İranın Ermənistana, eləcə də Rusiyaya pilotsuz təyyarələr verməyə başladığı qeyd olunan təlildə yazılır ki, İran Azərbaycanda islamçı terror qruplaşmalarına təlim keçib, onlara maliyyə və kəşfiyyat dəstəyi verib. 2021-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycan radikal şiə hüceyrələrini sıxışdırmağa və iranlı din xadimlərini ölkədən çıxarmağa başlayıb:
“Azərbaycanda terror aktları törətmək üçün Suriyada İran tərəfindən təlim keçmiş, qadağan edilmiş “Müsəlman Birliyi Hərəkatı”na mənsub on doqquz nəfər saxlanılıb. Onlar həmçinin Azərbaycana qadağan olunmuş ekstremist dini ədəbiyyat keçiriblər.
Azərbaycanın təhlükəsizlik xidməti İranda Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən idarə olunan və rejimin şiə teokratiyasına çevrilməsi məqsədi ilə “radikal və ekstremist dini ideyaları təbliğ edən İran xüsusi xidmət orqanlarının göstərişi ilə fəaliyyət göstərən” şəxsi “WhatsApp” qruplarını açıb. Azərbaycan təhlükəsizlik xidməti hərbi təlimlər, qurğular və texnika, o cümlədən İsrail və Türkiyənin pilotsuz təyyarələri (PUA), habelə enerji infrastrukturu haqqında kəşfiyyat məlumatı toplamaq üçün İranın xüsusi xidmət orqanları tərəfindən cəlb edilmiş İran casus şəbəkəsinin beş azərbaycanlı üzvünü həbs edib”.
Təhlildə İranın Qum şəhərində dini təhsil almış və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Xəzər Dəniz Neft Donanmasında çalışmış kapitanın həbsinə də toxunulur: “O, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər, eləcə də Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Xəzərdə hərbi təlimlərinin yeri və vaxtı, dənizdəki neft platformalarına çatdırılan yüklər haqqında məlumat toplayıb”.
Bildirilir ki, Azərbaycanda şiə teokratiyası qurmaq və ölkəni öz təsir dairəsinə qaytarmaq istəyən iki fundamentalist ölkə - biri şiə (İran) və digər xristian (Ermənistan) arasında olduqca qəribə hərbi ittifaq üç yolla möhkəmlənib:
Birincisi, Ermənistanın İrana, daha yaxınlarda isə Rusiyaya beynəlxalq sanksiyalardan yayınmağa kömək etməsi idi.
İkincisi, Kremlin Ukraynanın mülki hədəflərinə qarşı terror hücumlarında istifadə etdiyi pilotsuz təyyarələrin və raketlərin Rusiyaya çatdırılmasında vasitəçi kimi çıxış etmək idi.
Üçüncüsü, Ermənistanın BMT-də və digər beynəlxalq təşkilatlarda İrana diplomatik dəstək verməsi idi.
Qeyd olunur ki, ABŞ Rusiyanın hərbi sənaye kompleksi üçün texnologiya satın alan “transmilli şəbəkə” yaratmaqda ittiham etdiyi bir sıra erməni şirkətlərinə sanksiya tətbiq edib. Sanksiyaya məruz qalan ən son erməni şirkəti “Milur Electronics” olub.
Diqqətə çatdırılır ki, İranın artan döyüşkənliyi həm yaxın müttəfiqi Ermənistanın məğlubiyyəti, həm də 2021-ci ilin iyun ayında imzalanmış Şuşa Bəyannaməsində göründüyü kimi, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri ilə bağlıdır:
“Azərbaycana həmişə “kiçik qardaş” kimi baxan İran Türkiyəyə təsirini itirdiyini, qonşusunun isə türklərin təsiri altına düşdüyünü gördü. İran, ehtimal ki, Hindistanla birlikdə Ermənistan və Rusiya ilə sıx ittifaq vasitəsilə Türkiyəyə qarşı durmağa çalışır.
İran Şuşa Bəyannaməsinin hərbi komponentinə diqqət yetirməyə bilməzdi ki, “üçüncü dövlət və ya dövlətlər tərəfindən onların müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və ya toxunulmazlığına və ya təhlükəsizliyinə qarşı təhdid və ya təcavüz aktı olarsa, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə uyğun olaraq, Azərbaycan və Türkiyə “bu təhlükəni və ya təcavüz aktlarını aradan qaldırmaq üçün birgə məsləhətləşmələr aparacaqlar”. Təhlükəsizliyə təhdidlər kifayət qədər müxtəlif ola biləcəyi üçün yardımın növü göstərilməyib; buna baxmayaraq, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə strateji tərəfdaşlığının hərbi ölçüsünü açıq ifadə edir.
İran xüsusilə Ermənistanla sərhədi itirmək kimi gördüyünə qəzəblidir. İran və Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq Hindistanla birlikdə alternativ Şimal-Cənub marşrutunun təşəbbüskarı olub, lakin heç bir tərəfin belə böyük layihəyə investisiya qoymağa maliyyə imkanı yoxdur.
Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqaz və İran üçün iqtisadi imkanları və ticarəti artırsa da, Tehran buna geosiyasət prizmasından baxır və onun təsirini azaldacağına inanır. Cavid Vəliyevin qeyd etdiyi kimi, İran Zəngəzur dəhlizinin Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycan arasında əsas əlaqə kimi İranın təsirini azaldacağına inanır; o, həm də Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında körpü rolunu itirəcək və ümumilikdə İran Şərq-Qərb nəqliyyat əlaqələri üçün daha vacib olmayacaq. Nəhayət, Ermənistanın da üzvü olduğu və İranla azad ticarət müqaviləsi bağladığı Avrasiya İqtisadi Birliyi daha da təcrid vəziyyətinə düşəcəkdi. İran Ermənistanı Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqına giriş qapısı kimi görür.
İran Türkiyəyə Mərkəzi Asiyada nüfuz sahibi olmaq üçün rəqib kimi baxır. Zəngəzur dəhlizi Türkiyəyə İrandan yan keçərək Mərkəzi Asiyaya alternativ marşrut yaradacaq. Reallıqda isə həm Türkiyə, həm də İran ən çox itirənin Rusiya olduğu Orta Asiyaya təsir etmək üçün maliyyə cəhətdən daha güclü Çinlə rəqabət aparır.
Vəliyev qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Avropa İttifaqının (Aİ) Avropa-Qafqaz Asiya Nəqliyyat Dəhlizi (TRACECA) layihəsinə bənzəyir. Zəngəzur dəhlizi də 1990-cı illərdə təsvir edilən ABŞ-ın Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya İpək Yolu Nəqliyyatı layihəsinə bənzəyir”.
Bildirilir ki, İranın özü üçün təhlükə hesab etdiyi digər aspekt Azərbaycanın İsraillə strateji tərəfdaşlığıdır: “Tehran bunu dəfələrlə Yaxın Şərq xəritəsindən silməyə çağırıb. İran heç bir sübut göstərmədən əmindir ki, 2020-ci ilin yanvarında İranın yüksək rütbəli hərbi xadimlərinə, xüsusən general-mayor Qasım Süleymaniyə və digər nüvə alimlərinə qarşı sui-qəsdlər İsrail tərəfindən Azərbaycan ərazisindən həyata keçirilir. Azərbaycan isə ərazisinin İrana qarşı hücumlar üçün istifadə edildiyini həmişə təkzib edib.
Avqustun sonundakı ilk hücumdan bəri İran Qərbə və qondarma “birqütblü dünyaya” qarşı qarşılıqlı ksenofob düşmənçilikdən yaranan ittifaqda Rusiyaya pilotsuz təyyarələr və raketlər verir. İran ya “birqütblü dünyanı” məhv etmiş kimi qiymətləndirilən Rusiyanın qələbəsindən, ya da Rusiyanın məğlubiyyətindən qazanır, çünki o zaman Rusiyanın aparıcı böyük dövlət kimi yerini tuta bilər.
İran və Rusiya Cənubi Qafqazda sülhə və iqtisadi inkişafa mane olan ölkələrdir. Nə İran, nə də Rusiya Ermənistan və Azərbaycan arasında Aİ-nin vasitəçiliyi ilə imzalanmış sülh müqaviləsini görmək istəmir, bunun əvəzinə son 30 ildə olduğu kimi, münaqişələri dondurmaqda davam edən saxta danışıqlara üstünlük verirlər.
İran və Rusiya, həmçinin Ukraynadan blokadaya alınmış taxıl ticarəti və silah satışı üzrə diplomatiyası Ukraynadakı müharibədən əhəmiyyətli dərəcədə faydalanan Türkiyənin artan təsirinə təşvişlə baxırlar.
İranın Rusiyaya hərbi dəstəyi onun anti-Qərb ksenofobiyası ilə iqtisadi opportunizmi birləşdirən üç onillik təhlükəsizlik siyasətinin davamıdır. İran inanır ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə ya məğlub olarsa, ya da qalib gələrsə, qazanacaq.
Dörd il əvvəl Nikol Paşinyan dövründə demokratik rejimin hakimiyyətə gəlməsindən asılı olmayaraq, Ermənistan öz hərbi məğlubiyyətindən sülh və iqtisadi tərəqqi təmin etmək üçün istifadə etməkdənsə, İranla strateji oyunlar oynamağa davam edib. Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistanın milli maraqlarına uyğundur, halbuki İran və Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin davam etdirilməsi sadəcə olaraq daha onilliklər davam edən durğunluq, mühacirət və Qərblə pis münasibətlərin reseptidir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-11-2022 13:06 | Bölmə: Slayd
İran müasir Fars imperiyasıdır, əhalisinin üçdə birini azərbaycanlılar və digər milli azlıqlar təşkil edir. İranın Azərbaycana qarşı revanşizmi onu Rusiya və Ermənistanın uzunmüddətli müttəfiqinə çevirib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Geopolitical Monitor” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, İran Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və şiəliyinə görə bu ölkəni ya özünün bir hissəsi olmasını istəyir, ya da ən azından bütün Cənubi Qafqaz kimi baxdığı təsir dairəsi daxilində itirilmiş ərazi kimi qiymətləndirir. Yəni bir çox cəhətdən İran Azərbaycana Rusiyanın Ukraynaya baxdığı kimi baxır: bir gün vətəninin bir hissəsi kimi “evinə qayıdacaq”.
Qeyd olunur ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər son üç onillikdə İran Rusiyanın Qafqazdakı təsiri, Azərbaycan və Gürcüstanda iki dondurulmuş münaqişə ilə kifayətlənib:
“İranın ölkənin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməkdə ikili standartları Ermənistanın Azərbaycan ərazisinin beşdə birini işğal etməsinə məhəl qoymamasında, lakin faktiki dəstək verməsində özünü göstərirdi.
İran öz ərazi bütövlüyünə təhdidlərə qarşı həddindən artıq həssasdır. Eyniylə İran da Rusiyanın Ukrayna ərazilərinin ilhaqını dəstəkləyir. Ona görə də İran və Rusiya həm Türkiyəyə, həm də Qərbə müttəfiqlikləri dirçəldilmiş ölkələrə yox, zəif Azərbaycan və Ukraynaya üstünlük verərdilər. Ermənistan da bununla razılaşır, güclü Azərbaycandan zəifi üstün tutur. Buna görə də İran Rusiyanın regionda dondurulmuş münaqişələrin heç vaxt həll olunmamasında marağını bölüşür, çünki hər ikisi dondurulmuş münaqişələri Qafqazı parçalamaq, idarə etmək və öz təsir dairələrini saxlamaqda davam etməyə imkan verən vasitə kimi görürlər.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı İran qoşunları qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisinə soxulmuşdu. Məqsəd Azərbaycan hərbi qüvvələrini erməni qüvvələrinə qarşı cənubda qısqac hərəkatından çıxarmaq idi.
Təxminən otuz ildir ki, ərazidəki vəziyyətlə kifayətləndikdən sonra 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ermənistanı hərbi baxımdan məğlub etdikdən sonra İran daha döyüşkən olub. Müttəfiqinin məğlubiyyətindən sonra İran Azərbaycana qarşı dəfələrlə hərbi təhdidlər edib, yaxınlıqda hərbi manevrlər keçirərək, sərt xəbərdarlıqlar edib”.
İranın Ermənistana, eləcə də Rusiyaya pilotsuz təyyarələr verməyə başladığı qeyd olunan təlildə yazılır ki, İran Azərbaycanda islamçı terror qruplaşmalarına təlim keçib, onlara maliyyə və kəşfiyyat dəstəyi verib. 2021-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycan radikal şiə hüceyrələrini sıxışdırmağa və iranlı din xadimlərini ölkədən çıxarmağa başlayıb:
“Azərbaycanda terror aktları törətmək üçün Suriyada İran tərəfindən təlim keçmiş, qadağan edilmiş “Müsəlman Birliyi Hərəkatı”na mənsub on doqquz nəfər saxlanılıb. Onlar həmçinin Azərbaycana qadağan olunmuş ekstremist dini ədəbiyyat keçiriblər.
Azərbaycanın təhlükəsizlik xidməti İranda Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən idarə olunan və rejimin şiə teokratiyasına çevrilməsi məqsədi ilə “radikal və ekstremist dini ideyaları təbliğ edən İran xüsusi xidmət orqanlarının göstərişi ilə fəaliyyət göstərən” şəxsi “WhatsApp” qruplarını açıb. Azərbaycan təhlükəsizlik xidməti hərbi təlimlər, qurğular və texnika, o cümlədən İsrail və Türkiyənin pilotsuz təyyarələri (PUA), habelə enerji infrastrukturu haqqında kəşfiyyat məlumatı toplamaq üçün İranın xüsusi xidmət orqanları tərəfindən cəlb edilmiş İran casus şəbəkəsinin beş azərbaycanlı üzvünü həbs edib”.
Təhlildə İranın Qum şəhərində dini təhsil almış və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Xəzər Dəniz Neft Donanmasında çalışmış kapitanın həbsinə də toxunulur: “O, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər, eləcə də Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Xəzərdə hərbi təlimlərinin yeri və vaxtı, dənizdəki neft platformalarına çatdırılan yüklər haqqında məlumat toplayıb”.
Bildirilir ki, Azərbaycanda şiə teokratiyası qurmaq və ölkəni öz təsir dairəsinə qaytarmaq istəyən iki fundamentalist ölkə - biri şiə (İran) və digər xristian (Ermənistan) arasında olduqca qəribə hərbi ittifaq üç yolla möhkəmlənib:
Birincisi, Ermənistanın İrana, daha yaxınlarda isə Rusiyaya beynəlxalq sanksiyalardan yayınmağa kömək etməsi idi.
İkincisi, Kremlin Ukraynanın mülki hədəflərinə qarşı terror hücumlarında istifadə etdiyi pilotsuz təyyarələrin və raketlərin Rusiyaya çatdırılmasında vasitəçi kimi çıxış etmək idi.
Üçüncüsü, Ermənistanın BMT-də və digər beynəlxalq təşkilatlarda İrana diplomatik dəstək verməsi idi.
Qeyd olunur ki, ABŞ Rusiyanın hərbi sənaye kompleksi üçün texnologiya satın alan “transmilli şəbəkə” yaratmaqda ittiham etdiyi bir sıra erməni şirkətlərinə sanksiya tətbiq edib. Sanksiyaya məruz qalan ən son erməni şirkəti “Milur Electronics” olub.
Diqqətə çatdırılır ki, İranın artan döyüşkənliyi həm yaxın müttəfiqi Ermənistanın məğlubiyyəti, həm də 2021-ci ilin iyun ayında imzalanmış Şuşa Bəyannaməsində göründüyü kimi, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri ilə bağlıdır:
“Azərbaycana həmişə “kiçik qardaş” kimi baxan İran Türkiyəyə təsirini itirdiyini, qonşusunun isə türklərin təsiri altına düşdüyünü gördü. İran, ehtimal ki, Hindistanla birlikdə Ermənistan və Rusiya ilə sıx ittifaq vasitəsilə Türkiyəyə qarşı durmağa çalışır.
İran Şuşa Bəyannaməsinin hərbi komponentinə diqqət yetirməyə bilməzdi ki, “üçüncü dövlət və ya dövlətlər tərəfindən onların müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və ya toxunulmazlığına və ya təhlükəsizliyinə qarşı təhdid və ya təcavüz aktı olarsa, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə uyğun olaraq, Azərbaycan və Türkiyə “bu təhlükəni və ya təcavüz aktlarını aradan qaldırmaq üçün birgə məsləhətləşmələr aparacaqlar”. Təhlükəsizliyə təhdidlər kifayət qədər müxtəlif ola biləcəyi üçün yardımın növü göstərilməyib; buna baxmayaraq, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə strateji tərəfdaşlığının hərbi ölçüsünü açıq ifadə edir.
İran xüsusilə Ermənistanla sərhədi itirmək kimi gördüyünə qəzəblidir. İran və Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq Hindistanla birlikdə alternativ Şimal-Cənub marşrutunun təşəbbüskarı olub, lakin heç bir tərəfin belə böyük layihəyə investisiya qoymağa maliyyə imkanı yoxdur.
Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqaz və İran üçün iqtisadi imkanları və ticarəti artırsa da, Tehran buna geosiyasət prizmasından baxır və onun təsirini azaldacağına inanır. Cavid Vəliyevin qeyd etdiyi kimi, İran Zəngəzur dəhlizinin Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycan arasında əsas əlaqə kimi İranın təsirini azaldacağına inanır; o, həm də Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında körpü rolunu itirəcək və ümumilikdə İran Şərq-Qərb nəqliyyat əlaqələri üçün daha vacib olmayacaq. Nəhayət, Ermənistanın da üzvü olduğu və İranla azad ticarət müqaviləsi bağladığı Avrasiya İqtisadi Birliyi daha da təcrid vəziyyətinə düşəcəkdi. İran Ermənistanı Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqına giriş qapısı kimi görür.
İran Türkiyəyə Mərkəzi Asiyada nüfuz sahibi olmaq üçün rəqib kimi baxır. Zəngəzur dəhlizi Türkiyəyə İrandan yan keçərək Mərkəzi Asiyaya alternativ marşrut yaradacaq. Reallıqda isə həm Türkiyə, həm də İran ən çox itirənin Rusiya olduğu Orta Asiyaya təsir etmək üçün maliyyə cəhətdən daha güclü Çinlə rəqabət aparır.
Vəliyev qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Avropa İttifaqının (Aİ) Avropa-Qafqaz Asiya Nəqliyyat Dəhlizi (TRACECA) layihəsinə bənzəyir. Zəngəzur dəhlizi də 1990-cı illərdə təsvir edilən ABŞ-ın Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya İpək Yolu Nəqliyyatı layihəsinə bənzəyir”.
Bildirilir ki, İranın özü üçün təhlükə hesab etdiyi digər aspekt Azərbaycanın İsraillə strateji tərəfdaşlığıdır: “Tehran bunu dəfələrlə Yaxın Şərq xəritəsindən silməyə çağırıb. İran heç bir sübut göstərmədən əmindir ki, 2020-ci ilin yanvarında İranın yüksək rütbəli hərbi xadimlərinə, xüsusən general-mayor Qasım Süleymaniyə və digər nüvə alimlərinə qarşı sui-qəsdlər İsrail tərəfindən Azərbaycan ərazisindən həyata keçirilir. Azərbaycan isə ərazisinin İrana qarşı hücumlar üçün istifadə edildiyini həmişə təkzib edib.
Avqustun sonundakı ilk hücumdan bəri İran Qərbə və qondarma “birqütblü dünyaya” qarşı qarşılıqlı ksenofob düşmənçilikdən yaranan ittifaqda Rusiyaya pilotsuz təyyarələr və raketlər verir. İran ya “birqütblü dünyanı” məhv etmiş kimi qiymətləndirilən Rusiyanın qələbəsindən, ya da Rusiyanın məğlubiyyətindən qazanır, çünki o zaman Rusiyanın aparıcı böyük dövlət kimi yerini tuta bilər.
İran və Rusiya Cənubi Qafqazda sülhə və iqtisadi inkişafa mane olan ölkələrdir. Nə İran, nə də Rusiya Ermənistan və Azərbaycan arasında Aİ-nin vasitəçiliyi ilə imzalanmış sülh müqaviləsini görmək istəmir, bunun əvəzinə son 30 ildə olduğu kimi, münaqişələri dondurmaqda davam edən saxta danışıqlara üstünlük verirlər.
İran və Rusiya, həmçinin Ukraynadan blokadaya alınmış taxıl ticarəti və silah satışı üzrə diplomatiyası Ukraynadakı müharibədən əhəmiyyətli dərəcədə faydalanan Türkiyənin artan təsirinə təşvişlə baxırlar.
İranın Rusiyaya hərbi dəstəyi onun anti-Qərb ksenofobiyası ilə iqtisadi opportunizmi birləşdirən üç onillik təhlükəsizlik siyasətinin davamıdır. İran inanır ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə ya məğlub olarsa, ya da qalib gələrsə, qazanacaq.
Dörd il əvvəl Nikol Paşinyan dövründə demokratik rejimin hakimiyyətə gəlməsindən asılı olmayaraq, Ermənistan öz hərbi məğlubiyyətindən sülh və iqtisadi tərəqqi təmin etmək üçün istifadə etməkdənsə, İranla strateji oyunlar oynamağa davam edib. Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistanın milli maraqlarına uyğundur, halbuki İran və Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin davam etdirilməsi sadəcə olaraq daha onilliklər davam edən durğunluq, mühacirət və Qərblə pis münasibətlərin reseptidir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 18:36
Blinken Pekində Çini hədələyib
Bu gün, 13:07
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Dünən, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
Dünən, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır
Dünən, 17:08
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 14:43
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
24-04-2024, 19:29
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
24-04-2024, 16:56
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
24-04-2024, 16:30
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
24-04-2024, 13:21
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
24-04-2024, 09:07
Ukraynanın şərqinə genişmiqyaslı hücum gözlənilir
23-04-2024, 14:10
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
23-04-2024, 11:59
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
23-04-2024, 00:11
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
22-04-2024, 18:36
Zərərli isti dalğası güclənir
22-04-2024, 17:38
ABŞ-nın yardımı Ukraynanı xilas edəcəkmi?
22-04-2024, 14:04
Xəbərdarlıq: nüvə müharibəsi təhlükəsi sovuşmayıb
22-04-2024, 12:00
Bakı və İrəvan arasında ilk: özləri razılaşıblar
22-04-2024, 11:54
Nazirlikdə 143 milyon manatlıq mənimsəmə: "Pulların vaxtında ödənilməsi üçün “otkat” verirdik"
22-04-2024, 09:25
Rusiya ordusuna daha 300 min nəfər cəlb olunub
20-04-2024, 10:37
Rusiyalı ekspert: Cənubi Qafqazın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür
20-04-2024, 09:12
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
20-04-2024, 09:06
Blinken 4 kəndin qaytarılması ilə bağlı razılaşmanı alqışlayır
19-04-2024, 20:29
Qəzza müharibəsi qloballaşır
19-04-2024, 17:18
Mustafayevlə Qriqoryan sərhəddə görüşüb - 4 kənd Azərbaycana qaytarılır
19-04-2024, 15:47
Tovuzda 22 yaşlı oğlan 34 yaşlı qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb
19-04-2024, 09:19
Bu gün səhərə yaxın İsrail İrana zərbələr endirib
18-04-2024, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
18-04-2024, 12:24
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
18-04-2024, 11:51
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
18-04-2024, 11:09
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
