13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
İran-Azərbaycan gərginliyinin alovlanma ehtimalı - Yeni müharibə olacaq?
Tarix: 22-11-2022 13:06 | Bölmə: Slayd
İran müasir Fars imperiyasıdır, əhalisinin üçdə birini azərbaycanlılar və digər milli azlıqlar təşkil edir. İranın Azərbaycana qarşı revanşizmi onu Rusiya və Ermənistanın uzunmüddətli müttəfiqinə çevirib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Geopolitical Monitor” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, İran Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və şiəliyinə görə bu ölkəni ya özünün bir hissəsi olmasını istəyir, ya da ən azından bütün Cənubi Qafqaz kimi baxdığı təsir dairəsi daxilində itirilmiş ərazi kimi qiymətləndirir. Yəni bir çox cəhətdən İran Azərbaycana Rusiyanın Ukraynaya baxdığı kimi baxır: bir gün vətəninin bir hissəsi kimi “evinə qayıdacaq”.
Qeyd olunur ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər son üç onillikdə İran Rusiyanın Qafqazdakı təsiri, Azərbaycan və Gürcüstanda iki dondurulmuş münaqişə ilə kifayətlənib:
“İranın ölkənin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməkdə ikili standartları Ermənistanın Azərbaycan ərazisinin beşdə birini işğal etməsinə məhəl qoymamasında, lakin faktiki dəstək verməsində özünü göstərirdi.
İran öz ərazi bütövlüyünə təhdidlərə qarşı həddindən artıq həssasdır. Eyniylə İran da Rusiyanın Ukrayna ərazilərinin ilhaqını dəstəkləyir. Ona görə də İran və Rusiya həm Türkiyəyə, həm də Qərbə müttəfiqlikləri dirçəldilmiş ölkələrə yox, zəif Azərbaycan və Ukraynaya üstünlük verərdilər. Ermənistan da bununla razılaşır, güclü Azərbaycandan zəifi üstün tutur. Buna görə də İran Rusiyanın regionda dondurulmuş münaqişələrin heç vaxt həll olunmamasında marağını bölüşür, çünki hər ikisi dondurulmuş münaqişələri Qafqazı parçalamaq, idarə etmək və öz təsir dairələrini saxlamaqda davam etməyə imkan verən vasitə kimi görürlər.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı İran qoşunları qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisinə soxulmuşdu. Məqsəd Azərbaycan hərbi qüvvələrini erməni qüvvələrinə qarşı cənubda qısqac hərəkatından çıxarmaq idi.
Təxminən otuz ildir ki, ərazidəki vəziyyətlə kifayətləndikdən sonra 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ermənistanı hərbi baxımdan məğlub etdikdən sonra İran daha döyüşkən olub. Müttəfiqinin məğlubiyyətindən sonra İran Azərbaycana qarşı dəfələrlə hərbi təhdidlər edib, yaxınlıqda hərbi manevrlər keçirərək, sərt xəbərdarlıqlar edib”.
İranın Ermənistana, eləcə də Rusiyaya pilotsuz təyyarələr verməyə başladığı qeyd olunan təlildə yazılır ki, İran Azərbaycanda islamçı terror qruplaşmalarına təlim keçib, onlara maliyyə və kəşfiyyat dəstəyi verib. 2021-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycan radikal şiə hüceyrələrini sıxışdırmağa və iranlı din xadimlərini ölkədən çıxarmağa başlayıb:
“Azərbaycanda terror aktları törətmək üçün Suriyada İran tərəfindən təlim keçmiş, qadağan edilmiş “Müsəlman Birliyi Hərəkatı”na mənsub on doqquz nəfər saxlanılıb. Onlar həmçinin Azərbaycana qadağan olunmuş ekstremist dini ədəbiyyat keçiriblər.
Azərbaycanın təhlükəsizlik xidməti İranda Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən idarə olunan və rejimin şiə teokratiyasına çevrilməsi məqsədi ilə “radikal və ekstremist dini ideyaları təbliğ edən İran xüsusi xidmət orqanlarının göstərişi ilə fəaliyyət göstərən” şəxsi “WhatsApp” qruplarını açıb. Azərbaycan təhlükəsizlik xidməti hərbi təlimlər, qurğular və texnika, o cümlədən İsrail və Türkiyənin pilotsuz təyyarələri (PUA), habelə enerji infrastrukturu haqqında kəşfiyyat məlumatı toplamaq üçün İranın xüsusi xidmət orqanları tərəfindən cəlb edilmiş İran casus şəbəkəsinin beş azərbaycanlı üzvünü həbs edib”.
Təhlildə İranın Qum şəhərində dini təhsil almış və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Xəzər Dəniz Neft Donanmasında çalışmış kapitanın həbsinə də toxunulur: “O, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər, eləcə də Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Xəzərdə hərbi təlimlərinin yeri və vaxtı, dənizdəki neft platformalarına çatdırılan yüklər haqqında məlumat toplayıb”.
Bildirilir ki, Azərbaycanda şiə teokratiyası qurmaq və ölkəni öz təsir dairəsinə qaytarmaq istəyən iki fundamentalist ölkə - biri şiə (İran) və digər xristian (Ermənistan) arasında olduqca qəribə hərbi ittifaq üç yolla möhkəmlənib:
Birincisi, Ermənistanın İrana, daha yaxınlarda isə Rusiyaya beynəlxalq sanksiyalardan yayınmağa kömək etməsi idi.
İkincisi, Kremlin Ukraynanın mülki hədəflərinə qarşı terror hücumlarında istifadə etdiyi pilotsuz təyyarələrin və raketlərin Rusiyaya çatdırılmasında vasitəçi kimi çıxış etmək idi.
Üçüncüsü, Ermənistanın BMT-də və digər beynəlxalq təşkilatlarda İrana diplomatik dəstək verməsi idi.
Qeyd olunur ki, ABŞ Rusiyanın hərbi sənaye kompleksi üçün texnologiya satın alan “transmilli şəbəkə” yaratmaqda ittiham etdiyi bir sıra erməni şirkətlərinə sanksiya tətbiq edib. Sanksiyaya məruz qalan ən son erməni şirkəti “Milur Electronics” olub.
Diqqətə çatdırılır ki, İranın artan döyüşkənliyi həm yaxın müttəfiqi Ermənistanın məğlubiyyəti, həm də 2021-ci ilin iyun ayında imzalanmış Şuşa Bəyannaməsində göründüyü kimi, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri ilə bağlıdır:
“Azərbaycana həmişə “kiçik qardaş” kimi baxan İran Türkiyəyə təsirini itirdiyini, qonşusunun isə türklərin təsiri altına düşdüyünü gördü. İran, ehtimal ki, Hindistanla birlikdə Ermənistan və Rusiya ilə sıx ittifaq vasitəsilə Türkiyəyə qarşı durmağa çalışır.
İran Şuşa Bəyannaməsinin hərbi komponentinə diqqət yetirməyə bilməzdi ki, “üçüncü dövlət və ya dövlətlər tərəfindən onların müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və ya toxunulmazlığına və ya təhlükəsizliyinə qarşı təhdid və ya təcavüz aktı olarsa, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə uyğun olaraq, Azərbaycan və Türkiyə “bu təhlükəni və ya təcavüz aktlarını aradan qaldırmaq üçün birgə məsləhətləşmələr aparacaqlar”. Təhlükəsizliyə təhdidlər kifayət qədər müxtəlif ola biləcəyi üçün yardımın növü göstərilməyib; buna baxmayaraq, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə strateji tərəfdaşlığının hərbi ölçüsünü açıq ifadə edir.
İran xüsusilə Ermənistanla sərhədi itirmək kimi gördüyünə qəzəblidir. İran və Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq Hindistanla birlikdə alternativ Şimal-Cənub marşrutunun təşəbbüskarı olub, lakin heç bir tərəfin belə böyük layihəyə investisiya qoymağa maliyyə imkanı yoxdur.
Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqaz və İran üçün iqtisadi imkanları və ticarəti artırsa da, Tehran buna geosiyasət prizmasından baxır və onun təsirini azaldacağına inanır. Cavid Vəliyevin qeyd etdiyi kimi, İran Zəngəzur dəhlizinin Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycan arasında əsas əlaqə kimi İranın təsirini azaldacağına inanır; o, həm də Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında körpü rolunu itirəcək və ümumilikdə İran Şərq-Qərb nəqliyyat əlaqələri üçün daha vacib olmayacaq. Nəhayət, Ermənistanın da üzvü olduğu və İranla azad ticarət müqaviləsi bağladığı Avrasiya İqtisadi Birliyi daha da təcrid vəziyyətinə düşəcəkdi. İran Ermənistanı Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqına giriş qapısı kimi görür.
İran Türkiyəyə Mərkəzi Asiyada nüfuz sahibi olmaq üçün rəqib kimi baxır. Zəngəzur dəhlizi Türkiyəyə İrandan yan keçərək Mərkəzi Asiyaya alternativ marşrut yaradacaq. Reallıqda isə həm Türkiyə, həm də İran ən çox itirənin Rusiya olduğu Orta Asiyaya təsir etmək üçün maliyyə cəhətdən daha güclü Çinlə rəqabət aparır.
Vəliyev qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Avropa İttifaqının (Aİ) Avropa-Qafqaz Asiya Nəqliyyat Dəhlizi (TRACECA) layihəsinə bənzəyir. Zəngəzur dəhlizi də 1990-cı illərdə təsvir edilən ABŞ-ın Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya İpək Yolu Nəqliyyatı layihəsinə bənzəyir”.
Bildirilir ki, İranın özü üçün təhlükə hesab etdiyi digər aspekt Azərbaycanın İsraillə strateji tərəfdaşlığıdır: “Tehran bunu dəfələrlə Yaxın Şərq xəritəsindən silməyə çağırıb. İran heç bir sübut göstərmədən əmindir ki, 2020-ci ilin yanvarında İranın yüksək rütbəli hərbi xadimlərinə, xüsusən general-mayor Qasım Süleymaniyə və digər nüvə alimlərinə qarşı sui-qəsdlər İsrail tərəfindən Azərbaycan ərazisindən həyata keçirilir. Azərbaycan isə ərazisinin İrana qarşı hücumlar üçün istifadə edildiyini həmişə təkzib edib.
Avqustun sonundakı ilk hücumdan bəri İran Qərbə və qondarma “birqütblü dünyaya” qarşı qarşılıqlı ksenofob düşmənçilikdən yaranan ittifaqda Rusiyaya pilotsuz təyyarələr və raketlər verir. İran ya “birqütblü dünyanı” məhv etmiş kimi qiymətləndirilən Rusiyanın qələbəsindən, ya da Rusiyanın məğlubiyyətindən qazanır, çünki o zaman Rusiyanın aparıcı böyük dövlət kimi yerini tuta bilər.
İran və Rusiya Cənubi Qafqazda sülhə və iqtisadi inkişafa mane olan ölkələrdir. Nə İran, nə də Rusiya Ermənistan və Azərbaycan arasında Aİ-nin vasitəçiliyi ilə imzalanmış sülh müqaviləsini görmək istəmir, bunun əvəzinə son 30 ildə olduğu kimi, münaqişələri dondurmaqda davam edən saxta danışıqlara üstünlük verirlər.
İran və Rusiya, həmçinin Ukraynadan blokadaya alınmış taxıl ticarəti və silah satışı üzrə diplomatiyası Ukraynadakı müharibədən əhəmiyyətli dərəcədə faydalanan Türkiyənin artan təsirinə təşvişlə baxırlar.
İranın Rusiyaya hərbi dəstəyi onun anti-Qərb ksenofobiyası ilə iqtisadi opportunizmi birləşdirən üç onillik təhlükəsizlik siyasətinin davamıdır. İran inanır ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə ya məğlub olarsa, ya da qalib gələrsə, qazanacaq.
Dörd il əvvəl Nikol Paşinyan dövründə demokratik rejimin hakimiyyətə gəlməsindən asılı olmayaraq, Ermənistan öz hərbi məğlubiyyətindən sülh və iqtisadi tərəqqi təmin etmək üçün istifadə etməkdənsə, İranla strateji oyunlar oynamağa davam edib. Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistanın milli maraqlarına uyğundur, halbuki İran və Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin davam etdirilməsi sadəcə olaraq daha onilliklər davam edən durğunluq, mühacirət və Qərblə pis münasibətlərin reseptidir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-11-2022 13:06 | Bölmə: Slayd
İran müasir Fars imperiyasıdır, əhalisinin üçdə birini azərbaycanlılar və digər milli azlıqlar təşkil edir. İranın Azərbaycana qarşı revanşizmi onu Rusiya və Ermənistanın uzunmüddətli müttəfiqinə çevirib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Geopolitical Monitor” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, İran Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və şiəliyinə görə bu ölkəni ya özünün bir hissəsi olmasını istəyir, ya da ən azından bütün Cənubi Qafqaz kimi baxdığı təsir dairəsi daxilində itirilmiş ərazi kimi qiymətləndirir. Yəni bir çox cəhətdən İran Azərbaycana Rusiyanın Ukraynaya baxdığı kimi baxır: bir gün vətəninin bir hissəsi kimi “evinə qayıdacaq”.
Qeyd olunur ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər son üç onillikdə İran Rusiyanın Qafqazdakı təsiri, Azərbaycan və Gürcüstanda iki dondurulmuş münaqişə ilə kifayətlənib:
“İranın ölkənin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməkdə ikili standartları Ermənistanın Azərbaycan ərazisinin beşdə birini işğal etməsinə məhəl qoymamasında, lakin faktiki dəstək verməsində özünü göstərirdi.
İran öz ərazi bütövlüyünə təhdidlərə qarşı həddindən artıq həssasdır. Eyniylə İran da Rusiyanın Ukrayna ərazilərinin ilhaqını dəstəkləyir. Ona görə də İran və Rusiya həm Türkiyəyə, həm də Qərbə müttəfiqlikləri dirçəldilmiş ölkələrə yox, zəif Azərbaycan və Ukraynaya üstünlük verərdilər. Ermənistan da bununla razılaşır, güclü Azərbaycandan zəifi üstün tutur. Buna görə də İran Rusiyanın regionda dondurulmuş münaqişələrin heç vaxt həll olunmamasında marağını bölüşür, çünki hər ikisi dondurulmuş münaqişələri Qafqazı parçalamaq, idarə etmək və öz təsir dairələrini saxlamaqda davam etməyə imkan verən vasitə kimi görürlər.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı İran qoşunları qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisinə soxulmuşdu. Məqsəd Azərbaycan hərbi qüvvələrini erməni qüvvələrinə qarşı cənubda qısqac hərəkatından çıxarmaq idi.
Təxminən otuz ildir ki, ərazidəki vəziyyətlə kifayətləndikdən sonra 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ermənistanı hərbi baxımdan məğlub etdikdən sonra İran daha döyüşkən olub. Müttəfiqinin məğlubiyyətindən sonra İran Azərbaycana qarşı dəfələrlə hərbi təhdidlər edib, yaxınlıqda hərbi manevrlər keçirərək, sərt xəbərdarlıqlar edib”.
İranın Ermənistana, eləcə də Rusiyaya pilotsuz təyyarələr verməyə başladığı qeyd olunan təlildə yazılır ki, İran Azərbaycanda islamçı terror qruplaşmalarına təlim keçib, onlara maliyyə və kəşfiyyat dəstəyi verib. 2021-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycan radikal şiə hüceyrələrini sıxışdırmağa və iranlı din xadimlərini ölkədən çıxarmağa başlayıb:
“Azərbaycanda terror aktları törətmək üçün Suriyada İran tərəfindən təlim keçmiş, qadağan edilmiş “Müsəlman Birliyi Hərəkatı”na mənsub on doqquz nəfər saxlanılıb. Onlar həmçinin Azərbaycana qadağan olunmuş ekstremist dini ədəbiyyat keçiriblər.
Azərbaycanın təhlükəsizlik xidməti İranda Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən idarə olunan və rejimin şiə teokratiyasına çevrilməsi məqsədi ilə “radikal və ekstremist dini ideyaları təbliğ edən İran xüsusi xidmət orqanlarının göstərişi ilə fəaliyyət göstərən” şəxsi “WhatsApp” qruplarını açıb. Azərbaycan təhlükəsizlik xidməti hərbi təlimlər, qurğular və texnika, o cümlədən İsrail və Türkiyənin pilotsuz təyyarələri (PUA), habelə enerji infrastrukturu haqqında kəşfiyyat məlumatı toplamaq üçün İranın xüsusi xidmət orqanları tərəfindən cəlb edilmiş İran casus şəbəkəsinin beş azərbaycanlı üzvünü həbs edib”.
Təhlildə İranın Qum şəhərində dini təhsil almış və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Xəzər Dəniz Neft Donanmasında çalışmış kapitanın həbsinə də toxunulur: “O, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər, eləcə də Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Xəzərdə hərbi təlimlərinin yeri və vaxtı, dənizdəki neft platformalarına çatdırılan yüklər haqqında məlumat toplayıb”.
Bildirilir ki, Azərbaycanda şiə teokratiyası qurmaq və ölkəni öz təsir dairəsinə qaytarmaq istəyən iki fundamentalist ölkə - biri şiə (İran) və digər xristian (Ermənistan) arasında olduqca qəribə hərbi ittifaq üç yolla möhkəmlənib:
Birincisi, Ermənistanın İrana, daha yaxınlarda isə Rusiyaya beynəlxalq sanksiyalardan yayınmağa kömək etməsi idi.
İkincisi, Kremlin Ukraynanın mülki hədəflərinə qarşı terror hücumlarında istifadə etdiyi pilotsuz təyyarələrin və raketlərin Rusiyaya çatdırılmasında vasitəçi kimi çıxış etmək idi.
Üçüncüsü, Ermənistanın BMT-də və digər beynəlxalq təşkilatlarda İrana diplomatik dəstək verməsi idi.
Qeyd olunur ki, ABŞ Rusiyanın hərbi sənaye kompleksi üçün texnologiya satın alan “transmilli şəbəkə” yaratmaqda ittiham etdiyi bir sıra erməni şirkətlərinə sanksiya tətbiq edib. Sanksiyaya məruz qalan ən son erməni şirkəti “Milur Electronics” olub.
Diqqətə çatdırılır ki, İranın artan döyüşkənliyi həm yaxın müttəfiqi Ermənistanın məğlubiyyəti, həm də 2021-ci ilin iyun ayında imzalanmış Şuşa Bəyannaməsində göründüyü kimi, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri ilə bağlıdır:
“Azərbaycana həmişə “kiçik qardaş” kimi baxan İran Türkiyəyə təsirini itirdiyini, qonşusunun isə türklərin təsiri altına düşdüyünü gördü. İran, ehtimal ki, Hindistanla birlikdə Ermənistan və Rusiya ilə sıx ittifaq vasitəsilə Türkiyəyə qarşı durmağa çalışır.
İran Şuşa Bəyannaməsinin hərbi komponentinə diqqət yetirməyə bilməzdi ki, “üçüncü dövlət və ya dövlətlər tərəfindən onların müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və ya toxunulmazlığına və ya təhlükəsizliyinə qarşı təhdid və ya təcavüz aktı olarsa, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə uyğun olaraq, Azərbaycan və Türkiyə “bu təhlükəni və ya təcavüz aktlarını aradan qaldırmaq üçün birgə məsləhətləşmələr aparacaqlar”. Təhlükəsizliyə təhdidlər kifayət qədər müxtəlif ola biləcəyi üçün yardımın növü göstərilməyib; buna baxmayaraq, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə strateji tərəfdaşlığının hərbi ölçüsünü açıq ifadə edir.
İran xüsusilə Ermənistanla sərhədi itirmək kimi gördüyünə qəzəblidir. İran və Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq Hindistanla birlikdə alternativ Şimal-Cənub marşrutunun təşəbbüskarı olub, lakin heç bir tərəfin belə böyük layihəyə investisiya qoymağa maliyyə imkanı yoxdur.
Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqaz və İran üçün iqtisadi imkanları və ticarəti artırsa da, Tehran buna geosiyasət prizmasından baxır və onun təsirini azaldacağına inanır. Cavid Vəliyevin qeyd etdiyi kimi, İran Zəngəzur dəhlizinin Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycan arasında əsas əlaqə kimi İranın təsirini azaldacağına inanır; o, həm də Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında körpü rolunu itirəcək və ümumilikdə İran Şərq-Qərb nəqliyyat əlaqələri üçün daha vacib olmayacaq. Nəhayət, Ermənistanın da üzvü olduğu və İranla azad ticarət müqaviləsi bağladığı Avrasiya İqtisadi Birliyi daha da təcrid vəziyyətinə düşəcəkdi. İran Ermənistanı Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqına giriş qapısı kimi görür.
İran Türkiyəyə Mərkəzi Asiyada nüfuz sahibi olmaq üçün rəqib kimi baxır. Zəngəzur dəhlizi Türkiyəyə İrandan yan keçərək Mərkəzi Asiyaya alternativ marşrut yaradacaq. Reallıqda isə həm Türkiyə, həm də İran ən çox itirənin Rusiya olduğu Orta Asiyaya təsir etmək üçün maliyyə cəhətdən daha güclü Çinlə rəqabət aparır.
Vəliyev qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Avropa İttifaqının (Aİ) Avropa-Qafqaz Asiya Nəqliyyat Dəhlizi (TRACECA) layihəsinə bənzəyir. Zəngəzur dəhlizi də 1990-cı illərdə təsvir edilən ABŞ-ın Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya İpək Yolu Nəqliyyatı layihəsinə bənzəyir”.
Bildirilir ki, İranın özü üçün təhlükə hesab etdiyi digər aspekt Azərbaycanın İsraillə strateji tərəfdaşlığıdır: “Tehran bunu dəfələrlə Yaxın Şərq xəritəsindən silməyə çağırıb. İran heç bir sübut göstərmədən əmindir ki, 2020-ci ilin yanvarında İranın yüksək rütbəli hərbi xadimlərinə, xüsusən general-mayor Qasım Süleymaniyə və digər nüvə alimlərinə qarşı sui-qəsdlər İsrail tərəfindən Azərbaycan ərazisindən həyata keçirilir. Azərbaycan isə ərazisinin İrana qarşı hücumlar üçün istifadə edildiyini həmişə təkzib edib.
Avqustun sonundakı ilk hücumdan bəri İran Qərbə və qondarma “birqütblü dünyaya” qarşı qarşılıqlı ksenofob düşmənçilikdən yaranan ittifaqda Rusiyaya pilotsuz təyyarələr və raketlər verir. İran ya “birqütblü dünyanı” məhv etmiş kimi qiymətləndirilən Rusiyanın qələbəsindən, ya da Rusiyanın məğlubiyyətindən qazanır, çünki o zaman Rusiyanın aparıcı böyük dövlət kimi yerini tuta bilər.
İran və Rusiya Cənubi Qafqazda sülhə və iqtisadi inkişafa mane olan ölkələrdir. Nə İran, nə də Rusiya Ermənistan və Azərbaycan arasında Aİ-nin vasitəçiliyi ilə imzalanmış sülh müqaviləsini görmək istəmir, bunun əvəzinə son 30 ildə olduğu kimi, münaqişələri dondurmaqda davam edən saxta danışıqlara üstünlük verirlər.
İran və Rusiya, həmçinin Ukraynadan blokadaya alınmış taxıl ticarəti və silah satışı üzrə diplomatiyası Ukraynadakı müharibədən əhəmiyyətli dərəcədə faydalanan Türkiyənin artan təsirinə təşvişlə baxırlar.
İranın Rusiyaya hərbi dəstəyi onun anti-Qərb ksenofobiyası ilə iqtisadi opportunizmi birləşdirən üç onillik təhlükəsizlik siyasətinin davamıdır. İran inanır ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə ya məğlub olarsa, ya da qalib gələrsə, qazanacaq.
Dörd il əvvəl Nikol Paşinyan dövründə demokratik rejimin hakimiyyətə gəlməsindən asılı olmayaraq, Ermənistan öz hərbi məğlubiyyətindən sülh və iqtisadi tərəqqi təmin etmək üçün istifadə etməkdənsə, İranla strateji oyunlar oynamağa davam edib. Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistanın milli maraqlarına uyğundur, halbuki İran və Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin davam etdirilməsi sadəcə olaraq daha onilliklər davam edən durğunluq, mühacirət və Qərblə pis münasibətlərin reseptidir”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
