Bayden administrasiyası İrana münasibətini sərtləşdirir
Tarix: 28-11-2022 11:21 | Bölmə: Slayd
Bayden administrasiyası İrana münasibətini sərtləşdirir

Son bir neçə gündə İran MAQATE müfəttişlərinə bildirib ki, bombalanması çətin olan dağın dərinliklərində atom bombası hazırlamağa yaxın səviyyədə nüvə yanacağı istehsalına başlamağı planlaşdırır. İran, həmçinin, İsrail və ABŞ-ın dəfələrlə sabotaj etdiyi obyektlərdə nüvə yanacağı istehsalını kəskin şəkildə genişləndirmək istəyir.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “New York Times” yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

İranlılar Ukraynadakı müharibə üçün Rusiyaya PUA-lar veriblər və bəzi Qərb kəşfiyyat orqanları Rusiyanın tükənmiş arsenalları üçün raket istehsalı barədə danışıqlar apara biləcəyinə inanırlar. Bundan başqa, ABŞ İranı Kürdüstan bölgəsində hücumlar həyata keçirmək üçün İraqın ərazi bütövlüyünü növbəti dəfə pozmaqda ittiham edib.

İranla birbaşa qarşıdurmanın yeni dövrü başlayıb, onun yaranması daha dramatik hadisələrlə, o cümlədən Ukraynanın işğalı və ABŞ-ın Çinlə artan rəqabəti ilə ört-basdır edilib. Tehranla 18 ay davam edən danışıqlar heç bir nəticə verməyib.

İndi Baydendə Trampın çıxdığı 2015-ci il razılaşmasına ABŞ-ı yenidən daxil etmək ümidləri tamamilə yox olub. Danışıqlar sentyabr ayından dalana dirənib və son həftələrdə Bayden İrana qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edib, kütləvi etirazları dəstəkləyib.

Bir neçə ABŞ rəsmisinin sözlərinə görə, Ağ evdə İranla bağlı milli təhlükəsizlik görüşləri danışıqlardan daha çox İranın nüvə proqramlarını necə zəiflətmək, etirazçıları kommunikasiya vasitələri ilə təmin etmək və ölkənin Rusiyaya silah tədarük zəncirini kəsmək kimi məsələlərə yönəlib.

Ağ evdə Milli Təhlükəsizlik Şurasının sözçüsü Con Kirbi keçən ay “VOA”ya deyib: “Hazırda İranla nüvə sazişinə dair heç bir diplomatik danışıqlar getmir”.

Vaşinqton Yaxın Şərq Siyasəti İnstitutunun baş əməkdaşı Henri Rom bildirib ki, təhlükənin əhatə dairəsi Pentaqon rəsmilərinin narahat etdiyindən kənara çıxır: nüvə zənginləşdirmə üzrə ən narahatedici fəaliyyətin “Fordo” adlı yeraltı obyektə köçürülməsidir. O, 10 il əvvəl tamamlanıb. Rom əlavə edib: “Bu, ən pis vəziyyət ssenarisi deyil, lakin ən pisə olduqca yaxındır”.

Keçən ilin yayında ABŞ rəsmiləri hələ də nüvə sazişinin bərpasına ümid edirdilər. Avropa və İran nümayəndə heyətləri arasında müzakirə edilən razılaşma demək olar ki, tamamlanıb. İranlıların birbaşa danışmaqdan imtina etdiyi Bayden administrasiyasının nümayəndələri planları təsdiqlədilər və İranın yekun imzasını gözləyirdilər, lakin bu baş verməyib.

ABŞ kəşfiyyat rəsmiləri sazişin canlandırılmasının İran mühafizəkarları arasında xoşagəlməz olduğunu qiymətləndirib. Bir çox amerikalı tənqidçilər arasında qeyri-populyar olan müqavilədir. İranlılar Amerikanın bu sazişdən heç vaxt birtərəfli qaydada çıxmayacağına dair öhdəlik götürməyə çalışırdılar. Onlar bilirdilər ki, saziş yenidən bağlandıqdan sonra İranın Trampın qərarına cavab olaraq ehtiyat topladığı nüvə yanacağının böyük hissəsini xaricə göndərilməli olacaq.

Sonra küçə etirazları və Rusiya ilə razılaşma İranı Belarusla yanaşı Rusiyanın hücumuna kömək etmək mövqeyində yerləşdirdi.

Robert Malli, adətən, diplomatik həll şansları ilə bağlı daha optimist olub, lakin onun baxışı açıq şəkildə dəyişib. O deyib:

"İran mövcud olan nüvə sazişindən üz çevirib".

Malli əlavə edib ki, nüvə materialının aşkar edildiyi sahələrə səfərlər və əlavə məlumat tələb edən Atom Enerjisi Agentliyi çıxılmaz vəziyyətdə qalıb.

MAQATE əməkdaşlıq etməməyi pisləyən qətnamə qəbul etdikdən sonra İran yeni nüvə istehsalı ilə bağlı planlarını açıqlayıb. Nəticə, Malinin dediyinə görə, "pis dövr"dür.

Rusiya ilə müttəfiqlik İranı yalnız təcrid edir və bu, ittifaqı ikiqat gücləndirir, çünki onun başqa tərəfdaşı yoxdur.

İsraili və ABŞ-da bir çoxlarını ən çox narahat edən İranın nüvə yanacağını 60 faizə qədər zənginləşdirməyə başladığını elan etməsi olub. 2013-cü ildən 2015-ci ilə qədər davam edən nüvə danışıqları zamanı Obama administrasiyası Fordonu bağlamağa çalışıb. Baş müzakirəçi, indi dövlət katibinin müavini olan Vendi Şerma, o zaman bunu etməməsinin ən böyük məyusluqlarından biri olduğunu söyləyib.

İndi sual ondan ibarətdir ki, Benyamin Netanyahunun İsraildə yaratmağa çalışdığı daha döyüşkən hökumət ən böyük kaset bombaları ilə məhv edilməsi çətin olan obyektlərə hücum etməyə çalışacaqmı? Həm ABŞ, həm də İsrail hücuma hazırlaşır və Netanyahu son əmri verməyə yaxınlaşıb.

Administrasiya tərəfindən verilən ictimai qiymətləndirmələrə görə, İran indi o qədər inkişaf edib ki, bir neçə həftə ərzində bir bomba üçün kifayət qədər yanacaq toplaya bilər. Amma Qərbin hələ vaxtı olacaq. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi və İsrail kəşfiyyat rəsmiləri yanacağın raketə quraşdırıla bilən silaha çevrilməsinin 2 il çəkəcəyini deyir və ABŞ bu yaxınlarda bomba sübutunun olmadığını bildirib.

Amma yoxlamaların məhdudlaşdırılması və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi tərəfindən quraşdırılmış kameraların iranlılar tərəfindən sökülməsi ilə nüvə və raket proqramlarının vəziyyəti haqqında demək olar ki, tam məlumatın olduğu güman edilir. Məlumat boşluqlarının genişlənməsi nüvə yanacağına dair gümanları şişirdir. Bir çox ekspertlər qeyd ediblər ki, İran silah istehsalının qarşısındakı bir çox maneələri dəf edə biləcək qanadlı raketlər yaradır.

Digər fəsadlar da var. İranın ruslara PUA verməsi indi müharibənin əsas faktoruna çevrilib və bu əməkdaşlıq raketlərə də şamil olunarsa (bu barədə heç bir təsdiq yoxdur), ABŞ və Ukrayna silah axınını pozmaq üçün yollar axtaracaqlar.

Gərginlik arta bilər, çünki Rusiya indiyədək Qərbin Ukraynaya silah göndərməsinə hücum etməkdən çəkinir.

Bayden İranda hökumət əleyhinə etirazçıları dəstəkləyib. Obama administrasiyasında işləmiş və hazırda Baydenin köməkçisi olan bir neçə nəfər etirazçıların MKİ-yə bağlı əməliyyatçılar kimi görünəcəyindən qorxaraq, son dəfə həddindən artıq ehtiyatlı olduqlarını bildiriblər.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}