Bayden administrasiyası İsrailə arxa çevirir?
Tarix: 01-12-2022 12:22 | Bölmə: Slayd
Bayden administrasiyası İsrailə arxa çevirir?

ABŞ-İsrail münasibətlərində böhran yaxınlaşır. Bu, prezident Co Baydenin növbəti 2 ildə qarşılaşacağı ən böyük xarici siyasət problemlərindən biri ola bilər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Daily Beast” yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Bu, şübhəsiz ki, bir sınaq olacaq və İsrailin qurulmasından bəri çoxlu sınaqlara məruz qalmış unikal sıx əlaqələri bəlkə də dönməz şəkildə dəyişdirəcək.

ABŞ dünyada İsraili tanıyan ilk ölkə olub. Prezident Harri Trumanın administrasiyası bunu 14 may 1948-ci ildə yeni bir ölkənin doğulması elan edildikdən 11 dəqiqə sonra edib. O vaxtdan bəri ABŞ-ın İsrailə dəstəyi bu ölkənin sağ qalması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Ancaq həm İsrailin növbəti baş naziri olacaq Benyamin Netanyahunun, həm də onun İsrail və ABŞ-dakı ifrat sağçı tərəfdarlarının ehtiyatsızlığı sayəsində bu xüsusi münasibətin 75 ildən çox davam edib-etməyəcəyi ilə maraqlanmaq ədalətlidir.

Əmin olmaq üçün, prezident Bayden bir zamanlar ABŞ-ın dünyada ən mühüm strateji tərəfdaşlıqlarından biri hesab etdiyi İsrailin hələ də möhkəm formada olduğuna dair siqnal göndərməyə çalışıb. İyul ayında o, bunun həmişəkindən daha "dərin və güclü" olduğunu qəti şəkildə bildirib. Netanyahunun son seçki uğurundan sonra Bayden ABŞ-ın İsrailə bağlılığının “şübhəsiz” olduğunu söyləyib.

Netanyahu (tərəfdaşlıqdan danışarkən) “həmişəki kimi güclü” ifadəsini işlədib. Lakin sonra o, bir sıra qərarların qəbuluna davam edib və indi İsrailin baş naziri kimi görünən adamın ömürlük planları və onların İsrail, Fələstin xalqı üçün nəticələri və ABŞ-ın İsraildəki səfiri Tom Nides Vaşinqtonla Qüds arasında “qırılmaz bağ” adlandırıb.

Netanyahunun ən narahatedici qərarları arasında ifrat sağçı Otzma Yehudit Partiyasının lideri İtamar Ben Qvirin yeni kabinetdə milli təhlükəsizlik naziri təyin edilməsidir. Onun rolu həm İsrail polisinə, həm də İordan çayının qərb sahilindəki İsrail yaşayış məntəqələrinə nəzarəti əhatə edəcək.

B. Netanyahu hakimiyyətə qayıtmaq üçün israilli ifrat sağçı cinahı ilə flört edir və B. Qvir bu səydən ən mühüm və narahatedici faydalananlardan biridir.

B. Qvir 15 il əvvəl ərəblərə qarşı irqçi çağırışlarda, ABŞ və İsrailin terror təşkilatı hesab etdiyi qruplaşmaya dəstək verməkdə təqsirli bilinib. O, koalisiyanın yaradılmasından əvvəlki və sonrakı həftələrdə özünün ən ifrat fikirlərini azaltmağa çalışsa da, bu həftə onun başqa bir ekstremist fəalı qərargahına müdir təyin edəcəyi məlum olanda, qorxular yenidən alovlanıb. İsrail qəzetləri Şanamel Dorfmanı bu vəzifəyə "ən çox ehtimal olunan namizəd" adlandırıb. Bu, İordan çayının qərb sahilində İsrail yaşayış məntəqələrinin genişləndirilməsində fəal iştirak edən Dorfmanın İsrail polisini “antisemit” və “mafiya” adlandırmasına baxmayaraq, baş verir.

Daha bir ekstremist Bezalel Smotriçin yeni administrasiyada məskunlaşma layihələrinə nəzarət edən qurumun rəhbəri təyin olunacağı ehtimal edilir. O, keçmiş İsrail hökumətlərinin istəklərinə zidd olaraq qanunsuz yaşayış məntəqələrini sökmək cəhdlərini çox tənqid edib və onların genişlənməsinin təşviqi ilə məşğul olub.

Bundan əlavə, qarşıdan gələn koalisiya hökuməti partiyası həm ərəb, həm də LGBT əleyhinə olan digər ifrat sağçı lider Avi Maoza yüksək hökumət postu vəd edib. Bu isə istefa verən baş nazir Yair Lapidi yeni hökumətin tərkibini "tamamilə dəli" adlandırmaq məcburiyyətində qoyub.

ABŞ rəsmiləri bu təyinatlardan çox narahatdır. Onlardan biri onları ABŞ-İsrail münasibətlərini "potensial olaraq sabitliyi pozan" adlandırıb. Digərləri isə hansı vəzifəyə təyinatlarından asılı olmayaraq, onlarla görüşməyəcəklərini bildiriblər.

“LA Times” ABŞ-ın İsraildəki keçmiş səfiri Daniel Kurtzerdən sitat gətirib: “Biz İsrailin Müdafiə Nazirliyinə ildə təxminən 4 milyard dollar veririk... və pulumuzun bu adamların əlinə keçməsini istəyirikmi? Mən deyərdim ki, yox”.

ABŞ-ın digər keçmiş səfiri Martin İndyk iki ölkənin münasibətlərinin "çətin" dövrə doğru getdiyini bildirib. Keçmiş İsrail diplomatı Alon Pinkas isə hesab edir ki, “münasibətlər yaxın 12 ayda qırılma nöqtəsinə çata bilər...”

O deyib: “Təhlükə altında olan İran və ya fələstinlilərə qarşı konkret siyasət deyil, “ortaq dəyərlər” anlayışıdır. Bu, yeni administrasiyanın tərkibi, xarakteri və gözlənilən siyasəti ilə sarsılır”.

Problem daha da kəskinləşir ki, Netanyahu bilərəkdən və bilməyərəkdən, siyasi məqsədəuyğun respublikaçıların köməyi ilə ABŞ-da İsrail məsələsini siyasiləşdirib və birmənalı olaraq Respublikaçılar Partiyası ilə uzlaşaraq onu ikipartiyalı bir məsələdən hiperpartizan məsələyə çevirib. Konqresdəki demokratlar, sıravi demokratlar və Amerika yəhudilərinin əksəriyyəti bundan narahatdır.

Son nöqtə şübhəsizdir. Netanyahu uzun müddət ABŞ siyasətində tərəf tutmuş, Amerika sağı və xüsusən də Donald Trampla sıx əlaqələrə malikdir.

Tarix professoru Yuval Noah Harari ABŞ-ın İsraillə münasibətlərində həlledici sınaqlardan birinin harada keçirilə biləcəyini təklif edib. CNN-ə verdiyi müsahibədə o, Netanyahunun dəstək bazası olan İsraildə bir çoxunun "iki dövlətli həllə inanmaqdan" bütün hüquqlara malik olan yəhudiləri də əhatə edən "üç sinifli həll"ə əsassız bir inanca" keçdiyini iddia edib.

İsrailin işğal olunmuş ərazilərdə məskunlaşma sahəsinin genişləndirilməsinə dair daha aqressiv mövqeyi, fələstinlilərə qarşı zorakılıq və ayrı-seçkilikdən daha rahat məsul şəxslərin rəhbərliyini və Pinkasın istinad etdiyi ümumi dəyərlər ideyasının aşınmasını nəzərə alaraq, Hararinin təsvir etdiyi dəyişiklik yalnız nəticə verə bilər. Bu, ABŞ və İsrail arasında gərginliyin daha da dərinləşməsinə bais olacaq.

Bayden administrasiyası da artıq gərginliyin ehtimal olunan yüksəlişini yumşaltmaq üçün fəal işləyir, eyni zamanda, bu məsələlərlə bağlı mövqeyini aydınlaşdırır. Bunun diqqətəlayiq son nümunəsi prezident Baydenin Fələstin üzrə xüsusi nümayəndə Hadi Əmri təyin etmək qərarıdır.

Ancaq indi atılan addımlardan asılı olmayaraq, qarşıdakı aylar və həftələr çox güman ki, getdikcə mübahisəli olacaq. Münasibətlərin keçmiş mahiyyəti ilə bağlı boş fikirlər çətin ki, təsirli bir əks tədbir ola bilər. Bu, ABŞ-da onları formalaşdıranların səmimiyyətinin olmaması ilə bağlı deyil. Daha doğrusu, əsas problem odur ki, Netanyahunun ABŞ siyasətində tərəflərdən birini seçmək kimi görünməsinə qarşı olmadığı kimi, administrasiyanın rəyi də ona əhəmiyyət vermir.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}