13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
İran Cənubi Qafqazda yeni müharibənin başlamasını istəyir
Tarix: 20-12-2022 12:12 | Bölmə: Slayd
İran Cənubi Qafqazda yeni müharibənin başlamasını istəyir

Əvvəllər dövlətlər arasında üçüncü tərəflər və qeyri-dövlət subyektləri vasitəsilə həyata keçirilən güc mübarizələrinin bir hissəsi olan Soyuq müharibə texnikası Yaxın Şərqdə hələ də mövcuddur. Liviya, Yəmən və Suriyada birbaşa qarşıdurmaya girmək istəməyən əsas dövlətlər öz məqsədlərini silahlandırdıqları və ya silahlandırmağa cəhd etdikləri qeyri-dövlət aktorları vasitəsilə həyata keçirirlər. Bu aktyorlar oyun qurucuları deyil, oyunu pozanlardır.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Natioanal Interest” yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Təhlillər göstərir ki, bu texnika İran tərəfindən fəal şəkildə həyata keçirilir. İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) və xüsusilə onun “Əl-Qüds” bölməsi diqqəti cəlb edir. İran Yaxın Şərqdə gücünü və təsirini artırmaq üçün qeyri-dövlət subyektlərini və qeyri-hökumət təşkilatlarını pilotsuz uçuş aparatları (PUA) və raketlərlə dəstəkləyir. Livandakı “Hizbullah”, Yəməndəki husilər, İraq və Suriyadakı şiə qeyri-dövlət aktorları İranın regional güc balansını öz xeyrinə dəyişmək üçün dəstəklədiyi tiplərdir.

İranın etibarlı silahlanma tarixi

Yəmən üzrə bir qrup mütəxəssisin 2020-ci ildə İnsan Haqları Şurası üçün hazırladığı hesabatda Səudiyyə Ərəbistanının neft infrastrukturuna hücum edən husilərin PUA və raket gücünə diqqət çəkilir. Hesabatda husilərin Səudiyyənin neft obyektlərinə hücum üçün istifadə etdiyi İHA və “Qüds-1” qurudan hücum qanadlı raketlərinin İrandan alındığı qənaətinə gəlinib.

Hesabata görə, husilər vasitəçilər şəbəkəsi vasitəsilə öz pilotsuz təyyarələri və raketləri üçün hazır hissələri, həmçinin Oman vasitəsilə qurudan və Yəmənin cənub sahili boyunca dəniz yolu ilə tam sistemləri (İran silahları da daxil olmaqla) almağa davam edir. İran bu marşrutlardan istifadə edərək husilərə raketlər, PUA və digər döyüş sursatları verib.

25 noyabr 2019-cu ildə “Arleigh Burke” sinifli raket esminesi “USS Forrest Sherman” Ərəb dənizində bayraqsız taxta gəmini dayandırdı. ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri və Sahil Mühafizəsi personalı gəmiyə minib və ekipajı Yəmən hökumətinə təhvil verməzdən əvvəl onların İrana məxsus raket komponentləri olduğunu müəyyənləşdiriblər.

13 fevral 2020-ci ildə ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin üzvləri Ərəbistan dənizində gəmiyə minərək İran istehsalı olan tank əleyhinə və yer-hava raketlərinin bir partiyasını müsadirə ediblər. Müsadirə 150 ədəd “Dehlavieh” tank əleyhinə raketi, o cümlədən “İranın 3 yer-hava raketi, İranın termal görüntüləmə silahı obyektləri və pilotsuz hava və yerüstü gəmilər üçün İran komponentləri, eləcə də digər döyüş sursatları və qabaqcıl silah hissələrini” əhatə edib. CENTCOM bildirib ki, silahlar Yəməndəki husi üsyançılarına doğru gedirdi.

Həmin ilin sonunda, noyabrın 8-də ABŞ Sahil Mühafizəsi gəmisi “USCGC John Scheuerman” və idarə olunan raket esminesi “USS The Sullivans” “Oman körfəzində “dhow” kimi tanınan ənənəvi taxta yelkənli gəmini” tutub. Eyni şəkildə, ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri İrandan Yəmənə gedən bir gəminin göyərtəsində gübrə torbaları arasında gizlədilmiş 70 ton raket yanacağı komponenti aşkarladığını bildirib. Bu növ yanacaq xüsusilə husilərin Səudiyyə Ərəbistanının neft quyularına hücum üçün istifadə etdiyi raketlərin hazırlanmasında istifadə olunur.

İran istehsalı olan silahların Xəlifə Haftar tərəfindən Liviyada istifadə edildiyi BMT tərəfindən təsdiqlənib. İsrailin BMT-dəki nümayəndəsi Denni Danon 8 may 2020-ci ildə BMT Təhlükəsizlik Şurasına və Baş katib Antonio Quterreşə məktub yazaraq bildirib ki, general Haftarın istifadə etdiyi raketlər arasında - Liviya hökuməti tərəfindən tanınan “Dehlavieh” tank əleyhinə idarə olunan raket sistemləri var. 2020-ci ilin dekabrında Liviyada dörd tank əleyhinə idarə olunan raketin fotoşəkillərinin BMT tərəfindən təhlili nəticəsində məlum olub ki, onlardan birinin İran istehsalı olan “Dehlavieh” raketi ilə uyğun xüsusiyyətləri var.

12 sentyabr 2022-ci ildə İsrailin müdafiə naziri Benni Qantz İranın “Hizbullaha və İranın müvəkkillərinə verdiyi” on “orta və uzunmənzilli, dəqiq raket və silahlar istehsal edən obyektin” Suriyadakı yerini göstərən xəritə nümayiş etdirib. O, həmçinin bildirib ki, Tehran regionda sabitliyi pozmaq kampaniyasının bir hissəsi olaraq “Livan və Yəməndə raket və silah sənayesi qurmaq üzərində işləyir”.

Qafqazlarda yeni cəbhə

İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra regionda geosiyasi tarazlığın öz maraqlarına zidd olaraq dəyişdiyini düşünən Tehran, görünür, xüsusilə son iki ildə diplomatiya və əməkdaşlığı arxa plana keçirib, əvəzində hərbi planları gündəmə gətirib. Xüsusilə Yaxın Şərqdə fəal olan SEPAH Cənubi Qafqaz regionunda da eyni effektivliyə nail olmağa çalışır. Avqust ayında İran İnqilabı Keşikçiləri Korpusu Rusiya, Ermənistan və Belarus orduları ilə Kaşan aviabazasında birgə pilotsuz təyyarə təlimi keçirdiyini təsdiqləyib.

İnqilab Keşikçiləri Aerokosmik Qüvvələri generalı Əli Babalı bildirib ki, 7-ci PUA müsabiqəsi çərçivəsində keçirilən təlimlər iki həftə davam edib. Bu təlimdə dörd ölkədən yetmiş nəfərin iştirak etdiyi bildirilir. Sonradan məlum olub ki, Rusiyaya İrandan verilən PUA-lar Ukrayna müharibəsində istifadə olunub.

Daha sonra İran İnqilab Keşikçiləri Ordusu Azərbaycanla sərhəddə Araz çayı boyunca hərbi təlimlər keçirib. “İİKK Quru Qüvvələrinin Qüdrəti” kod adlı bu təlim Şərqi Azərbaycan və Ərdəbil bölgələrini əhatə edib. Təlimlərin ilk günündə helikopter paraşütlə sınaq əməliyyatları, gecə reydləri, helikopterlərlə döyüş əməliyyatları, kamikadze pilotsuz uçuş aparatları əməliyyatları keçirilib. Təlimlərin digər hissələrini Araz çayı üzərində İranı Azərbaycan və Ermənistandan ayıran müvəqqəti körpünün tikintisi, təchizat yollarının və yüksəkliklərinin ələ keçirilməsi və nəzarəti, təyin olunmuş hədəflərə qarşı hücum, eləcə də dağıdıcı əməliyyatlar təşkil edib.

İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun təlimlərindən sonra oktyabrın 20-də İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdollahian nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi Ermənistana edib. Səfər zamanı Abdullahian Qafan konsulluğunun açılışında iştirak edib və burada deyib ki, “Ermənistanın təhlükəsizliyi bizim təhlükəsizliyimizdir”. Bir neçə həftə sonra İranın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Möhsin Pakain bildirib ki, bu təlimlər Ermənistanı Azərbaycana qarşı qorumaq məqsədi daşıyır.

Keçmiş SEPAH komandanı və İranın Ali Rəhbərinin ali hərbi köməkçisi Yəhya Rəhim Səfəvi oktyabrın 18-də bildirib ki, Ermənistan da daxil olmaqla ümumilikdə iyirmi iki ölkə İran istehsalı olan PUA-ların alınması üçün rəsmi müraciət edib.

Bundan sonra 27 İran vətəndaşının noyabrın 26-dan 30-dək Azərbaycan ərazisi olan Qarabağa getdiyi məlum olub. Azərbaycanlı siyasi fəallar bu icazəsiz səfərlə bağlı İranın Bakı səfirliyinə müraciət edib. İran səfirliyindən cavab gəlmədiyi üçün Azərbaycan mətbuatı İranın Ermənistana 500 “Dehlavieh” və 100 “Almas” raketi verdiyi xəbərini yayıb. Bu raketlər əvvəllər Yəmən və Liviyada görülüb, lakin oradakı qeyri-dövlət aktorlarına çatana qədər ələ keçirilib. Bu raketlər Ermənistana İranın Yaxın Şərqdəki proksi müharibələrinin faktiki “meneceri” olan SEPAH-ın “Əl-Qüds” bölməsi tərəfindən verilib.

Eyni zamanda, Tehran iranpərəst Azərbaycan vətəndaşlarının vəkil qruplarına dəstəyini davam etdirir. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bu ilin aprelində İranda Azərbaycana qarşı rəsmi fəaliyyət göstərən “Hüseyniyun” adlı iyirmi iki Azərbaycan vətəndaşının ekstradisiyasını tələb edib. Daha sonra avqust ayında Azərbaycanın baş prokuroru İrana səfər edib və həmkarına Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının hazırladığı siyahı verib. Bildirilir ki, bu siyahıya Azərbaycanın dövlət quruluşunu təhdid edən şəxslər daxildir. Lakin bu günə kimi İran bu şəxsləri təhvil verməyib və İran rəsmiləri onların Azərbaycana deportasiya olunmayacağını dolayısı ilə bəyan ediblər.

İran rəsmiləri, o cümlədən keçmiş diplomatlar və ekspertlər iddia edirlər ki, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra NATO, Avropa İttifaqı və İsrailin Cənubi Qafqazda, xüsusən də Azərbaycan vasitəsilə effektivliyi artıb. Bu ehtimal edilən situasiya dəyişikliyinə qarşı durmağa çalışan İran hakimiyyəti bunun davam etməsinə imkan verməyəcəyini açıq şəkildə bəyan edib və Ermənistanı silahlandırmaq, Qarabağdakı separatçıları vəkil müharibəsi üçün öyrətmək və silahlandırmaq, həmçinin Azərbaycandakı iranpərəst qruplara dəstək vermək barədə düşünür. Rusiya da iştirak edir, çünki iranlı kadrların Qarabağ bölgəsinə qanunsuz daxil olmasına icazə verir.

Bütün bunlar yalnız regionun qlobal enerji təhlükəsizliyi, təchizat zəncirinin şaxələndirilməsi və s. üçün əhəmiyyətinin artdığı bir vaxtda Cənubi Qafqazda sabitliyin daha da pozulmasına xidmət edir.

Reyting.az





Bölməyə aid digər xəbərlər