13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
2023: iqtisadi tənəzzül, beynəlxalq böhran və müharibə riskləri artır
Tarix: 10-01-2023 18:15 | Bölmə: Slayd
2023: iqtisadi tənəzzül, beynəlxalq böhran və müharibə riskləri artır

Bazarda davam edən qarışıqlıq səbəbindən 2023-cü il son onilliklərin ən çətini ola bilər. İnflyasiya nəzarət altına alınsa da, son dərəcə yüksək olaraq qalacaq və qaçılmaz qlobal tənəzzüllə müşayiət olunacaq. Əsas məsələ tənəzzülün nə qədər uzun və nə qədər şiddətli olacağıdır. Bu, əsasən COVİD-19 pandemiyasının və Ukraynadakı müharibənin nəticələri ilə bağlı müxtəlif regional reaksiyalarla nəticələnəcək.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu bardə “The National Interest” yazıb.

“Ola bilsin ki, Böyük Britaniya artıq tənəzzüldədir. Birləşmiş Ştatlar üçün tənəzzülün coğrafi yaxınlığı və ənənəvi enerji asılılığı birbaşa Ukrayna münaqişəsi ilə əlaqəli olan Avropa ilə müqayisədə daha qısa və daha az şiddətli olacağı ehtimal edilir. Çin COVİD ilə yaşamağı öyrəndikdən sonra iqtisadiyyatı geri qayıdacaq. Ancaq onun virusla nə vaxt və necə mübarizə aparacağı sual altında qalır. Bundan əlavə, pandemiyadan sonra Çin tələbinin bərpası Qərb iqtisadiyyatında daha yüksək inflyasiyaya səbəb ola bilər”,- məqalədə qeyd olunur.

Bildirilir ki, inkişaf etməkdə olan bazarlarda artan borclar əsasən dayanıqsız hala gəlir. 2023-cü ildə, xüsusən də Afrikada, razılaşdırılmış və effektiv restrukturizasiya səyi göstərilmədikdə, suveren borcun bir sıra defolt riski var.

Qeyd olunur ki, 2022-ci ilin sonuna az qalmış Qana Beynəlxalq Valyuta Fondu ilə son anda xilasetmə müqaviləsi bağlanıb. Digərləri də 2023-cü ildə eyni şeyi edəcəklər. Bundan əlavə, investorlar öz səhmlərinin azaldılması ehtimalına hazır olmalıdırlar.

Geosiyasi müstəvidə acı reallıq ondan ibarətdir ki, Ukraynada ən pis hadisələr hələ qarşıdakı həftələr və aylarda olacaq. Xüsusilə, Rusiya 2023-cü ilin birinci yarısında böyük hücuma hazırlaşır. Yaxın gələcək üçün atəşkəs gözlənilmir, çünki hazırda ciddi danışıqlar üçün nə inam, nə iradə, nə də stimul var.

Rusiya lideri Vladimir Putin üçün münaqişə ekzistensial böhrandır və o, öz qüvvələrini Ukraynada qələbəyə nail olmaq üçün lazım olan hər şeylə təmin etmək əzmindədir. Bundan əlavə, Putin hiss edir ki, zaman onun tərəfindədir və müharibəni qeyri-müəyyən müddətə çəkə bilər. O, Ukrayna yorğunluğuna görə zaman keçdikcə Qərbin siyasi həmrəyliyini və ictimai səbrini tükəndirməyə çalışır. Bununla belə, rus qoşunlarının mənəvi-psixoloji durumu və resurslara çıxış Putin üçün hələ də dəqiq müəyyən edilməmiş qələbə axtarışında ciddi problemlər yaradır.

Ukraynanın əsas hərbi sponsoru kimi Birləşmiş Ştatlar münaqişənin ilk ili ərzində təxminən 100 milyard dollar verəcək. Bununla belə, “Respublikaçılar”ın nəzarətində olan Nümayəndələr Palatasının liderləri Ukraynaya kart-blanş verməyəcəklərinə aydınlıq gətiriblər. ABŞ-ın maliyyələşdirməsi 2023-cü ildə bitməsə də, çox güman ki, yavaşlayacaq və ödənişdən əvvəl daha çox araşdırmaya məruz qalacaq.

2023-cü ildə ABŞ və Çin arasında gərginlik bir sıra cəbhələrdə, xüsusən də Tayvan və Cənubi Çin dənizində, əsasən dəniz iddiaları və ərazi mübahisələri ilə bağlı təhlükəli dərəcədə yüksək olaraq qalacaq. Hər iki tərəf birbaşa qarşıdurmadan qaçmaq istəsə də, davam edən zirvə oyunu gözlənilməz nəticələrlə yanlış hesablamaya səbəb ola bilər.

Cənubi Çin dənizində Amerika və Çin təyyarələrinin son yaxın qarşılaşması silahlı münaqişəyə səbəb ola və tarixin gedişatını dəyişə bilərdi. Bu və buna bənzər keçmiş hadisələr ABŞ və Çin arasında Soyuq Müharibə dövründə ABŞ və Sovet İttifaqında olduğu kimi daha effektiv qaynar xəttə təcili ehtiyac olduğunu vurğulayır.

Çinin Tayvanı işğal etməsi təhlükəsinin 2023-cü ildə reallaşma ehtimalı azdır. Çinin hazırda effektiv işğalçılıq qabiliyyəti yoxdur. Bundan əlavə, Çin və dünya üçün iqtisadi nəticələr fəlakətli olacaq.

Çin lideri Si Çinpin - Birləşmiş Ştatlar tərəfindən getdikcə daha çox etiraz edilərsə və ya Tayvanın müstəqilliyinə doğru siyasi dönüş geri dönməz olarsa, Tayvanı blokadaya alacaq, lakin onu işğal etməyəcək. ABŞ-ın siyasi liderlərinin Tayvana gələcək səfərləri, məsələn, Nümayəndələr Palatasının keçmiş spikeri Nensi Pelosinin 2022-ci ilin avqustunda etdiyi səfər, Çini blokadaya almaq və Tayvana təzyiq xətlərini daha da öz xeyrinə dəyişmək üçün bəhanə verə bilər.

Tayvanda 2024-cü ildə keçiriləcək prezident seçkiləri müstəqillik çağırışlarını artırarsa, potensial böhrana səbəb ola bilər. Əslində, ABŞ və Çin liderləri daha müntəzəm qarşılıqlı əlaqədə olmalı və əlaqələri daha effektiv idarə etməlidirlər. Bu tələbin yerinə yetirilməməsi dünyada dəhşətli nəticələrə səbəb ola bilər.

2022-ci il COVİD-in böyük ölçüdə nəzarət altına alındığı il oldu. 2023-cü ildə Çinin “Sıfır COVİD” siyasətinə qəfil son qoyması nəticəsində COVİD-in ölkə daxilində sürətlə yayılmasına dair şəffaflığın olmaması səbəbindən bu tərəqqini geri qaytarmaq riski daşıyır. Peyvəndlərə davamlı variantın təhlükəsi real olaraq qalır.

Geosiyasi cəbhədə, 2023-cü ildə qlobal sabitliyi təhdid edən digər əsas alov nöqtələrinə İran və Səudiyyə Ərəbistanı və onun əsas təhlükəsizlik qarantı olan ABŞ arasında Fars körfəzində davam edən qeyri-sabitlik və təhlükəli uçurum daxildir. Bundan əlavə, Hindistanın Pakistan və Çinlə dar sərhədləri adi atışmaları hər an ciddi silahlı münaqişəyə çevirə bilən daimi alov nöqtələri olaraq qalır.

2023-cü ildə həm də regional səviyyədə geosiyasəti formalaşdıran orta güclərin müntəzəm qlobal təsirləri artacaq. Xüsusilə Səudiyyə Ərəbistanı və onun dünya enerji qiymətlərini müəyyən etmək qabiliyyəti, eləcə də Türkiyənin Ukraynadakı müharibəyə təsir imkanları.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər