Öləcəyi günü dəqiq hesablayıb, şifrəni hər gün 15 dəqiqə artırıb və...
Tarix: 03-02-2023 08:32 | Bölmə: Slayd
Öləcəyi günü dəqiq hesablayıb, şifrəni hər gün 15 dəqiqə artırıb və...

Yaxşı riyaziyyatçı olmaq istəyən Abraham de Moivrenin ən böyük arzusu öləndən sonra reallaşıb. İsaak Nyuton tərəfindən təriflənən, lakin əldə etdiyi nailiyyətlərlə heç vaxt kifayətlənməyən Abraham de Moivre, hər gün 15 dəqiqə əlavə yatdığını anlayanda maraqlı proqnoz verib.

Reyting.az
-ın məlumatına görə, Moivre uğurlu riyaziyyatçı kimi tanınmaq istəsə də, yaranmış şərait ona bu imkanı verməyib. Lakin o, çox istədiyi arzusuna ən gözlənilməz anda çatıb.

26 may 1667-ci ildə İngiltərədə anadan olan Abraham de Moivre öz ölüm tarixindəki işi ilə adını tarixə qızıl hərflərlə həkk edə bilib.

Abraham de Moivre kiçik yaşlarında riyaziyyat elmi ilə bağlı istedadını kəşf edib və özünü təkmilləşdirmək üçün dövrün ən məşhur riyaziyyatçılarının əsərlərini oxuyub.



O illərdə başqa ölkəyə getmək çox çətin olduğundan Moivreyə arzuladığı işi reallaşdırmaq imkan yaranmayıb. O, həm də imkanlı ailələrin azyaşlı uşaqlarına riyaziyyat dərsi keçməklə dolanıb.

Hətta onun şans oyunları oynayanlara və şahmatçılara bir müddət pul qazanmaq üçün taktika verməsi də tarixi qeydlər arasındadır. Həmişə uğurlu proqnozlar verən Abraham de Moivreyə görə, bəxt deyilən bir şey olmayıb. Bütün ehtimalların nisbəti aydın idi və bu, hər kəsin bacaracağı iş deyil.

Analitik həndəsə və ehtimal nəzəriyyəsinin atası sayılan Moivrenin “Moivre The Doctrine of Chance” adlı əsəri zamanla böyük maraq doğurub.

Abraham de Moivre istədiyi işi görə bilməsə də, məşhur riyaziyyatçı olmaq arzusundan heç vaxt vaz keçməyib. Nəhayət, məşhur olmaq fürsətindən istifadə edərək arzusuna müəyyən qədər yaxınlaşıb. Xüsusilə 1700-cü illərdə Londonda elmi qruplarda yer qazanan Moivre, Edmund Halley və İsaak Nyuton kimi şəxslərlə dostluq edib. İsaak Nyuton tərəfindən hazırlanmış “dəyişənlər” hesabına onun töhfələri elmi araşdırma kimi qəbul edilib və elm jurnalında dərc olunub. Bu hadisə Moivre və Nyuton arasındakı dostluğu daha da möhkəmləndirib.

Orta yaşlarında Moivre öz tədqiqatlarını aktuar (sığorta hesablamaları) üzərində cəmləyib. Həmin illərdə o, pozitivlik statistikası və illik pensiya hesabları üzərində çalışmaqla bir çox qurumların işini asanlaşdırıb.

1700-cü illərdə başqa bir ölkədə mövcud olmağa çalışan Abraham de Moivre heç vaxt istədiyi sürətə çata bilməyib. Daha doğrusu, bir gün özünü yorğun hiss etməsi və cəhdlərinin boşa çıxması psixologiyasına mənfi təsir göstərməyə başlayıb. Daxili aləmində yaşadığı duyğular onun özündə bir dəyişikliyi dərk etməsinə səbəb olub. O, tibb elmində süstlük kimi təyin olunan yorğunluq və yorğunluq hissi ilə hər gün normal yuxu vaxtından 15 dəqiqə çox yatdığını anlayıb.

Ömrünü ehtimallara və statistikaya həsr edən Moivre öz xəstəliyi ilə bağlı hesablama aparmağa qərar verib. Bir çox xəstəliklərin insanların ölüm ehtimalını artırdığına inanan alim uzun saatlarını sərf etdiyi hesablamalardan sonra nəhayət, ölüm tarixini hesablaya bilib.



Moivreyə görə, əvvəlki gündən 15 dəqiqə çox olan yuxu vaxtının düz 24 saata çatacağı zaman onun ölüm günü olacaq. Onun hesablamasında 27 noyabr 1754-cü ildə öləcəyi göstərilir.

Ən maraqlısı odur ki, Moivre ölümündən 2-3 ay əvvəl, təxmin etdiyi gündə dünyasını dəyişib.

Onun ölüm günü ilə bağlı proqnozunun reallaşması elmi ictimaiyyətdə böyük əks-səda doğurub. Baxmayaraq ki, bəziləri bunun özünühesablamadan daha çox ölüm tarixinə şərtləndirdiyini və onun sağlamlığına zərər vuraraq nosebo (xəstənin müalicəyə yararlı olacağına dair mənfi rəy gözləməsi) təsiri altında öldüyünü düşünürdü. Həqiqət mübahisəli olsa da, Moivrenin proqnozlaşdırdığı dəqiq tarixdə ölməsi bu gün də sirr olaraq qalır.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}