22:43 / 16-06-2025
Zakir Həsənov Belarusa rəsmi səfər edib
22:33 / 16-06-2025
Xarici ölkə vətəndaşları İrandan Azərbaycana təxliyə olunub
20:27 / 16-06-2025
İran dövlət televiziyasının binası raketlə vurulub
18:00 / 16-06-2025
Cüdoçumuz dünya çempionatının yarımfinalına yüksəlib
17:32 / 16-06-2025
Rusiya Azərbaycandan göndərilən kartofu geri qaytarıb
15:28 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn: "Bu addım istefa anlamına gəlmir"
14:07 / 16-06-2025
İran prezidenti: "İran nüvə silahı hazırlamaq niyyətində deyil"
13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
17:43 / 13-06-2025
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
07:37 / 12-06-2025
Sabiq prezident sui-qəsddə şübhəli bilinir
07:42 / 12-06-2025
Astana “Power Central Asia+China” forumuna hazırlaşır
Brejnevin yolunu gedən Putin - Bugünkü Rusiya 70-ci iləri xatırladır
Tarix: 06-02-2023 17:22 | Bölmə: Slayd
Ötən ayın sonunda Rusiya məhkəməsi ölkənin ən qədim insan haqları təşkilatının bağlanmasına qərar verib. 1976-cı ildə yaradılan Moskva Helsinki Qrupu hökumətin vətəndaş cəmiyyətinə qarşı davam edən repressiyasının son qurbanı olub ki, bu da keçmiş Sovet lideri Leonid Brejnevin analoji cəhdini qorxulu şəkildə xatırladır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
1964-1982-ci illərdə hakimiyyətdə olan Brejnev ABŞ, Kanada və Avropanın əksər hissəsi ilə birlikdə 1975-ci ildə Helsinki sazişini imzaladı. O vaxt öz sərhədlərinin rəsmi tanınmasına can atan Brejnevin dövründə SSRİ Mərkəzi və Şərqi Avropadakı peyk dövlətləri ilə birlikdə sazişlərin potensial təsirini lazımi səviyyədə qiymətləndirmirdi. Yəqin buna görə də o, insan hüquqlarına, o cümlədən məlumat və hərəkət azadlığına hörmətlə bağlı öhdəlikləri sazişin Yekun Aktına daxil etməyə razılaşıb.
1948-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsini qəbul edərkən Sovet İttifaqı bitərəf qaldı, ona görə də onun Helsinki sazişlərinə qoşulması ilk dəfə belə bir öhdəlik götürdü. Moskvada bir ovuc hüquq müdafiəçisi xəbəri eşidəndə SSRİ-nin yeni imzaladığı müqaviləyə əməl etməsinə nəzarət üçün Moskva Helsinki Qrupunu yaratdılar. Həmin vaxt təşkilatın cəmi 11 üzvü olsa da, Brejnev hökuməti bunu təhlükə kimi qiymətləndirib və onu ləğv etməyə çalışıb.
Sonrakı bir neçə il ərzində Sovet İttifaqı Moskva Helsinki Qrupunun rəhbərlərini, o cümlədən təşkilatın sədri vəzifəsində çalışmış və 7 il həbsə və 5 il daxili Sibirdə sürgünə məhkum edilmiş nəzəri fizik Yuri Orlovu mühakimə etdi. Jurnalist Aleksandr Ginzburg və yəhudi “refusenik” Natan Şaranski (İsrailə mühacirət etməyən yəhudilər belə adlandırılırdı) da uzun müddətə azadlıqdan məhrum ediliblər. Tarixçi Lyudmila Alekseeva ölkədən qaçaraq ABŞ-da məskunlaşıb, pediatr Yelena Bonner isə əri, fizik, Nobel Sülh Mükafatı laureatı Andrey Saxarovu daxili sürgünə müşayiət edib.
İşini davam etdirmək üçün demək olar ki, heç kim qalmadığından Moskva Helsinki Qrupu 1981-ci ildə bütün fəaliyyətini dayandırdı və 1982-ci ildə dağıldı. Lakin o vaxta qədər o, Sovet İttifaqının tədricən dağılmasına töhfə verəcək beynəlxalq hərəkatın yaradılmasına artıq kömək etmişdi.
Helsinkidən ilham alan qruplar Qərbə yayılmazdan əvvəl Ukraynada və sovet blokunun digər hissələrində, o cümlədən Çexoslovakiya Xartiyası 77-ni yaratdılar.
Məqalə müəllifi Arien Neyer daha sonra qeyd edir:
1978-ci ildə mən ABŞ-da yerləşən “Helsinki Watch” təşkilatının həmtəsisçilərindən biri oldum, o, əvvəlcə Sovet İttifaqının 1975-ci il sazişlərinə riayət etməsini izləyirdi, sonra isə “Human Rights Watch” təşkilatına çevrildi.
Moskva Helsinki Qrupunun özü 1985-ci ildə Sovet İttifaqında Mixail Qorbaçov hakimiyyətə gəldikdən sonra yenidən dirçəldi. Bundan çox keçmədi ki, Qorbaçov Saxarovu və Bonneri sürgündən azad etdi və onlara Moskvaya qayıtmağa icazə verdi və bu, “Qlasnost”un (“Aşkarlıq”) başlanğıcından xəbər verdi. Qrupun canlanmasına kömək etdikdən sonra Alekseyeva da Rusiya paytaxtına qayıtdı. O, ABŞ-da sürgündə olarkən onunla dostlaşdıq və mən ona Sovet dissidentinin tarixinə dair kitabının nəşrinə kömək etdim. Mən onu Moskvadakı mənzilində, Kremlin üstündəki qızıl günbəzlərin qismən mənzərəsi ilə ziyarət edəndə o, heç görmədiyim qədər xoşbəxt görünürdü.
Moskva Helsinki Qrupu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin 2000-ci ildə hakimiyyətə gəlişindən sonra onun siyasətini tez-tez tənqid etsə də, o, vaxtaşırı Alekseyeva ilə görüşür və görünür, ona hörmətlə yanaşırdı.
Alekseyeva 2017-ci ildə, ölümündən bir il əvvəl 90 illik yubileyini qeyd edərkən, Putin onun mənzilinə baş çəkərək, hətta bir buket gül də gətirmişdi. Lakin bu şəxsi tanışlıq Putinin ədliyyə nazirliyinə kömək etdiyi təşkilatı ləğv etmək üçün məhkəməyə müraciət etməyə mane olmadı.
Moskva Helsinki Qrupunun məhkəmə tərəfindən bağlanması Rusiyadakı digər vətəndaş cəmiyyəti qruplarına, o cümlədən ölkənin ən böyük insan haqları təşkilatı və 2022-ci il Nobel Sülh Mükafatı laureatı olan “Memorial”ı bağlamaq əmri verən oxşar qərarlardan sonra baş verir. Ukraynadakı işğalçılıq müharibəsində tez qələbə qazana bilməyən Putin rejimi Ukraynanın mülki əhalisini və mülki infrastrukturunu sistematik şəkildə hədəfə alması barədə ictimaiyyəti məlumatlandıran tənqidi səxsləri susdurmaq üçün getdikcə daha çox repressiv taktikalara əl atıb. Bu insan haqları qruplarının ləğvinə göstəriş verməklə, Putin rejimi sovet müxalifliyinin mirasından üz döndərir. Daha da pisi, Brejnevin despotik təcrübələrini və sovet totalitarizmini təkrarlayır. Bu yolda davam edərsə, eyni yerdə bitmək riski var.
V. QULİYEV
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-02-2023 17:22 | Bölmə: Slayd
Ötən ayın sonunda Rusiya məhkəməsi ölkənin ən qədim insan haqları təşkilatının bağlanmasına qərar verib. 1976-cı ildə yaradılan Moskva Helsinki Qrupu hökumətin vətəndaş cəmiyyətinə qarşı davam edən repressiyasının son qurbanı olub ki, bu da keçmiş Sovet lideri Leonid Brejnevin analoji cəhdini qorxulu şəkildə xatırladır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
1964-1982-ci illərdə hakimiyyətdə olan Brejnev ABŞ, Kanada və Avropanın əksər hissəsi ilə birlikdə 1975-ci ildə Helsinki sazişini imzaladı. O vaxt öz sərhədlərinin rəsmi tanınmasına can atan Brejnevin dövründə SSRİ Mərkəzi və Şərqi Avropadakı peyk dövlətləri ilə birlikdə sazişlərin potensial təsirini lazımi səviyyədə qiymətləndirmirdi. Yəqin buna görə də o, insan hüquqlarına, o cümlədən məlumat və hərəkət azadlığına hörmətlə bağlı öhdəlikləri sazişin Yekun Aktına daxil etməyə razılaşıb.
1948-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsini qəbul edərkən Sovet İttifaqı bitərəf qaldı, ona görə də onun Helsinki sazişlərinə qoşulması ilk dəfə belə bir öhdəlik götürdü. Moskvada bir ovuc hüquq müdafiəçisi xəbəri eşidəndə SSRİ-nin yeni imzaladığı müqaviləyə əməl etməsinə nəzarət üçün Moskva Helsinki Qrupunu yaratdılar. Həmin vaxt təşkilatın cəmi 11 üzvü olsa da, Brejnev hökuməti bunu təhlükə kimi qiymətləndirib və onu ləğv etməyə çalışıb.
Sonrakı bir neçə il ərzində Sovet İttifaqı Moskva Helsinki Qrupunun rəhbərlərini, o cümlədən təşkilatın sədri vəzifəsində çalışmış və 7 il həbsə və 5 il daxili Sibirdə sürgünə məhkum edilmiş nəzəri fizik Yuri Orlovu mühakimə etdi. Jurnalist Aleksandr Ginzburg və yəhudi “refusenik” Natan Şaranski (İsrailə mühacirət etməyən yəhudilər belə adlandırılırdı) da uzun müddətə azadlıqdan məhrum ediliblər. Tarixçi Lyudmila Alekseeva ölkədən qaçaraq ABŞ-da məskunlaşıb, pediatr Yelena Bonner isə əri, fizik, Nobel Sülh Mükafatı laureatı Andrey Saxarovu daxili sürgünə müşayiət edib.
İşini davam etdirmək üçün demək olar ki, heç kim qalmadığından Moskva Helsinki Qrupu 1981-ci ildə bütün fəaliyyətini dayandırdı və 1982-ci ildə dağıldı. Lakin o vaxta qədər o, Sovet İttifaqının tədricən dağılmasına töhfə verəcək beynəlxalq hərəkatın yaradılmasına artıq kömək etmişdi.
Helsinkidən ilham alan qruplar Qərbə yayılmazdan əvvəl Ukraynada və sovet blokunun digər hissələrində, o cümlədən Çexoslovakiya Xartiyası 77-ni yaratdılar.
Məqalə müəllifi Arien Neyer daha sonra qeyd edir:
1978-ci ildə mən ABŞ-da yerləşən “Helsinki Watch” təşkilatının həmtəsisçilərindən biri oldum, o, əvvəlcə Sovet İttifaqının 1975-ci il sazişlərinə riayət etməsini izləyirdi, sonra isə “Human Rights Watch” təşkilatına çevrildi.
Moskva Helsinki Qrupunun özü 1985-ci ildə Sovet İttifaqında Mixail Qorbaçov hakimiyyətə gəldikdən sonra yenidən dirçəldi. Bundan çox keçmədi ki, Qorbaçov Saxarovu və Bonneri sürgündən azad etdi və onlara Moskvaya qayıtmağa icazə verdi və bu, “Qlasnost”un (“Aşkarlıq”) başlanğıcından xəbər verdi. Qrupun canlanmasına kömək etdikdən sonra Alekseyeva da Rusiya paytaxtına qayıtdı. O, ABŞ-da sürgündə olarkən onunla dostlaşdıq və mən ona Sovet dissidentinin tarixinə dair kitabının nəşrinə kömək etdim. Mən onu Moskvadakı mənzilində, Kremlin üstündəki qızıl günbəzlərin qismən mənzərəsi ilə ziyarət edəndə o, heç görmədiyim qədər xoşbəxt görünürdü.
Moskva Helsinki Qrupu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin 2000-ci ildə hakimiyyətə gəlişindən sonra onun siyasətini tez-tez tənqid etsə də, o, vaxtaşırı Alekseyeva ilə görüşür və görünür, ona hörmətlə yanaşırdı.
Alekseyeva 2017-ci ildə, ölümündən bir il əvvəl 90 illik yubileyini qeyd edərkən, Putin onun mənzilinə baş çəkərək, hətta bir buket gül də gətirmişdi. Lakin bu şəxsi tanışlıq Putinin ədliyyə nazirliyinə kömək etdiyi təşkilatı ləğv etmək üçün məhkəməyə müraciət etməyə mane olmadı.
Moskva Helsinki Qrupunun məhkəmə tərəfindən bağlanması Rusiyadakı digər vətəndaş cəmiyyəti qruplarına, o cümlədən ölkənin ən böyük insan haqları təşkilatı və 2022-ci il Nobel Sülh Mükafatı laureatı olan “Memorial”ı bağlamaq əmri verən oxşar qərarlardan sonra baş verir. Ukraynadakı işğalçılıq müharibəsində tez qələbə qazana bilməyən Putin rejimi Ukraynanın mülki əhalisini və mülki infrastrukturunu sistematik şəkildə hədəfə alması barədə ictimaiyyəti məlumatlandıran tənqidi səxsləri susdurmaq üçün getdikcə daha çox repressiv taktikalara əl atıb. Bu insan haqları qruplarının ləğvinə göstəriş verməklə, Putin rejimi sovet müxalifliyinin mirasından üz döndərir. Daha da pisi, Brejnevin despotik təcrübələrini və sovet totalitarizmini təkrarlayır. Bu yolda davam edərsə, eyni yerdə bitmək riski var.
V. QULİYEV
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 20:27
İran dövlət televiziyasının binası raketlə vurulub
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
