13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Türkiyədəki rəqib komandalar zəlzələni siyasi alətə çevirir
Tarix: 08-02-2023 11:14 | Bölmə: Slayd
Türkiyədəki rəqib komandalar zəlzələni siyasi alətə çevirir

Yüzlərlə insanın ölümü ilə nəticələnən zəlzələ fonunda Türkiyə rəsmiləri tənqidlərlə üzləşib. Seysmoloqlar ölkə rəhbərliyinə xatırladıblar ki, dəfələrlə fəlakət riskləri barədə xəbərdarlıq etsələr də, müxtəlif səviyyələrdə onlara məhəl qoyulmayıb. Əvvəllər Türkiyə Böyük Millət Məclisindəki (TBMM) müxalifət bu cür fəlakətlərin qarşısını almaq üçün zəmin yaratmağa çalışsa da, ciddi nəticəsi olmayıb. Ekspertlər bu hadisənin prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hesablamalarını qarışdırdığını deyirlər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Türkiyənin fəlakətə hazır olmamasından narazılığını tanınmış seysmoloq Naci Gerur bildirib. “Biz dəfələrlə demişik, yazmışıq ki, belə bir zəlzələ yaxınlaşır. Heç kim bizdən nə danışdığımızı da soruşmadı”, - deyə tədqiqatçı sosial şəbəkələrdə yazıb.

Daha sonra “Hürriyet”ə verdiyi şərhdə Gerur qeyd edib: “Əgər biz 1999-cu il zəlzələsindən (17 mindən çox insanın həyatına son qoyan İzmit fəlakəti. - NG) sonra sürətlə, həvəslə və dayanmadan işə başlasaydıq, 23 il ərzində Türkiyənin bütün şəhərlərini davamlı edərdik”.

Onun sözlərinə görə, hətta respublikanın əsas şəhərləri də indi həssas vəziyyətdədir: İstanbulda təbii fəlakət baş verərsə, ən azı 50-60 min bina zədələnə bilər.

Qarşıdan gələn ümumi seçkilər fonunda faciənin siyasi müstəvisini son illər Cümhuriyət Xalq Partiyası (CHP) və Xalqların Demokratiya Partiyasının (HDP) təmsil etdiyi parlament müxalifətinin maraqlarını təmsil etməsi göstərilir. Kürdlər, zəlzələlərlə əlaqədar xüsusi komissiya yaratmaq üçün qanunvericilik təşəbbüsü keçirməyə çalışıb. Müxalifət nümayəndələri vurğulayıblar ki, 1999-cu ildə baş vermiş fəlakətdən sonra külli miqdarda vəsait toplanıb, lakin infrastrukturun gücləndirilməsi üçün heç bir iş görülməyib. Üstəlik, hakimiyyəti tənqid edənlər ona da müraciət ediblər ki, onun gizli razılığı ilə əsas təhlükəsizlik qaydalarına cavab verməyən icazəsiz, lisenziyasız tikililər yaranır. Bu müddət ərzində müxalifət heç nəyə nail ola bilməyib. Ərdoğanın həmfikirləri maneçilik törədib, imtinanın prosessual xarakter daşıdığını və zəlzələlərin siyasi mübarizə aləti ola bilməyəcəyinə istinad ediblər. Bununla belə, təcrübədən göründüyü kimi, təbiət hadisələri mövzusu rəqabət aparan qüvvələr tərəfindən fəal şəkildə alətləşdirilir.

Türkiyədə 2021-ci il meşə yanğınları ilə bağlı vəziyyət belə idi, hökumətyönlü publisistlər Qərbin təbii fəlakət şəraitində rejimi dağıtmağa çalışdığı sui-qəsd nəzəriyyələrinə müraciət etməyə başlayanda. Mövcud faciə siyasi müstəvidə də özünü hiss etdirdi, şərhçilər indi Türkiyənin ümumi seçki tarixini geri çəkməli olduğunu deyirlər. Özgür Kocaeli nəşrində belə çağırışlar edilib.

Türkiyəli politoloq Kərim Hasın NG-yə verdiyi məlumata görə, ümumi seçkilərin təxirə salınmasını hələlik gözləmək lazım deyil: "Mənə elə gəlir ki, gecikmə ehtimalı azdır. Onda Ərdoğanın qələbəyə inamı azalacaq. Ona görə də o, seçkiləri iyundan may ayına keçirib. Səsverməni gecikdirmək onsuz da onun üçün riski artırır. Hələlik heç kim bilmir ki, ölkəyə hansı miqyasda iqtisadi və humanitar ziyan dəyib. Bütün bunlar hələ qiymətləndirilməyib”.

NG-nin həmsöhbəti vurğulayır ki, təbii fəlakət İstanbul kimi böyük mərkəzləri silkələməyib və bu, müəyyən mənada siyasi riskləri azaldır. Lakin onun fikrincə, zəlzələ Türkiyə rəhbərliyi üçün başqa aspektlərdə də önəmli ola bilər.

“Hadisə Ərdoğanın Suriyada qurudan hərbi əməliyyata başlamaq qərarına təsir edə bilər”, - deyə Has əlavə edib. – Mən demirəm ki, zəlzələ bu ehtimalı tamamilə ləğv edir, amma bu, Ərdoğanı fikrindən daşındıra bilər, çünki indi ən vacib olan fəlakətin nəticələrini aradan qaldırmaqdır. Türkiyənin cənub-şərqi və Suriya ilə qonşu olan bölgələr üçün əsas məsələ terror və ya kürd birləşmələri problemi deyil, humanitar böhranın həllidir. Ankara genişmiqyaslı əməliyyata başlasa, bu, təkcə zəlzələ bölgəsindəki insanların deyil, həm də əsasən evdəki vəziyyətə diqqət yetirən bütün cəmiyyətin əhval-ruhiyyəsinə mənfi təsir göstərə bilər”.

NG-nin həmsöhbəti bunun Ərdoğan üçün siyasi baxımdan sərfəli olmadığını vurğulayır: Suriyada quru əməliyyatı millətçiləri səfərbər edə bilər, amma əvəzində Türkiyə lideri indi iqtisadi yardım planları hazırlamalı olacaq.

Ekspert deyib: "İndi müxalifət namizədləri dəstək vermək üçün fəlakət bölgəsinə getmək istəyəcəklər. Bu baxımdan müxalifətin zəlzələdən özünə siyasi bonuslar almaması üçün müəyyən məhdudiyyətlər ola bilər. Ərdoğan üçün hazırda opponentlərin zəlzələ zonasına girişini məhdudlaşdırmaq və fəlakətin aradan qaldırılmasında təşəbbüsü ələ keçirmək vacibdir”.

Ona görə də ekspertin fikrincə, prezident öz nazirlərini fəlakət zonasına göndərir, baxmayaraq ki, orada onlara xüsusi ehtiyac yoxdur.

"Mən özüm 1999-cu il zəlzələsindən sağ çıxdım", - deyə NG-nin həmsöhbəti xatırlayır. - Həmin gecə demək olar ki, tamamilə dağılmış Sakarya şəhərində idim. Sonrasını yaxşı xatırlayıram, zərər çəkmiş rayonların sakinləri dövləti sərt tənqid edirdilər, eyni zamanda, müxalifətdə olan partiyalar tərəfindən də yaxşı qarşılanırdılar”.

Ekspertin sözlərinə görə, daha sonra hakimiyyətlə ziddiyyəti olan Ankara meriyası zərərçəkənlərə yardım edib. “2002-ci ildə baş verən zəlzələ nəticəsində Türkiyənin siyasi elitası demək olar ki, tamamilə dəyişdi, Ərdoğan və onun partiyası hakimiyyətə gəldi, - Has deyib. - Bu bənzətməni, əlbəttə ki, bu günə tam tətbiq etmək olmaz, amma demək istəyirəm ki, belə vəziyyətlərdə hakimiyyət orqanlarının daxili riskləri idarə etməsi vacibdir”.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər