13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Laçın dəhlizi qlobal güclərin maraq dairəsinə düşüb - Professor
Tarix: 10-02-2023 17:24 | Bölmə: Slayd
Laçın dəhlizi qlobal güclərin maraq dairəsinə düşüb

"Azərbaycanın Qarabağda qələbəsi yeni dövrdə Cənubi Qafqazda həm regional, həm də qlobal dinamikada dəyişikliyə səbəb olub. Bu baxımdan müharibədən sonra Rusiya rəhbərliyi ilə tərəflər arasında imzalanan Anlaşma Memorandumu mühüm beynəlxalq müqavilə olsa da, tərəflər arasındakı problemlər səbəbindən hələ də tam icra olunmur. Nəhayət, dekabrın 12-də Qarabağda mədənlərin qanunsuz istismarının qarşısının alınması üçün keçirilən etiraz aksiyalarında mühüm ərəfə geridə qalıb. Beynəlxalq ictimai rəyin tez-tez gündəmində olan Qarabağ bu dəfə Laçın dəhlizi ilə gündəmə gəlib. Çünki tarixdən bu günə məlumdur ki, Cənubi Qafqaz, Qarabağ və xüsusən də bu bölgə həm strateji yerləşməsi, həm də yeraltı sərvətləri baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu səbəbdən də regional və qlobal güclər bölgədə ən kiçik bir inkişafda dərhal hərəkətə keçirlər".

Reyting.az
xəbər verir ki, bunu professor Yıldız Bozkuş Laçın dəhlizinin əhəmiyyətindən danışarkən deyib.

Onun sözlərinə görə, Laçın dəhlizi ilə bağlı son hadisələrə nəzər salan Ermənistan rəhbərliyi böhran dövründə bu bölgənin Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətində olduğunu və 10 Noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli sazişə əsasən orada təhlükəsizliyin Rusiya tərəfindən təmin edilməli olduğunu vurğulayır: "Eyni zamanda Rusiyanın üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirmədiyini vurğulayır. Azərbaycan tərəfi isə bildirir ki, Ermənistan həm Qarabağ məsələsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmət etmir, həm də bu məsələdən Qərb dünyasının diqqətini cəlb etmək üçün vasitə kimi istifadə edir”.

Professor əlavə edib ki, beynəlxalq konyukturaya nəzər saldıqda, Laçın dəhlizi ilə bağlı regionda baş verənləri qlobal proseslərin Cənubi Qafqaza əks olunması kimi qiymətləndirmək mümkündür: “Demək olar ki, Rusiya bölgədəki sülhməramlı qüvvəsi ilə Qərb dünyasına mesaj verməyə çalışır. Xüsusilə, Ukrayna müharibəsi ilə Rusiyanın həm iqtisadi, həm də digər məsələlərdə üzləşdiyi Qərbin son sanksiyaları və Ukraynaya qarşı mövcud vəziyyət bu siyasətdə mühüm rol oynayır. Bu səbəbdən Rusiyanın bölgəyə münasibəti Qarabağdakı hərbi mövcudluğu ilə öz “arxa bağçası” kimi gördüyü keçmiş sovet coğrafiyasında təsir və gücünü bütün dünyaya göstərmək cəhdi çərçivəsində dəyərləndirilə bilər.

Bundan başqa, istər Qarabağ müharibəsindən sonra, istərsə də Ukrayna müharibəsi zamanı Azərbaycanın bəzi dövlətlərlə, xüsusilə də İsrail ilə yaxşı münasibətləri, beynəlxalq miqyasda regionun parlayan ulduzuna çevrilməsi bu prosesdə mühüm rol oynayır. Məsələn, görmək olar ki, hətta Azərbaycanın son dövrlərdə Ukraynaya yönəlik humanitar yardım addımları da Rusiya tərəfindən diskomfortla qarşılanıb".


Yıldız Bozkuş

Y. Bozkuş qeyd edib ki, Laçın dəhlizi ilə bağlı proseslərdə Rusiyanın mühüm rolu var: "Ancaq üçtərəfli razılaşmaya əməl olunmaması, xüsusən də Rusiya sülhməramlılarının yerləşdiyi bölgədə gərginliyin tez-tez artması Rusiyanın üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirmədiyini ortaya qoyub. Göründüyü kimi, Rusiya Azərbaycan və Ermənistan liderləri ilə konsensus prinsiplərinə əməl etmələri barədə tez-tez danışıqlar aparır. Nəhayət, Müstəqil Dövlətlər Birliyinin sammitindən sonra Putinin Belarus prezidenti, eləcə də Ermənistan və Azərbaycan liderləri ilə üçtərəfli görüş keçirməsi bu baxımdan vacibdir.

Lakin Rusiya üçün əsas problem Böyük Britaniya, ABŞ və Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin Ukrayna müharibəsi ilə bağlı yürütdüyü siyasətdən narahatlıqdır. Rusiya Qafqaz regionu vasitəsilə Qərb dünyasını hədəfə aldığı halda, digər tərəfdən, Ukrayna müharibəsində olduğu kimi, regionda da tarixi təsirinin mövcudluğunu ortaya qoymağa çalışır. Amma bu dəfə daha çətindir. Çünki Azərbaycanın yeni dövrdə, xüsusən də qlobal miqyasda alternativ enerji marşrutları axtarışında önə çıxması, Qərb dünyası ilə münasibətləri Rusiyanı bir az ehtiyatlı olmağa vadar edə bilər”.

Y. Bozkuşun fikrincə, Rusiyanın Laçın dəhlizi ilə bağlı yürütdüyü siyasət Türkiyə-Ermənistan münasibətlərində də özünü göstərir: “Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu “Laçın dəhlizində baş verən son hadisələr Ermənistan üçün səmimiyyət sınağı olacaq”,- deyib. O, problemin davam edəcəyi təqdirdə iki ölkə arasındakı münasibətlərin də bu prosesdən zərərli çıxacağına diqqət çəkib. Bu baxımdan Laçın dəhlizi həm Rusiyanın Qərb dünyası ilə münasibətlərində, həm də Türkiyə-Ermənistan və Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində əsas rol oynayır".

Professor bildirib ki, Qərbin və Avropa İttifaqına üzv ölkələrin Qarabağla bağlı perspektivləri problemin formalaşmasında həyati əhəmiyyət kəsb edir: "Xüsusən də 30 illik işğal dövründə ATƏT-in Minsk qrupu problemin həlli üçün təşəbbüs göstərmədiyi halda, sentyabr ayında Laçın dəhlizində və sərhəddə baş verən münaqişələrdən sonra Qərbin regionla bağlı siyasətində ciddi dəyişiklik olub. Avropa İttifaqının Azərbaycan-Ermənistan sərhədinə missiya göndərməsini bu kontekstdə qiymətləndirmək olar.



Laçın dəhlizi ilə bağlı baş verən proseslərdə Avropa İttifaqının, eləcə də region ölkələrinin münasibəti mühüm rol oynayır. Məsələn, İranın Qarabağla bağlı mövqeyi bu baxımdan həlledicidir. İranın Ermənistanla münasibətlərinə nəzər saldıqda, Tehranın Ermənistan siyasətinin Fransa başda olmaqla, bir çox Avropa ölkələri ilə oxşar xüsusiyyətlərə malik olması düşündürücüdür. Bu kontekstdə Fransa siyasətçilərinin ümumilikdə Azərbaycana qarşı mənfi münasibətində həm Qarabağ müharibəsi, həm də Ukrayna müharibəsi ilə Türkiyənin bölgədə vasitəçilik rolunun və geosiyasi təsirinin artdığını söyləmək olar”.

Y. Bozkuş sonda əlavə edib ki, həm Avropa İttifaqı ölkələrində, həm də İranda məskunlaşan türk qavrayışındakı mövcud tarixi təəssüratlar bu ölkələrin siyasətlərinə ciddi təsir göstərir.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər