13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
ABŞ zəlzələ adı altında “Türk axını”nı sıradan çıxarmağa çalışacaq
Tarix: 15-02-2023 13:59 | Bölmə: Slayd
ABŞ zəlzələ adı altında “Türk axını”nı sıradan çıxarmağa çalışacaq

Tanınmış amerikalı jurnalist Seymur Herşin “Şimal axını-2” qaz kəmərində törədilən terror aktında ABŞ və Norveçin iştirakı ilə bağlı xəbəri Türkiyə üçün sensasiyaya çevrilməyib. Türkiyənin “Evrensel” nəşrinin məlumatına görə, Baltik dənizində baş verən terror aktından cəmi bir neçə saat sonra Türkiyə əks-kəşfiyyatı buna cavab verib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, “Türk axını” qaz kəməri və onun infrastrukturu ilə bağlı təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilib:

“Bir ay ərzində xüsusi təyinatlı qrup yaratmaq niyyəti də açıqlanıb. Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələri ölkənin enerji infrastrukturunun dəniz hissələrinə, o cümlədən neytral sulara nəzarəti gücləndirib. Amma ən maraqlısı odur ki, Türkiyə kəşfiyyatının rəhbəri Hakan Fidan Türkiyədə olan və gələn diplomatik pasportlu bütün Britaniya vətəndaşları üzərində xüsusi nəzarətin yaradılması üçün xüsusi sərəncam verib”.

Təhlildə qeyd olunur ki, Ankara Britaniya kəşfiyyatına “Türk axını”na qarşı gözlənilən əməliyyatla bağlı əməliyyat məlumatı olduğunu və bir gün əvvəl Vaşinqtonda keçirilən xüsusi iclasda nələrin müzakirə edildiyini bildiyi barədə siqnal göndərib:

“Siyasətdə “Türkiyə və Rusiyanın ticari və geosiyasi zəfər qazanmasının qarşısının alınması” məsələsi nəzərdən keçirilib. Türkiyə prezidentinin rəsmi nümayəndəsi İbrahim Kalının “Ankara və Moskva təhlükəsizlik məsələlərində təmasdadır”,- açıqlamasına əsaslanaraq, Ankara “Türk axını”na təhdidlər barədə məlumatları Moskvaya ötürüb. Təsadüfi deyil ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin ötən il oktyabrın 18-də türkiyəli həmkarı Rəcəb Tayyib Ərdoğana məlumat vermişdi ki, Kiyev rejimi “Türk axını”nın qaz nəqli sisteminin bir hissəsini Rusiya tərəfdən bir qolda partlatmağa cəhd edib.

Düzdür, bir az əvvəl ABŞ-ın xüsusi xidmət orqanları ilə əlaqəli məşhur Maykl Rubinin sensasiyalı məqaləsi “National Interest”in Amerika nəşrində dərc olunub. Rubin çağırış edib ki, “Şimal axını-2”dən sonra hazırda Rusiya qazının Avropaya daxil olduğu yeganə qaz kəməri olan “Türk axını” boru kəmərinə zərbə vurulsun. Onun sözlərinə görə, bu, “transatlantik enerji həmrəyliyinə təminat verir, “Şimal axını-2” və “Türk axını”nın tikintisindən sonra yaranmış böyük qaz halqasını qırır və bu, nəhayət, Rusiyanı qitənin Avropa hissəsində qaz inhisarı mövqeyindən məhrum edəcək”.



Təhlildə xatırlanır ki, “Türk axını” ixrac qaz kəməri iki xətdən ibarətdir, bunlardan biri türk istehlakçılarını lazımi qaydada qazla təmin etmək, ikincisi isə Cənubi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrini qazla təmin etmək üçün nəzərdə tutulub.

Qeyd olunur ki, “Türk axını”nın ümumi tutumu 31,5 milyard kubmetrdir. Onun istismarı 2020-ci ilin yanvar ayında başlayıb. Türkiyədə yeni qazpaylama mərkəzinin yaradılması ideyası ilk dəfə rəsmi olaraq Vladimir Putin tərəfindən 2022-ci ilin payızında “Şimal axını-2”yə hücumdan sonra elan edilib.

Oktyabrın 12-də “Rusiya Enerji Həftəsi”ndə çıxış edən prezident deyib ki, “Şimal axını”ndan qaz tranziti Qara dəniz regionuna və Türkiyəyə köçürülə bilər. Rəcəb Tayyib Ərdoğan buna aktiv müsbət cavab alıb.

Beləliklə, “Türk axını” ilə bağlı təhdidlər, “Hürriyet”in Türkiyə nəşrinin qeyd etdiyi kimi, “Türkiyəni Yaxın Şərqdəki ən böyük enerji mərkəzi statusundan məhrum etmək niyyəti ilə həm də potensial zərbədir”. Rusiyanı Avropa ilə Türkiyə vasitəsilə birləşdirən qaz kəmərini nəyin bahasına olursa-olsun qırmağa çalışan ABŞ buna məhz belə baxır.

Düzdür, Türkiyə kəşfiyyatı hesab edir ki, Rusiya və Türkiyənin donanmalarının nəzarətində olan Qara dənizdə təxribat törətmək İsveçin ərazi sularında olduğundan qat-qat çətindir. Amma Türkiyənin “Uluslararası Politika Akademisi” nəşri Qərbin qarşılıqlı razılaşmalar sistemini sıradan çıxararaq infrastruktur müharibəsini davam etdirəcəyi təqdirdə hadisələrin belə gedişini istisna etmir.

Eyni zamanda, indiki vəziyyətdə yeni vurğular görünməyə başlayıb.

Türkiyəli və bir çox rusiyalı ekspertlər ABŞ-ın təbii fəlakət - zəlzələ adı altında “Türk axını”nı sıradan çıxarmağa çalışacağını istisna etmirlər.
Bununla bağlı Ankaranın keçmiş bələdiyyə sədri Melih Gökçek Mərmərə adası yaxınlığında xarici seysmik tədqiqat gəmisinin görünməsinə diqqət çəkib. İctimai səviyyədə bunu onunla izah edirlər ki, Türkiyənin cənub-şərqində baş verən güclü zəlzələdən sonra elementlərin növbəti təkanını artıq İstanbulda gözləmək lazımdır.

Üstəlik, şəhərdə 2030-cu ilə qədər, yəni çox yaxın gələcəkdə və “Türk axını” infrastrukturuna yaxın ərazidə güclü zəlzələ proqnozlaşdırılır.

Bununla əlaqədar olaraq, Qərb mediasında qeyd olunur ki, “Avropa öz enerji təhlükəsizliyini Türkiyənin təbii fəlakətlərinin şıltaqlığından asılı vəziyyətə sala bilməz” və buna görə də Ankaranın “Rusiyadan enerji ehtiyatları üçün təchizat marşrutunu şaxələndirməyə ehtiyacı var”,- kimi yazılar dərc olunmağa başlayıb. Buradan belə bir nəticə çıxır: “Türk axını”na nəsə olarsa, bu, “insan mənşəli” ola bilər.

Ən inanılmaz sui-qəsd nəzəriyyələrindən istifadə edilməsi təsadüfi deyil. Fransanın satirik “Charlie Hebdo” jurnalı yazıb: “Türkiyədə zəlzələ: tank göndərməyə belə ehtiyac yoxdur!” Bu, İstanbulun eks-merinin “ABŞ Türkiyədə seysmik silahlardan - HAARP layihəsindən istifadə edib, çünki Türkiyə Rusiya ilə ticarət edir və NATO-dan çıxmağa hazırlaşır”,- ifadəsinin ruhunda şərh oluna bilər.

Amma necə olursa-olsun, Ankaraya qondarma “sülh ssenarisi” təklif olunarkən: “Türk axını”ndan imtina edin, Rusiya qazının qəbul nöqtəsini Azərbaycana köçürün və Rusiya-Azərbaycan-Türkiyə üçbucağında mübadilə və ya svop əməliyyatları aparın. Onda deyirlər ki, avropalılar enerji resurslarını Rusiyadan yox, Türkiyədən (NATO müttəfiqi) alırmış kimi göstərəcəklər.

Bu, Azərbaycan qazını Türkiyə vasitəsilə Avropa İttifaqı ölkələrinə çatdırmalı olan TANAP layihəsidir. Amma Türkiyə üçün belə Azərbaycan qazı açıq şəkildə kifayət etmir (Azərbaycan qazının payı Rusiya qazının 56 faizinə qarşı 8 faiz təşkil edir və İran qazı Türkiyəyə Rusiya qazından qat-qat baha başa gəlir). Buna görə də, Moskva və Ankara, “Uluslararası Politika Akademisi” nəşrinə görə, “indi Qərbin planlaşdırdığı növbəti addıma “padzəhr” axtarmağa məcbur olacaqlar”.

Türkiyə üçün Qərbin “sülh ssenarisi” üzrə hərəkətlər siyasət subyektindən obyektə mexaniki çevrilmə deməkdir və tamamilə Qərbin siyasi iradəsindən asılı olacaq.

Hələlik Türkiyə zəlzələ səbəbindən qaz qovşağının işə salınması üçün İstanbulda keçiriləcək sammiti təxirə salır. Sammitin fevralın 14-15-də keçirilməsi planlaşdırılırdı. Tədbir təxminən 21-22 mart tarixinə təxirə salınıb, baxmayaraq ki, planlaşdırılan tarixlərdə baş verə biləcəyi dəqiq deyildi, zəhlətökən "taun zamanı bayram" vəziyyəti yaratmamaq üçün idi.

Eyni zamanda, təsadüfi deyil ki, Türkiyə mediası öz ərazisində yeni yataqların aşkarlanması səbəbindən Türkiyənin 2030-cu ilə qədər tamamilə öz enerji resurslarına keçə biləcəyi tezisini ortaya atıb.

“Öz qazınız varsa, enerji qovşağı niyə lazımdır?” - bu, çox güman ki, yayındırıcı manevrdir.

Ekspertlərin fikrincə, Türkiyədə qaz qovşağının taleyi əvvəlcədən müəyyən edilib və onun yaradılmasının məntiqi təkcə Rusiya ilə Avropa arasında mövcud qarşıdurmada deyil, həm də Türkiyənin qaz sənayesinin inkişafındadır. Türkiyə üçün qovşağın yaradılması onun geosiyasi statusunun artmasıdır. Ərdoğan şübhəsiz ki, seçki kampaniyasında bu arqumentdən istifadə edəcək və türkiyəli xarici siyasət eksperti Hassan Erelin dediyi kimi, “özünü Qərbin qurbanı kimi təqdim etməyəcək”.

“Türk axını”nın Avropaya ikinci xətti artıq tamamlanıb. Ona görə də bu mərhələdə heç nəyi dayandırmaq olmaz. Layihənin həyata keçirilməsində ləngimələr Türkiyə hakimiyyətinin zəlzələ ilə bağlı məsələlərin həllinə bütün səylərini sərf etmək üçün bir müddət vaxt ayırması səbəbindən yarana bilər. Amma ümumilikdə, mesajlardakı kifayət qədər böyük oyun elementini də istisna etmək olmaz.

Təbii ki, Ərdoğan üçün enerji qovşağı layihəsinin həyata keçirilməsi ölkənin xüsusilə zəlzələdən sonra kəskin şəkildə pisləşən iqtisadi vəziyyəti fonunda seçki proqramı üçün ciddi kartdır. Eyni zamanda, Türkiyə mərkəzinə dair danışıqlar Avropa ilə potensial kompromislərin axtarışını və “Sibir Gücü”nün tikintisinin davam etdirilməsini istisna etməməlidir. Yəni bütün yumurtalarınızı bir səbətə qoymayın.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər