13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
“Çin Rusiyaya kömək etsə, müharibə bitəcək” - Ekspert
Tarix: 22-02-2023 11:44 | Bölmə: Slayd
“Çin Rusiyaya kömək etsə, müharibə bitəcək”

Çin Ukraynadakı “xüsusi hərbi əməliyyat”da istifadə ediləcək silahlarla Rusiyaya kömək etmək istəyir. Bu barədə ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken CBS-ə müsahibəsində deyib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu məsələ barədə “Regnum” da yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Çin tədarükü bu yaxınlarda Münhen konfransı çərçivəsində çox gərgin söhbətin mövzusuna çevrilib.

Qeyd olunur ki, Amerikanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Linda Tomas-Qrinfild Rusiyaya Çin silahlarının verilməsinin qəbuledilməz olduğunu və buna başlasalar, "qırmızı xətt" olacağı barədə xəbərdarlıq edib.

Diqqətə çatdırılır ki, respublikaçı senator Lindsi Qraham daha qəti şəkildə danışıb. O, Rusiyaya hərbi dəstəyi “Titanik”ə biletin alınması və Amerika-Çin münasibətləri üçün "fəlakətli" nəticələr kimi proqnozlaşdırıb.

Pekinin reaksiyası da uzun sürməyib.

Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Çin və Müasir Asiya İnstitutunun dosenti Vasili Kaşin üçün sərt bəyanatlar mübadiləsi müsbət siqnal kimi görünür. O xatırladıb ki, Amerikanın Çinin Rusiyaya silah tədarükünün mümkünlüyünü nəzərdən keçirdiyi barədə bəyanatları müharibənin ilk həftələrindən eşidilib:

“Ancaq bildiyimiz kimi, indiyədək Rusiyaya Çin silahlarının tədarükü olmayıb. Amerikanın bu mövzu ilə bağlı bəyanatları sadəcə səs-küydür, bizim əvvəlki təcrübəmizə əsaslanaraq buna məhəl qoyula bilməz. Bununla belə, Blinkenin açıqlamaları bizim üçün müsbət mənada qiymətləndirilməlidir. Amerikalılar çinlilərlə heç bir razılığa gələ bilmədilər. ABŞ Rusiya-Çin əməkdaşlığına hansısa şəkildə təsir göstərə bilməz. Ona görə də indi belə ritorika səslənir”.

Ekspert daha sonra deyib: “Bununla belə, Çinin hansısa mərhələdə Rusiyaya silah tədarük etməyə başlaya biləcəyini də istisna etmək mümkün deyil”.

Kaşinin fikrincə, çox güman ki, bu, Çini daim təxribata çəkən və ona təzyiq göstərməyə çalışan ABŞ-ın hərəkətləri ilə bağlı ola bilər. İlk növbədə, Tayvan məsələsində.

“Sadə dillə desək, Amerika siyasətinin Çini Pekinin hələ atmaq istəmədiyi addıma gətirməsi ehtimalı var, - deyə ekspert iddia edir. - Əgər bu baş verərsə, münaqişənin xarakterini dəyişəcək, çünki Çinin istehsal imkanları (bir sıra sahələrdə) bütün NATO blokunun imkanlarını üstələyə bilər".

Çinin hərbi büdcəsi 1990-cı illərin əvvəllərindəki təxminən 10 milyard dollardan 2022-ci ildə 229,5 milyard dollara yüksəlib. Bu prosesə paralel olaraq Çin hərbi sənaye kompleksi də böyüyüb - 2020-ci illərin silah istehsal edən şirkətləri qlobal ilk 10-luğa daxil olub.

Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) məlumatına görə, Çinin Təyyarə Sənaye Korporasiyası (AVIC) 20 milyard dollarlıq satışla ABŞ-ın “Boeing”, “Raytheon”, “Northrop Grumman” və “British BAE Systems” şirkətlərinə yaxındır.

SIPRI-nin məlumatında bildirilir ki, 17 milyard dollara qədər satışla Çin Şimal Sənaye Korporasiyası (NORINCO) 2020-ci ilə qədər dünyanın ən böyük yerüstü silah istehsalçısı olub.

Kaşin əlavə edib: “Çinlilərin istifadə etdiyi bəzi sursat və avadanlıqlar Rusiyada istifadə olunanlarla uyğun gəlir. İndiyə qədər bir sıra sovet kalibrli döyüş sursatları istifadə olunur və s".

Ekspert həm də diqqətə çatdırıb ki, Çində müxtəlif növ silahların nəhəng ehtiyatları var:

“Bildiyimiz kimi, Ukrayna münaqişəsinin hər iki tərəfi üçün ən aktual məsələ artilleriya sursatlarıdır. Çin Silahlı Qüvvələri Sovet və Rusiya döyüş sursatlarına uyğun gələn 122 mm-lik artilleriyadan geniş istifadə edir. Onların hələ də 152 mm kalibrli nəhəng artilleriya sistemləri donanması var ki, bunlar da Sovet və Rusiya silahları ilə sursat baxımından uyğun gəlir”.

Bundan əlavə, Kaşin xatırladıb ki, 1990-cı illərdə Rusiya artilleriya silahlarının bir sıra növləri üçün lisenziyalar Çinə verilib. “Xüsusən, “Krasnopol” idarəolunan raketləri, eləcə də “Smerç” reaktiv buraxılış sistemi. Çinlilər bunu çox təkmilləşdirdilər. Onlar bizdən əvvəl bu silahın potensialını yüksək qiymətləndirdilər və biz “Tornado S”-i yaratmamışdan əvvəl belə bir sistem üçün uzun mənzilli yüksək dəqiqlikli raketlər versiya yaratdıq. Bundan əlavə, 120 mm-lik “Nona-S” silahının lisenziyası çinlilərə satılıb. Çinlilər isə onun həm modifikasiyasını, həm də onun üçün sursatları kütləvi şəkildə istehsal edir”, - deyə ekspert bildirib.

Bundan əlavə, o xatırladıb ki, Çin “Ukraynadakı münaqişədə əsas rol oynayan” kommersiya kiçik dronlarının dünyada ən böyük istehsalçısıdır.
“Əgər daha mürəkkəb silah növləri haqqında danışsaq, o zaman Çin bütün növ artilleriya, eləcə də hava hücumundan müdafiə sistemləri üzrə dünyanın ən güclü istehsalçısıdır”, - deyə Kaşin qeyd edib.

Çin eyni zamanda müxtəlif növ zirehli maşınların əsas istehsalçısıdır. Üstəlik, Çin zirehli maşınlarının bəzi nümunələri daha üstündür. Çin Xalq Azadlıq Ordusunun (ÇXAO) xidmətində olan belə texnikanın bəzi nümunələri Rusiya lisenziyası əsasında yaradıldığı üçün ən azı döyüş sursatı baxımından bizimkinə uyğun gəlir. “Məsələn, onların 1990-cı illərdə lisenziya almış “BMP-3”-ün modifikasiya edilmiş döyüş bölməsindən istifadə etməklə istehsal olunan piyada döyüş maşınları. Nəhayət, kifayət qədər sadə həll yolu 2000-ci illərin əvvəllərində tədarük etdiyimiz hərbi texnikanın bəzi növlərini geri almaq ola bilər”, - deyə ekspert bildirib.

Ümumiyyətlə, Kaşinin fikrincə, əgər Çin Ukrayna böhranında, Qərbin Ukrayna tərəfində iştirak etdiyi kimi, Rusiya tərəfində iştirak etmək qərarına gəlsə, “bu münaqişə çox, çox tez bitəcək”. Buna görə, eləcə də bir sıra başqa səbəblərdən Amerikanın Çinə təzyiqi sürətlə artacaq.

Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Asiya və Afrika Ölkələri İnstitutunun direktoru Aleksey Maslov “Regnum”a bildirib ki, bu təzyiqin səbəbi ABŞ-Çin-Rusiya üçbucağında deyil, məhz Vaşinqton və Pekin arasındakı qarşıdurmadadır.

Maslov deyib: “Çin təzyiqlərə boyun əyərsə, onilliklər ərzində müstəqil suveren dövlət kimi xarici siyasətindən geri çəkiləcək. Biz ABŞ-ın təklif etdiyi model çərçivəsində işləməli olacağıq. Ona görə də onun Rusiya ilə bağlı təşəbbüslərindən əl çəkəcəyini düşünmürəm.

İkinci mühüm məqam ondan ibarətdir ki, Rusiya bu gün Çinin yeganə əsas müttəfiqidir ki, Tayvan və bir sıra digər məsələlərdə Çinin mövqeyini tam bölüşür. Belə bir müttəfiqi itirmək də sərfəli deyil". Onun fikrincə, Çin indi müstəqil oyun oynayacaq və sülhməramlı kimi çıxış etməyə çalışacaq.

“Çin tarixində belə bir şey olmayıb. Çinin burada böyük təcrübəsi yoxdur. Lakin onun hakimiyyəti başa düşür ki, Ukrayna kimi problemin həllində iştirak etməmək böyük dünya dövlətinə yaraşmaz. Bu, fundamental məsələdir”, - deyə Maslov vurğulayıb.

Ekspert hesab edir ki, indi Çin öz planını təklif etməyə çalışacaq ki, bu da, çox güman, status-kvonu düzəltmək olacaq. “Bu, istənilən hərbi əməliyyatların dayandırılması və danışıqlar prosesinin başlanması deməkdir. Çin də öz növbəsində sülh yolu ilə həlli həm maliyyə, həm də siyasi cəhətdən dəstəkləməyə hazırdır. Lakin ABŞ həqiqətən də Çinin sülhməramlı kimi çıxış etməsini istəmir. Çünki o zaman o, dərhal payını qaldıracaq”, - deyə Maslov izah edib.

“Çətin ki, Pekin Amerikanın təzyiqinə boyun əyib Rusiyaya dəstəyini əsirgəsin”, - Maslov deyib. Məsələ, təbii ki, Çinin Rusiyaya rəğbətində deyil, Pekinin özünün geosiyasi və iqtisadi maraqlarındadır. Üstəlik, qeyd olunur ki, Rusiya ilə əməkdaşlıqdan kəskin imtina hələ də Çinə ciddi ümid bəsləyən dövlətlərdə bu ölkəyə inamı azaldar, eyni zamanda onun Cənub-Şərqi Asiyada etibarlı tərəfdaş kimi reputasiyasını məhv edə bilər.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər