17:32 / 16-06-2025
Rusiya Azərbaycandan göndərilən kartofu geri qaytarıb
15:28 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn: "Bu addım istefa anlamına gəlmir"
14:07 / 16-06-2025
İran prezidenti: "İran nüvə silahı hazırlamaq niyyətində deyil"
13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
17:43 / 13-06-2025
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
18:04 / 11-06-2025
Kəmalə Günəşli toy sahibinə bakal atıb
“Taliban” “cihad”ı qonşu ölkəyə köçürür
Tarix: 28-02-2023 11:49 | Bölmə: Slayd
Pakistanın müdafiə naziri Xavaca Asifin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti “sürpriz” səfərlə Kabilə gəlib. O, Əfqanıstan baş nazirinin müavini Molla Əbdül Qəni Bəradər Axund, xarici işlər naziri Əmir Xan Müttəki və kəşfiyyat rəhbəri Molla Əbdül Haqq Vasiqlə danışıqlar aparıb. Belə bir səfərin rəsmi səbəbi Kabilin Pakistanla sərhəddəki Torxam keçid məntəqəsini bağlamaq qərarı olub.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Rəsmi İslamabadın fikrincə, keçid məntəqəsinin bağlanması “sərhədin hər iki tərəfində ticarətə mane olur və Pakistandan Mərkəzi Asiya ölkələrinə gedən mühüm ticarət arteriyasını və ticarət yolunu bağlayır”. Amma əgər belə olsaydı, İslamabadla Kabil arasında digər aidiyyatı idarələr səviyyəsində müzakirələr aparıldı.
Danışıqlarda Asif təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə edən müstəvidə məsələlər qaldırıb və “The Express Tribune”-nin yazdığına görə, Kabildəki hakimiyyətdən “Pakistanı təhdid edən terrorçulara qarşı heç bir “amma” və ya “əgər” olmadan qəti addım atmağı, Kabildən qondarma “Pakistan Talibanı”na dəstəyini dayandırmağı tələb edib.
Göründüyü kimi, Pakistan artıq öz imkanlarına güvənməyən bu problemi beynəlmiləlləşdirmək üçün səylər göstərməyə başlayıb. Münhen Təhlükəsizlik Konfransında çıxış edən Pakistanın xarici işlər naziri Bilavala Bhutto Zərdari deyib ki, “beynəlxalq ictimaiyyət Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən terror qruplaşmalarına diqqət yetirməsə, bu, təkcə Əfqanıstana qonşu olan Pakistan kimi ölkələr üçün deyil, həm də Qərb üçün birbaşa təhlükəyə çevrilə bilər”.
Məsələ burasındadır ki, Əfqanıstanda 2022-ci ilin yaz-yayından başlayaraq bu ölkədə və bütövlükdə regionda hərbi-siyasi proseslərin dinamikasını müəyyən etməyə başlayan yeni siyasi fenomenlər vüsət alır.
Birincisi: Ənənəvi olaraq “Durand xətti”nin hər iki tərəfindəki bir sıra şərq və cənub Əfqanıstan əyalətlərində yerləşən “Pakistan Talibanı”nın, “Təhrik-e-Taliban Pakistan” (TTP) təşkilatının dirçəliş və transformasiyası.
Bu sətirlərin müəllifi dəfələrlə Cəlalabad rayonunda, Torxam sərhəd-keçid məntəqəsinin yaxınlığındakı “Durand xətti”nə baş çəkməli olub. Xarici olaraq, bunlar ağ boya ilə boyanmış şərti haşiyə boyunca məruz qalmış nəhəng qranit bloklarıdır. Əgər əraziyə nabələdsinizsə, o zaman itmək və başqasının ərazisinə iznsiz keçmək asandır.
Əfqanıstan “Taliban”ının bəzi yaraqlıları və komandirləri TTP-ni dəstəklədiklərini bəyan ediblər. Uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq “cihadın Əfqanıstandan Pakistana köçürülməsi” zərurətindən, bu ölkədə hakimiyyəti ələ keçirməyin mümkünlüyündən danışırlar.
İslamabad cavab verib ki, "cihadçı qüvvə ilə müharibəyə getməyə" hazırdır. Pakistan Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, təkcə Əfqanıstanda daimi olaraq 5 minə yaxın TTP döyüşçüsü yerləşdirilib.
Amma indi İslamabadı daha çox Kabildə TTP-yə qarşı fəaliyyət göstərəcək ideoloji və siyasi tərəfdarlarının daxil ola biləcəyi inklüziv hökumətin formalaşdırılması problemləri narahat edir. Onun üçün vacibdir ki, “Taliban” sıralarında gedən çəkişmələr müxtəlif qrupların tərəfdarları və ölkə daxilində liderlər arasında birbaşa Pakistana təsir edəcək münaqişələrə çevrilməsin.
Lakin vəziyyətin əsas xüsusiyyəti odur ki, “Taliban” Əfqanıstan və Pakistan variasiyalarında əsasən etnik puştunlardan ibarətdir, həm də onlar Əfqanıstan və Pakistan İslam respublikalarını ləğv etmək üçün geosiyasi layihəni həyata keçirirlər.
Əfqanıstan və Pakistanda sosial-iqtisadi vəziyyətin daha da pisləşməsi halında TTP əfqan “Talibanı” ilə birlikdə “Durand xətti”ni dağıtmaq üçün genişmiqyaslı müharibəyə başlaya bilər.
İkinci fenomen: Əfqanıstanda “Taliban”ın hakimiyyəti nəticəsində yaranan siyasi çıxılmaz vəziyyət indiki Kabilin məhdud resurs potensialını və siyasi imkanlarını ortaya qoydu. Vəziyyəti dəyişmək üçün amerikalılar bu ölkədə qaçılmaz zorakı siyasi çevriliş məsələsini gündəmə gətirməyə başladılar. Üstəlik, bu layihənin Pakistanla çox oxşar cəhətləri var. ABŞ, Qətər, Pakistan və bir sıra digər ölkələr artıq “Taliban” rejiminin yenidən formatlaşdırılmasının arzuolunan kombinasiyaları üzərində məsləhətləşmələr aparır.
ABŞ-ın Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Uestin Əfqanıstanın yeni hökumətinin formalaşdırılması üçün bəzi müxalif əfqan siyasətçiləri ilə görüşüb danışıqlar apardığı barədə məlumatlar var. Bunun üçün Qərb müxtəlif platformalardan istifadə edir - Türkiyədə, Qətərdə, Özbəkistanda, Pakistanda, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Səudiyyə Ərəbistanında ən gözlənilməz vasitəçilərin xidmətinə müraciət edir. Artıq Əfqanıstandakı fəaliyyətlərini əlaqələndirmək və “Əfqanıstanda yeni siyasi prosesə başlamaq” üçün on xüsusi komitə elan edilib.
Türkiyənin “Anadolu” agentliyinin məlumatına görə, Kabildə yeni hökumət 2023-cü ilin mart-aprel aylarında yarana bilər.
Nəhayət, üçüncü fenomen: Əfqanıstanın şimalında Əhməd Məsudun başçılıq etdiyi Milli Müqavimət Cəbhəsi (MSC) fəallaşıb, taciklərin və digər titullu olmayan etnik qrupların maraqlarını təmsil edir. Bildirilir ki, Pakistan və Qətər hazırkı Kabil hakimiyyətinə təsir edəcək və onları Pəncşirdəki taciklərlə barışmağa təşviq edəcək birini axtarır.
“Taliban” və digər radikal qruplar arasında Əfqanıstanın şimalına nəzarət uğrunda mübarizə Mərkəzi Asiya dövlətləri üçün ciddi təhlükəsizlik problemidir. Əsasən etnik puştunlardan ibarət “Taliban” üçün bu bölgəyə nəzarəti bərqərar etmək çətindir.
Təsadüfi deyil ki, Əfqanıstanın keçmiş vitse-prezidenti Əmrullah Saleh “Taliban” hərəkatının “əvvəlcədən xəbərdarlıq etmədən” ölkənin paytaxtını Kabildən Qəndəhara köçürə və Ali Üləma Şurasını orada yerləşdirə biləcəyini xəbər vermişdi. Əfqan ekspertlərinin fikrincə, bu, “Taliban”ın çoxmillətli Kabildə hakimiyyəti saxlaya bilməməkdən qorxması ilə bağlıdır. Odur ki, Kabildə xarici təzyiq altında formalaşan yeni hökumətin meydana çıxması ölkədə siyasi vəziyyətin daha da mürəkkəbləşməsi demək olacaq.
Yeri gəlmişkən, Əfqanıstanın müvəqqəti hökumətinin rəsmi nümayəndəsi Zəbihullah Mücahid Əfqanıstanın keçmiş prezidenti Həmid Kərzai ilə BMT Baş katibinin Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsinin müavini Markus Potzel arasında Kabildə aparılmış danışıqları şərh edərkən deyib ki, “ölkədə davamlı sülhə nail olmaq üçün milli dialoqa ehtiyac yoxdur”.
Beləliklə, Əfqanıstanda klassik arifmetik məsələdə olduğu kimi şərt formalaşır: A, B və C nöqtələrindən bir anda üç qatar hərəkət etdi və onların nə vaxt, harada və necə qarşılaşacağını müəyyən etmək lazımdır.
Əfqanıstan və Pakistanın üzərində qorxulu buludlar asmağa başladı və iki dövlətin dağılmasının geosiyasi ssenarisinin həyata keçirilməsinin demək olar ki, birbaşa əlamətləri meydana çıxdı. Aydındır ki, Əfqanıstan və Pakistanda potensial sabitliyin pozulması ABŞ-ın regiondakı aşkar rəqibləri olan Rusiya, Çin, Hindistan və İranın maraqlarına birbaşa təsir edəcək.
Fevralın əvvəlində Rusiya prezidenti Vladimir Putin artıq bir neçə ölkənin - Hindistan, İran, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Çin, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistanın Təhlükəsizlik Şuralarının nümayəndələri ilə Əfqanıstandakı vəziyyəti müzakirə edib. Təhlükəsizlik nümayəndələri beşinci çoxtərəfli görüş keçiriblər. Belə məsləhətləşmələrin dördüncü raundu ötən ilin mayında Düşənbədə, üçüncü raundu isə 2021-ci ilin noyabrında Dehlidə baş tutub.
ŞƏT platforması regiona Əfqanıstanla bağlı vahid mövqe ortaya qoymağa kömək edə bilər. Rusiya prezidentinin ŞƏT məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Bəxtiyor Hakimov bildirib ki, “ŞƏT-Əfqanıstan təmas qrupunun işini mümkün qədər tez bərpa etmək və nəzərdə tutulan planları həyata keçirməyə başlamaq lazımdır”.
Öz növbəsində, Rusiya prezidentinin Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi, Xarici İşlər Nazirliyinin İkinci Asiya departamentinin direktoru Zamir Kabulov qeyd edib ki, “Rusiya “Taliban” hərəkatının Əfqanıstanın idarə edilməsində hərəkətlərindən məyusdur”. Onun sözlərinə görə, “Kabil terror və narkotik kimi çağırışların öhdəsindən gəlməyi öyrənməyib”, amma “Rusiya başqa dövlətlərin daxili işlərinə qarışmır”.
Bu gün Əfqanıstan böhranına regional təsir potensialının tükənmək üzrə olduğunu söyləmək üçün getdikcə daha çox səbəb var: son vaxtlar keçirilən müxtəlif regional konfranslar və formatlar əfqan nizamlanmasına faktiki olaraq heç nə verməyib. Buna baxmayaraq, Moskva yenidən Əfqanıstanda nizamlanma üçün beştərəfli G5 formatının yaradılmasını təklif edib. Burada yalnız Hindistan, Pakistan, İran, Çin və Rusiyanın iştirakı güman edilir.
Yeri gəlmişkən, Əfqanıstan daxilində genişmiqyaslı sosial-iqtisadi və humanitar böhran sürətlə inkişaf edir, dövlət orqanlarının işi iflic vəziyyətinə düşüb.
Xarici siyasətdə “Taliban” Əfqanıstanın yeni qanuni hökuməti kimi dünya və regional ictimaiyyət tərəfindən siyasi tanınmasına nail ola bilmədi. Nəticədə, Əfqanıstanın “Haşt-e Subh” qəzetinin yazdığına görə, Kabildə “münasibətlər o qədər gərginləşib ki, “Taliban” daxilində hərbi çevrilişə cəhd ola bilər. Bu çevrilişlə bağlı şayiələr çoxdan fəaliyyət göstərirdi. Onlar həmçinin, əfqan ekspertlərinin fikrincə, ABŞ-ın “faktiki olaraq mötədil “Taliban”ı çevriliş etməyə və fundamentalist qrupun hökmranlığını devirməyə çağırması” və “bu mübarizənin silahlı formada ola biləcəyi ilə bağlıdır".
Bu arada Səudiyyə Ərəbistanı səfirliyinin əməkdaşları Kabili tərk edib, pakistanlı diplomatlar gedir, Çin hakimiyyəti isə vətəndaşlara Əfqanıstanı tərk etməyi tövsiyə edib. Rusiya səfirliyi gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyətini davam etdirir.
E. KAMAL
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-02-2023 11:49 | Bölmə: Slayd
Pakistanın müdafiə naziri Xavaca Asifin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti “sürpriz” səfərlə Kabilə gəlib. O, Əfqanıstan baş nazirinin müavini Molla Əbdül Qəni Bəradər Axund, xarici işlər naziri Əmir Xan Müttəki və kəşfiyyat rəhbəri Molla Əbdül Haqq Vasiqlə danışıqlar aparıb. Belə bir səfərin rəsmi səbəbi Kabilin Pakistanla sərhəddəki Torxam keçid məntəqəsini bağlamaq qərarı olub.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Rəsmi İslamabadın fikrincə, keçid məntəqəsinin bağlanması “sərhədin hər iki tərəfində ticarətə mane olur və Pakistandan Mərkəzi Asiya ölkələrinə gedən mühüm ticarət arteriyasını və ticarət yolunu bağlayır”. Amma əgər belə olsaydı, İslamabadla Kabil arasında digər aidiyyatı idarələr səviyyəsində müzakirələr aparıldı.
Danışıqlarda Asif təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə edən müstəvidə məsələlər qaldırıb və “The Express Tribune”-nin yazdığına görə, Kabildəki hakimiyyətdən “Pakistanı təhdid edən terrorçulara qarşı heç bir “amma” və ya “əgər” olmadan qəti addım atmağı, Kabildən qondarma “Pakistan Talibanı”na dəstəyini dayandırmağı tələb edib.
Göründüyü kimi, Pakistan artıq öz imkanlarına güvənməyən bu problemi beynəlmiləlləşdirmək üçün səylər göstərməyə başlayıb. Münhen Təhlükəsizlik Konfransında çıxış edən Pakistanın xarici işlər naziri Bilavala Bhutto Zərdari deyib ki, “beynəlxalq ictimaiyyət Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən terror qruplaşmalarına diqqət yetirməsə, bu, təkcə Əfqanıstana qonşu olan Pakistan kimi ölkələr üçün deyil, həm də Qərb üçün birbaşa təhlükəyə çevrilə bilər”.
Məsələ burasındadır ki, Əfqanıstanda 2022-ci ilin yaz-yayından başlayaraq bu ölkədə və bütövlükdə regionda hərbi-siyasi proseslərin dinamikasını müəyyən etməyə başlayan yeni siyasi fenomenlər vüsət alır.
Birincisi: Ənənəvi olaraq “Durand xətti”nin hər iki tərəfindəki bir sıra şərq və cənub Əfqanıstan əyalətlərində yerləşən “Pakistan Talibanı”nın, “Təhrik-e-Taliban Pakistan” (TTP) təşkilatının dirçəliş və transformasiyası.
Bu sətirlərin müəllifi dəfələrlə Cəlalabad rayonunda, Torxam sərhəd-keçid məntəqəsinin yaxınlığındakı “Durand xətti”nə baş çəkməli olub. Xarici olaraq, bunlar ağ boya ilə boyanmış şərti haşiyə boyunca məruz qalmış nəhəng qranit bloklarıdır. Əgər əraziyə nabələdsinizsə, o zaman itmək və başqasının ərazisinə iznsiz keçmək asandır.
Əfqanıstan “Taliban”ının bəzi yaraqlıları və komandirləri TTP-ni dəstəklədiklərini bəyan ediblər. Uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq “cihadın Əfqanıstandan Pakistana köçürülməsi” zərurətindən, bu ölkədə hakimiyyəti ələ keçirməyin mümkünlüyündən danışırlar.
İslamabad cavab verib ki, "cihadçı qüvvə ilə müharibəyə getməyə" hazırdır. Pakistan Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, təkcə Əfqanıstanda daimi olaraq 5 minə yaxın TTP döyüşçüsü yerləşdirilib.
Amma indi İslamabadı daha çox Kabildə TTP-yə qarşı fəaliyyət göstərəcək ideoloji və siyasi tərəfdarlarının daxil ola biləcəyi inklüziv hökumətin formalaşdırılması problemləri narahat edir. Onun üçün vacibdir ki, “Taliban” sıralarında gedən çəkişmələr müxtəlif qrupların tərəfdarları və ölkə daxilində liderlər arasında birbaşa Pakistana təsir edəcək münaqişələrə çevrilməsin.
Lakin vəziyyətin əsas xüsusiyyəti odur ki, “Taliban” Əfqanıstan və Pakistan variasiyalarında əsasən etnik puştunlardan ibarətdir, həm də onlar Əfqanıstan və Pakistan İslam respublikalarını ləğv etmək üçün geosiyasi layihəni həyata keçirirlər.
Əfqanıstan və Pakistanda sosial-iqtisadi vəziyyətin daha da pisləşməsi halında TTP əfqan “Talibanı” ilə birlikdə “Durand xətti”ni dağıtmaq üçün genişmiqyaslı müharibəyə başlaya bilər.
İkinci fenomen: Əfqanıstanda “Taliban”ın hakimiyyəti nəticəsində yaranan siyasi çıxılmaz vəziyyət indiki Kabilin məhdud resurs potensialını və siyasi imkanlarını ortaya qoydu. Vəziyyəti dəyişmək üçün amerikalılar bu ölkədə qaçılmaz zorakı siyasi çevriliş məsələsini gündəmə gətirməyə başladılar. Üstəlik, bu layihənin Pakistanla çox oxşar cəhətləri var. ABŞ, Qətər, Pakistan və bir sıra digər ölkələr artıq “Taliban” rejiminin yenidən formatlaşdırılmasının arzuolunan kombinasiyaları üzərində məsləhətləşmələr aparır.
ABŞ-ın Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Uestin Əfqanıstanın yeni hökumətinin formalaşdırılması üçün bəzi müxalif əfqan siyasətçiləri ilə görüşüb danışıqlar apardığı barədə məlumatlar var. Bunun üçün Qərb müxtəlif platformalardan istifadə edir - Türkiyədə, Qətərdə, Özbəkistanda, Pakistanda, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Səudiyyə Ərəbistanında ən gözlənilməz vasitəçilərin xidmətinə müraciət edir. Artıq Əfqanıstandakı fəaliyyətlərini əlaqələndirmək və “Əfqanıstanda yeni siyasi prosesə başlamaq” üçün on xüsusi komitə elan edilib.
Türkiyənin “Anadolu” agentliyinin məlumatına görə, Kabildə yeni hökumət 2023-cü ilin mart-aprel aylarında yarana bilər.
Nəhayət, üçüncü fenomen: Əfqanıstanın şimalında Əhməd Məsudun başçılıq etdiyi Milli Müqavimət Cəbhəsi (MSC) fəallaşıb, taciklərin və digər titullu olmayan etnik qrupların maraqlarını təmsil edir. Bildirilir ki, Pakistan və Qətər hazırkı Kabil hakimiyyətinə təsir edəcək və onları Pəncşirdəki taciklərlə barışmağa təşviq edəcək birini axtarır.
“Taliban” və digər radikal qruplar arasında Əfqanıstanın şimalına nəzarət uğrunda mübarizə Mərkəzi Asiya dövlətləri üçün ciddi təhlükəsizlik problemidir. Əsasən etnik puştunlardan ibarət “Taliban” üçün bu bölgəyə nəzarəti bərqərar etmək çətindir.
Təsadüfi deyil ki, Əfqanıstanın keçmiş vitse-prezidenti Əmrullah Saleh “Taliban” hərəkatının “əvvəlcədən xəbərdarlıq etmədən” ölkənin paytaxtını Kabildən Qəndəhara köçürə və Ali Üləma Şurasını orada yerləşdirə biləcəyini xəbər vermişdi. Əfqan ekspertlərinin fikrincə, bu, “Taliban”ın çoxmillətli Kabildə hakimiyyəti saxlaya bilməməkdən qorxması ilə bağlıdır. Odur ki, Kabildə xarici təzyiq altında formalaşan yeni hökumətin meydana çıxması ölkədə siyasi vəziyyətin daha da mürəkkəbləşməsi demək olacaq.
Yeri gəlmişkən, Əfqanıstanın müvəqqəti hökumətinin rəsmi nümayəndəsi Zəbihullah Mücahid Əfqanıstanın keçmiş prezidenti Həmid Kərzai ilə BMT Baş katibinin Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsinin müavini Markus Potzel arasında Kabildə aparılmış danışıqları şərh edərkən deyib ki, “ölkədə davamlı sülhə nail olmaq üçün milli dialoqa ehtiyac yoxdur”.
Beləliklə, Əfqanıstanda klassik arifmetik məsələdə olduğu kimi şərt formalaşır: A, B və C nöqtələrindən bir anda üç qatar hərəkət etdi və onların nə vaxt, harada və necə qarşılaşacağını müəyyən etmək lazımdır.
Əfqanıstan və Pakistanın üzərində qorxulu buludlar asmağa başladı və iki dövlətin dağılmasının geosiyasi ssenarisinin həyata keçirilməsinin demək olar ki, birbaşa əlamətləri meydana çıxdı. Aydındır ki, Əfqanıstan və Pakistanda potensial sabitliyin pozulması ABŞ-ın regiondakı aşkar rəqibləri olan Rusiya, Çin, Hindistan və İranın maraqlarına birbaşa təsir edəcək.
Fevralın əvvəlində Rusiya prezidenti Vladimir Putin artıq bir neçə ölkənin - Hindistan, İran, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Çin, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistanın Təhlükəsizlik Şuralarının nümayəndələri ilə Əfqanıstandakı vəziyyəti müzakirə edib. Təhlükəsizlik nümayəndələri beşinci çoxtərəfli görüş keçiriblər. Belə məsləhətləşmələrin dördüncü raundu ötən ilin mayında Düşənbədə, üçüncü raundu isə 2021-ci ilin noyabrında Dehlidə baş tutub.
ŞƏT platforması regiona Əfqanıstanla bağlı vahid mövqe ortaya qoymağa kömək edə bilər. Rusiya prezidentinin ŞƏT məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Bəxtiyor Hakimov bildirib ki, “ŞƏT-Əfqanıstan təmas qrupunun işini mümkün qədər tez bərpa etmək və nəzərdə tutulan planları həyata keçirməyə başlamaq lazımdır”.
Öz növbəsində, Rusiya prezidentinin Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi, Xarici İşlər Nazirliyinin İkinci Asiya departamentinin direktoru Zamir Kabulov qeyd edib ki, “Rusiya “Taliban” hərəkatının Əfqanıstanın idarə edilməsində hərəkətlərindən məyusdur”. Onun sözlərinə görə, “Kabil terror və narkotik kimi çağırışların öhdəsindən gəlməyi öyrənməyib”, amma “Rusiya başqa dövlətlərin daxili işlərinə qarışmır”.
Bu gün Əfqanıstan böhranına regional təsir potensialının tükənmək üzrə olduğunu söyləmək üçün getdikcə daha çox səbəb var: son vaxtlar keçirilən müxtəlif regional konfranslar və formatlar əfqan nizamlanmasına faktiki olaraq heç nə verməyib. Buna baxmayaraq, Moskva yenidən Əfqanıstanda nizamlanma üçün beştərəfli G5 formatının yaradılmasını təklif edib. Burada yalnız Hindistan, Pakistan, İran, Çin və Rusiyanın iştirakı güman edilir.
Yeri gəlmişkən, Əfqanıstan daxilində genişmiqyaslı sosial-iqtisadi və humanitar böhran sürətlə inkişaf edir, dövlət orqanlarının işi iflic vəziyyətinə düşüb.
Xarici siyasətdə “Taliban” Əfqanıstanın yeni qanuni hökuməti kimi dünya və regional ictimaiyyət tərəfindən siyasi tanınmasına nail ola bilmədi. Nəticədə, Əfqanıstanın “Haşt-e Subh” qəzetinin yazdığına görə, Kabildə “münasibətlər o qədər gərginləşib ki, “Taliban” daxilində hərbi çevrilişə cəhd ola bilər. Bu çevrilişlə bağlı şayiələr çoxdan fəaliyyət göstərirdi. Onlar həmçinin, əfqan ekspertlərinin fikrincə, ABŞ-ın “faktiki olaraq mötədil “Taliban”ı çevriliş etməyə və fundamentalist qrupun hökmranlığını devirməyə çağırması” və “bu mübarizənin silahlı formada ola biləcəyi ilə bağlıdır".
Bu arada Səudiyyə Ərəbistanı səfirliyinin əməkdaşları Kabili tərk edib, pakistanlı diplomatlar gedir, Çin hakimiyyəti isə vətəndaşlara Əfqanıstanı tərk etməyi tövsiyə edib. Rusiya səfirliyi gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyətini davam etdirir.
E. KAMAL
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
