13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
08:07 / 14-06-2025

14:57 / 12-06-2025

07:27 / 12-06-2025

07:17 / 12-06-2025

07:23 / 13-06-2025

21:06 / 11-06-2025

17:06 / 13-06-2025

22:53 / 11-06-2025

21:38 / 12-06-2025

18:49 / 13-06-2025

15:00 / 11-06-2025

18:04 / 11-06-2025

Avropa İttifaqı 2030: Ukrayna və Türkiyə üçün plan nədir?
Tarix: 07-03-2023 13:27 | Bölmə: Slayd

Müharibə bitdikdən sonra Ukraynanın Avropa və ümumilikdə Qərblə uzunmüddətli münasibətlərinin necə olacağı hazırda ciddi müzakirə mövzusudur. Reyting.az xəbər verir ki, bu məsələni siyasi analitiklər Maykl Hanlon və Ömər Taşpınar “The National Interest”dəki “AB 2030: Ukrayna və Türkiyə üçün müharibədən sonrakı plan” adlı məqalədə şərh ediblər.
Analitiklərin fikrincə, sabit sülh üçün Ukraynaya Qərblə güclü əlaqələri olan dövlətini bərpa etməyə və iqtisadiyyatını gücləndirməyə imkan verən ədalətli razılaşma tələb olunur. Hətta o, Rusiyanın ehtimal reaksiyasını minimuma endirəcək şəkildə bunu etməyə çalışsa belə.
Analitiklər bildirir ki, Ukrayna və Türkiyənin birlikdə 2030-cu ilə qədər Avropa Birliyinin üzvünə çevriləcəyi ideyası region üçün yeni arxitektura nəzərdən keçirilərkən düzgün strateji hədəfi təmin edir: “Bunlar Rusiyanın özündən başqa, Avropanın şərq cinahında yerləşən iki ən böyük ölkə və geostrateji baxımdan da ən qeyri-sabit olan ölkələrdir. Onların daha geniş Avropa düzənində lövbər salmaları təkcə onların gələcək təhlükəsizliyi üçün deyil, həm də bütövlükdə regionun sabitliyi üçün vacib olacaq - istər Qərbi, istər Rusiyanı, istərsə də hər ikisini cilovlamaq baxımından fikirləşsək”.
Məqalə müəlliflərinin fikrincə, belə yanaşmanın elementlərindən biri, təbii ki, təhlükəsizliklə bağlı olmalıdır.
“Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü və məcburi təhlükəsizlik təminatları Rusiya ilə hər hansı bir razılaşmaya görə qeyri-mümkün görünür. Lakin gələcək Ukraynada NATO-nun güclü mövcudluğu, NATO-dan fərqli və ATƏT-in daha güclü olan yeni Avrasiya təhlükəsizlik strukturunun yaradılması ilə birlikdə düzgün formul ola bilər. Ukrayna NATO-nun bir çox və ya əksər üzvləri ilə birlikdə belə bir strukturun təsisçilərindən birinə çevrilə bilər”. Qeyd olunur ki, Vladimir Putindən sonra islah edilmiş Rusiyanın da nə vaxtsa ona qoşulması mümkündür.
Amma bu, təkcə təhlükəsizliklə bağlı deyil, halbuki təhlükəsizlik daha vacibdir.
Məqalə müəllifləri bildirir ki, Ukraynanın Avropada daha geniş yerini nəzərə almaq lazım gələcək:
“Müharibədən sonrakı dinamika haqqında düşünməyin alternativi Kiyev və Moskva arasında siyasi danışıqların başlaması üçün müharibə şərtlərini gözləməkdir. Belə bir səbir strategiyası Avropa və ABŞ da daxil olmaqla, bütün tərəflər üçün çox uzun, çox riskli və çox baha başa gələ bilər. Qərb Ukraynaya hərbi və iqtisadi yardımı davam etdirməli olduğu halda, Kiyevi müharibədən sonrakı sabitlik, demokratiya və rifah haqqında düşünməyə sövq etməlidir. Müharibədən sonrakı yenidənqurma üçün səxavətli maliyyə paketi ilə Ukraynanın Aİ-yə üzvlüyünə gedən aydın yol Qərb üçün perspektivli və real strategiyadır.
Amma bu, uzunmüddətli Avropa strateji hədəfi, o cümlədən AB-də Ukrayna, Türkiyənin üzünə qapını bağlamamalıdır”.
Məqalə müəllifləri yazır ki, Avropa 1991-ci ildə Ukrayna müstəqil dövlət olmamışdan xeyli əvvəl kluba üzv olmaq üçün müraciət etmiş kritik əhəmiyyətli müsəlman ölkəsini xaric edən “xristian klubu”na çevrilməməlidir.
“Əlbəttə, Türkiyənin Rəcəb Tayyib Ərdoğan dövründəki yolu açıq görünür. Avropa buna görə, Ankaranı mükafatlandırmır. Əvəzində Aİ Türkiyənin siyasi kontekstini stimullaşdıracaq və mükafatlandıracaq kurs təyin etməlidir. Belə bir ssenari Türkiyədə bu ilin yayında keçirilməsi planlaşdırılan seçkilərdən sonra yarana bilər. Türkiyənin Ukrayna böhranında mürəkkəb və potensial olaraq faydalı rolunu nəzərə alsaq, Türkiyə-Aİ münasibətlərindəki bu yeni səhifə də Ankaraya Rusiyanın strateji və iqtisadi orbitindən çıxmağa kömək edə bilər.
Ukrayna Aİ-yə namizəd statusunu Rusiya işğalının başlamasından az sonra alıb. Amma 1999-cu ildə belə bir status qazanan və 2005-ci ildə Aİ-yə üzvlük danışıqlarına başlayan digər ölkə Türkiyə təəssüflə bilir ki, namizədlik üzvlük zəmanəti deyil. Kimsə etiraz edə bilər ki, Aİ ərazisi işğal olunmuş dövləti qəbul edə bilməz. Əslində, Aİ-nin artıq sərhədləri nizamlanmamış bir üzvü var: Kipr. Kipr BMT-nin adanı birləşdirəcək planının əleyhinə səs verməsinə baxmayaraq, Türkiyəni narahat edən birliyə üzv olub”.
Türkiyənin Aİ-yə üzvlük prosesi əsasən onun sərt siyasi gedişləri səbəblərdən dayandırılıb. Lakin Kipr və Yunanıstan da əsas maneələrdir.
Breksitdən sonra Aİ genişlənmənin ən qızğın tərəfdarı olan ölkəni itirdi. Vaşinqton həm də Aİ-dəki ən dəyərli tərəfdaşını itirib. Böyük Britaniyanın olmadığı təqdirdə Vaşinqton Aİ-nin genişlənməsinin çempionu olmalıdır. AB-nin Franko-Alman mühərriki üçün vəziyyət cəlbedicidir: “Ukrayna və Türkiyənin 2030-cu ilə qədər kluba qoşulmaq yolu Avropada sülh və sabitliyi xeyli yaxşılaşdıracaq. Alternativ olaraq naməlum Ukrayna və transatlantik birlikdən uzaqlaşmağa davam edən məyus Ankara ola bilər. Bəli, Türkiyə artıq NATO üzvüdür, lakin çox problemlidir. Ankara Rusiyadan raket əleyhinə müdafiə sistemləri alıb və hazırda Finlandiya və İsveçin NATO üzvlüyünü “girov” saxlayır.
Axı, yalnız Aİ öz gələcəyi ilə bağlı qərar verə bilər. Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasının “onilliklər” çəkə biləcəyini deyən Fransa prezidenti Emmanuel Makron bu yaxınlarda İsrail, Gürcüstan və Ermənistanın daxil olduğu qırx iki ölkənin böyük və dişsiz təşəbbüsü olan Avropa Siyasi Birliyinin yaradılmasına başlayıb. Ukrayna və Türkiyənin heç bir iqtisadi və siyasi faydası olmayan böyük və səmərəsiz ümumavropa çadırına daxil olmaqdan daha çox ehtiyacı var. Rusiya hədəflərini həqiqətən məğlub etmək üçün Aİ və ABŞ daha güclü və daha cəsarətli transatlantik gündəm yaratmalıdır. Onilliyin sonuna qədər Ukrayna və Türkiyənin Aİ-də lövbər salması bu strateji baxışın mərkəzində olmalıdır”.
ELÇİN
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-03-2023 13:27 | Bölmə: Slayd

Müharibə bitdikdən sonra Ukraynanın Avropa və ümumilikdə Qərblə uzunmüddətli münasibətlərinin necə olacağı hazırda ciddi müzakirə mövzusudur. Reyting.az xəbər verir ki, bu məsələni siyasi analitiklər Maykl Hanlon və Ömər Taşpınar “The National Interest”dəki “AB 2030: Ukrayna və Türkiyə üçün müharibədən sonrakı plan” adlı məqalədə şərh ediblər.
Analitiklərin fikrincə, sabit sülh üçün Ukraynaya Qərblə güclü əlaqələri olan dövlətini bərpa etməyə və iqtisadiyyatını gücləndirməyə imkan verən ədalətli razılaşma tələb olunur. Hətta o, Rusiyanın ehtimal reaksiyasını minimuma endirəcək şəkildə bunu etməyə çalışsa belə.
Analitiklər bildirir ki, Ukrayna və Türkiyənin birlikdə 2030-cu ilə qədər Avropa Birliyinin üzvünə çevriləcəyi ideyası region üçün yeni arxitektura nəzərdən keçirilərkən düzgün strateji hədəfi təmin edir: “Bunlar Rusiyanın özündən başqa, Avropanın şərq cinahında yerləşən iki ən böyük ölkə və geostrateji baxımdan da ən qeyri-sabit olan ölkələrdir. Onların daha geniş Avropa düzənində lövbər salmaları təkcə onların gələcək təhlükəsizliyi üçün deyil, həm də bütövlükdə regionun sabitliyi üçün vacib olacaq - istər Qərbi, istər Rusiyanı, istərsə də hər ikisini cilovlamaq baxımından fikirləşsək”.
Məqalə müəlliflərinin fikrincə, belə yanaşmanın elementlərindən biri, təbii ki, təhlükəsizliklə bağlı olmalıdır.
“Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü və məcburi təhlükəsizlik təminatları Rusiya ilə hər hansı bir razılaşmaya görə qeyri-mümkün görünür. Lakin gələcək Ukraynada NATO-nun güclü mövcudluğu, NATO-dan fərqli və ATƏT-in daha güclü olan yeni Avrasiya təhlükəsizlik strukturunun yaradılması ilə birlikdə düzgün formul ola bilər. Ukrayna NATO-nun bir çox və ya əksər üzvləri ilə birlikdə belə bir strukturun təsisçilərindən birinə çevrilə bilər”. Qeyd olunur ki, Vladimir Putindən sonra islah edilmiş Rusiyanın da nə vaxtsa ona qoşulması mümkündür.
Amma bu, təkcə təhlükəsizliklə bağlı deyil, halbuki təhlükəsizlik daha vacibdir.
Məqalə müəllifləri bildirir ki, Ukraynanın Avropada daha geniş yerini nəzərə almaq lazım gələcək:
“Müharibədən sonrakı dinamika haqqında düşünməyin alternativi Kiyev və Moskva arasında siyasi danışıqların başlaması üçün müharibə şərtlərini gözləməkdir. Belə bir səbir strategiyası Avropa və ABŞ da daxil olmaqla, bütün tərəflər üçün çox uzun, çox riskli və çox baha başa gələ bilər. Qərb Ukraynaya hərbi və iqtisadi yardımı davam etdirməli olduğu halda, Kiyevi müharibədən sonrakı sabitlik, demokratiya və rifah haqqında düşünməyə sövq etməlidir. Müharibədən sonrakı yenidənqurma üçün səxavətli maliyyə paketi ilə Ukraynanın Aİ-yə üzvlüyünə gedən aydın yol Qərb üçün perspektivli və real strategiyadır.
Amma bu, uzunmüddətli Avropa strateji hədəfi, o cümlədən AB-də Ukrayna, Türkiyənin üzünə qapını bağlamamalıdır”.
Məqalə müəllifləri yazır ki, Avropa 1991-ci ildə Ukrayna müstəqil dövlət olmamışdan xeyli əvvəl kluba üzv olmaq üçün müraciət etmiş kritik əhəmiyyətli müsəlman ölkəsini xaric edən “xristian klubu”na çevrilməməlidir.
“Əlbəttə, Türkiyənin Rəcəb Tayyib Ərdoğan dövründəki yolu açıq görünür. Avropa buna görə, Ankaranı mükafatlandırmır. Əvəzində Aİ Türkiyənin siyasi kontekstini stimullaşdıracaq və mükafatlandıracaq kurs təyin etməlidir. Belə bir ssenari Türkiyədə bu ilin yayında keçirilməsi planlaşdırılan seçkilərdən sonra yarana bilər. Türkiyənin Ukrayna böhranında mürəkkəb və potensial olaraq faydalı rolunu nəzərə alsaq, Türkiyə-Aİ münasibətlərindəki bu yeni səhifə də Ankaraya Rusiyanın strateji və iqtisadi orbitindən çıxmağa kömək edə bilər.
Ukrayna Aİ-yə namizəd statusunu Rusiya işğalının başlamasından az sonra alıb. Amma 1999-cu ildə belə bir status qazanan və 2005-ci ildə Aİ-yə üzvlük danışıqlarına başlayan digər ölkə Türkiyə təəssüflə bilir ki, namizədlik üzvlük zəmanəti deyil. Kimsə etiraz edə bilər ki, Aİ ərazisi işğal olunmuş dövləti qəbul edə bilməz. Əslində, Aİ-nin artıq sərhədləri nizamlanmamış bir üzvü var: Kipr. Kipr BMT-nin adanı birləşdirəcək planının əleyhinə səs verməsinə baxmayaraq, Türkiyəni narahat edən birliyə üzv olub”.
Türkiyənin Aİ-yə üzvlük prosesi əsasən onun sərt siyasi gedişləri səbəblərdən dayandırılıb. Lakin Kipr və Yunanıstan da əsas maneələrdir.
Breksitdən sonra Aİ genişlənmənin ən qızğın tərəfdarı olan ölkəni itirdi. Vaşinqton həm də Aİ-dəki ən dəyərli tərəfdaşını itirib. Böyük Britaniyanın olmadığı təqdirdə Vaşinqton Aİ-nin genişlənməsinin çempionu olmalıdır. AB-nin Franko-Alman mühərriki üçün vəziyyət cəlbedicidir: “Ukrayna və Türkiyənin 2030-cu ilə qədər kluba qoşulmaq yolu Avropada sülh və sabitliyi xeyli yaxşılaşdıracaq. Alternativ olaraq naməlum Ukrayna və transatlantik birlikdən uzaqlaşmağa davam edən məyus Ankara ola bilər. Bəli, Türkiyə artıq NATO üzvüdür, lakin çox problemlidir. Ankara Rusiyadan raket əleyhinə müdafiə sistemləri alıb və hazırda Finlandiya və İsveçin NATO üzvlüyünü “girov” saxlayır.
Axı, yalnız Aİ öz gələcəyi ilə bağlı qərar verə bilər. Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasının “onilliklər” çəkə biləcəyini deyən Fransa prezidenti Emmanuel Makron bu yaxınlarda İsrail, Gürcüstan və Ermənistanın daxil olduğu qırx iki ölkənin böyük və dişsiz təşəbbüsü olan Avropa Siyasi Birliyinin yaradılmasına başlayıb. Ukrayna və Türkiyənin heç bir iqtisadi və siyasi faydası olmayan böyük və səmərəsiz ümumavropa çadırına daxil olmaqdan daha çox ehtiyacı var. Rusiya hədəflərini həqiqətən məğlub etmək üçün Aİ və ABŞ daha güclü və daha cəsarətli transatlantik gündəm yaratmalıdır. Onilliyin sonuna qədər Ukrayna və Türkiyənin Aİ-də lövbər salması bu strateji baxışın mərkəzində olmalıdır”.
ELÇİN
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb