23:52 / 08-11-2025
Bakıda Zəfər Günü münasibətilə konsert və atəşfəşanlıq olub
20:20 / 08-11-2025
Bakıda keçirilən hərbi paradda iştirak edən ölkələr - Siyahı
20:17 / 08-11-2025
Bakıda hərbi parad olub - Video - (Yenilənib) - Fotolar
20:00 / 08-11-2025
Azərbaycan Ordusu regionda ön sıradadır - Fotolar
17:18 / 08-11-2025
Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderləri birgə nahar edib - Foto
15:40 / 08-11-2025
Prezident: Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dirçəlir
14:07 / 08-11-2025
İlham Əliyev: “İndi onlar təcridxanada Azərbaycan çayı içirlər” - Video
12:23 / 08-11-2025
Prezidentlə xanımı Şəhidlər xiyabanında - Fotolar
12:05 / 08-11-2025
Prezident və xanımı Fəxri xiyabanda - Fotolar
10:54 / 08-11-2025
Ərdoğan Azərbaycana gəlib - (Yenilənib)
00:14 / 08-11-2025
Mehriban Əliyeva: "Uca Tanrı xalqımızı və Vətənimizi qorusun!"
00:04 / 08-11-2025
Azərbaycanda Zəfər Günüdür
23:09 / 07-11-2025
Prezident İlham Əliyev Zəfər Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
21:17 / 07-11-2025
İlham Əliyev Məhəmməd Şahbaz Şəriflə görüşb - (Yenilənib) - Fotolar
20:50 / 07-11-2025
Dindarlar Azərbaycan prezidentinə müraciət ünvanlayıblar
19:39 / 07-11-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistandakı partiyalar arasında görüşlər keçirilməlidir
19:36 / 07-11-2025
Yaşar Güler Bakıya gəlib
19:33 / 07-11-2025
Pəncəli Teymurov və Vaqif Qurbanovun ailə üzvlərinə təqaüd təyin olunub
19:01 / 07-11-2025
General: Rusiya NATO-ya hücum edə bilər - Xəbərdarlıq
18:21 / 07-11-2025
Məşhur aktrisanın avtomobilinin qarşısını kəsiblər
18:10 / 07-11-2025
Dronlar Başqırdıstandakı əsas neft-kimya zavodunu vurub
18:06 / 07-11-2025
Hava limanında partlayış olub
18:00 / 07-11-2025
Rus ordusu Donetsk və Xarkovda irəliləyib
17:38 / 07-11-2025
"Bakı Metropoliteni" gücləndirilmiş iş rejiminə keçəcək
17:19 / 07-11-2025
Şəhid Pəncəlinin anası: “10 ildir gözüm yolda idi..."
17:08 / 07-11-2025
Hikmət Hacıyev NATO nümayəndə heyəti ilə görüşüb
16:49 / 07-11-2025
Pəncəli Teymurova Milli Qəhrəman adı verilib
16:45 / 07-11-2025
Tiktoker həbs edilib
16:34 / 07-11-2025
Prezident İlham Əliyev fərman imzalayıb
12:50 / 05-11-2025
“Oğru dünyası”na qarşı əməliyyat: Mirzə Əliyev öldürülüb - Foto
16:49 / 06-11-2025
Deputat: Ermənistan Azərbaycan qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməlidir
14:01 / 04-11-2025
Şərti sərhəddə yenidən gərginlik ola bilər - Ekspert
15:24 / 05-11-2025
Ukraynanın iki şəhərində dəhşətli vəziyyət yaranıb
13:35 / 05-11-2025
Prezident 10 nəfəri təltif edib - Siyahı
15:08 / 06-11-2025
Azərbaycan qonşu ölkəni problemdən xilas edir - Foto
13:05 / 06-11-2025
Mərkəzi Asiya liderləri Trampla görüşdə nəyə ümid edirlər?
19:39 / 07-11-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistandakı partiyalar arasında görüşlər keçirilməlidir
13:28 / 05-11-2025
Ukrayna daha təhlükəli vəziyyətlə üzləşir
09:27 / 04-11-2025
2025-ci ilin ən böyük buğda istehsalçıları... - Siyahı
09:17 / 06-11-2025
Kosmosda yeni tip nəhəng obyekt kəşf edilib
10:58 / 04-11-2025
Keçmiş vəzifəli şəxslərə hökm oxunub
Dərələyəzli Molla İmranın kitabları yüz ildir qorunur - Foto
Tarix: 20-08-2025 14:02 | Bölmə: Mədəniyyət
Əsrarəngiz gözəllikləri, meşə massivi, dağ silsiləsi, flora və faunası, bitki örtüyü, yaylaqları, bulaqları, kəhrizləri, maddi və qeyri-maddi mədəniyyət abidələri ilə insanları heyran qoyan qədim türk yurdu Dərələyəz mahalı təkcə təbiəti ilə deyil, həm də elmi-ədəbi mühiti ilə öz səciyyəvi xüsusiyyətlərini qoruyub. Təsadüfi deyil ki, fransız əsilli rus səyyahı İvan İvanoviç Şopen Qərbi Azərbaycanın Dərləyəz mahalını Qafqazın İsveçrəsi adlandırıb. Xüsusilə Dərləyəzin folkloru, elmi və ədəbi mühtinin formlaşdırdığı zəngin miras Qərbi Azərbaycan mədəni irsinin ən vacib tərkib hissəsidir.
Dərələyəz mahalının elmi ədəbi mühitinin öyrənilməsində ruhani institutunun elmi təsissatları olan mədrəsələrin fəaliyyəti də mühüm yer tutur. Çar Rusiyası dönəmində Dərələyəz mahalının bir çox kəndlərində dini təlimlər keçən mədrəsələr əsl elm ocaqları idi. Bundan başqa, həmin mədrəsələrdə dini təhsil alan ruhanilər sonra dini təhsilini davam etdirmək üçün İraqın Nəcəf, Suriyanın Şam və İranın Qum şəhərində dini hövzələrdə öz təhsillərini davam etdirirdilər. Adıçəkilən coğrafiyada əsasən, İslam dininin Cəfəri (şiə) məhzəbinə etiqad göstərdikləri üçün daha çox akademik şiə ruhani təsisatlarının yerləşdiyi həmin şəhərlərdə təhsillərini davam etdirirdilər.
Nəzərə alsaq ki, əhalinin böyük hissəsi həmin dönəmlərdə savadsız idi, o halda akademik dini təhsil almış şəxslərin ruhani qismində cəmiyyət üçün nə qədər faydalı olduğu göz önündə canlanır. Belə şəxslər sonradan mahalın elmi və ədəbi mühitinin formalaşmasında aparıcı rol oynayırdılar.
Bu gün haqqında söhbət açacağımız Molla İmran da belə şəxslərdən olub. Molla İmran Həsənalı oğlu Həsənov 1865-ci ildə Dərələyəz mahlının Terp kəndində doğulub. İlk dini təhsilini atası Həsənalıdan alıb (atasının Nəcəfdə dini təhsil aldığı bildirilir).
İmran Həsənov 1882-ci ildə Terp kəndindən İraqın Nəcəf şəhərinə gedərək orada 1895-ci ilədək təhsilini davam etdirib. 1896-cı ildə Dərələyəzə qayıdaraq mahalın saylıb-seçilən din xadimlərindən olub. 1905-1906-cı ildə ermənilər tərəfindən dinc əhaliyə qarşı həyata keçirilən soyqırımının şahidi olub.
O, 1918-1919-cu illərdə ailəsi ilə birlikdə Cənubi Azərbaycana köçsə də, sonra dogma kəndinə qayıdıb.
Molla İmran Sona Ağamalıyeva-Həsənova (1874-1974) ilə ailə qurub. İmran Həsənov ömrünün sonuna qədər (1925) Dərləyəz mahalında dini fəaliyyətlə məşğul olub. Övladları və həyat yoldaşı 1951-ci ildə öz doğma yurdlarından deportasiya edilərək Salyan rayonun Qarabağlı kəndinə köçüblər. Hazırda İmran Həsənovun nəsli burada yaşayır. Molla İmranın nəslinin davamçısı Hacı Hüsnü Həsənov onun yolunu davam etdirir. O, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin Salyan (Şirvan, Nefçala, Hacıqabul) rayonu da daxil olmaqla, bir neçə rayonun Qazısıdır.
Molla İmranın zəngin kitabxanası ailə üzvləri tərəfindən yuz ildən artıqdır ki, mühafizə edilərək qorunur. Hazırda bu zəngin kitabxana din xadimi Hacı Hüsnünü şəxsi arxivində saxlanılır. Molla İmranın kitabları Dərləyəz elmi-ədəbi mühitinin öyrənilməsində önəmli mənbələrdəndir. Bu sahədə elmi araşdırmalar aparan ADPU-nun prorektoru, professor Mahirə Hüseynova bu kitabların tədqiq edilməsini vacib sayır.
Qeyd edək ki, professor M. Hüseynova Qərbi Azərbaycan aşıq mühitinə aid ilk doktrorluq dissertasiyasının müəlifidir. Onun “XIX-XX əsr Qərbi Azərbaycan aşıq və el şairlərinin yaradıcılığının dil və üslub xüsusiyyətləri (Dərələyəz mahalı üzrə)” mövzusunda yazdığı elmi monoqrafiya bu mövzuda yazılmış ilk doktorluq dissertasiyasıdır.
Professor M. Hüseynova deyir ki, Dərələyəz mahalının sayılıb-seçilən ruhanilərinə məxsus elmi irsin öyrənilməsi Türk dünyasının vacib tərkib hissəsi olan bu coğrafiyanın mədəni irsi haqqında dolğun təsəvvür yaradar.
Qeyd: Sözügedən qədim kitablar Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya" layihəsi çərçivəsində Salyan rayonunda aparılan araşdırma zamanı, sərgidə nümayiş üçün müvəqqəti olaraq "Müvəkkil Hüquq Mərkəzi" İctimai Birliyinə təqdim edilib.
Səməd VƏKİLOV
Tədqiqatçı-hüquqşünas
Fotoqraf: Rahim QƏDİMOV
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-08-2025 14:02 | Bölmə: Mədəniyyət
Əsrarəngiz gözəllikləri, meşə massivi, dağ silsiləsi, flora və faunası, bitki örtüyü, yaylaqları, bulaqları, kəhrizləri, maddi və qeyri-maddi mədəniyyət abidələri ilə insanları heyran qoyan qədim türk yurdu Dərələyəz mahalı təkcə təbiəti ilə deyil, həm də elmi-ədəbi mühiti ilə öz səciyyəvi xüsusiyyətlərini qoruyub. Təsadüfi deyil ki, fransız əsilli rus səyyahı İvan İvanoviç Şopen Qərbi Azərbaycanın Dərləyəz mahalını Qafqazın İsveçrəsi adlandırıb. Xüsusilə Dərləyəzin folkloru, elmi və ədəbi mühtinin formlaşdırdığı zəngin miras Qərbi Azərbaycan mədəni irsinin ən vacib tərkib hissəsidir.
Dərələyəz mahalının elmi ədəbi mühitinin öyrənilməsində ruhani institutunun elmi təsissatları olan mədrəsələrin fəaliyyəti də mühüm yer tutur. Çar Rusiyası dönəmində Dərələyəz mahalının bir çox kəndlərində dini təlimlər keçən mədrəsələr əsl elm ocaqları idi. Bundan başqa, həmin mədrəsələrdə dini təhsil alan ruhanilər sonra dini təhsilini davam etdirmək üçün İraqın Nəcəf, Suriyanın Şam və İranın Qum şəhərində dini hövzələrdə öz təhsillərini davam etdirirdilər. Adıçəkilən coğrafiyada əsasən, İslam dininin Cəfəri (şiə) məhzəbinə etiqad göstərdikləri üçün daha çox akademik şiə ruhani təsisatlarının yerləşdiyi həmin şəhərlərdə təhsillərini davam etdirirdilər.
Nəzərə alsaq ki, əhalinin böyük hissəsi həmin dönəmlərdə savadsız idi, o halda akademik dini təhsil almış şəxslərin ruhani qismində cəmiyyət üçün nə qədər faydalı olduğu göz önündə canlanır. Belə şəxslər sonradan mahalın elmi və ədəbi mühitinin formalaşmasında aparıcı rol oynayırdılar.
Bu gün haqqında söhbət açacağımız Molla İmran da belə şəxslərdən olub. Molla İmran Həsənalı oğlu Həsənov 1865-ci ildə Dərələyəz mahlının Terp kəndində doğulub. İlk dini təhsilini atası Həsənalıdan alıb (atasının Nəcəfdə dini təhsil aldığı bildirilir).
İmran Həsənov 1882-ci ildə Terp kəndindən İraqın Nəcəf şəhərinə gedərək orada 1895-ci ilədək təhsilini davam etdirib. 1896-cı ildə Dərələyəzə qayıdaraq mahalın saylıb-seçilən din xadimlərindən olub. 1905-1906-cı ildə ermənilər tərəfindən dinc əhaliyə qarşı həyata keçirilən soyqırımının şahidi olub.
O, 1918-1919-cu illərdə ailəsi ilə birlikdə Cənubi Azərbaycana köçsə də, sonra dogma kəndinə qayıdıb.
Molla İmran Sona Ağamalıyeva-Həsənova (1874-1974) ilə ailə qurub. İmran Həsənov ömrünün sonuna qədər (1925) Dərləyəz mahalında dini fəaliyyətlə məşğul olub. Övladları və həyat yoldaşı 1951-ci ildə öz doğma yurdlarından deportasiya edilərək Salyan rayonun Qarabağlı kəndinə köçüblər. Hazırda İmran Həsənovun nəsli burada yaşayır. Molla İmranın nəslinin davamçısı Hacı Hüsnü Həsənov onun yolunu davam etdirir. O, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin Salyan (Şirvan, Nefçala, Hacıqabul) rayonu da daxil olmaqla, bir neçə rayonun Qazısıdır.
Molla İmranın zəngin kitabxanası ailə üzvləri tərəfindən yuz ildən artıqdır ki, mühafizə edilərək qorunur. Hazırda bu zəngin kitabxana din xadimi Hacı Hüsnünü şəxsi arxivində saxlanılır. Molla İmranın kitabları Dərləyəz elmi-ədəbi mühitinin öyrənilməsində önəmli mənbələrdəndir. Bu sahədə elmi araşdırmalar aparan ADPU-nun prorektoru, professor Mahirə Hüseynova bu kitabların tədqiq edilməsini vacib sayır.
Qeyd edək ki, professor M. Hüseynova Qərbi Azərbaycan aşıq mühitinə aid ilk doktrorluq dissertasiyasının müəlifidir. Onun “XIX-XX əsr Qərbi Azərbaycan aşıq və el şairlərinin yaradıcılığının dil və üslub xüsusiyyətləri (Dərələyəz mahalı üzrə)” mövzusunda yazdığı elmi monoqrafiya bu mövzuda yazılmış ilk doktorluq dissertasiyasıdır.
Professor M. Hüseynova deyir ki, Dərələyəz mahalının sayılıb-seçilən ruhanilərinə məxsus elmi irsin öyrənilməsi Türk dünyasının vacib tərkib hissəsi olan bu coğrafiyanın mədəni irsi haqqında dolğun təsəvvür yaradar.
Qeyd: Sözügedən qədim kitablar Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya" layihəsi çərçivəsində Salyan rayonunda aparılan araşdırma zamanı, sərgidə nümayiş üçün müvəqqəti olaraq "Müvəkkil Hüquq Mərkəzi" İctimai Birliyinə təqdim edilib.
Səməd VƏKİLOV
Tədqiqatçı-hüquqşünas
Fotoqraf: Rahim QƏDİMOV
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 00:06
Məşhur aktyorlar yeni filmdə rəqabət aparacaqlar
6-11-2025, 16:42
"44" bədii filminin çəkilişləri başa çatıb - Fotolar
6-11-2025, 16:09
Yeni filmin çəkilişinə başlayıblar
5-11-2025, 16:13
Ən çox və ən az kitab oxunan ölkələr... - Siyahı
5-11-2025, 14:48
Rasim Balayev qalmaqallı çıxışdan danışıb
5-11-2025, 08:56
Uğursuz filmin qəhrəmanı "Oskar"a namizəd ola bilər - Foto
4-11-2025, 22:32
Leyla Əliyeva Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində olub
4-11-2025, 21:10
16 yaşlı qızın nişan mərasiminin qarşısı alınıb
4-11-2025, 09:55
İki məşhur yeni trillerdə rol alacaq
4-11-2025, 08:08
Fermerlər Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb - Fotolar
3-11-2025, 10:20
Məşhur aktyoru yeni filmə dəvət ediblər
1-11-2025, 09:04
Heydər Əliyev Mərkəzində festivalın açılışı olub - Fotolar
31-10-2025, 17:40
Xalq artisti Elmira Rəhimova xəstəxanaya yerləşdirilib
30-10-2025, 17:50
Dirijor Rauf Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirilib
29-10-2025, 18:21
“İçərişəhər” Dövlət Qoruğuna Aparat rəhbəri təyin edilib
29-10-2025, 16:47
Məşhur aktrisa yeni filmlə ekrana qayıdır - Foto
29-10-2025, 14:20
Əməkdar artist vəzifədən azad olunub
29-10-2025, 12:04
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva Qaxda: Axar-Baxar Milli Parkının açılışı olub - Fotolar
29-10-2025, 11:06
Cokerin yeni obrazı nəşriyyata təqdim olunub - Foto
28-10-2025, 13:46
Ən böyük dairəvi əl xalçasını toxuyurlar - Fotolar
28-10-2025, 12:31
Casuslardan bəhs edən ən yaxşı filmlərin adı açıqlanıb - Siyahı
27-10-2025, 15:47
"Üzeyir Hacıbəyli Mükafatı" müsabiqəsi elan olunub
27-10-2025, 14:40
İki məşhurun rəsm əsəri satışa çıxarılıb - Fotolar
27-10-2025, 13:18
Döyüş filmi kimi çəkiblər, amma...
27-10-2025, 10:13
Opera müğənnisi: "Xalq artistləri kafe səviyyəsindədirlər"
27-10-2025, 07:51
Kino şirkətlərinin müqaviləsi kütləvi etirazla qarşılanıb
25-10-2025, 10:34
Bakıda Zəfər konserti və atəşfəşanlıq olacaq
24-10-2025, 23:49
Şahnaz Haşımova xəstəxanaya yerləşdirilib
24-10-2025, 14:01
AYB məhkəmədə şairə qalib gəlib
24-10-2025, 08:51
“Dyuna”nın ulduzu “Damokl qılıncının altında” yaşayır
23-10-2025, 23:00
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva "Eşqi-nur" sərgisini ziyarət ediblər
23-10-2025, 16:14
Filmin hüquqları 20 milyon dollara satılıb
22-10-2025, 18:05
Xalq artisti Şeyx Əbdül xəstəxanaya yerləşdirilib
22-10-2025, 16:37
“Səmavi dinlər” layihəsi Vatikanda təqdim edilib - Fotolar
22-10-2025, 15:55
Qurban Pirimov direktor təyin olunub
22-10-2025, 13:54
Məşhur kino şirkətini satışa çıxarıblar
22-10-2025, 07:16
Luvr muzeyinə dəymiş zərər 88 milyon avrodur
21-10-2025, 16:36
“Ulduz” jurnalının oktyabr sayı işıq üzü görüb - Foto
21-10-2025, 11:34
Yeni "Odisseya" filmi "Avatar 3" vasitəsilə tanıdılacaq - Fotolar
20-10-2025, 18:17
Yazıçı Anar: “Xəstəyəm, heç bir məsələ haqqında danışa bilmərəm...”
20-10-2025, 17:24
Heydər Əliyev Mərkəzində caz konserti keçiriləcək
20-10-2025, 10:22
Hollivudun məşhur aktyorundan bəhs edən film çəkiləcək
20-10-2025, 09:08
İmperatorlara məxsus qiymətli əşyaları oğurlayıblar - Fotolar
17-10-2025, 12:58
Milyarder iş adamı məşhur aktyorları qəzəbləndirib
17-10-2025, 11:45
Əkrəm Əylisli: "Bu mövzuda danışamaq mənim üçün çox çətindir”
Mikayıl Mikayılov deyir ki, festivalda nümayiş olunan tamaşa Azərbaycanla Meksika arasında teatr əlaqələrinin başlanğıcı sayıla bilər
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
