00:01 / 06-06-2025
Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramıdır
20:08 / 05-06-2025
Toyda döyülən şəxs xəstəxanada ölüb
18:49 / 05-06-2025
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:41 / 05-06-2025
Rusiyada təyyarə qəzası olub
18:32 / 05-06-2025
Almaniya Rusiyadan gözlənilən təhlükəyə hazırlaşır
18:02 / 05-06-2025
Bakı-Quba yolunda yanğın olub, bir nəfər xəsarət alıb
17:47 / 05-06-2025
Prokuror Oleq Bakinski və sabiq nazir müavininə cəza istəyib
17:35 / 05-06-2025
Konstitusiya quruluşuna qarşı çağırış edənlərə hökm oxunub
17:33 / 05-06-2025
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
17:08 / 05-06-2025
Azərbaycanın daha iki rayonunda zəlzələ baş verib - (Yenilənib)
17:05 / 05-06-2025
Çin və ABŞ prezidentləri telefonla danışıblar
16:57 / 05-06-2025
Ölkədən çıxışına qadağa qoyulanlara SMS göndəriləcək
16:02 / 05-06-2025
Sabah Bakıda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
15:59 / 05-06-2025
Azərbaycan və Pakistan arasında əməkdaşlıq sazişi təsdiqlənib
15:34 / 05-06-2025
Prezident yeni Təşkilat Komitəsi yaradıb - Sərəncam
15:29 / 05-06-2025
Rusiyanı “ən böyük təhlükə” elan ediblər
15:04 / 05-06-2025
Yeni təyin olunan hakimlər and içiblər
14:57 / 05-06-2025
Xəstənin çılpaq videosunu paylaşan həkim barədə araşdırma başlayıb
14:40 / 05-06-2025
Gənc qadın dünyanın ən zəngin şəxsləri sırasına daxil olub
14:33 / 05-06-2025
"Şərurlu İsfəndiyar" barəsində 40-a yaxın məhkəmə işi var
14:22 / 05-06-2025
Azərbaycanın ekologiyası və iqtisadiyyatına vurulan ziyanı araşdırılır
13:59 / 05-06-2025
Çin dron müharibəsində Rusiyaya kömək edir
13:29 / 05-06-2025
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
13:22 / 05-06-2025
Nizami Alışanın cinayət işi üzrə məhkəmə prosesi keçirilib
13:04 / 05-06-2025
Gədəbəydə 74 yaşlı qadına qarşı zorakılıq törədilib
12:52 / 05-06-2025
Laçın “2025-ci il üçün MDB-nin Mədəniyyət Paytaxtı” elan olunub
12:34 / 05-06-2025
Ukrayna rusların “İsgəndər” raket sistemlərini vurub - Video
12:34 / 05-06-2025
Sabah yağış yağacaq
12:26 / 05-06-2025
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
12:15 / 05-06-2025
Rus ordusu Xersonu bombalayıb
10:14 / 01-06-2025
Hüsniyyə Mürvətova: "Kinoda Natəvan obrazını oynamaq istərdim” - Müsahibə
12:15 / 02-06-2025
Eşşəkcanın vəsiyyəti - Barat Əlioğlu yazır
15:47 / 01-06-2025
Həmyerlimiz Varşava Universitetində doktorluq dərəcəsi alıb - Fotolar
11:22 / 02-06-2025
Cəzaçəkmə müəssisəsindəki uçqun zamanı məhkum ölüb - (Yenilənib)
22:31 / 01-06-2025
Futbola görə iğtişaş: ölənlər və çoxsaylı yaralı var
20:08 / 01-06-2025
Kəlbəcərdə traktor minaya düşüb, yaralı var
08:39 / 05-06-2025
Göyərtəsində 3 min avtomobil olan gəmi yanır
22:08 / 01-06-2025
Millimiz dünya çempionatının qalibi olub
14:02 / 02-06-2025
50 minlik qoşun hücumdadır, Ukrayna Sumını itirə bilər - (Yenilənib)
20:58 / 01-06-2025
Ukrayna ABŞ-ı Rusiya hərbi bazalarına hücum barədə əvvəldən məlumatlandırıb
16:10 / 01-06-2025
Bu gün I və IV ixtisas qrupları üzrə imtahan keçirilib - Yenilənib
17:26 / 03-06-2025
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
Kainatın böyük modelini yaradıblar - Foto
Tarix: 01-12-2024 10:24 | Bölmə: Slayd
ABŞ alimləri superkompüterdən istifadə etməklə, elm tarixində ilk dəfə kainatın ən böyük modelini yaradıblar. Bu model qaranlıq maddənin öyrənilməsinə kömək edəcək.
Reyting.az bildirir ki, fiziklər genişlənən və əngin kainatın müasir elm tarixində ən böyük kompüter modelini yaratmaqla, kosmik tədqiqatda irəliləyişə nail olublar.
Elm adamları ABŞ-nın "Oak Ridge" Milli Laboratoriyasındakı böyük Frontier superkompüterində 9000 hesablama qovşağından istifadə edib və bununla da 31 milyard kub meqaparsekdən çox həcmin simulyasiyasını bacarıblar.
"ExaSky" adlanan bu elmi layihə kainatın təkamülünü və yalnız cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqəli sirli komponentlər olan qaranlıq maddəni ətraflı öyrənmək məqsədi daşıyır.
Arqon Milli Laboratoriyasının mütəxəssisi, layihə rəhbəri Salman Həbib deyib ki, kainatın nizamının necə olduğunu, necə işlədiyini anlamaq üçün cazibə qüvvəsini, ulduzların, qara dəliklərin, qalaktikaların əmələ gəlməsi də daxil olmaqla, hər şey nəzərə alınmalıdır:
“Modelləşdirmə prosesi mürəkkəb riyazi hesablamalar və yüksək məhsuldarlıq tələb edirdi. Əvvəlki dövrdə belə simulyasiyalar tez-tez hidrodinamik təsirləri istisna etməklə sadələşdirilirdi. Lakin bütün bunlarla yanaşı, uğurla bizə belə bir elmi imkan yaradan "Frontier"-in təkmilləşdirilmiş proqram təminatı, eləcə də onun sürətləndirilməsindən tamamilə istifadə etməklə, alimlər kainatda əmələ gələn isti qazın davranışını, mərhələlərlə ulduz yaranışının fizikası kimi əlavə elmi parametrləri modelə daxil edə bildilər".
Bu elmi yeniliyi qiymətləndirən, belə bir modelin icad olunmasını təqdir edən, lakin bu mövzuya özünəməxsus şəkildə yanaşan astrofizik Bronson Messer deyib:
"Simulyasiyanın tərkib hissəsi kimi, belə bir kainat modeli yaradan elm adamları 64 x 64 x 76 meqaparsek, yaxud da 311 296 kub meqaparsek ölçüdə olan, fəzada əmələ gələn nəhəng qalaktika klasterini göstərən video hazırladılar. Məncə, onun görüntüsü çox heyranedicidir. Bu həcmdə kompüterin qurduğu həmin yeni kainat modeli bütün simulyasiyanın yalnız bir hissəsini - 0,001 faizini təşkil edir. Bu isə bir daha tam öyrənə bilməyəcəyimiz və sonsuz olduğu qədər də mükəmməl olan, eyni zamanda tamamilə sərhədsiz, həmçinin sirli kainatın nəhəng miqyasından xəbər verir”.
B. Messerin sözlərinə görə, kompüterin icad etdiyi kainat modeli söz yox ki, nələrisə anlada bilir: “Lakin hələ ki, bu, hər şey deyil. Düşünürəm ki, biz təkcə modelləşdirmənin həcminə görə də deyil, həmçinin realistik fizikanın əlavə edilməsi hesabına müasir elm aləmində inanılmaz bir addım atmışıq. Mənə görə, həqiqətən də belə bir yeni və müasir kəşf "Frontier" superkompüteri üçün tarixi, həmçinin böyük texnoloji nailiyyətdir".
Astrofizik əlavə edib ki, bu tədqiqatın nəticələri kainatı və onun quruluşunu öyrənməyi, kainata nəzarət edən proseslər barədə yeni elmi anlayışı indən sonra genişləndirməyi vəd edir: “Bu səviyyəli elmi simulyasiyalar gələcək astronomik kəşflər, kainatın daha dərindən və ətraflı öyrənilməsinə yeni üfüqlər açır”.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 01-12-2024 10:24 | Bölmə: Slayd
ABŞ alimləri superkompüterdən istifadə etməklə, elm tarixində ilk dəfə kainatın ən böyük modelini yaradıblar. Bu model qaranlıq maddənin öyrənilməsinə kömək edəcək.
Reyting.az bildirir ki, fiziklər genişlənən və əngin kainatın müasir elm tarixində ən böyük kompüter modelini yaratmaqla, kosmik tədqiqatda irəliləyişə nail olublar.
Elm adamları ABŞ-nın "Oak Ridge" Milli Laboratoriyasındakı böyük Frontier superkompüterində 9000 hesablama qovşağından istifadə edib və bununla da 31 milyard kub meqaparsekdən çox həcmin simulyasiyasını bacarıblar.
"ExaSky" adlanan bu elmi layihə kainatın təkamülünü və yalnız cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqəli sirli komponentlər olan qaranlıq maddəni ətraflı öyrənmək məqsədi daşıyır.
Arqon Milli Laboratoriyasının mütəxəssisi, layihə rəhbəri Salman Həbib deyib ki, kainatın nizamının necə olduğunu, necə işlədiyini anlamaq üçün cazibə qüvvəsini, ulduzların, qara dəliklərin, qalaktikaların əmələ gəlməsi də daxil olmaqla, hər şey nəzərə alınmalıdır:
“Modelləşdirmə prosesi mürəkkəb riyazi hesablamalar və yüksək məhsuldarlıq tələb edirdi. Əvvəlki dövrdə belə simulyasiyalar tez-tez hidrodinamik təsirləri istisna etməklə sadələşdirilirdi. Lakin bütün bunlarla yanaşı, uğurla bizə belə bir elmi imkan yaradan "Frontier"-in təkmilləşdirilmiş proqram təminatı, eləcə də onun sürətləndirilməsindən tamamilə istifadə etməklə, alimlər kainatda əmələ gələn isti qazın davranışını, mərhələlərlə ulduz yaranışının fizikası kimi əlavə elmi parametrləri modelə daxil edə bildilər".
Bu elmi yeniliyi qiymətləndirən, belə bir modelin icad olunmasını təqdir edən, lakin bu mövzuya özünəməxsus şəkildə yanaşan astrofizik Bronson Messer deyib:
"Simulyasiyanın tərkib hissəsi kimi, belə bir kainat modeli yaradan elm adamları 64 x 64 x 76 meqaparsek, yaxud da 311 296 kub meqaparsek ölçüdə olan, fəzada əmələ gələn nəhəng qalaktika klasterini göstərən video hazırladılar. Məncə, onun görüntüsü çox heyranedicidir. Bu həcmdə kompüterin qurduğu həmin yeni kainat modeli bütün simulyasiyanın yalnız bir hissəsini - 0,001 faizini təşkil edir. Bu isə bir daha tam öyrənə bilməyəcəyimiz və sonsuz olduğu qədər də mükəmməl olan, eyni zamanda tamamilə sərhədsiz, həmçinin sirli kainatın nəhəng miqyasından xəbər verir”.
B. Messerin sözlərinə görə, kompüterin icad etdiyi kainat modeli söz yox ki, nələrisə anlada bilir: “Lakin hələ ki, bu, hər şey deyil. Düşünürəm ki, biz təkcə modelləşdirmənin həcminə görə də deyil, həmçinin realistik fizikanın əlavə edilməsi hesabına müasir elm aləmində inanılmaz bir addım atmışıq. Mənə görə, həqiqətən də belə bir yeni və müasir kəşf "Frontier" superkompüteri üçün tarixi, həmçinin böyük texnoloji nailiyyətdir".
Astrofizik əlavə edib ki, bu tədqiqatın nəticələri kainatı və onun quruluşunu öyrənməyi, kainata nəzarət edən proseslər barədə yeni elmi anlayışı indən sonra genişləndirməyi vəd edir: “Bu səviyyəli elmi simulyasiyalar gələcək astronomik kəşflər, kainatın daha dərindən və ətraflı öyrənilməsinə yeni üfüqlər açır”.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 18:49
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
Dünən, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
Dünən, 15:34
Prezident yeni Təşkilat Komitəsi yaradıb - Sərəncam
Dünən, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
Dünən, 12:26
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
4-06-2025, 23:41
Azərbaycanın beş rayonunda zəlzələ olub
4-06-2025, 21:59
Azərbaycan və İran prezidentləri telefonla danışıblar
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
3-06-2025, 11:57
Şəhidimiz Suraxanıda dəfn olunub - (Yenilənib) - Foto
3-06-2025, 10:34
Ərdoğan Zelenski, Putin və Trampla Türkiyədə görüşmək istəyir
3-06-2025, 09:58
Türkiyədə güclü zəlzələ olub - Ölən və xəsarət alanlar var
3-06-2025, 08:26
Yerin maqnit qasırğası artıb
2-06-2025, 14:02
50 minlik qoşun hücumdadır, Ukrayna Sumını itirə bilər - (Yenilənib)
2-06-2025, 11:00
Paşinyan kilsəyə niyə müharibə elan edib?
2-06-2025, 08:58
Azərbaycan ərazisində zəlzələ olub
1-06-2025, 20:08
Kəlbəcərdə traktor minaya düşüb, yaralı var
31-05-2025, 16:52
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
30-05-2025, 18:30
Asim Mollazadə: Azərbaycan və müttəfiqləri qitələrarası sistem yaradır
30-05-2025, 14:10
Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan ittifaqı qlobal xarakter daşıyır - Ekspert
30-05-2025, 13:00
Azərbaycan və Çin arasında viza ləğvi barədə saziş təsdiqlənib
30-05-2025, 12:44
Böyük Qayıdışa dair II Dövlət Proqramı hazırlanacaq - Sərəncam
30-05-2025, 11:35
Paşinyan “2018-in uğuru”nu xərcləyir - Yeni seçkilər “Vətəndaş müqaviləsi”nə nə vəd edir?
30-05-2025, 09:44
Xoş günlər zamanın sürətinə təsir edir?
30-05-2025, 07:59
COVID-in yeni ştammı daha təhlükəlidir
30-05-2025, 07:51
İki gün sonra sülh danışıqları olacaq
29-05-2025, 16:23
Hərbçimiz minaya düşüb - Yenilənib
29-05-2025, 16:02
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
29-05-2025, 15:21
Yeni dünya müharibəsi qaçılmazdır - Sorğu
29-05-2025, 13:41
İlham Əliyev iş adamlarını qəbul edib - Fotolar
29-05-2025, 13:11
Trampın Yaxın Şərq strategiyası: Bu yol İranla razılaşmadan keçir
29-05-2025, 11:41
Nüvə silahı olan dövlətlər arasında gərginlik artır
29-05-2025, 09:55
İyunun 1-də I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçiriləcək
29-05-2025, 09:51
Lisey və gimnaziyalara qəbul qaydaları dəyişib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
