16:15 / 07-09-2025
Gəncədə uçqun olub, ölən var
13:20 / 07-09-2025
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
12:15 / 07-09-2025
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
11:33 / 07-09-2025
Nəriman Axundzadə millinin heyətindən kənarlaşdırılıb
10:47 / 07-09-2025
Kiyev "İskəndər" raketlərinin hədəfinə çevrilib - Foto
09:32 / 07-09-2025
Bu axşam “Qanlı Ay” görünəcək
18:25 / 06-09-2025
Ukrayna və Rusiya yeni əsir mübadilələrinə hazırlaşır
17:35 / 06-09-2025
Bakıda və rayonlarda xüsusi əməliyyat: kriminal şəxslər tutulub - Video
15:29 / 06-09-2025
Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlüyünə Rusiya da mane olub
15:11 / 06-09-2025
Kafedə iki nəfəri güllələyiblər - Yenilənib
12:12 / 06-09-2025
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölən var - Fotolar - Yenilənib
09:52 / 06-09-2025
Aleksey Overçuk “Tramp marşrutu”na müsbət yanaşır
09:44 / 06-09-2025
Fernandu Santuş: "Axı nəyə görə istefa verməliyəm?"
08:51 / 06-09-2025
Qayınata kürəkənini qətlə yetirib - Yenilənib
08:36 / 06-09-2025
Tramp Venesuelaya zərbə endirməyi düşünür
22:31 / 05-09-2025
İşçi qrupu növbəti iclasını keçirib - Fotolar
22:21 / 05-09-2025
Bakı-Tehran-Bakı aviareysi bərpa olunur
18:42 / 05-09-2025
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
18:05 / 05-09-2025
Britaniya baş nazirinin müavini istefa verib
17:49 / 05-09-2025
Astarada kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
17:32 / 05-09-2025
Azərbaycan və Macarıstan arasında yeni sənədlər imzalanıb
17:30 / 05-09-2025
Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsi həvalə olunub
17:07 / 05-09-2025
Əli Əsədov qərar imzalayıb
16:58 / 05-09-2025
Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb
16:41 / 05-09-2025
Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video
16:11 / 05-09-2025
Atletlər Komissiyanın sədri dəyişib
15:46 / 05-09-2025
ABŞ altı ölkəni böyük təhlükə ilə üz-üzə qoyur
15:46 / 05-09-2025
Tramp: "ABŞ Rusiya və Hindistanı Çinə uduzub"
15:19 / 05-09-2025
Kreml: Ukrayna ərazisində Şimali Koreya hərbçiləri yoxdur
15:13 / 05-09-2025
"Tərtər işi": cinayət işi üzrə qərar verilib
19:51 / 02-09-2025
Məşhur aktyor aktrisaya cinsi təcavüzə görə həbs oluna bilər
22:48 / 02-09-2025
Tiktoker Xosrov həbs olunub
11:53 / 04-09-2025
100 min əsgər hücuma hazırlaşır
18:03 / 03-09-2025
Putin Zelenskini Moskvaya dəvət edib
11:13 / 04-09-2025
ŞƏT-də daxili didişmələr: Azərbaycan hansı tərəfdədir?
16:06 / 04-09-2025
Çin dünyaya meydan oxuyur - Hərbi ekspert
00:18 / 04-09-2025
Millimiz qalib gəlib
18:25 / 06-09-2025
Ukrayna və Rusiya yeni əsir mübadilələrinə hazırlaşır
08:05 / 03-09-2025
Aktrisa bikinidə fotosunu paylaşıb
18:12 / 04-09-2025
Konfrans Liqası: "Samsunspor"un heyəti bəlli olub
22:31 / 05-09-2025
İşçi qrupu növbəti iclasını keçirib - Fotolar
18:42 / 05-09-2025
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
Kainatın böyük modelini yaradıblar - Foto
Tarix: 01-12-2024 10:24 | Bölmə: Slayd
ABŞ alimləri superkompüterdən istifadə etməklə, elm tarixində ilk dəfə kainatın ən böyük modelini yaradıblar. Bu model qaranlıq maddənin öyrənilməsinə kömək edəcək.
Reyting.az bildirir ki, fiziklər genişlənən və əngin kainatın müasir elm tarixində ən böyük kompüter modelini yaratmaqla, kosmik tədqiqatda irəliləyişə nail olublar.
Elm adamları ABŞ-nın "Oak Ridge" Milli Laboratoriyasındakı böyük Frontier superkompüterində 9000 hesablama qovşağından istifadə edib və bununla da 31 milyard kub meqaparsekdən çox həcmin simulyasiyasını bacarıblar.
"ExaSky" adlanan bu elmi layihə kainatın təkamülünü və yalnız cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqəli sirli komponentlər olan qaranlıq maddəni ətraflı öyrənmək məqsədi daşıyır.
Arqon Milli Laboratoriyasının mütəxəssisi, layihə rəhbəri Salman Həbib deyib ki, kainatın nizamının necə olduğunu, necə işlədiyini anlamaq üçün cazibə qüvvəsini, ulduzların, qara dəliklərin, qalaktikaların əmələ gəlməsi də daxil olmaqla, hər şey nəzərə alınmalıdır:
“Modelləşdirmə prosesi mürəkkəb riyazi hesablamalar və yüksək məhsuldarlıq tələb edirdi. Əvvəlki dövrdə belə simulyasiyalar tez-tez hidrodinamik təsirləri istisna etməklə sadələşdirilirdi. Lakin bütün bunlarla yanaşı, uğurla bizə belə bir elmi imkan yaradan "Frontier"-in təkmilləşdirilmiş proqram təminatı, eləcə də onun sürətləndirilməsindən tamamilə istifadə etməklə, alimlər kainatda əmələ gələn isti qazın davranışını, mərhələlərlə ulduz yaranışının fizikası kimi əlavə elmi parametrləri modelə daxil edə bildilər".
Bu elmi yeniliyi qiymətləndirən, belə bir modelin icad olunmasını təqdir edən, lakin bu mövzuya özünəməxsus şəkildə yanaşan astrofizik Bronson Messer deyib:
"Simulyasiyanın tərkib hissəsi kimi, belə bir kainat modeli yaradan elm adamları 64 x 64 x 76 meqaparsek, yaxud da 311 296 kub meqaparsek ölçüdə olan, fəzada əmələ gələn nəhəng qalaktika klasterini göstərən video hazırladılar. Məncə, onun görüntüsü çox heyranedicidir. Bu həcmdə kompüterin qurduğu həmin yeni kainat modeli bütün simulyasiyanın yalnız bir hissəsini - 0,001 faizini təşkil edir. Bu isə bir daha tam öyrənə bilməyəcəyimiz və sonsuz olduğu qədər də mükəmməl olan, eyni zamanda tamamilə sərhədsiz, həmçinin sirli kainatın nəhəng miqyasından xəbər verir”.
B. Messerin sözlərinə görə, kompüterin icad etdiyi kainat modeli söz yox ki, nələrisə anlada bilir: “Lakin hələ ki, bu, hər şey deyil. Düşünürəm ki, biz təkcə modelləşdirmənin həcminə görə də deyil, həmçinin realistik fizikanın əlavə edilməsi hesabına müasir elm aləmində inanılmaz bir addım atmışıq. Mənə görə, həqiqətən də belə bir yeni və müasir kəşf "Frontier" superkompüteri üçün tarixi, həmçinin böyük texnoloji nailiyyətdir".
Astrofizik əlavə edib ki, bu tədqiqatın nəticələri kainatı və onun quruluşunu öyrənməyi, kainata nəzarət edən proseslər barədə yeni elmi anlayışı indən sonra genişləndirməyi vəd edir: “Bu səviyyəli elmi simulyasiyalar gələcək astronomik kəşflər, kainatın daha dərindən və ətraflı öyrənilməsinə yeni üfüqlər açır”.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 01-12-2024 10:24 | Bölmə: Slayd
ABŞ alimləri superkompüterdən istifadə etməklə, elm tarixində ilk dəfə kainatın ən böyük modelini yaradıblar. Bu model qaranlıq maddənin öyrənilməsinə kömək edəcək.
Reyting.az bildirir ki, fiziklər genişlənən və əngin kainatın müasir elm tarixində ən böyük kompüter modelini yaratmaqla, kosmik tədqiqatda irəliləyişə nail olublar.
Elm adamları ABŞ-nın "Oak Ridge" Milli Laboratoriyasındakı böyük Frontier superkompüterində 9000 hesablama qovşağından istifadə edib və bununla da 31 milyard kub meqaparsekdən çox həcmin simulyasiyasını bacarıblar.
"ExaSky" adlanan bu elmi layihə kainatın təkamülünü və yalnız cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqəli sirli komponentlər olan qaranlıq maddəni ətraflı öyrənmək məqsədi daşıyır.
Arqon Milli Laboratoriyasının mütəxəssisi, layihə rəhbəri Salman Həbib deyib ki, kainatın nizamının necə olduğunu, necə işlədiyini anlamaq üçün cazibə qüvvəsini, ulduzların, qara dəliklərin, qalaktikaların əmələ gəlməsi də daxil olmaqla, hər şey nəzərə alınmalıdır:
“Modelləşdirmə prosesi mürəkkəb riyazi hesablamalar və yüksək məhsuldarlıq tələb edirdi. Əvvəlki dövrdə belə simulyasiyalar tez-tez hidrodinamik təsirləri istisna etməklə sadələşdirilirdi. Lakin bütün bunlarla yanaşı, uğurla bizə belə bir elmi imkan yaradan "Frontier"-in təkmilləşdirilmiş proqram təminatı, eləcə də onun sürətləndirilməsindən tamamilə istifadə etməklə, alimlər kainatda əmələ gələn isti qazın davranışını, mərhələlərlə ulduz yaranışının fizikası kimi əlavə elmi parametrləri modelə daxil edə bildilər".
Bu elmi yeniliyi qiymətləndirən, belə bir modelin icad olunmasını təqdir edən, lakin bu mövzuya özünəməxsus şəkildə yanaşan astrofizik Bronson Messer deyib:
"Simulyasiyanın tərkib hissəsi kimi, belə bir kainat modeli yaradan elm adamları 64 x 64 x 76 meqaparsek, yaxud da 311 296 kub meqaparsek ölçüdə olan, fəzada əmələ gələn nəhəng qalaktika klasterini göstərən video hazırladılar. Məncə, onun görüntüsü çox heyranedicidir. Bu həcmdə kompüterin qurduğu həmin yeni kainat modeli bütün simulyasiyanın yalnız bir hissəsini - 0,001 faizini təşkil edir. Bu isə bir daha tam öyrənə bilməyəcəyimiz və sonsuz olduğu qədər də mükəmməl olan, eyni zamanda tamamilə sərhədsiz, həmçinin sirli kainatın nəhəng miqyasından xəbər verir”.
B. Messerin sözlərinə görə, kompüterin icad etdiyi kainat modeli söz yox ki, nələrisə anlada bilir: “Lakin hələ ki, bu, hər şey deyil. Düşünürəm ki, biz təkcə modelləşdirmənin həcminə görə də deyil, həmçinin realistik fizikanın əlavə edilməsi hesabına müasir elm aləmində inanılmaz bir addım atmışıq. Mənə görə, həqiqətən də belə bir yeni və müasir kəşf "Frontier" superkompüteri üçün tarixi, həmçinin böyük texnoloji nailiyyətdir".
Astrofizik əlavə edib ki, bu tədqiqatın nəticələri kainatı və onun quruluşunu öyrənməyi, kainata nəzarət edən proseslər barədə yeni elmi anlayışı indən sonra genişləndirməyi vəd edir: “Bu səviyyəli elmi simulyasiyalar gələcək astronomik kəşflər, kainatın daha dərindən və ətraflı öyrənilməsinə yeni üfüqlər açır”.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:20
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
Bu gün, 10:47
Kiyev "İskəndər" raketlərinin hədəfinə çevrilib - Foto
Bu gün, 09:32
Bu axşam “Qanlı Ay” görünəcək
5-09-2025, 22:21
Bakı-Tehran-Bakı aviareysi bərpa olunur
5-09-2025, 15:46
ABŞ altı ölkəni böyük təhlükə ilə üz-üzə qoyur
5-09-2025, 12:56
Rusiya XİN AZAL-ın vurulan təyyarəsi ilə bağlı yalan məlumat yayıb
5-09-2025, 11:39
Ukraynaya 10 min sülhməramlı yerləşdirmək istəyirlər
5-09-2025, 11:19
Əfqanıstanda zəlzələ: 2200-dən çox insan ölüb
4-09-2025, 16:06
Çin dünyaya meydan oxuyur - Hərbi ekspert
4-09-2025, 11:53
100 min əsgər hücuma hazırlaşır
4-09-2025, 11:13
ŞƏT-də daxili didişmələr: Azərbaycan hansı tərəfdədir?
4-09-2025, 10:22
ABŞ nümayəndələri Zəngəzur dəhlizini müzakirə etməyə gəlirlər
4-09-2025, 08:01
Asteroid Yer kürəsinin yanından keçib
3-09-2025, 19:08
Putin: Azərbaycanla Rusiya arasında problemlər var, amma...
3-09-2025, 18:40
Universitetlərin boş qalan yerlərinə qəbulun nəticələri elan olunub
3-09-2025, 18:03
Putin Zelenskini Moskvaya dəvət edib
3-09-2025, 13:51
İsrail təyyarələri Türkiyə səmasından istifadə edirmi?
3-09-2025, 12:48
Dünyanı məhv etmək gücünə malik raketlər nümayiş olunub
3-09-2025, 12:27
Daha bir güclü zəlzələ: 1400-dən çox insan həyatını itirib
2-09-2025, 16:05
Cəlaloğlu: Milli Məclis aprel işğalına siyasi qiymət verməlidir
2-09-2025, 15:28
Deputat: Hindistan Cənubi Qafqazda gərginlik yaratmağa çalışır
2-09-2025, 13:56
Rusiya Avropanın iki ölkəsində gərginlik yaradıb
2-09-2025, 12:16
Kiyevə hücum: insanlar metro stansiyalarına sığınıb
2-09-2025, 11:47
ABŞ və İsrailin müdaxiləsi: İranda nə rejim dəyişdi, nə də...
2-09-2025, 11:19
Elm və Təhsil Nazirliyində iki təyinat olub - Fotolar
2-09-2025, 07:40
Yerdə güclü geomaqnit qasırğası başlayıb
2-09-2025, 07:33
Masazırdakı yanğında iki nəfər ölüb - (Video)
1-09-2025, 18:10
Keçmiş sovet ölkələri sürətlə Rusiyadan uzaqlaşmağa məcburdur
1-09-2025, 16:45
Çində Azərbaycanla bağlı tarixi qərar verilə bilər
1-09-2025, 15:17
ATƏT-in Minsk Prosesi bağlanır - Qərar verilib
1-09-2025, 13:53
Kriminal avtoritet həbs olunub - Foto
1-09-2025, 12:31
Ərəb dünyası İsraildən uzaqlaşır, bəs Azərbaycan və Qazaxıstan?
1-09-2025, 08:55
Çində Əliyev-Ərdoğan görüşü keçirilib - (Yenilənib) - Foto
1-09-2025, 07:23
20-yə yaxın gəmi Qəzzanın blokadasını yarmağa gedir
31-08-2025, 15:02
İlham Əliyev Çində görüşlər keçirib - (Yenilənib) - Fotolar
31-08-2025, 08:49
Prezident İlham Əliyevin Çin lideri Si Cinpin ilə görüşü keçirilib - (Yenilənib) - Fotolar
30-08-2025, 00:10
Azərbaycanla ABŞ arasında Anlaşma Memorandumu imzalanlb
29-08-2025, 16:23
Hərbi xidmətə çağırış başlayır
29-08-2025, 15:41
Cümşüd Nuriyev: Bizi təxribata çəkə bilməzlər
29-08-2025, 13:34
BMT-nin İrana qarşı sanksiyaları bərpa olunur
29-08-2025, 13:06
“İşğal” sözü Rusiyanı qəzəbləndirib
29-08-2025, 12:51
Avropa bufer zona yaratmaq istəyir
29-08-2025, 11:50
Rusiya Minsk qrupunun buraxılmasını dəstəkləyir
29-08-2025, 11:00
Yeri fəlakət gözləyir?
29-08-2025, 10:45
Günəşdə güclü partlayış qeydə alınıb
29-08-2025, 10:15
Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanətində Türkiyə əsas rolu oynayır
28-08-2025, 18:43
Azərbaycan səfirliyinə zərər dəyib - XİN Rusiyanın Kiyevə hücumu ilə bağlı məlumat yayıb
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
