13:42 / 27-04-2024
ANAMA-nın əməkdaşı Şuşada minaya düşüb
12:45 / 27-04-2024
Laçının Sus kəndinə ilk köç olacaq -Fotolar
12:11 / 27-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
11:59 / 27-04-2024
Dünyanın ilk süni enerji adası tikilir
10:14 / 27-04-2024
Xankəndidə silah və sursatlar aşkarlanıb
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
09:27 / 27-04-2024
Britaniyanın lüks avtomobilləri Rusiyaya daşınır
08:18 / 27-04-2024
"Bir qalanın sirri" Musiqili Teatrda açılacaq - Fotolar
08:09 / 27-04-2024
Rusiyada azərbaycanlılarla taciklər arasında kütləvi dava: ölən və yaralananlar var
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
20:58 / 26-04-2024
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
19:15 / 22-04-2024
Komitə sədri baş redaktoru təbrik edib
16:49 / 22-04-2024
Əməkdar artist reanimasiyaya yerləşdirilib
İçərişəhər - Oqtay Qorçu yazır
Tarix: 20-03-2024 06:14 | Bölmə: Oqtay QORÇU
Oqtay QORÇU
İçərişəhərdəyəm...
Mən bu şəhərdə hər gün yüzlərlə, bəlkə də minlərlə adam görürəm. Yaxından tanıdığım, kimliyinə bələd olduğum, dəyər verdiyim neçə-neçə adamlar var ki, hərdən onları görəndə üzüm gülür, ayaq saxlayıb görüşürəm, bir-birimizdən hal-əhval tuturuq.
Bu şəhərin bir az süst, bir az deyingən, bir az təntiyən basırığında hər gün yanımdan ötüb-keçən elə adamlar da var ki, mən onlarla küçədə rastlaşanda, eləcə bir-birimizə baxırıq, sakit ötüb keçirik, susuruq. Həmin adamlarla tez-tez olmasa da, hərdən rastlaşıb, ötəri göz-gözə gəlsəm də, əslində onlar məndən ötrü özgə, yad deyillər, sadəcə, o adamlarla çox yaxınlığım yoxdur, çoxunu üzdən tanıyıram. Bu qədər. Çünki Azərbaycanın paytaxtı Bakı böyük görsəndiyi qədər də kiçik şəhərdi. Elə ona görə də Bakıda tez-tez gördüyüm tanış simalar çoxdu və mən bu adamları uzaqdan olsa da, demək olar ki, yaxşı tanıyıram, onlar məni tanımasalar da.
Bizim şəhərdə xeyli, lap çox adam var ki, o kəslərlə ya İçərişəhərdən çıxanda üz-üzə gəlmişəm, ya da ki, həmin adamları çöl ərazisində, yəni İçərişəhərin həndəvərində görmüşəm. Elə buna görə hərdən mənə elə gəlir ki, bizim şəhərdə yaşayanların hamısı, bəlkə də əksəriyyəti sanki içərişəhərlidi. Bu şəhər İçərişəhərin meydan yeridi.
Son illər sıxlıqdan nəfəsi daralan, tikilə-tikilə əcaib libasa bürünən, yavaş-yavaş göydələnlər şəhərinə çevrilən, dəniz boyda böyük gölü Xəzərin çəkilən suyunu vecinə də almayan, get-gedə müasirləşən XXI əsr Azərbaycan Bakısının içindən keçə-keçə keçmiş üçün darıxanda yenə yadımıza İçərişəhər düşür. Paytaxtın köksündə özü boyda tarixini qala divarlarıyla dövrələyən İçərişəhərin qədim, əyri-üyrü dalanlarını, dar küçələrini, izahsız möcüzəvi ab-havasını duyub bu yerlərin necə bir məkan olduğunu təkrar-təkrar görəndə adamda elə bir təsəvvür yaranır ki, sanki hər gün milyonlarla şəhər sakini ancaq tək ünvandan, yeganə yadigarımız İçərişəhərdən çıxıb bayırşəhərə adlayır, hər kəs işinə-gücünə bu yerdən keçib gedir və hamı bu ünvandan evdən çıxır, hamı evinə dönəndə bura qayıdır. Çünki bura adi məkan deyil, İçərişəhər - Bakının ünvanıdı.
İçərişəhər qədim memarlıq abidəsi, yaşayış məskəni və qoruq olduğu qədər də bəlkə dünyanın ən kiçik paytaxtıdı. Axı İçərişəhər həm də bayırşəhərin, Bakının yaradıcısıdı, yəni başıbəlalı sahil şəhəri olan Bakının ən etibarlı sığınacağı, qoruyucu mələyidi.
İçərişəhər tarixin diri qaldığı, səs-küyün və qədim hənirin, ünün itmədiyi sirli-sehrli bir aləmdi...
Bu gün də, həmişə, elə hər vaxt İçərişəhər adlanan bu qədim əraziyə girəndə adam yavaş-yavaş dəyişdiyini hiss eləyir. Çevrilib bambaşqa bir hala girirsən, elə bil kiminsə taleyini yaşayırsan. Anlamaq istəyirsən ki, kimsən, şəhərli gənc inteleqentmi, vəkilmi, yaxud mühərrirmi, yoxsa teatro artistimi, bəlkə də xoş avazlı sərabçı və ya qoşaqala divarlarının üstündə zil səslə "Bayatı-Şiraz" oxuyan Baladadaşmı?..
İçərişəhərdə adam özünü ruhlar aləminə ayaq basan diri şahid kimi hiss edir. Gəzə-gəzə özünü özgələrə bənzədirsən. Üzlərini görmədiyin, adlarını eşitmədiyin adamları görürsən.
Başıbəlalı teatro artisti Hüseyn Ərəblinskinin ovqatı yenə təlxdi, dayısı oğlu Əbdülxalıq yenə də dinc durmur, onu öldürəcəyini aləmə car çəkib. Hüsеyn isə ondan yaman qorxur, həm də xəstə olduğundan neçə gündür ki, evdən bayıra çıxmır. Bunu eşidən dostu tez onun görüşünə yollanır. Qoltuğunda boxça məsləkdaşının görüşünə tələsən bu adam Hüseynqulu Sarabskidi. Hüseyndən ötrü ləzzətli cızbız bişirtdirib aparır, iki qutu da Ərəblinskinin çəkdiyi, ətirli "Limonnaya" papirosu alıb. Hüseynqulu Sarabski "Köhnə Bakı"-da gözdən itir...
İçərişəhərdə dolanan bir adamın ovqatı. Və məhşur bir tarzənin, yaxud xeyriyyəçi olub camaatın hörmətini qazanan bir kişinin, bir Allah bəndəsinin və ya təntiyə-təntiyə işini çözməyə çalışıb nə barədəsə əsəbi tövrlə danışan neftxudanın, bəlkə də bu şəhərdə məhşur olan türkəçarə loğmanın, ya da bir əyri papaq qoçunun, bəlkə də çox adamın gözündən düşən cavan qumarbaz veyilin, yaxud da vətən uğrunda düşmənlə savaşa girib şəhid olan əsilli - nəcabətli bir nakam gəncin, ömrü qısa olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti zabitinin, ya qaşqabaqlı dağlı faytonçunun, gur səsli çayçının, dil tökən tacirin, küçədən ötənləri çağırıb "gəl-gəl" deyən mehmanxana sahibinin, karvansara yiyəsinin, ya da hər evdə, hər qapıda cəddi and yeri olan mömin seyidin, elmə qiymət verən, övladlarını məktəbə elm öyrənməyə yollayan axundun, çiyni palanlı hambalın, bəlkə də... Bəlkə də hamının yaddaşından səndə nəsə var, bəlkə elə onu gəzirsən?..
Müəmmadı. Qədim yaşayış məskəni olaraq 1600 il öncə sakinlərini qəbul edən, fəqət müdafiə səddi, qala tikili məqsədi ilə inşa edilsə belə, yenə tarixi özülünün V əsrdən çox-çox əvvəllərə, tunc dövrünə aid olduğu ehtimal olunan, tədqiqatçıların, tarixçilərin qənaətinə görə 5000 yaşı olduğu təxmin edilən, üslub baxımından Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinə məxsus klassik qədim abidə nümunəsi hesab edilən İçərişəhərdə heyranlıqla addımlayanda adam sehrlənir, elə ilk addımda özünü unudursan, bu dar küçələrdə dolaşa-dolaşa kimə bənzədiyini, nəyə görə dəyişildiyini, nə axtardığını, niyə burada olduğunu və nəyə görə içərişəhərli olub buradan çıxmaq istəmədiyini anlaya bilmirsən...
İçərişəhərdə həmişə nəsə axtarırsan və hər dəfə də nəsə tapırsan...
Bəlkə də lap çoxdan unudulan, nəvələrinin, nəticələrinin, kötücələrinin, nəslinin, yaxın, uzaq qohumlarının belə xatırlamadığı, bir kimsənin tanımadığı, dünyadan adi adam kimi gəlib keçən fəqir, kasıb, fəqət qürurlu, çoxuşaqlı bir içərişəhərli kişinin vücuduyla, ruhuyla gəzirsən, ora-bura boylanırsan ki, harada yaşadığını xatırlayasan, gec də olsa kim olduğunu yadına salasan. Sanki portal adlayıb zamansızlığın məkanına düşürsən, eyni vaxtda keçmişlə gələcəyin qovuşduğu bir ünvanda gəzirsən, gözlərin doymur, elə hey baxırsan, elə hey dönə-dönə özünü, o köhnə kişini axtarırsan, hər döngəyə, hər dalana, hər tinə boylana-boylana hansısa küçədə, dalanda özünü arzuladığın boyda görmək istəyirsən, fəqət mümkünsüzdü. Heyhat...
İçərişəhərdə ovsunlanıb sehrə düşdüyünün fərqinə varanda harada, necə bir məkanda olduğunu anlayırsan. Nostalji yaşayırsan, çox darıxırsan, bu qədim tarixdən nələrsə umursan. Sənə doğma olan, umduğun bu məkanda, İçərişəhər boyda keçmişin həzin qəribçiliyində qədim qiyafəyə bürünüb elə buradaca azıb qalmaq istəyirsən, amma...
Əgər bu şəhərdə səni unudublarsa, deməli, tanıyan da olmayacaq...
Bircə ümidin qalıb İçərişəhərin doğmasına çevrilməyə. Amma bu şəhər səni tanısa, bil ki, hamıya tanıdacaq. Hamı da səni qədim İçərişəhərə görə tanıyacaq. Bakıda yaşasaq da İçərişəhər bizim kimliyimizdi. İçərişəhər təhlükəsiz, gözəl, adamlara sakitlik gətirən məkandı. Hər kəs istədiyi qədər İçərişəhəri aşağıdan yuxarıya dörd dolanıb buralarda rahat gəzə bilər, çünki bu yer bizim tarixin sınağından üzüağ çıxan qala şəhərimizdi. Bu günədək dik duran öz əzəmətli keçmişi ilə ona sığınanları min illərdən üzü bəri hifz edib nəsil-nəsil qoruyan, "daşlı qala" sehri adam ovsunlayan qədim İçərişəhərin sözə biçilməz, heyrətamiz ab-havasını, aurasını hiss edib duyanda ilk ağlına gələn yozum fantastik bir ehtimal olur - İçərişəhər həm də keçmişlə gələcəyin, bu günün qovuşağı, zaman portalıdır. Biz bu portaldan adlamalı oluruq və keçmişə düşürük.
İzahedilməzdi. İçərişəhərdə gəzəndə elə bil ki, sağından, solundan bəyaz xəyal adamlar, qazalaqlar, faytonlar ötür, birdən başını qaldıranda ani olaraq sanki qoşaqaladakı əli belində, əmrə müntəzir topçular görünür gözünə. Üzünə gülə-gülə baxırlar, ürək-dirək verirlər: "Heç nədən qorxmayın, biz sizi son nəfəsimizə qədər qoruyacağıq".
Şirvanşahlar sarayını ötüb Qız qalasına çatanda isə inanırsan ki, nə qədər İçərişəhər var, hamı kimi sən də amanda olacaqsan.
İçərişəhərdə nə var axı belə?..
Nəyə görə adam İçərişəhərdə gəzməkdən bezib yorulmur, nəyə görə bu məkana ayaq basanda yeni nəsə tapırsan, öyrənirsən. Varmı bir izahı, kim bilir?..
Bura İçərişəhərdi. Və bu qədim şəhərin daha bir özəlliyi var. Burada gəzib-dolananda adam köksdolusu nəfəs alır, rahatlıq tapır, saf ruhla, sağlam vücudla, aydın yaddaşla gəzir. Söz yox ki, hər yerin pisi də var, yaxşısı da, ancaq bura ayaq basanda hərdən adama elə gəlir ki, İçərişəhərdən heç vaxt mərdimazar, satqın, oğru, cibgir, əxlaqsız çıxmayıb. İçərişəhərdə heç adamı xoflandırıb qorxudan sahibsiz, xəstə küçə itləri də yoxdu. Və günlərin bir günü İçərişəhərə haradansa ac qurd gəlib çıxsa, yenə bura ayaq basan kimi iti dişləri korşalacaq, qəfildən ağzı elə qıfıllanacaq ki, yalquzaq özünü tanıya bilməyəcək. Bu sehrdən qurtula bilməyəcəyini anlayanda gözləri qənimət, ov axtaran həmin canavar çarəsiz qalacaq və ac-yalavac, qənimətsiz, kimsəyə xətər yetirmədən bu qəribə məkandan çıxacaq, üz tutacaq başqa yerə. İçərişəhər belə möcüzəli yerdi.
İçərişəhərdə gəzə-gəzə qəfil ağlıma gələnə özümün də gülməyim tutur və yan-yörəmə göz gəzdirə-gəzdirə bayaqdan bu qəribə ovqatıma, əhvalıma şərik olan, lal səbriylə mənə yoldaşlıq eləyən Badamdar daşı təki ölçülüb-biçilmiş, hamar, azca da kələ-kötür ağır, azman qədim sükutun hənirinə bir səs atıb özümdən soruşuram: "Birdən, bax, lap elə indi ağşalvarlılardan kimsə qarşına çıxıb salam-əleykdən sonra səndən soruşsa, ay bala kimlərdənsən, içərişəhərlisənmi?" sual verən həmin adama nə cavab verəcəksən?..
..Nə deyim?.. Əgər həmin adama desəm ki, mən buralıyam, "toyuqyeyənlər"-dən filan kişinin nəvəsiyəm, bu da lap ağ yalan olar, yaxud söyləsəm ki... Bilmirəm... Dinmərəm, heç nə demərəm, ancaq çaşmaram da, tək toxtaqlığım var, o da sənsən. Dar ayaqda sənin adını çəkərəm. Deyərəm ki, mən sənə arxalanıb burada gəzirəm. Bütün sualların cavabı İçərişəhərdədi, axı sən hamını yaxşı tanıyırsan, elə məni də.
İçərişəhərdən, qala qapısından çölə çıxıram. İçərişəhərliyimi bir kölgəyə əmanət edib bayırşəhərli kimi üz tuturam Bakının mərkəzinə.
İçərişəhərdə idim...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-03-2024 06:14 | Bölmə: Oqtay QORÇU
Oqtay QORÇU
İçərişəhərdəyəm...
Mən bu şəhərdə hər gün yüzlərlə, bəlkə də minlərlə adam görürəm. Yaxından tanıdığım, kimliyinə bələd olduğum, dəyər verdiyim neçə-neçə adamlar var ki, hərdən onları görəndə üzüm gülür, ayaq saxlayıb görüşürəm, bir-birimizdən hal-əhval tuturuq.
Bu şəhərin bir az süst, bir az deyingən, bir az təntiyən basırığında hər gün yanımdan ötüb-keçən elə adamlar da var ki, mən onlarla küçədə rastlaşanda, eləcə bir-birimizə baxırıq, sakit ötüb keçirik, susuruq. Həmin adamlarla tez-tez olmasa da, hərdən rastlaşıb, ötəri göz-gözə gəlsəm də, əslində onlar məndən ötrü özgə, yad deyillər, sadəcə, o adamlarla çox yaxınlığım yoxdur, çoxunu üzdən tanıyıram. Bu qədər. Çünki Azərbaycanın paytaxtı Bakı böyük görsəndiyi qədər də kiçik şəhərdi. Elə ona görə də Bakıda tez-tez gördüyüm tanış simalar çoxdu və mən bu adamları uzaqdan olsa da, demək olar ki, yaxşı tanıyıram, onlar məni tanımasalar da.
Bizim şəhərdə xeyli, lap çox adam var ki, o kəslərlə ya İçərişəhərdən çıxanda üz-üzə gəlmişəm, ya da ki, həmin adamları çöl ərazisində, yəni İçərişəhərin həndəvərində görmüşəm. Elə buna görə hərdən mənə elə gəlir ki, bizim şəhərdə yaşayanların hamısı, bəlkə də əksəriyyəti sanki içərişəhərlidi. Bu şəhər İçərişəhərin meydan yeridi.
Son illər sıxlıqdan nəfəsi daralan, tikilə-tikilə əcaib libasa bürünən, yavaş-yavaş göydələnlər şəhərinə çevrilən, dəniz boyda böyük gölü Xəzərin çəkilən suyunu vecinə də almayan, get-gedə müasirləşən XXI əsr Azərbaycan Bakısının içindən keçə-keçə keçmiş üçün darıxanda yenə yadımıza İçərişəhər düşür. Paytaxtın köksündə özü boyda tarixini qala divarlarıyla dövrələyən İçərişəhərin qədim, əyri-üyrü dalanlarını, dar küçələrini, izahsız möcüzəvi ab-havasını duyub bu yerlərin necə bir məkan olduğunu təkrar-təkrar görəndə adamda elə bir təsəvvür yaranır ki, sanki hər gün milyonlarla şəhər sakini ancaq tək ünvandan, yeganə yadigarımız İçərişəhərdən çıxıb bayırşəhərə adlayır, hər kəs işinə-gücünə bu yerdən keçib gedir və hamı bu ünvandan evdən çıxır, hamı evinə dönəndə bura qayıdır. Çünki bura adi məkan deyil, İçərişəhər - Bakının ünvanıdı.
İçərişəhər qədim memarlıq abidəsi, yaşayış məskəni və qoruq olduğu qədər də bəlkə dünyanın ən kiçik paytaxtıdı. Axı İçərişəhər həm də bayırşəhərin, Bakının yaradıcısıdı, yəni başıbəlalı sahil şəhəri olan Bakının ən etibarlı sığınacağı, qoruyucu mələyidi.
İçərişəhər tarixin diri qaldığı, səs-küyün və qədim hənirin, ünün itmədiyi sirli-sehrli bir aləmdi...
Bu gün də, həmişə, elə hər vaxt İçərişəhər adlanan bu qədim əraziyə girəndə adam yavaş-yavaş dəyişdiyini hiss eləyir. Çevrilib bambaşqa bir hala girirsən, elə bil kiminsə taleyini yaşayırsan. Anlamaq istəyirsən ki, kimsən, şəhərli gənc inteleqentmi, vəkilmi, yaxud mühərrirmi, yoxsa teatro artistimi, bəlkə də xoş avazlı sərabçı və ya qoşaqala divarlarının üstündə zil səslə "Bayatı-Şiraz" oxuyan Baladadaşmı?..
İçərişəhərdə adam özünü ruhlar aləminə ayaq basan diri şahid kimi hiss edir. Gəzə-gəzə özünü özgələrə bənzədirsən. Üzlərini görmədiyin, adlarını eşitmədiyin adamları görürsən.
Başıbəlalı teatro artisti Hüseyn Ərəblinskinin ovqatı yenə təlxdi, dayısı oğlu Əbdülxalıq yenə də dinc durmur, onu öldürəcəyini aləmə car çəkib. Hüsеyn isə ondan yaman qorxur, həm də xəstə olduğundan neçə gündür ki, evdən bayıra çıxmır. Bunu eşidən dostu tez onun görüşünə yollanır. Qoltuğunda boxça məsləkdaşının görüşünə tələsən bu adam Hüseynqulu Sarabskidi. Hüseyndən ötrü ləzzətli cızbız bişirtdirib aparır, iki qutu da Ərəblinskinin çəkdiyi, ətirli "Limonnaya" papirosu alıb. Hüseynqulu Sarabski "Köhnə Bakı"-da gözdən itir...
İçərişəhərdə dolanan bir adamın ovqatı. Və məhşur bir tarzənin, yaxud xeyriyyəçi olub camaatın hörmətini qazanan bir kişinin, bir Allah bəndəsinin və ya təntiyə-təntiyə işini çözməyə çalışıb nə barədəsə əsəbi tövrlə danışan neftxudanın, bəlkə də bu şəhərdə məhşur olan türkəçarə loğmanın, ya da bir əyri papaq qoçunun, bəlkə də çox adamın gözündən düşən cavan qumarbaz veyilin, yaxud da vətən uğrunda düşmənlə savaşa girib şəhid olan əsilli - nəcabətli bir nakam gəncin, ömrü qısa olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti zabitinin, ya qaşqabaqlı dağlı faytonçunun, gur səsli çayçının, dil tökən tacirin, küçədən ötənləri çağırıb "gəl-gəl" deyən mehmanxana sahibinin, karvansara yiyəsinin, ya da hər evdə, hər qapıda cəddi and yeri olan mömin seyidin, elmə qiymət verən, övladlarını məktəbə elm öyrənməyə yollayan axundun, çiyni palanlı hambalın, bəlkə də... Bəlkə də hamının yaddaşından səndə nəsə var, bəlkə elə onu gəzirsən?..
Müəmmadı. Qədim yaşayış məskəni olaraq 1600 il öncə sakinlərini qəbul edən, fəqət müdafiə səddi, qala tikili məqsədi ilə inşa edilsə belə, yenə tarixi özülünün V əsrdən çox-çox əvvəllərə, tunc dövrünə aid olduğu ehtimal olunan, tədqiqatçıların, tarixçilərin qənaətinə görə 5000 yaşı olduğu təxmin edilən, üslub baxımından Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinə məxsus klassik qədim abidə nümunəsi hesab edilən İçərişəhərdə heyranlıqla addımlayanda adam sehrlənir, elə ilk addımda özünü unudursan, bu dar küçələrdə dolaşa-dolaşa kimə bənzədiyini, nəyə görə dəyişildiyini, nə axtardığını, niyə burada olduğunu və nəyə görə içərişəhərli olub buradan çıxmaq istəmədiyini anlaya bilmirsən...
İçərişəhərdə həmişə nəsə axtarırsan və hər dəfə də nəsə tapırsan...
Bəlkə də lap çoxdan unudulan, nəvələrinin, nəticələrinin, kötücələrinin, nəslinin, yaxın, uzaq qohumlarının belə xatırlamadığı, bir kimsənin tanımadığı, dünyadan adi adam kimi gəlib keçən fəqir, kasıb, fəqət qürurlu, çoxuşaqlı bir içərişəhərli kişinin vücuduyla, ruhuyla gəzirsən, ora-bura boylanırsan ki, harada yaşadığını xatırlayasan, gec də olsa kim olduğunu yadına salasan. Sanki portal adlayıb zamansızlığın məkanına düşürsən, eyni vaxtda keçmişlə gələcəyin qovuşduğu bir ünvanda gəzirsən, gözlərin doymur, elə hey baxırsan, elə hey dönə-dönə özünü, o köhnə kişini axtarırsan, hər döngəyə, hər dalana, hər tinə boylana-boylana hansısa küçədə, dalanda özünü arzuladığın boyda görmək istəyirsən, fəqət mümkünsüzdü. Heyhat...
İçərişəhərdə ovsunlanıb sehrə düşdüyünün fərqinə varanda harada, necə bir məkanda olduğunu anlayırsan. Nostalji yaşayırsan, çox darıxırsan, bu qədim tarixdən nələrsə umursan. Sənə doğma olan, umduğun bu məkanda, İçərişəhər boyda keçmişin həzin qəribçiliyində qədim qiyafəyə bürünüb elə buradaca azıb qalmaq istəyirsən, amma...
Əgər bu şəhərdə səni unudublarsa, deməli, tanıyan da olmayacaq...
Bircə ümidin qalıb İçərişəhərin doğmasına çevrilməyə. Amma bu şəhər səni tanısa, bil ki, hamıya tanıdacaq. Hamı da səni qədim İçərişəhərə görə tanıyacaq. Bakıda yaşasaq da İçərişəhər bizim kimliyimizdi. İçərişəhər təhlükəsiz, gözəl, adamlara sakitlik gətirən məkandı. Hər kəs istədiyi qədər İçərişəhəri aşağıdan yuxarıya dörd dolanıb buralarda rahat gəzə bilər, çünki bu yer bizim tarixin sınağından üzüağ çıxan qala şəhərimizdi. Bu günədək dik duran öz əzəmətli keçmişi ilə ona sığınanları min illərdən üzü bəri hifz edib nəsil-nəsil qoruyan, "daşlı qala" sehri adam ovsunlayan qədim İçərişəhərin sözə biçilməz, heyrətamiz ab-havasını, aurasını hiss edib duyanda ilk ağlına gələn yozum fantastik bir ehtimal olur - İçərişəhər həm də keçmişlə gələcəyin, bu günün qovuşağı, zaman portalıdır. Biz bu portaldan adlamalı oluruq və keçmişə düşürük.
İzahedilməzdi. İçərişəhərdə gəzəndə elə bil ki, sağından, solundan bəyaz xəyal adamlar, qazalaqlar, faytonlar ötür, birdən başını qaldıranda ani olaraq sanki qoşaqaladakı əli belində, əmrə müntəzir topçular görünür gözünə. Üzünə gülə-gülə baxırlar, ürək-dirək verirlər: "Heç nədən qorxmayın, biz sizi son nəfəsimizə qədər qoruyacağıq".
Şirvanşahlar sarayını ötüb Qız qalasına çatanda isə inanırsan ki, nə qədər İçərişəhər var, hamı kimi sən də amanda olacaqsan.
İçərişəhərdə nə var axı belə?..
Nəyə görə adam İçərişəhərdə gəzməkdən bezib yorulmur, nəyə görə bu məkana ayaq basanda yeni nəsə tapırsan, öyrənirsən. Varmı bir izahı, kim bilir?..
Bura İçərişəhərdi. Və bu qədim şəhərin daha bir özəlliyi var. Burada gəzib-dolananda adam köksdolusu nəfəs alır, rahatlıq tapır, saf ruhla, sağlam vücudla, aydın yaddaşla gəzir. Söz yox ki, hər yerin pisi də var, yaxşısı da, ancaq bura ayaq basanda hərdən adama elə gəlir ki, İçərişəhərdən heç vaxt mərdimazar, satqın, oğru, cibgir, əxlaqsız çıxmayıb. İçərişəhərdə heç adamı xoflandırıb qorxudan sahibsiz, xəstə küçə itləri də yoxdu. Və günlərin bir günü İçərişəhərə haradansa ac qurd gəlib çıxsa, yenə bura ayaq basan kimi iti dişləri korşalacaq, qəfildən ağzı elə qıfıllanacaq ki, yalquzaq özünü tanıya bilməyəcək. Bu sehrdən qurtula bilməyəcəyini anlayanda gözləri qənimət, ov axtaran həmin canavar çarəsiz qalacaq və ac-yalavac, qənimətsiz, kimsəyə xətər yetirmədən bu qəribə məkandan çıxacaq, üz tutacaq başqa yerə. İçərişəhər belə möcüzəli yerdi.
İçərişəhərdə gəzə-gəzə qəfil ağlıma gələnə özümün də gülməyim tutur və yan-yörəmə göz gəzdirə-gəzdirə bayaqdan bu qəribə ovqatıma, əhvalıma şərik olan, lal səbriylə mənə yoldaşlıq eləyən Badamdar daşı təki ölçülüb-biçilmiş, hamar, azca da kələ-kötür ağır, azman qədim sükutun hənirinə bir səs atıb özümdən soruşuram: "Birdən, bax, lap elə indi ağşalvarlılardan kimsə qarşına çıxıb salam-əleykdən sonra səndən soruşsa, ay bala kimlərdənsən, içərişəhərlisənmi?" sual verən həmin adama nə cavab verəcəksən?..
..Nə deyim?.. Əgər həmin adama desəm ki, mən buralıyam, "toyuqyeyənlər"-dən filan kişinin nəvəsiyəm, bu da lap ağ yalan olar, yaxud söyləsəm ki... Bilmirəm... Dinmərəm, heç nə demərəm, ancaq çaşmaram da, tək toxtaqlığım var, o da sənsən. Dar ayaqda sənin adını çəkərəm. Deyərəm ki, mən sənə arxalanıb burada gəzirəm. Bütün sualların cavabı İçərişəhərdədi, axı sən hamını yaxşı tanıyırsan, elə məni də.
İçərişəhərdən, qala qapısından çölə çıxıram. İçərişəhərliyimi bir kölgəyə əmanət edib bayırşəhərli kimi üz tuturam Bakının mərkəzinə.
İçərişəhərdə idim...
Müəllifin bütün yazıları - Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
