01:02 / 19-04-2024
Konfrans liqası: "Fiorentina" 2 qolla qələbə qazanıb
00:35 / 19-04-2024
"Arsenal" türk oyunçunu "radar"a salıb
00:01 / 19-04-2024
ABŞ Fələstinin BMT-yə tam üzvlüyünə “yox” deyəcək
23:01 / 18-04-2024
Türkiyədə üç ard-arda güclü zəlzələ olub
21:24 / 18-04-2024
Bakıda litvalı dənizçi haqqında sənədli film nümayiş olunub
19:04 / 18-04-2024
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradılıb
18:49 / 18-04-2024
Narkokuryer Hacıqabulda 12 kq narkotiklə saxlanılıb
18:03 / 18-04-2024
Bakıda qətl: Elvin Əsədovun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
17:55 / 18-04-2024
ABŞ və Britaniya İrana qarşı sanksiyaları genişlənidirib
17:44 / 18-04-2024
Əfv edilənlərin içində niyə qadınlar az olur? - Açıqlama
17:40 / 18-04-2024
Kəmaləddin Heydərovun daha bir şirkəti məhkəməyə verilib
17:36 / 18-04-2024
Hacıqabulda qatar qadını vurub
16:31 / 18-04-2024
Makronun sözü ilə əməli uyğun gəlmir
16:29 / 18-04-2024
Səməd Seyidov: "Yeni Kaledoniyanın müstəqilliyini əldə edəcəyinə inanırıq"
16:15 / 18-04-2024
Prezident Nyu-Yorkda keçmiş prezidentlə görüşüb
16:01 / 18-04-2024
Bakıda iki nəfər dəm qazından ölüb
15:52 / 18-04-2024
Daha iki bankın əmlakları hərraca çıxarılıb
15:46 / 18-04-2024
Qubad İbadoğluya yekun ittiham aktı elan edilib
15:29 / 18-04-2024
Zəngilanda silah-sursat aşkarlanıb
15:13 / 18-04-2024
İcra başçısını söyən şəxsə 5 sutka həbs cəzası verilib
14:29 / 18-04-2024
Zaxarova: "Moskva Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizamlanması üçün hər şeyi edib"
14:20 / 18-04-2024
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
14:12 / 18-04-2024
Raketlərə qarşı yeni silah hazırlanır
13:54 / 18-04-2024
Azərbaycan və Yeni Kaledoniya parlamentləri əməkdaşlıq memorandumu imzalayıb
13:39 / 18-04-2024
Məhkəmə kokain kralı ilə bağlı qərar verib
13:12 / 18-04-2024
İki kluba texniki məğlubiyyət verilib
12:58 / 18-04-2024
Süni intellektdən qoruna biləcək sahələr sadalanıb
12:48 / 18-04-2024
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması başlayır
00:02 / 15-04-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistana gedib - Yenilənib
18:06 / 14-04-2024
İordaniya Kralı COP29-a dəvət olunub
20:08 / 15-04-2024
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
23:11 / 14-04-2024
Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14:18 / 14-04-2024
Azərbaycan və İordaniya müdafiə sahəsində əməkdaşlığa dair Saziş imzalayıb
18:51 / 15-04-2024
“Şəhid Əhməd – Oğluma məktub” filminin təqdimatı keçirilib - Fotolar
09:07 / 14-04-2024
Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
22:33 / 14-04-2024
İsrail prezidenti: "Bu, əsil müharibə elanıdır"
13:58 / 16-04-2024
Agentlik sədri vəzifədən azad edilib - Yeni təyinat
15:07 / 17-04-2024
Hikmət Hacıyev: “Sülhməramlıların Azərbaycandan çıxarılması barədə qərar qəbul edilib”
14:31 / 14-04-2024
Paris-2024: Azərbaycan millisi lisenziya qazanıb
10:57 / 18-04-2024
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
Böyük Turan planına qoyulan sərmayə və kəşfiyyat savaşları - Təhlil
Tarix: 24-01-2022 13:54 | Bölmə: Siyasət
2022-ci il Qazaxıstanın Avrasiya inteqrasiyasının əsas mərkəzlərindən birinə qarşı ciddi hücumu ilə başladı. Biz yalnız bunun nə və necə baş verdiyini anlamağa çalışırıq.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “The Cradle” saytı üçün tanınmış jurnalist Pepe Eskobar yazıb.
Müəllif təhlilində qeyd edir:
Bazar ertəsi səhər Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) liderləri Qazaxıstanı müzakirə etmək üçün növbədənkənar sessiya keçirib. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev baş verən hadisələrin səbəbini qısa şəkildə açıqlayıb.
İğtişaşlar “planlaşdırılmamış etirazların arxasında gizlənmişdi”. Məqsəd “hakimiyyəti ələ keçirmək” idi - çevriliş cəhdi. Fəaliyyətlər “vahid mərkəzdən əlaqələndirilirdi”. Və “iğtişaşlarda xarici yaraqlılar iştirak edirdi”.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin daha da irəli getdi: iğtişaşlar zamanı “Maydan texnologiyalarından istifadə edilib”, 2013-cü il etirazlarının NATO-ya dost olmayan hökuməti yerlə yeksan etdiyi Ukrayna Maydanı təcrübəsi.
KTMT sülhməramlı qüvvələrinin Qazaxıstana operativ müdaxiləsini müdafiə edən Putin deyib ki, “vaxt olmadan reaksiya vermək lazım idi”. KTMT “lazım olduğu qədər” ölkədə olacaq, lakin missiya yerinə yetirildikdən sonra “əlbəttə, bütün kontingent ölkədən çıxarılacaq”. Bu həftənin sonunda qüvvələrin çıxacağı gözlənilir.
Amma burada əsas məqam budur: “KTMT ölkələri öz sərhədləri daxilində xaos və “rəngli inqilab”ların həyata keçirilməsinə imkan verməyəcəklərini göstərdilər”.
Putin öz ölkəsində baş verən hadisələrə düzgün terminologiya tətbiq edən ilk şəxs olan Qazaxıstanın dövlət katibi Erlan Karinlə eyni fikirdədir: baş verənlər həm daxili, həm də xarici qüvvələrin hökuməti devirmək naminə “hibrid terror hücumu” idi.
Qarışıq hibrid şəbəkə
Bu barədə faktiki olaraq heç kim bilmir. Lakin ötən ilin dekabrında Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə daha bir çevrilişin qarşısı gizli şəkildə alındı. Qırğızıstanın kəşfiyyat mənbələri “mühəndisliyi” Britaniya və Türkiyə ilə bağlı QHT-lərlə əlaqələndirirlər. Bu, “Geniş mənzərə”nin tamamilə əsas cəhətini təqdim edir: NATO ilə əlaqəli kəşfiyyat və onların aktivləri Mərkəzi Asiya boyu eyni vaxtda “rəngli inqilab” hücumu hazırlamış ola bilər.
2019-cu ilin sonlarında, COVİD-dən əvvəl Orta Asiya səyahətlərim zamanı qərb QHT-lərinin - Hibrid Müharibə cəbhələrinin həm Qırğızıstanda, həm də Qazaxıstanda necə son dərəcə güclü olduğunu görmək mümkün idi. Bununla belə, onlar Mərkəzi Asiya və Qərbi Asiyada yayılan Hibrid Müharibə dumanının Qərb dumanlığında yalnız bir əlaqəsidir. Burada biz CIA və ABŞ “dərin dövləti”nin MI6 və türk kəşfiyyatının müxtəlif istiqamətlərinin kəsişdirdiyini görürük.
Mərkəzi Asiyadakı yüksək səviyyəli kəşfiyyat mənbəsinə görə, prezident Tokayev “vahid mərkəz”dən danışarkən, Almatının cənubundakı biznes mərkəzində olan indiyədək “gizli” ABŞ-Türkiyə-İsrail hərbi-kəşfiyyat “otağı”nı nəzərdə tuturdu. Bu “mərkəzdə” 22 amerikalı, 16 türk və 6 israilli təxribat dəstələrini koordinasiya edirdi: türklər tərəfindən Qərbi Asiyada təlim keçmiş, sonra isə Almatıya gətirilən dəstələr.
Qazax qüvvələri Rusiya/KTMT kəşfiyyatının köməyi ilə xaricdən hərbi təchizatların qəbulu mərkəzinə çevrilməli olan, vandalizmə məruz qalmış Almatı hava limanına nəzarəti bərpa etdikdən sonra əməliyyat biryolluq dağılmağa başladı.
Qərbin Hibrid Müharibəsi KTMT-nin Qazax əməliyyatını bu cür ildırım sürəti ilə dayandırmasından heyrətə gəlməli və heyrətə gəlməli idi. Əsas element ondan ibarətdir ki, Rusiya Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev illər əvvəl “Geniş mənzərə”ni görüb.
Beləliklə, Rusiyanın aerokosmik və aero-nəqliyyat qüvvələrinin, üstəlik nəhəng zəruri dəstək infrastrukturunun niyə praktiki olaraq getməyə hazır olması sirr deyil.
Hələ noyabr ayında Patruşevin lazeri artıq Əfqanıstanda təhlükəsizlik vəziyyətinə yönəlmişdi. Tacik politoloq Pərviz Mullojanov Suriya və İraqdan “siçovul xətti” ilə göndərilən 8000-ə yaxın sələfi-cihadçı aktivinin Əfqanıstanın şimalında cəmləşdiyini vurğulayan çox az adamdan biri idi. Bu, İŞİD-Xorasanın və ya Türkmənistan sərhədləri yaxınlığında yenidən qurulan İŞİD-in əsas hissəsidir. Onların bir qismi lazımi qaydada Qırğızıstana aparılıb. Oradan Bişkekdən sərhədi keçib, Almatıda görünmələri təəccüblü deyildi.
Patruşev və komandasına Kabildən geri çəkildikdən sonra Rusiya ilə Mərkəzi Asiya “stanları” arasındakı 7500 km-lik sərhəd boyunca bu cihadçı ehtiyat ordusunun necə istifadə ediləcəyini anlamaq üçün vaxt lazım olmadı. Bu, digər şeylərlə yanaşı, 2021-ci ilin sonunda Rusiyanın Tacikistandakı 210-cu hərbi bazasında keçirilən rekord sayda hazırlıq təlimini izah edir.
Ceyms Bond türkcə danışır
Qarışıq Qazaxıstan əməliyyatının dağılması mütləq qaydada bir şübhəlidən başlayır: ABŞ “dərin dövləti”. O, 2019-cu ildə RAND korporasiyasının “Rusiyanın genişləndirilməsi” hesabatında öz strategiyasını “oxuyub”. “Geosiyasi tədbirlər”lə bağlı 4-cü fəsildə “Ukraynaya ölümcül yardımın göstərilməsi”, “Belarusda rejim dəyişikliyinin təşviqi” və “Suriya üsyançılarına dəstəyin artırılması” - bütün əsas uğursuzluqlar - “Rusiyanın Mərkəzi Asiyada təsirinin azaldılmasına qədər” hər şey təfərrüatlı qeyd olunub. Bu, əsas konsepsiya idi. İcra üçün MI6-Türk MİT-i əlaqəsi də düşünülüb.
CIA və MI6 ən azı 2005-ci ildən, o zamanlar “Taliban”a yaxın olan Özbəkistan İslam Hərəkatını (ÖİH) Qırğızıstanın cənubunda təxribat törətməyə təşviq etdikdən sonra Mərkəzi Asiyada yaraqlılara sərmayə qoyurlar.
2021-ci ilin may ayına qədər, MI6-nın əməkdaşı Conatan Pauell İdlib yaxınlığında Türkiyə-Suriya sərhəddində bir çox orta asiyalı cihadçıların məskunlaşdığı “Cəbhət ən-Nusra”nın rəhbərliyi ilə görüşəndə tamamilə fərqli bir hekayət yaranmışdı. Razılaşma ondan ibarət idi ki, bu “mötədil üsyançılar” - ABŞ terminologiyası ilə NATO-nun anti-Rusiya gündəliyinə əməl etdikcə, “terrorçu” kimi tanınmalarına son qoyulacaq. Bu, Mərkəzi Asiyanın şaxələnməsi ilə birlikdə Əfqanıstana gedən cihadçıların əsas hazırlıq addımlarından biri idi.
Hücumun genezisi 2020-ci ilin iyununda, 2014-2018-ci illərdə Türkiyədəki keçmiş səfir Riçard Murun MI6-nın rəhbəri təyin edildiyi zaman axtarılmalıdır.
Murun Kim Filbinin oxşarı olmaya bilər, amma o, profilə uyğundur: ifrat rusofob və Qərbi Asiyadan və Qafqazdan Asiya və hətta Volqadakı Rusiya respublikaları ilə birlikdə – Orta Asiyaya qədər türkdilli xalqların pantürk konfederasiyasını təbliğ edən “Böyük Turan” fantaziyasının tərəfdarı.
MI6, Türkmənistan istisna olmaqla, bütün “stanlarda” dərin kök salıb - Rusiya və Çinə qarşı mübarizə aparmaq üçün.
Ərdoğanın özü, xüsusən də 2009-cu ildə Türk Şurasının yaradılmasından sonra sərt Böyük Turan planına sərmayə qoyulub. Ən başlıcası gələn ilin martında Türkdilli Dövlətlərin Konfederasiya Şurasının - Türk Şurasının yeni denominasiyasının -Qazaxıstanda sammiti keçiriləcək. Qazaxıstanın cənubunda yerləşən Türküstan şəhərinin türk dünyasının mənəvi paytaxtı adlandırılacağı gözlənilir. Burada “Türk dünyası” Rusiyanın inteqrasiya edən Böyük Avrasiya Tərəfdaşlığı konsepsiyası və hətta Türkiyəni üzv kimi qəbul etməyən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) ilə cəbhə xəttində toqquşmaya girir.
Ərdoğanın qısamüddətli ambissiyası ilk baxışda yalnız kommersiya xarakterli görünür: Azərbaycan Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən sonra o, Türkiyənin Qazaxıstan və Özbəkistana hərbi texnologiyaları sənaye-hərbi kompleks satışı ilə başa çatdırmaqla Xəzər dənizi vasitəsilə Orta Asiyaya çıxış əldə etmək üçün Bakıdan istifadə etmək istəyir.
Türkiyə şirkətləri artıq daşınmaz əmlaka və infrastruktura böyük sərmayələr qoyurlar. Paralel olaraq, Ankaranın yumşaq gücü həddən artıq güclənir və nəhayət, məsələn, Qazaxıstanda 2023-cü ildən başlayaraq kiril qrafikasından latın əlifbasına keçidi sürətləndirmək üçün böyük təzyiq göstərməyin bəhrələrini toplayır.
Ancaq həm Rusiya, həm də Çin çox yaxşı bilirlər ki, Türkiyə mahiyyətcə Orta Asiyaya daxil olan NATO-nu təmsil edir. Türk dövlətlərinin təşkilatlanması gizli şəkildə Qazaxıstan əməliyyatı “yanacaq etirazları” adlandırılır.
“Troya atı”
Hər rəngli inqilab üçün “Maksimum” “Troya atı” lazımdır. Bu, deyəsən, hazırda həbsdə olan və dövlətə xəyanətdə ittiham edilən DTN-nin (Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin - MTK) keçmiş rəhbəri Kərim Məsimovun roludur.
Çox iddialı olan Məsimov yarıuyğurdur və bu, nəzəri olaraq onun hakimiyyətə əvvəlcədən təyin edilmiş yüksəlişinə mane oldu. Co Bayden və oğlu ilə rahat münasibətindən fərqli olaraq, onun türk kəşfiyyatı ilə əlaqələri hələ tam təfərrüatlı deyil.
Keçmiş Daxili işlər və dövlət təhlükəsizliyi naziri, general-leytenant Feliks Kulov “rəngli inqilab”a daxil olan “çevrilişin” mümkün daxili dinamikasını izah edən maraqlı dolaşıq şəbəkə toxuyub. Kulovun sözlərinə görə, Məsimov və bu yaxınlarda devrilmiş Qazaxıstan Təhlükəsizlik Şurasının sədri Nursultan Nazarbayevin qardaşı oğlu S. Abiş iğtişaşlar zamanı “saqqallılar”ın “gizli” bölmələrinə boyunlarına qədər nəzarət ediblər. MTK bilavasitə ötən həftəyə qədər Təhlükəsizlik Şurasının sədri olmuş Nazarbayevə tabe idi.
Tokayev çevrilişin mexanizmini başa düşəndə həm Məsimovu, həm də S. Abişi vəzifələrindən kənarlaşdırdı. Sonra Nazarbayev Təhlükəsizlik Şurasına ömürlük sədrlikdən “könüllü” istefa verdi. S. Abiş daha sonra “saqqallıları” dayandıracağını, sonra isə istefa verəcəyini vəd etdi.
Bu, birbaşa Nazarbayev-Tokayev toqquşmasına işarə edərdi. Nazarbayevin 29 illik hakimiyyəti dövründə çox qərbləşmiş və Qazaxıstana heç də faydası olmayan çoxvektorlu oyun oynaması məntiqlidir. O, Britaniya qanunlarını qəbul etdi, Ərdoğanla pantürk kartı oynadı və QHT-lərin Atlantikçi gündəmi təbliğ etmək üçün “sunamisinə” icazə verdi.
Tokayev çox ağıllı oyunçudur. O, keçmiş SSRİ-nin xarici xidməti tərəfindən təlim keçib, rus və Çin dillərini mükəmməl bilir, Rusiya və Çin ilə tamamilə uyğundur, yəni BRI, Avrasiya İqtisadi İttifaqı və ŞƏT-in baş planına tam uyğun gəlir.
Tokayev, Putin və Si kimi, bu BRI/EAEU/ŞƏT triadasının son imperiya kabusunu necə təmsil etdiyini və üçlüyün əsas aktoru olan Qazaxıstanda sabitliyin pozulmasının Avrasiya inteqrasiyasına qarşı ölümcül çevriliş olacağını başa düşür.
Nəticə etibarı ilə Qazaxıstan Mərkəzi Asiyanın ÜDM-nin 60 faizini, nəhəng neft/qaz və mineral ehtiyatları, qabaqcıl yüksək texnologiyalı sənayeləri təmsil edir: zəngin mədəni irsə malik dünyəvi, unitar, konstitusiya respublikası.
Tokayevin dərhal KTMT-ni xilas etməyə çağırmağın mahiyyətini başa düşməsi çox çəkmədi: axı Tokayev öz hökumətinə qarşı xaricdən gələn çevrilişlə mübarizə aparırdı. Qazaxıstan müqaviləni hələ 1994-cü ildə imzalayıb.
Putin, digərləri ilə yanaşı, Qazaxıstanın rəsmi təhqiqatının məsələnin mahiyyətinə varmaq hüququna malik olduğunu vurğuladı.
İğtişaşlara kimin və nə dərəcədə sponsorluq etdiyi hələ də bəlli deyil. Motivlər çoxdur: Rusiyayönlülər/Çin hökumətinin təxribatı, Rusiyanın təxribatı, BRI-nin təxribatı, mineral ehtiyatları talama cəhdi, Səud tərzində “İslamlaşma”...
Cenevrədə Rusiya-ABŞ “təhlükəsizlik zəmanətləri”nin başlamasına cəmi bir neçə gün qalmış bu “rəngli inqilab” NATO quruluşunun bir növ əks-ultimatumunu çıxılmaz vəziyyətdə əks etdirdi.
Mərkəzi Asiya, Qərbi Asiya və Qlobal Cənubun böyük əksəriyyəti KTMT qoşunlarının ildırım sürəti ilə Avrasiya reaksiyasının şahidi oldular.
Bu, sonuncu “rəngli inqilab” da ola bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-01-2022 13:54 | Bölmə: Siyasət
2022-ci il Qazaxıstanın Avrasiya inteqrasiyasının əsas mərkəzlərindən birinə qarşı ciddi hücumu ilə başladı. Biz yalnız bunun nə və necə baş verdiyini anlamağa çalışırıq.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “The Cradle” saytı üçün tanınmış jurnalist Pepe Eskobar yazıb.
Müəllif təhlilində qeyd edir:
Bazar ertəsi səhər Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) liderləri Qazaxıstanı müzakirə etmək üçün növbədənkənar sessiya keçirib. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev baş verən hadisələrin səbəbini qısa şəkildə açıqlayıb.
İğtişaşlar “planlaşdırılmamış etirazların arxasında gizlənmişdi”. Məqsəd “hakimiyyəti ələ keçirmək” idi - çevriliş cəhdi. Fəaliyyətlər “vahid mərkəzdən əlaqələndirilirdi”. Və “iğtişaşlarda xarici yaraqlılar iştirak edirdi”.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin daha da irəli getdi: iğtişaşlar zamanı “Maydan texnologiyalarından istifadə edilib”, 2013-cü il etirazlarının NATO-ya dost olmayan hökuməti yerlə yeksan etdiyi Ukrayna Maydanı təcrübəsi.
KTMT sülhməramlı qüvvələrinin Qazaxıstana operativ müdaxiləsini müdafiə edən Putin deyib ki, “vaxt olmadan reaksiya vermək lazım idi”. KTMT “lazım olduğu qədər” ölkədə olacaq, lakin missiya yerinə yetirildikdən sonra “əlbəttə, bütün kontingent ölkədən çıxarılacaq”. Bu həftənin sonunda qüvvələrin çıxacağı gözlənilir.
Amma burada əsas məqam budur: “KTMT ölkələri öz sərhədləri daxilində xaos və “rəngli inqilab”ların həyata keçirilməsinə imkan verməyəcəklərini göstərdilər”.
Putin öz ölkəsində baş verən hadisələrə düzgün terminologiya tətbiq edən ilk şəxs olan Qazaxıstanın dövlət katibi Erlan Karinlə eyni fikirdədir: baş verənlər həm daxili, həm də xarici qüvvələrin hökuməti devirmək naminə “hibrid terror hücumu” idi.
Qarışıq hibrid şəbəkə
Bu barədə faktiki olaraq heç kim bilmir. Lakin ötən ilin dekabrında Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə daha bir çevrilişin qarşısı gizli şəkildə alındı. Qırğızıstanın kəşfiyyat mənbələri “mühəndisliyi” Britaniya və Türkiyə ilə bağlı QHT-lərlə əlaqələndirirlər. Bu, “Geniş mənzərə”nin tamamilə əsas cəhətini təqdim edir: NATO ilə əlaqəli kəşfiyyat və onların aktivləri Mərkəzi Asiya boyu eyni vaxtda “rəngli inqilab” hücumu hazırlamış ola bilər.
2019-cu ilin sonlarında, COVİD-dən əvvəl Orta Asiya səyahətlərim zamanı qərb QHT-lərinin - Hibrid Müharibə cəbhələrinin həm Qırğızıstanda, həm də Qazaxıstanda necə son dərəcə güclü olduğunu görmək mümkün idi. Bununla belə, onlar Mərkəzi Asiya və Qərbi Asiyada yayılan Hibrid Müharibə dumanının Qərb dumanlığında yalnız bir əlaqəsidir. Burada biz CIA və ABŞ “dərin dövləti”nin MI6 və türk kəşfiyyatının müxtəlif istiqamətlərinin kəsişdirdiyini görürük.
Mərkəzi Asiyadakı yüksək səviyyəli kəşfiyyat mənbəsinə görə, prezident Tokayev “vahid mərkəz”dən danışarkən, Almatının cənubundakı biznes mərkəzində olan indiyədək “gizli” ABŞ-Türkiyə-İsrail hərbi-kəşfiyyat “otağı”nı nəzərdə tuturdu. Bu “mərkəzdə” 22 amerikalı, 16 türk və 6 israilli təxribat dəstələrini koordinasiya edirdi: türklər tərəfindən Qərbi Asiyada təlim keçmiş, sonra isə Almatıya gətirilən dəstələr.
Qazax qüvvələri Rusiya/KTMT kəşfiyyatının köməyi ilə xaricdən hərbi təchizatların qəbulu mərkəzinə çevrilməli olan, vandalizmə məruz qalmış Almatı hava limanına nəzarəti bərpa etdikdən sonra əməliyyat biryolluq dağılmağa başladı.
Qərbin Hibrid Müharibəsi KTMT-nin Qazax əməliyyatını bu cür ildırım sürəti ilə dayandırmasından heyrətə gəlməli və heyrətə gəlməli idi. Əsas element ondan ibarətdir ki, Rusiya Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev illər əvvəl “Geniş mənzərə”ni görüb.
Beləliklə, Rusiyanın aerokosmik və aero-nəqliyyat qüvvələrinin, üstəlik nəhəng zəruri dəstək infrastrukturunun niyə praktiki olaraq getməyə hazır olması sirr deyil.
Hələ noyabr ayında Patruşevin lazeri artıq Əfqanıstanda təhlükəsizlik vəziyyətinə yönəlmişdi. Tacik politoloq Pərviz Mullojanov Suriya və İraqdan “siçovul xətti” ilə göndərilən 8000-ə yaxın sələfi-cihadçı aktivinin Əfqanıstanın şimalında cəmləşdiyini vurğulayan çox az adamdan biri idi. Bu, İŞİD-Xorasanın və ya Türkmənistan sərhədləri yaxınlığında yenidən qurulan İŞİD-in əsas hissəsidir. Onların bir qismi lazımi qaydada Qırğızıstana aparılıb. Oradan Bişkekdən sərhədi keçib, Almatıda görünmələri təəccüblü deyildi.
Patruşev və komandasına Kabildən geri çəkildikdən sonra Rusiya ilə Mərkəzi Asiya “stanları” arasındakı 7500 km-lik sərhəd boyunca bu cihadçı ehtiyat ordusunun necə istifadə ediləcəyini anlamaq üçün vaxt lazım olmadı. Bu, digər şeylərlə yanaşı, 2021-ci ilin sonunda Rusiyanın Tacikistandakı 210-cu hərbi bazasında keçirilən rekord sayda hazırlıq təlimini izah edir.
Ceyms Bond türkcə danışır
Qarışıq Qazaxıstan əməliyyatının dağılması mütləq qaydada bir şübhəlidən başlayır: ABŞ “dərin dövləti”. O, 2019-cu ildə RAND korporasiyasının “Rusiyanın genişləndirilməsi” hesabatında öz strategiyasını “oxuyub”. “Geosiyasi tədbirlər”lə bağlı 4-cü fəsildə “Ukraynaya ölümcül yardımın göstərilməsi”, “Belarusda rejim dəyişikliyinin təşviqi” və “Suriya üsyançılarına dəstəyin artırılması” - bütün əsas uğursuzluqlar - “Rusiyanın Mərkəzi Asiyada təsirinin azaldılmasına qədər” hər şey təfərrüatlı qeyd olunub. Bu, əsas konsepsiya idi. İcra üçün MI6-Türk MİT-i əlaqəsi də düşünülüb.
CIA və MI6 ən azı 2005-ci ildən, o zamanlar “Taliban”a yaxın olan Özbəkistan İslam Hərəkatını (ÖİH) Qırğızıstanın cənubunda təxribat törətməyə təşviq etdikdən sonra Mərkəzi Asiyada yaraqlılara sərmayə qoyurlar.
2021-ci ilin may ayına qədər, MI6-nın əməkdaşı Conatan Pauell İdlib yaxınlığında Türkiyə-Suriya sərhəddində bir çox orta asiyalı cihadçıların məskunlaşdığı “Cəbhət ən-Nusra”nın rəhbərliyi ilə görüşəndə tamamilə fərqli bir hekayət yaranmışdı. Razılaşma ondan ibarət idi ki, bu “mötədil üsyançılar” - ABŞ terminologiyası ilə NATO-nun anti-Rusiya gündəliyinə əməl etdikcə, “terrorçu” kimi tanınmalarına son qoyulacaq. Bu, Mərkəzi Asiyanın şaxələnməsi ilə birlikdə Əfqanıstana gedən cihadçıların əsas hazırlıq addımlarından biri idi.
Hücumun genezisi 2020-ci ilin iyununda, 2014-2018-ci illərdə Türkiyədəki keçmiş səfir Riçard Murun MI6-nın rəhbəri təyin edildiyi zaman axtarılmalıdır.
Murun Kim Filbinin oxşarı olmaya bilər, amma o, profilə uyğundur: ifrat rusofob və Qərbi Asiyadan və Qafqazdan Asiya və hətta Volqadakı Rusiya respublikaları ilə birlikdə – Orta Asiyaya qədər türkdilli xalqların pantürk konfederasiyasını təbliğ edən “Böyük Turan” fantaziyasının tərəfdarı.
MI6, Türkmənistan istisna olmaqla, bütün “stanlarda” dərin kök salıb - Rusiya və Çinə qarşı mübarizə aparmaq üçün.
Ərdoğanın özü, xüsusən də 2009-cu ildə Türk Şurasının yaradılmasından sonra sərt Böyük Turan planına sərmayə qoyulub. Ən başlıcası gələn ilin martında Türkdilli Dövlətlərin Konfederasiya Şurasının - Türk Şurasının yeni denominasiyasının -Qazaxıstanda sammiti keçiriləcək. Qazaxıstanın cənubunda yerləşən Türküstan şəhərinin türk dünyasının mənəvi paytaxtı adlandırılacağı gözlənilir. Burada “Türk dünyası” Rusiyanın inteqrasiya edən Böyük Avrasiya Tərəfdaşlığı konsepsiyası və hətta Türkiyəni üzv kimi qəbul etməyən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) ilə cəbhə xəttində toqquşmaya girir.
Ərdoğanın qısamüddətli ambissiyası ilk baxışda yalnız kommersiya xarakterli görünür: Azərbaycan Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən sonra o, Türkiyənin Qazaxıstan və Özbəkistana hərbi texnologiyaları sənaye-hərbi kompleks satışı ilə başa çatdırmaqla Xəzər dənizi vasitəsilə Orta Asiyaya çıxış əldə etmək üçün Bakıdan istifadə etmək istəyir.
Türkiyə şirkətləri artıq daşınmaz əmlaka və infrastruktura böyük sərmayələr qoyurlar. Paralel olaraq, Ankaranın yumşaq gücü həddən artıq güclənir və nəhayət, məsələn, Qazaxıstanda 2023-cü ildən başlayaraq kiril qrafikasından latın əlifbasına keçidi sürətləndirmək üçün böyük təzyiq göstərməyin bəhrələrini toplayır.
Ancaq həm Rusiya, həm də Çin çox yaxşı bilirlər ki, Türkiyə mahiyyətcə Orta Asiyaya daxil olan NATO-nu təmsil edir. Türk dövlətlərinin təşkilatlanması gizli şəkildə Qazaxıstan əməliyyatı “yanacaq etirazları” adlandırılır.
“Troya atı”
Hər rəngli inqilab üçün “Maksimum” “Troya atı” lazımdır. Bu, deyəsən, hazırda həbsdə olan və dövlətə xəyanətdə ittiham edilən DTN-nin (Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin - MTK) keçmiş rəhbəri Kərim Məsimovun roludur.
Çox iddialı olan Məsimov yarıuyğurdur və bu, nəzəri olaraq onun hakimiyyətə əvvəlcədən təyin edilmiş yüksəlişinə mane oldu. Co Bayden və oğlu ilə rahat münasibətindən fərqli olaraq, onun türk kəşfiyyatı ilə əlaqələri hələ tam təfərrüatlı deyil.
Keçmiş Daxili işlər və dövlət təhlükəsizliyi naziri, general-leytenant Feliks Kulov “rəngli inqilab”a daxil olan “çevrilişin” mümkün daxili dinamikasını izah edən maraqlı dolaşıq şəbəkə toxuyub. Kulovun sözlərinə görə, Məsimov və bu yaxınlarda devrilmiş Qazaxıstan Təhlükəsizlik Şurasının sədri Nursultan Nazarbayevin qardaşı oğlu S. Abiş iğtişaşlar zamanı “saqqallılar”ın “gizli” bölmələrinə boyunlarına qədər nəzarət ediblər. MTK bilavasitə ötən həftəyə qədər Təhlükəsizlik Şurasının sədri olmuş Nazarbayevə tabe idi.
Tokayev çevrilişin mexanizmini başa düşəndə həm Məsimovu, həm də S. Abişi vəzifələrindən kənarlaşdırdı. Sonra Nazarbayev Təhlükəsizlik Şurasına ömürlük sədrlikdən “könüllü” istefa verdi. S. Abiş daha sonra “saqqallıları” dayandıracağını, sonra isə istefa verəcəyini vəd etdi.
Bu, birbaşa Nazarbayev-Tokayev toqquşmasına işarə edərdi. Nazarbayevin 29 illik hakimiyyəti dövründə çox qərbləşmiş və Qazaxıstana heç də faydası olmayan çoxvektorlu oyun oynaması məntiqlidir. O, Britaniya qanunlarını qəbul etdi, Ərdoğanla pantürk kartı oynadı və QHT-lərin Atlantikçi gündəmi təbliğ etmək üçün “sunamisinə” icazə verdi.
Tokayev çox ağıllı oyunçudur. O, keçmiş SSRİ-nin xarici xidməti tərəfindən təlim keçib, rus və Çin dillərini mükəmməl bilir, Rusiya və Çin ilə tamamilə uyğundur, yəni BRI, Avrasiya İqtisadi İttifaqı və ŞƏT-in baş planına tam uyğun gəlir.
Tokayev, Putin və Si kimi, bu BRI/EAEU/ŞƏT triadasının son imperiya kabusunu necə təmsil etdiyini və üçlüyün əsas aktoru olan Qazaxıstanda sabitliyin pozulmasının Avrasiya inteqrasiyasına qarşı ölümcül çevriliş olacağını başa düşür.
Nəticə etibarı ilə Qazaxıstan Mərkəzi Asiyanın ÜDM-nin 60 faizini, nəhəng neft/qaz və mineral ehtiyatları, qabaqcıl yüksək texnologiyalı sənayeləri təmsil edir: zəngin mədəni irsə malik dünyəvi, unitar, konstitusiya respublikası.
Tokayevin dərhal KTMT-ni xilas etməyə çağırmağın mahiyyətini başa düşməsi çox çəkmədi: axı Tokayev öz hökumətinə qarşı xaricdən gələn çevrilişlə mübarizə aparırdı. Qazaxıstan müqaviləni hələ 1994-cü ildə imzalayıb.
Putin, digərləri ilə yanaşı, Qazaxıstanın rəsmi təhqiqatının məsələnin mahiyyətinə varmaq hüququna malik olduğunu vurğuladı.
İğtişaşlara kimin və nə dərəcədə sponsorluq etdiyi hələ də bəlli deyil. Motivlər çoxdur: Rusiyayönlülər/Çin hökumətinin təxribatı, Rusiyanın təxribatı, BRI-nin təxribatı, mineral ehtiyatları talama cəhdi, Səud tərzində “İslamlaşma”...
Cenevrədə Rusiya-ABŞ “təhlükəsizlik zəmanətləri”nin başlamasına cəmi bir neçə gün qalmış bu “rəngli inqilab” NATO quruluşunun bir növ əks-ultimatumunu çıxılmaz vəziyyətdə əks etdirdi.
Mərkəzi Asiya, Qərbi Asiya və Qlobal Cənubun böyük əksəriyyəti KTMT qoşunlarının ildırım sürəti ilə Avrasiya reaksiyasının şahidi oldular.
Bu, sonuncu “rəngli inqilab” da ola bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 16:15
Prezident Nyu-Yorkda keçmiş prezidentlə görüşüb
Dünən, 15:46
Qubad İbadoğluya yekun ittiham aktı elan edilib
Dünən, 14:29
Zaxarova: "Moskva Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizamlanması üçün hər şeyi edib"
Dünən, 08:57
Donald Tramp sülh vasitəçisi ola bilər
17-04-2024, 22:49
CHP sədri AŞPA-da Azərbaycana dəstəyini ifadə edib
17-04-2024, 16:40
Milli Şuranın mitinqinə icazə verilməyib
17-04-2024, 16:31
ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri Azərbaycana səfər edəcək
17-04-2024, 16:14
Daha bir prezident COP29-a dəvət olunub
17-04-2024, 09:27
Orban Avropa İttifaqı rəhbərliyini istefaya çağırıb
16-04-2024, 23:14
Ceyhun Bayramov Aİ-nin xüsusi nümayəndəsini qəbul edib
16-04-2024, 17:05
Kreml Makronun ideyasını rədd edib
16-04-2024, 12:37
Etibar Məmmədovun oğluna yeni vəzifə verilib? - Açıqlama
15-04-2024, 20:41
Ceyhun Bayramov Özbəkistan prezidenti ilə görüşüb
15-04-2024, 14:00
Tofiq Yaqublunun daha bir şikayəti təmin olunmayıb
15-04-2024, 11:18
Blinken dörd ölkənin naziri ilə İranın İsrailə zərbəsini müzakirə edib
15-04-2024, 10:28
Ədalət Məhkəməsində Ermənistana qarşı dinləmələr keçiriləcək
15-04-2024, 08:54
Moskva Tel-Əvivi Tehran kimi davranmağa çağırıb
15-04-2024, 00:02
Ceyhun Bayramov Özbəkistana gedib - Yenilənib
12-04-2024, 19:12
Fransa donanması yüksək intensivlikli müharibəyə hazırlaşır
10-04-2024, 18:01
Paşinyan: “Ermənistan-Türkiyə sərhədinin açılması region üçün əlamətdar hadisə olacaq”
9-04-2024, 14:40
Ceyhun Bayramov Sadır Japarov ilə müzakirə aparıb
9-04-2024, 14:14
Ermənilər Kəlbəcəri atəşə tutub
9-04-2024, 10:58
London Ukraynanın qələbəsini mümkünsüz sayır
8-04-2024, 18:13
Hikmət Hacıyev Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri ilə görüşüb
8-04-2024, 14:42
AMİP: "Etibar Məmmədov heç vaxt sədr kimi geri dönməyəcək"
8-04-2024, 13:30
Köçəryan: “Ermənistan daxilində də sülh prosesinə mane olanlar var”
8-04-2024, 09:10
Ağ ev “Makron planı”na yox deyib
6-04-2024, 15:54
Ermənistan məsuliyyətdən yayınmağa çalışır
6-04-2024, 11:51
Tofiq Yaqublunun həbs müddəti uzadılıb
6-04-2024, 09:25
İsrailə qarşı sanksiyalar gündəmə gətirilir
6-04-2024, 00:19
Qaqauziya Moldovadan ayrılmaq tələbini irəli sürəcək
5-04-2024, 19:27
Nazirlikdə 143 milyonluq fırıldaq... - Məhkəmə prosesi davam edir
5-04-2024, 16:59
Məhkəmə Tofiq Yaqublunu həbsdə saxlayıb
5-04-2024, 14:04
Türkiyə Adi Silahlı Qüvvələr Sazişindən çıxıb
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
