19:18 / 18-07-2025
Ali Məhkəmə “Meydan” TV ilə bağlı qərarı qüvvədə saxlayıb
19:10 / 18-07-2025
Ukraynada daha bir azərbaycanlı hərbçi həlak olub
18:00 / 18-07-2025
Oleq Bakinski: "Mənə bəraət verin"
17:55 / 18-07-2025
Ramiz Məmmədov "Şamaxı"dan ayrılıb
17:51 / 18-07-2025
Alimlər yeni planet kəşf ediblər
17:42 / 18-07-2025
Bakı və rayonlarda ağaclar qanunsuz kəsilib
17:21 / 18-07-2025
İyulun 23-dək isti hava davam edəcək
17:17 / 18-07-2025
"Qarabağ" hücumçu ilə vidalaşıb
17:08 / 18-07-2025
Britaniya Rusiyaya qarşı sanksiyaları genişləndirib
16:48 / 18-07-2025
Prezident Xocalıda sakinlərlə görüşüb - Maraqlı dialoq
16:40 / 18-07-2025
Professor: Rusiya və İran Azərbaycanla Ermənistanın sülh sazişi bağlamasını istəmirlər
16:20 / 18-07-2025
XİN: "Azərbaycan Suriyada baş verən prosesləri yaxından izləyir"
16:14 / 18-07-2025
Maştağada xüsusi əməliyyat: istixanada 881 kq narkotik vasitə aşkarlanıb
16:10 / 18-07-2025
Azad İsazadə: Yaxın Şərqin təhlükəsizliyini yalnız iki qüvvə təmin edə bilər
16:10 / 18-07-2025
Həbsdəki oğluna narkotik gətirən ata tutulub
16:06 / 18-07-2025
“Xəzər TV”-yə xəbərdarlıq edilib
15:57 / 18-07-2025
Premyer Liqa: 2025/2026 mövsümünün püşkatması olub
15:38 / 18-07-2025
Ermənistanın rəhbər şəxsləri terrorçuların hədəfindədir
15:34 / 18-07-2025
Səbailin bir hissəsində işıq olmayacaq
15:23 / 18-07-2025
“AzSığorta” ASC-yə icrası məcburi sərəncam verilib
14:49 / 18-07-2025
Vaxtilə Ermənistanda işgəncələrə məruz qalmış şəxs məhkəmədə ifadə verib
14:35 / 18-07-2025
Prezident Xocalı kərpic zavodunun açılışını edib - Fotolar
13:41 / 18-07-2025
Bakı-Naxçıvan-Bakı avtobus reysləri bərpa olunur
13:33 / 18-07-2025
Əcnəbilərin çimərliyə getməsinə qadağa qoyulub
13:21 / 18-07-2025
İlham Əliyev tarixi məscid binasının bərpadan sonra açılışında iştirak edib - Fotolar
13:18 / 18-07-2025
Dron hücumları dünya bazarında nefti bahalaşdırır
13:07 / 18-07-2025
ABŞ öz vətəndaşlarını Suriyanı tərk etməyə çağırır
12:58 / 18-07-2025
81 cinayətkar xüsusi reyslə Əfqanıstana uçur
12:51 / 18-07-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
14:26 / 14-07-2025

14:30 / 14-07-2025

11:18 / 14-07-2025

07:40 / 16-07-2025

09:15 / 14-07-2025

10:54 / 16-07-2025

17:53 / 14-07-2025

14:56 / 16-07-2025

11:19 / 17-07-2025

12:18 / 16-07-2025

11:57 / 16-07-2025

10:50 / 14-07-2025

Böyük Turan planına qoyulan sərmayə və kəşfiyyat savaşları - Təhlil
Tarix: 24-01-2022 13:54 | Bölmə: Siyasət

2022-ci il Qazaxıstanın Avrasiya inteqrasiyasının əsas mərkəzlərindən birinə qarşı ciddi hücumu ilə başladı. Biz yalnız bunun nə və necə baş verdiyini anlamağa çalışırıq.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “The Cradle” saytı üçün tanınmış jurnalist Pepe Eskobar yazıb.
Müəllif təhlilində qeyd edir:
Bazar ertəsi səhər Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) liderləri Qazaxıstanı müzakirə etmək üçün növbədənkənar sessiya keçirib. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev baş verən hadisələrin səbəbini qısa şəkildə açıqlayıb.
İğtişaşlar “planlaşdırılmamış etirazların arxasında gizlənmişdi”. Məqsəd “hakimiyyəti ələ keçirmək” idi - çevriliş cəhdi. Fəaliyyətlər “vahid mərkəzdən əlaqələndirilirdi”. Və “iğtişaşlarda xarici yaraqlılar iştirak edirdi”.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin daha da irəli getdi: iğtişaşlar zamanı “Maydan texnologiyalarından istifadə edilib”, 2013-cü il etirazlarının NATO-ya dost olmayan hökuməti yerlə yeksan etdiyi Ukrayna Maydanı təcrübəsi.
KTMT sülhməramlı qüvvələrinin Qazaxıstana operativ müdaxiləsini müdafiə edən Putin deyib ki, “vaxt olmadan reaksiya vermək lazım idi”. KTMT “lazım olduğu qədər” ölkədə olacaq, lakin missiya yerinə yetirildikdən sonra “əlbəttə, bütün kontingent ölkədən çıxarılacaq”. Bu həftənin sonunda qüvvələrin çıxacağı gözlənilir.
Amma burada əsas məqam budur: “KTMT ölkələri öz sərhədləri daxilində xaos və “rəngli inqilab”ların həyata keçirilməsinə imkan verməyəcəklərini göstərdilər”.
Putin öz ölkəsində baş verən hadisələrə düzgün terminologiya tətbiq edən ilk şəxs olan Qazaxıstanın dövlət katibi Erlan Karinlə eyni fikirdədir: baş verənlər həm daxili, həm də xarici qüvvələrin hökuməti devirmək naminə “hibrid terror hücumu” idi.
Qarışıq hibrid şəbəkə
Bu barədə faktiki olaraq heç kim bilmir. Lakin ötən ilin dekabrında Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə daha bir çevrilişin qarşısı gizli şəkildə alındı. Qırğızıstanın kəşfiyyat mənbələri “mühəndisliyi” Britaniya və Türkiyə ilə bağlı QHT-lərlə əlaqələndirirlər. Bu, “Geniş mənzərə”nin tamamilə əsas cəhətini təqdim edir: NATO ilə əlaqəli kəşfiyyat və onların aktivləri Mərkəzi Asiya boyu eyni vaxtda “rəngli inqilab” hücumu hazırlamış ola bilər.
2019-cu ilin sonlarında, COVİD-dən əvvəl Orta Asiya səyahətlərim zamanı qərb QHT-lərinin - Hibrid Müharibə cəbhələrinin həm Qırğızıstanda, həm də Qazaxıstanda necə son dərəcə güclü olduğunu görmək mümkün idi. Bununla belə, onlar Mərkəzi Asiya və Qərbi Asiyada yayılan Hibrid Müharibə dumanının Qərb dumanlığında yalnız bir əlaqəsidir. Burada biz CIA və ABŞ “dərin dövləti”nin MI6 və türk kəşfiyyatının müxtəlif istiqamətlərinin kəsişdirdiyini görürük.
Mərkəzi Asiyadakı yüksək səviyyəli kəşfiyyat mənbəsinə görə, prezident Tokayev “vahid mərkəz”dən danışarkən, Almatının cənubundakı biznes mərkəzində olan indiyədək “gizli” ABŞ-Türkiyə-İsrail hərbi-kəşfiyyat “otağı”nı nəzərdə tuturdu. Bu “mərkəzdə” 22 amerikalı, 16 türk və 6 israilli təxribat dəstələrini koordinasiya edirdi: türklər tərəfindən Qərbi Asiyada təlim keçmiş, sonra isə Almatıya gətirilən dəstələr.
Qazax qüvvələri Rusiya/KTMT kəşfiyyatının köməyi ilə xaricdən hərbi təchizatların qəbulu mərkəzinə çevrilməli olan, vandalizmə məruz qalmış Almatı hava limanına nəzarəti bərpa etdikdən sonra əməliyyat biryolluq dağılmağa başladı.
Qərbin Hibrid Müharibəsi KTMT-nin Qazax əməliyyatını bu cür ildırım sürəti ilə dayandırmasından heyrətə gəlməli və heyrətə gəlməli idi. Əsas element ondan ibarətdir ki, Rusiya Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev illər əvvəl “Geniş mənzərə”ni görüb.
Beləliklə, Rusiyanın aerokosmik və aero-nəqliyyat qüvvələrinin, üstəlik nəhəng zəruri dəstək infrastrukturunun niyə praktiki olaraq getməyə hazır olması sirr deyil.
Hələ noyabr ayında Patruşevin lazeri artıq Əfqanıstanda təhlükəsizlik vəziyyətinə yönəlmişdi. Tacik politoloq Pərviz Mullojanov Suriya və İraqdan “siçovul xətti” ilə göndərilən 8000-ə yaxın sələfi-cihadçı aktivinin Əfqanıstanın şimalında cəmləşdiyini vurğulayan çox az adamdan biri idi. Bu, İŞİD-Xorasanın və ya Türkmənistan sərhədləri yaxınlığında yenidən qurulan İŞİD-in əsas hissəsidir. Onların bir qismi lazımi qaydada Qırğızıstana aparılıb. Oradan Bişkekdən sərhədi keçib, Almatıda görünmələri təəccüblü deyildi.
Patruşev və komandasına Kabildən geri çəkildikdən sonra Rusiya ilə Mərkəzi Asiya “stanları” arasındakı 7500 km-lik sərhəd boyunca bu cihadçı ehtiyat ordusunun necə istifadə ediləcəyini anlamaq üçün vaxt lazım olmadı. Bu, digər şeylərlə yanaşı, 2021-ci ilin sonunda Rusiyanın Tacikistandakı 210-cu hərbi bazasında keçirilən rekord sayda hazırlıq təlimini izah edir.
Ceyms Bond türkcə danışır
Qarışıq Qazaxıstan əməliyyatının dağılması mütləq qaydada bir şübhəlidən başlayır: ABŞ “dərin dövləti”. O, 2019-cu ildə RAND korporasiyasının “Rusiyanın genişləndirilməsi” hesabatında öz strategiyasını “oxuyub”. “Geosiyasi tədbirlər”lə bağlı 4-cü fəsildə “Ukraynaya ölümcül yardımın göstərilməsi”, “Belarusda rejim dəyişikliyinin təşviqi” və “Suriya üsyançılarına dəstəyin artırılması” - bütün əsas uğursuzluqlar - “Rusiyanın Mərkəzi Asiyada təsirinin azaldılmasına qədər” hər şey təfərrüatlı qeyd olunub. Bu, əsas konsepsiya idi. İcra üçün MI6-Türk MİT-i əlaqəsi də düşünülüb.
CIA və MI6 ən azı 2005-ci ildən, o zamanlar “Taliban”a yaxın olan Özbəkistan İslam Hərəkatını (ÖİH) Qırğızıstanın cənubunda təxribat törətməyə təşviq etdikdən sonra Mərkəzi Asiyada yaraqlılara sərmayə qoyurlar.
2021-ci ilin may ayına qədər, MI6-nın əməkdaşı Conatan Pauell İdlib yaxınlığında Türkiyə-Suriya sərhəddində bir çox orta asiyalı cihadçıların məskunlaşdığı “Cəbhət ən-Nusra”nın rəhbərliyi ilə görüşəndə tamamilə fərqli bir hekayət yaranmışdı. Razılaşma ondan ibarət idi ki, bu “mötədil üsyançılar” - ABŞ terminologiyası ilə NATO-nun anti-Rusiya gündəliyinə əməl etdikcə, “terrorçu” kimi tanınmalarına son qoyulacaq. Bu, Mərkəzi Asiyanın şaxələnməsi ilə birlikdə Əfqanıstana gedən cihadçıların əsas hazırlıq addımlarından biri idi.
Hücumun genezisi 2020-ci ilin iyununda, 2014-2018-ci illərdə Türkiyədəki keçmiş səfir Riçard Murun MI6-nın rəhbəri təyin edildiyi zaman axtarılmalıdır.
Murun Kim Filbinin oxşarı olmaya bilər, amma o, profilə uyğundur: ifrat rusofob və Qərbi Asiyadan və Qafqazdan Asiya və hətta Volqadakı Rusiya respublikaları ilə birlikdə – Orta Asiyaya qədər türkdilli xalqların pantürk konfederasiyasını təbliğ edən “Böyük Turan” fantaziyasının tərəfdarı.
MI6, Türkmənistan istisna olmaqla, bütün “stanlarda” dərin kök salıb - Rusiya və Çinə qarşı mübarizə aparmaq üçün.
Ərdoğanın özü, xüsusən də 2009-cu ildə Türk Şurasının yaradılmasından sonra sərt Böyük Turan planına sərmayə qoyulub. Ən başlıcası gələn ilin martında Türkdilli Dövlətlərin Konfederasiya Şurasının - Türk Şurasının yeni denominasiyasının -Qazaxıstanda sammiti keçiriləcək. Qazaxıstanın cənubunda yerləşən Türküstan şəhərinin türk dünyasının mənəvi paytaxtı adlandırılacağı gözlənilir. Burada “Türk dünyası” Rusiyanın inteqrasiya edən Böyük Avrasiya Tərəfdaşlığı konsepsiyası və hətta Türkiyəni üzv kimi qəbul etməyən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) ilə cəbhə xəttində toqquşmaya girir.
Ərdoğanın qısamüddətli ambissiyası ilk baxışda yalnız kommersiya xarakterli görünür: Azərbaycan Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən sonra o, Türkiyənin Qazaxıstan və Özbəkistana hərbi texnologiyaları sənaye-hərbi kompleks satışı ilə başa çatdırmaqla Xəzər dənizi vasitəsilə Orta Asiyaya çıxış əldə etmək üçün Bakıdan istifadə etmək istəyir.
Türkiyə şirkətləri artıq daşınmaz əmlaka və infrastruktura böyük sərmayələr qoyurlar. Paralel olaraq, Ankaranın yumşaq gücü həddən artıq güclənir və nəhayət, məsələn, Qazaxıstanda 2023-cü ildən başlayaraq kiril qrafikasından latın əlifbasına keçidi sürətləndirmək üçün böyük təzyiq göstərməyin bəhrələrini toplayır.
Ancaq həm Rusiya, həm də Çin çox yaxşı bilirlər ki, Türkiyə mahiyyətcə Orta Asiyaya daxil olan NATO-nu təmsil edir. Türk dövlətlərinin təşkilatlanması gizli şəkildə Qazaxıstan əməliyyatı “yanacaq etirazları” adlandırılır.
“Troya atı”
Hər rəngli inqilab üçün “Maksimum” “Troya atı” lazımdır. Bu, deyəsən, hazırda həbsdə olan və dövlətə xəyanətdə ittiham edilən DTN-nin (Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin - MTK) keçmiş rəhbəri Kərim Məsimovun roludur.
Çox iddialı olan Məsimov yarıuyğurdur və bu, nəzəri olaraq onun hakimiyyətə əvvəlcədən təyin edilmiş yüksəlişinə mane oldu. Co Bayden və oğlu ilə rahat münasibətindən fərqli olaraq, onun türk kəşfiyyatı ilə əlaqələri hələ tam təfərrüatlı deyil.
Keçmiş Daxili işlər və dövlət təhlükəsizliyi naziri, general-leytenant Feliks Kulov “rəngli inqilab”a daxil olan “çevrilişin” mümkün daxili dinamikasını izah edən maraqlı dolaşıq şəbəkə toxuyub. Kulovun sözlərinə görə, Məsimov və bu yaxınlarda devrilmiş Qazaxıstan Təhlükəsizlik Şurasının sədri Nursultan Nazarbayevin qardaşı oğlu S. Abiş iğtişaşlar zamanı “saqqallılar”ın “gizli” bölmələrinə boyunlarına qədər nəzarət ediblər. MTK bilavasitə ötən həftəyə qədər Təhlükəsizlik Şurasının sədri olmuş Nazarbayevə tabe idi.
Tokayev çevrilişin mexanizmini başa düşəndə həm Məsimovu, həm də S. Abişi vəzifələrindən kənarlaşdırdı. Sonra Nazarbayev Təhlükəsizlik Şurasına ömürlük sədrlikdən “könüllü” istefa verdi. S. Abiş daha sonra “saqqallıları” dayandıracağını, sonra isə istefa verəcəyini vəd etdi.
Bu, birbaşa Nazarbayev-Tokayev toqquşmasına işarə edərdi. Nazarbayevin 29 illik hakimiyyəti dövründə çox qərbləşmiş və Qazaxıstana heç də faydası olmayan çoxvektorlu oyun oynaması məntiqlidir. O, Britaniya qanunlarını qəbul etdi, Ərdoğanla pantürk kartı oynadı və QHT-lərin Atlantikçi gündəmi təbliğ etmək üçün “sunamisinə” icazə verdi.
Tokayev çox ağıllı oyunçudur. O, keçmiş SSRİ-nin xarici xidməti tərəfindən təlim keçib, rus və Çin dillərini mükəmməl bilir, Rusiya və Çin ilə tamamilə uyğundur, yəni BRI, Avrasiya İqtisadi İttifaqı və ŞƏT-in baş planına tam uyğun gəlir.
Tokayev, Putin və Si kimi, bu BRI/EAEU/ŞƏT triadasının son imperiya kabusunu necə təmsil etdiyini və üçlüyün əsas aktoru olan Qazaxıstanda sabitliyin pozulmasının Avrasiya inteqrasiyasına qarşı ölümcül çevriliş olacağını başa düşür.
Nəticə etibarı ilə Qazaxıstan Mərkəzi Asiyanın ÜDM-nin 60 faizini, nəhəng neft/qaz və mineral ehtiyatları, qabaqcıl yüksək texnologiyalı sənayeləri təmsil edir: zəngin mədəni irsə malik dünyəvi, unitar, konstitusiya respublikası.
Tokayevin dərhal KTMT-ni xilas etməyə çağırmağın mahiyyətini başa düşməsi çox çəkmədi: axı Tokayev öz hökumətinə qarşı xaricdən gələn çevrilişlə mübarizə aparırdı. Qazaxıstan müqaviləni hələ 1994-cü ildə imzalayıb.
Putin, digərləri ilə yanaşı, Qazaxıstanın rəsmi təhqiqatının məsələnin mahiyyətinə varmaq hüququna malik olduğunu vurğuladı.
İğtişaşlara kimin və nə dərəcədə sponsorluq etdiyi hələ də bəlli deyil. Motivlər çoxdur: Rusiyayönlülər/Çin hökumətinin təxribatı, Rusiyanın təxribatı, BRI-nin təxribatı, mineral ehtiyatları talama cəhdi, Səud tərzində “İslamlaşma”...
Cenevrədə Rusiya-ABŞ “təhlükəsizlik zəmanətləri”nin başlamasına cəmi bir neçə gün qalmış bu “rəngli inqilab” NATO quruluşunun bir növ əks-ultimatumunu çıxılmaz vəziyyətdə əks etdirdi.
Mərkəzi Asiya, Qərbi Asiya və Qlobal Cənubun böyük əksəriyyəti KTMT qoşunlarının ildırım sürəti ilə Avrasiya reaksiyasının şahidi oldular.
Bu, sonuncu “rəngli inqilab” da ola bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-01-2022 13:54 | Bölmə: Siyasət

2022-ci il Qazaxıstanın Avrasiya inteqrasiyasının əsas mərkəzlərindən birinə qarşı ciddi hücumu ilə başladı. Biz yalnız bunun nə və necə baş verdiyini anlamağa çalışırıq.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “The Cradle” saytı üçün tanınmış jurnalist Pepe Eskobar yazıb.
Müəllif təhlilində qeyd edir:
Bazar ertəsi səhər Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) liderləri Qazaxıstanı müzakirə etmək üçün növbədənkənar sessiya keçirib. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev baş verən hadisələrin səbəbini qısa şəkildə açıqlayıb.
İğtişaşlar “planlaşdırılmamış etirazların arxasında gizlənmişdi”. Məqsəd “hakimiyyəti ələ keçirmək” idi - çevriliş cəhdi. Fəaliyyətlər “vahid mərkəzdən əlaqələndirilirdi”. Və “iğtişaşlarda xarici yaraqlılar iştirak edirdi”.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin daha da irəli getdi: iğtişaşlar zamanı “Maydan texnologiyalarından istifadə edilib”, 2013-cü il etirazlarının NATO-ya dost olmayan hökuməti yerlə yeksan etdiyi Ukrayna Maydanı təcrübəsi.
KTMT sülhməramlı qüvvələrinin Qazaxıstana operativ müdaxiləsini müdafiə edən Putin deyib ki, “vaxt olmadan reaksiya vermək lazım idi”. KTMT “lazım olduğu qədər” ölkədə olacaq, lakin missiya yerinə yetirildikdən sonra “əlbəttə, bütün kontingent ölkədən çıxarılacaq”. Bu həftənin sonunda qüvvələrin çıxacağı gözlənilir.
Amma burada əsas məqam budur: “KTMT ölkələri öz sərhədləri daxilində xaos və “rəngli inqilab”ların həyata keçirilməsinə imkan verməyəcəklərini göstərdilər”.
Putin öz ölkəsində baş verən hadisələrə düzgün terminologiya tətbiq edən ilk şəxs olan Qazaxıstanın dövlət katibi Erlan Karinlə eyni fikirdədir: baş verənlər həm daxili, həm də xarici qüvvələrin hökuməti devirmək naminə “hibrid terror hücumu” idi.
Qarışıq hibrid şəbəkə
Bu barədə faktiki olaraq heç kim bilmir. Lakin ötən ilin dekabrında Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə daha bir çevrilişin qarşısı gizli şəkildə alındı. Qırğızıstanın kəşfiyyat mənbələri “mühəndisliyi” Britaniya və Türkiyə ilə bağlı QHT-lərlə əlaqələndirirlər. Bu, “Geniş mənzərə”nin tamamilə əsas cəhətini təqdim edir: NATO ilə əlaqəli kəşfiyyat və onların aktivləri Mərkəzi Asiya boyu eyni vaxtda “rəngli inqilab” hücumu hazırlamış ola bilər.
2019-cu ilin sonlarında, COVİD-dən əvvəl Orta Asiya səyahətlərim zamanı qərb QHT-lərinin - Hibrid Müharibə cəbhələrinin həm Qırğızıstanda, həm də Qazaxıstanda necə son dərəcə güclü olduğunu görmək mümkün idi. Bununla belə, onlar Mərkəzi Asiya və Qərbi Asiyada yayılan Hibrid Müharibə dumanının Qərb dumanlığında yalnız bir əlaqəsidir. Burada biz CIA və ABŞ “dərin dövləti”nin MI6 və türk kəşfiyyatının müxtəlif istiqamətlərinin kəsişdirdiyini görürük.
Mərkəzi Asiyadakı yüksək səviyyəli kəşfiyyat mənbəsinə görə, prezident Tokayev “vahid mərkəz”dən danışarkən, Almatının cənubundakı biznes mərkəzində olan indiyədək “gizli” ABŞ-Türkiyə-İsrail hərbi-kəşfiyyat “otağı”nı nəzərdə tuturdu. Bu “mərkəzdə” 22 amerikalı, 16 türk və 6 israilli təxribat dəstələrini koordinasiya edirdi: türklər tərəfindən Qərbi Asiyada təlim keçmiş, sonra isə Almatıya gətirilən dəstələr.
Qazax qüvvələri Rusiya/KTMT kəşfiyyatının köməyi ilə xaricdən hərbi təchizatların qəbulu mərkəzinə çevrilməli olan, vandalizmə məruz qalmış Almatı hava limanına nəzarəti bərpa etdikdən sonra əməliyyat biryolluq dağılmağa başladı.
Qərbin Hibrid Müharibəsi KTMT-nin Qazax əməliyyatını bu cür ildırım sürəti ilə dayandırmasından heyrətə gəlməli və heyrətə gəlməli idi. Əsas element ondan ibarətdir ki, Rusiya Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev illər əvvəl “Geniş mənzərə”ni görüb.
Beləliklə, Rusiyanın aerokosmik və aero-nəqliyyat qüvvələrinin, üstəlik nəhəng zəruri dəstək infrastrukturunun niyə praktiki olaraq getməyə hazır olması sirr deyil.
Hələ noyabr ayında Patruşevin lazeri artıq Əfqanıstanda təhlükəsizlik vəziyyətinə yönəlmişdi. Tacik politoloq Pərviz Mullojanov Suriya və İraqdan “siçovul xətti” ilə göndərilən 8000-ə yaxın sələfi-cihadçı aktivinin Əfqanıstanın şimalında cəmləşdiyini vurğulayan çox az adamdan biri idi. Bu, İŞİD-Xorasanın və ya Türkmənistan sərhədləri yaxınlığında yenidən qurulan İŞİD-in əsas hissəsidir. Onların bir qismi lazımi qaydada Qırğızıstana aparılıb. Oradan Bişkekdən sərhədi keçib, Almatıda görünmələri təəccüblü deyildi.
Patruşev və komandasına Kabildən geri çəkildikdən sonra Rusiya ilə Mərkəzi Asiya “stanları” arasındakı 7500 km-lik sərhəd boyunca bu cihadçı ehtiyat ordusunun necə istifadə ediləcəyini anlamaq üçün vaxt lazım olmadı. Bu, digər şeylərlə yanaşı, 2021-ci ilin sonunda Rusiyanın Tacikistandakı 210-cu hərbi bazasında keçirilən rekord sayda hazırlıq təlimini izah edir.
Ceyms Bond türkcə danışır
Qarışıq Qazaxıstan əməliyyatının dağılması mütləq qaydada bir şübhəlidən başlayır: ABŞ “dərin dövləti”. O, 2019-cu ildə RAND korporasiyasının “Rusiyanın genişləndirilməsi” hesabatında öz strategiyasını “oxuyub”. “Geosiyasi tədbirlər”lə bağlı 4-cü fəsildə “Ukraynaya ölümcül yardımın göstərilməsi”, “Belarusda rejim dəyişikliyinin təşviqi” və “Suriya üsyançılarına dəstəyin artırılması” - bütün əsas uğursuzluqlar - “Rusiyanın Mərkəzi Asiyada təsirinin azaldılmasına qədər” hər şey təfərrüatlı qeyd olunub. Bu, əsas konsepsiya idi. İcra üçün MI6-Türk MİT-i əlaqəsi də düşünülüb.
CIA və MI6 ən azı 2005-ci ildən, o zamanlar “Taliban”a yaxın olan Özbəkistan İslam Hərəkatını (ÖİH) Qırğızıstanın cənubunda təxribat törətməyə təşviq etdikdən sonra Mərkəzi Asiyada yaraqlılara sərmayə qoyurlar.
2021-ci ilin may ayına qədər, MI6-nın əməkdaşı Conatan Pauell İdlib yaxınlığında Türkiyə-Suriya sərhəddində bir çox orta asiyalı cihadçıların məskunlaşdığı “Cəbhət ən-Nusra”nın rəhbərliyi ilə görüşəndə tamamilə fərqli bir hekayət yaranmışdı. Razılaşma ondan ibarət idi ki, bu “mötədil üsyançılar” - ABŞ terminologiyası ilə NATO-nun anti-Rusiya gündəliyinə əməl etdikcə, “terrorçu” kimi tanınmalarına son qoyulacaq. Bu, Mərkəzi Asiyanın şaxələnməsi ilə birlikdə Əfqanıstana gedən cihadçıların əsas hazırlıq addımlarından biri idi.
Hücumun genezisi 2020-ci ilin iyununda, 2014-2018-ci illərdə Türkiyədəki keçmiş səfir Riçard Murun MI6-nın rəhbəri təyin edildiyi zaman axtarılmalıdır.
Murun Kim Filbinin oxşarı olmaya bilər, amma o, profilə uyğundur: ifrat rusofob və Qərbi Asiyadan və Qafqazdan Asiya və hətta Volqadakı Rusiya respublikaları ilə birlikdə – Orta Asiyaya qədər türkdilli xalqların pantürk konfederasiyasını təbliğ edən “Böyük Turan” fantaziyasının tərəfdarı.
MI6, Türkmənistan istisna olmaqla, bütün “stanlarda” dərin kök salıb - Rusiya və Çinə qarşı mübarizə aparmaq üçün.
Ərdoğanın özü, xüsusən də 2009-cu ildə Türk Şurasının yaradılmasından sonra sərt Böyük Turan planına sərmayə qoyulub. Ən başlıcası gələn ilin martında Türkdilli Dövlətlərin Konfederasiya Şurasının - Türk Şurasının yeni denominasiyasının -Qazaxıstanda sammiti keçiriləcək. Qazaxıstanın cənubunda yerləşən Türküstan şəhərinin türk dünyasının mənəvi paytaxtı adlandırılacağı gözlənilir. Burada “Türk dünyası” Rusiyanın inteqrasiya edən Böyük Avrasiya Tərəfdaşlığı konsepsiyası və hətta Türkiyəni üzv kimi qəbul etməyən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) ilə cəbhə xəttində toqquşmaya girir.
Ərdoğanın qısamüddətli ambissiyası ilk baxışda yalnız kommersiya xarakterli görünür: Azərbaycan Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən sonra o, Türkiyənin Qazaxıstan və Özbəkistana hərbi texnologiyaları sənaye-hərbi kompleks satışı ilə başa çatdırmaqla Xəzər dənizi vasitəsilə Orta Asiyaya çıxış əldə etmək üçün Bakıdan istifadə etmək istəyir.
Türkiyə şirkətləri artıq daşınmaz əmlaka və infrastruktura böyük sərmayələr qoyurlar. Paralel olaraq, Ankaranın yumşaq gücü həddən artıq güclənir və nəhayət, məsələn, Qazaxıstanda 2023-cü ildən başlayaraq kiril qrafikasından latın əlifbasına keçidi sürətləndirmək üçün böyük təzyiq göstərməyin bəhrələrini toplayır.
Ancaq həm Rusiya, həm də Çin çox yaxşı bilirlər ki, Türkiyə mahiyyətcə Orta Asiyaya daxil olan NATO-nu təmsil edir. Türk dövlətlərinin təşkilatlanması gizli şəkildə Qazaxıstan əməliyyatı “yanacaq etirazları” adlandırılır.
“Troya atı”
Hər rəngli inqilab üçün “Maksimum” “Troya atı” lazımdır. Bu, deyəsən, hazırda həbsdə olan və dövlətə xəyanətdə ittiham edilən DTN-nin (Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin - MTK) keçmiş rəhbəri Kərim Məsimovun roludur.
Çox iddialı olan Məsimov yarıuyğurdur və bu, nəzəri olaraq onun hakimiyyətə əvvəlcədən təyin edilmiş yüksəlişinə mane oldu. Co Bayden və oğlu ilə rahat münasibətindən fərqli olaraq, onun türk kəşfiyyatı ilə əlaqələri hələ tam təfərrüatlı deyil.
Keçmiş Daxili işlər və dövlət təhlükəsizliyi naziri, general-leytenant Feliks Kulov “rəngli inqilab”a daxil olan “çevrilişin” mümkün daxili dinamikasını izah edən maraqlı dolaşıq şəbəkə toxuyub. Kulovun sözlərinə görə, Məsimov və bu yaxınlarda devrilmiş Qazaxıstan Təhlükəsizlik Şurasının sədri Nursultan Nazarbayevin qardaşı oğlu S. Abiş iğtişaşlar zamanı “saqqallılar”ın “gizli” bölmələrinə boyunlarına qədər nəzarət ediblər. MTK bilavasitə ötən həftəyə qədər Təhlükəsizlik Şurasının sədri olmuş Nazarbayevə tabe idi.
Tokayev çevrilişin mexanizmini başa düşəndə həm Məsimovu, həm də S. Abişi vəzifələrindən kənarlaşdırdı. Sonra Nazarbayev Təhlükəsizlik Şurasına ömürlük sədrlikdən “könüllü” istefa verdi. S. Abiş daha sonra “saqqallıları” dayandıracağını, sonra isə istefa verəcəyini vəd etdi.
Bu, birbaşa Nazarbayev-Tokayev toqquşmasına işarə edərdi. Nazarbayevin 29 illik hakimiyyəti dövründə çox qərbləşmiş və Qazaxıstana heç də faydası olmayan çoxvektorlu oyun oynaması məntiqlidir. O, Britaniya qanunlarını qəbul etdi, Ərdoğanla pantürk kartı oynadı və QHT-lərin Atlantikçi gündəmi təbliğ etmək üçün “sunamisinə” icazə verdi.
Tokayev çox ağıllı oyunçudur. O, keçmiş SSRİ-nin xarici xidməti tərəfindən təlim keçib, rus və Çin dillərini mükəmməl bilir, Rusiya və Çin ilə tamamilə uyğundur, yəni BRI, Avrasiya İqtisadi İttifaqı və ŞƏT-in baş planına tam uyğun gəlir.
Tokayev, Putin və Si kimi, bu BRI/EAEU/ŞƏT triadasının son imperiya kabusunu necə təmsil etdiyini və üçlüyün əsas aktoru olan Qazaxıstanda sabitliyin pozulmasının Avrasiya inteqrasiyasına qarşı ölümcül çevriliş olacağını başa düşür.
Nəticə etibarı ilə Qazaxıstan Mərkəzi Asiyanın ÜDM-nin 60 faizini, nəhəng neft/qaz və mineral ehtiyatları, qabaqcıl yüksək texnologiyalı sənayeləri təmsil edir: zəngin mədəni irsə malik dünyəvi, unitar, konstitusiya respublikası.
Tokayevin dərhal KTMT-ni xilas etməyə çağırmağın mahiyyətini başa düşməsi çox çəkmədi: axı Tokayev öz hökumətinə qarşı xaricdən gələn çevrilişlə mübarizə aparırdı. Qazaxıstan müqaviləni hələ 1994-cü ildə imzalayıb.
Putin, digərləri ilə yanaşı, Qazaxıstanın rəsmi təhqiqatının məsələnin mahiyyətinə varmaq hüququna malik olduğunu vurğuladı.
İğtişaşlara kimin və nə dərəcədə sponsorluq etdiyi hələ də bəlli deyil. Motivlər çoxdur: Rusiyayönlülər/Çin hökumətinin təxribatı, Rusiyanın təxribatı, BRI-nin təxribatı, mineral ehtiyatları talama cəhdi, Səud tərzində “İslamlaşma”...
Cenevrədə Rusiya-ABŞ “təhlükəsizlik zəmanətləri”nin başlamasına cəmi bir neçə gün qalmış bu “rəngli inqilab” NATO quruluşunun bir növ əks-ultimatumunu çıxılmaz vəziyyətdə əks etdirdi.
Mərkəzi Asiya, Qərbi Asiya və Qlobal Cənubun böyük əksəriyyəti KTMT qoşunlarının ildırım sürəti ilə Avrasiya reaksiyasının şahidi oldular.
Bu, sonuncu “rəngli inqilab” da ola bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:20
Erməni diasporuna qadağa qoyulub
Bu gün, 08:21
Kreml Suriyaya zərbələrə görə Təl-Əvivi ittiham edir
Dünən, 16:49
Mirədalət Talışxanov məhkəmə qarşısına çıxarılıb
Dünən, 10:51
Azərbaycan XİN İraqa başsağlığı verib
Dünən, 08:19
İranın Ali rəhbəri: Amerikaya güclü zərbə endirmişik
16-07-2025, 13:19
Həbsdəki sabiq icra başçısı: "4 ildən artıqdır ki..."
16-07-2025, 12:17
Qarabağ separatçılarının İrəvandakı binası əllərindən alınır
16-07-2025, 10:17
Rusiyaya qarşı sanksiyaları genişləndiriblər
16-07-2025, 08:20
Donald Tramp 50 gün səbr edəcəkmi?
15-07-2025, 12:29
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq
15-07-2025, 11:40
Nazir müavini: "Türkiyə və Azərbaycan həmişə bir-birinin yanında olacaq"
15-07-2025, 09:00
Türkiyədən ABŞ-nın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı təklifinə - Reaksiya
15-07-2025, 07:42
Rusiya ABŞ şirkətini müsadirə edib
14-07-2025, 20:41
Tramp: Azərbaycan-Ermənistan danışıqları uğurlu nəticə verəcək
14-07-2025, 18:19
Rüfət Səfərovun məhkəməsində ittiham aktı elan olunub
14-07-2025, 14:48
AK sədri: "Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi..."
14-07-2025, 11:34
İrəvanda Qarabağ ermənilərindən hakimiyyətə qarşı istifadə edirlər
14-07-2025, 10:24
Deputat: "Bu, yalnız mənim şəxsimlə bağlı deyil"
14-07-2025, 07:55
Makron: Rusiya bizim üçün əbədi təhlükədir
14-07-2025, 07:50
Zelenski Nazirlər Kabinetini yeniləyir
13-07-2025, 16:36
Suriya və İsrail rəsmiləri Bakıda görüşüblər
13-07-2025, 10:08
MEDİA: "Nazirlərin adından yayılan xəbərlər “deep fake”dir"
11-07-2025, 21:16
Xocalı soyqırımı zamanı girov götürülmüş qadın: "Yaşyarımlıq oğlum..." - Yenilənib
11-07-2025, 16:32
Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini mıəhkəmədə dindiriləcək
11-07-2025, 12:55
Putin uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır
11-07-2025, 08:16
Ryabkov: BRİCS anti-Amerika birliyi deyil
10-07-2025, 23:33
Temmi Bryus: "ABŞ Azərbaycan və Ermənistanın sülh istəyini dəstəkləyir"
10-07-2025, 12:36
Rusiya ordusuna yeni bombardmançılar veriblər
10-07-2025, 11:38
Azərbaycan məktəblərində rus bölmələrinin bağlanması gündəmdə deyil
10-07-2025, 08:35
NATO ilə Rusiya arasında münaqişə riski artır
9-07-2025, 13:20
XİN: "İranın Ermənistandakı səfirinin iddiaları qəbuledilməzdir"
9-07-2025, 13:01
Mərkəz rəhbəri barədə daha bir qərar qəbul edilib
9-07-2025, 12:31
Məhkəmə Bəşir Süleymanlı barədə qərar verib
9-07-2025, 11:23
ABŞ səfirliyi Azərbaycan diplomatlarını təbrik edib
9-07-2025, 09:45
Daha 28 azərbaycanlı Almaniyadan geri qəbul edilib
9-07-2025, 08:33
Tramp: Putindən çoxlu cəfəngiyyat eşidirəm
9-07-2025, 08:27
Lavrov: Fransa və Almaniya liderləri ağıllarını itirib
8-07-2025, 22:41
Ceyhun Bayramov Pakistan XİN başçısı ilə telefonla danışıb
8-07-2025, 17:38
Fazil Mustafaya sui-qəsd işi: təqsirləndirilən şəxslərlə bağlı növbəti qərar verilib