Ərdoğan Netanyahunu zirvəyə buraxmayıb

Xəbər lenti

13:34 / 15-10-2025

Dövlət Xidməti işçilərinin sayı artırılıb

13:28 / 15-10-2025

Zülfüqarov: Yaxın Şərq probleminin həlli uzaqdadır

13:28 / 15-10-2025

Azərbaycanla Braziliya təhsil sahəsində əməkdaşlıq edəcək

13:25 / 15-10-2025

Prezident MDB ilə bağlı sazişi təsdiqləyib

13:21 / 15-10-2025

Prezident yeni idarə yaradıb - Fərman

13:04 / 15-10-2025

Sabah yağış yağacaq

12:54 / 15-10-2025

Füzuli yaradıcılığına fərqli baxış - Cəbrayıloğlu yazır

12:46 / 15-10-2025

Məşhur YAP-çıdan Ramiz Mehdiyevlə bağlı - Açıqlama

12:43 / 15-10-2025

Qarabağın 19 yaşayış məntəqəsinə köç olacaq

12:39 / 15-10-2025

AFFA baş məşqçini cəzalandırıb

12:28 / 15-10-2025

Sabiq nazir: "Dövlətə xəyanət və çevriliş cəhdi çox ciddi məsələdir"

12:15 / 15-10-2025

Azərbaycana yenə PUA ilə narkotik gətirmək istəyiblər

12:14 / 15-10-2025

Külək turbinlərini süni intellekt idarə edəcək - Foto

12:13 / 15-10-2025

TƏBİB xarici vətəndaşlara da xidmət göstərəcək

11:59 / 15-10-2025

Ərdoğan Netanyahunu zirvəyə buraxmayıb

11:57 / 15-10-2025

Xırdalanda 20 yaşlı gənc öldürülüb

11:48 / 15-10-2025

İlham Əliyev forum iştirakçılarına müraciət ünvanlayıb

11:26 / 15-10-2025

Xankəndidə III Milli Şəhərsalma Forumu başlayıb

11:08 / 15-10-2025

Leyla və Arzu Əliyevalar Berlində sərgidə - Fotolar

11:00 / 15-10-2025

Nazirlik Ramiz Quliyevin vəfatı ilə bağlı məlumat yayıb

10:46 / 15-10-2025

Yeni silah Rusiya və Çini təşvişə sala bilər

10:40 / 15-10-2025

Kobaxidze ATƏT sədri ilə görüşünü ləğv edib

10:38 / 15-10-2025

Müğənni 10 illik rekorda imza atıb

10:37 / 15-10-2025

"Azneft”in direktoru vəzifədən azad olunub

10:15 / 15-10-2025

Xalq artisti Ramiz Quliyev vəfat edib

10:09 / 15-10-2025

Qərbi azərbaycanlılarla bağlı tədbir keçirilib - Fotolar

09:39 / 15-10-2025

Süni intellekt təhlükəyə çevrilir - Xəbərdarlıq

09:38 / 15-10-2025

Bakı metrosunda qatarların hərəkətində problem yaranıb

08:58 / 15-10-2025

Sülh sazişində fələstin xalqının özəl hüququ nəzərə alınmayıb

08:49 / 15-10-2025

Sümükləri tapılan mamontun 45 min il yaşı var - Fotolar

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

00:42 / 11-10-2025

DÇ-2026: millimiz Fransa yığmasına uduzub

23:11 / 11-10-2025

Əfqanıstan-Pakistan sərhədində silahlı toqquşma baş verib

22:29 / 10-10-2025

"Antalyaspor"da baş məşqçi təyinatı olub

18:07 / 12-10-2025

İlham Əliyev Baş Assambleya iştirakçılarına müraciət edib

18:04 / 11-10-2025

Azərbaycan dörd ölkənin komandoları birgə təlimə hazırlaşır

14:35 / 11-10-2025

İcra başçısının sabiq müavini həbsdən buraxılmayıb

09:24 / 12-10-2025

Yarım əsrin ən ağır təyyarə qəzaları…

09:00 / 12-10-2025

Kino ulduzu "Tayler Reyk"-ə dönür

10:19 / 12-10-2025

Xarici İşlər Nazirliyi Qətərə başsağlığı verib

09:07 / 12-10-2025

Xərçəng xəstəliyini ağız qoxusu ilə müəyyən edəcəklər

15:43 / 10-10-2025

Bakıda polisə silahlı müqavimət göstərən şəxs zərərsizləşdirilib

19:49 / 10-10-2025

Baş məşqçi: "İsraillə fərqli atmosferdə oyun olacaq"

Ərdoğan Netanyahunu zirvəyə buraxmayıb
Tarix: 15-10-2025 11:59 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsi Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP) üçün əvvəlcə rahatlıq oldu. Ən azı iki geosiyasi məsələ hər an iki ölkə arasında münasibətləri poza bilərdi.

Birincisi, Suriya ilə bağlı idi. Bu, Fərat bölgəsində yerləşdirilmiş Pentaqon qüvvələri tərəfindən dəstəklənən kürd separatizmi ilə əlaqəli idi.

İkincisi, Qəzzada davam edən soyqırımı Türkiyənin regionda ABŞ-nın əsas müttəfiqi olan İsraillə münasibətlərini gərginləşdirirdi.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində xatırlanır ki, 2024-cü ilin dekabrında Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyi ilə Suriya məsələsi aktuallaşıb:

Kürdlər və onlarla birlikdə amerikalılar zəiflədilər. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan gücə çevrildi və Tramp onu “Suriyanı ələ keçirməyi” bacaran “qalib” adlandırdı.

“Kürd Xalq Mühafizə Birlikləri”nin (YPG) tərksilah edilməsi, eləcə də onların Suriya ordusu ilə birləşməsi hələ baş tutmayıb, lakin Trampla Ərdoğan Suriya məsələsində mübahisə etmirlər. Ankara artıq YPG-yə qarşı yeni əməliyyatla hədələmir. Üstəlik, AKP YPG-ni qolu hesab etdiyi Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) ilə dialoqa başlayıb.

Fələstinlə bağlı işlər daha mürəkkəb idi: iki illik qan tökülməsi davam edir və İsrail artıq Trampın razılığı ilə üçüncü hərbi əməliyyatını həyata keçirirdi. Təl-Əviv və Ankara arasında ritorika və münasibətlər getdikcə sərtləşirdi. Suriya prezidenti Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra Suriya torpaqlarında İsrail və Türkiyə arasında hərbi toqquşma ehtimalı son dərəcə yüksək olaraq qalırdı. Trampın vasitəçiliyi sayəsində Bakıda deeskalasiya danışıqlarına start verildi, lakin Qəzzada davam edən müharibə gərginliyi yüksək saxladı.

Trampın Qəzza təşəbbüsündən Ərdoğan rahat nəfəs aldı.

Maraqlıdır ki, ABŞ prezidenti 20 bəndlik razılaşmanı sentyabrın 29-da türkiyəli vəzifədaşı ilə tarixi görüşdən 4 gün sonra elan edib. Oval Ofis Dolmabahçe ilə bir çox məsələlərdə, o cümlədən Suriyanın hazırkı lideri Əhməd əl-Şaraanın qüvvələri ilə druz-İsrail münaqişəsi və Ermənistan-Azərbaycan barışığı məsələlərində koordinasiya edib.

Trampın yaxın dostu, ortağı və ABŞ-nın Ankaradakı səfiri Tom Barakın bu işdə xüsusi rolu olub. Ona görə də respublikaçı prezidentin Yaxın Şərq təşəbbüsünü Türkiyə ilə ortaq şəkildə həyata keçirməsi təəccüblü deyil.

Ərdoğanın xüsusi rolunu Trampın oktyabrın 9-da İsraillə HƏMAS arasında atəşkəs razılaşması ərəfəsində verdiyi açıqlama da sübut edib. Oval Ofisin sahibi Türkiyə, Misir və Qətərə təşəkkür edərək, Türkiyə prezidentinin Qəzzada atəşkəs danışıqlarında şəxsən iştirak etdiyini və "bu prosesə rəhbərlik etmək üçün möhtəşəm iş gördüyünü" bildirib.

“Axios” daha əvvəl Ərdoğanın iştirakı və rolu dedikdə nəyi nəzərdə tutduğunu açıqlamışdı. Adının çəkilməsini istəməyən Amerika rəsmisi jurnalistlərə deyib ki, Ərdoğan, Trampın sözlərinə görə, İsrail girovlarını azad etmək üçün HƏMAS-a təzyiq etməkdə “çox yardımçı olub”. Misirdə keçirilən sammitin əsas günündə türk faktoru tam şəkildə nümayiş etdirildi.

Oktyabrın 13-də Ərdoğan təkcə Şarm əl-Şeyxə gələn iyirmi xarici nümayəndədən biri deyil, həm də Tramp, Misir prezidenti və Qətər əmiri ilə birgə dördtərəfli bəyannaməni imzalayanlardan biri idi.

Amerika lideri hər kəsə komplimentlər yağdırmağı bacardı, amma bəlkə də ənənə olduğu kimi, Ərdoğan bundan maksimum yararlandı.

"Ərdoğan dünyanın ən güclü ordularından birinə sahibdir. O, iddia etdiyindən qat-qat güclüdür. O, bir çox münaqişələrdə qalib gəlib, lakin heç bir kredit istəmir. O, tək qalmaq istəyir. O, çatlaması çətin bir qozdur, amma o mənim dostumdur və ona ehtiyacım olanda həmişə yanımdadır. NATO-nun onunla problemi olanda mənə müraciət edirlər. Mən Ərdoğanla danışıram, o, məni heç vaxt ruhdan salmır. O, heyrətamizdir. Dostluğunuza görə təşəkkür edirəm”, - Tramp bildirib.

Misir və Qətər vasitəçi qismində çıxış etsələr də (onlar Qəzza ilə bağlı əsas danışıqlara təkcə indi deyil, 2024-cü ildə də ev sahibliyi etmişlər) Türkiyə sülh prosesinin icraçılarından biridir. HƏMAS və İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunun iştirak etmədiyi toplantının özündə birincini Ərdoğan, ikincini isə Tramp təmsil edib.

Amerikalı digər müsəlman ölkələrini, o cümlədən İndoneziya, Pakistan və Səudiyyə Ərəbistanını sülhməramlı fəaliyyətdə iştiraka dəvət etsə də, razılaşmanın uğuru Türkiyə-Amerika tandemindən çox asılı ola bilər. Onun həyata keçirilməsinə iki əsas maneə HƏMAS-ın tərksilahı və Qəzzanın işğaldan azad edilməsi olaraq qalır. Ankara birinci, Vaşinqton ikinci məqsədi həyata keçirə bilər.

Türkiyənin Suriyada hərbi strukturlar və siyasi qurumlar qurmaq təcrübəsi artıq var və bu təcrübəsindən Qəzzada da istifadə etməsi mümkündür.

Üstəlik, varlı Körfəz monarxiyaları və Avropa İttifaqının xarici maliyyəsi ilə türk inşaat işçiləri bərbad vəziyyətdə olan Qəzza zolağının yenidən qurulmasında iştirak edə bilərdi. Dünya Bankının hesablamalarına görə, bu cür layihələr üçün 50 milyard dollardan çox vəsait lazımdır.

Trampın Ərdoğan tərəfindən dəstəklənən təşəbbüsü yalnız ilk addımdır.

HƏMAS-ın gələcəyi və İsrailin Qəzzada mövcudluğundan başqa daha aktual bir məsələ var: Fələstin dövlətçiliyi. Bəs İsrailin İordan çayının qərb sahilindəki yaşayış məntəqələri və Knessetin Fələstinin mövcud olmayacağına dair qərarı?

Bu məsələlərin heç biri hazırda nə Trampa, nə də Ərdoğana sərfəlidir. Onlar birincinin diplomatik qələbənin dadını almasına, ikincinin isə öz bəhrəsini almasına mane olur.

Oktyabrın 14-də Ərdoğan ABŞ prezidenti ilə sıx əlaqə saxlayacağını və “Trampın atəşkəsi şəxsən elan etməsindən” məmnun olduğunu bildirib: “Məni əmin etdiyi kimi, vəziyyətə şəxsən nəzarət edəcək”.

Türkiyə prezidenti buna inanmaq istəyir: Fələstinin işğaldan azad edilməsi baş verməsə belə, atəşkəs davam edəcək. Atəşkəs isə Türkiyə ilə İsrail arasında gərginliyin azalması və Netanyahunu müdafiə edən Trampla yeni gərginliyin olmaması deməkdir.

Qəzzada atəşkəs Ankaranın Vaşinqtonla digər sahələrdə əldə etdiyi sövdələşmələr üçün müsbət zəmin yaradır, lakin bu, uğura və ya “F-35” döyüş təyyarələrinə qarşı sanksiyaların ləğvi kimi mürəkkəb məsələlərdə irəliləyişə zəmanət vermir.

Sentyabrdakı görüşdə amerikalı bunun müqabilində nə istədiyini açıqladı: Rusiya qazını almaqdan imtina.

Qəzzada qarşıdurmanın davam etməsi Türkiyə ilə İsrail arasında birbaşa toqquşma ehtimalını da gündəmə gətirib. Belə olan halda Ankaranın təkcə Vaşinqtonla deyil, Avropa İttifaqı ilə də problemləri ola bilər.

Avropa Netanyahu ilə mübahisə etsə də, Fələstini tanısa da, yəhudi dövlətinə birbaşa hücumlar olarsa, tez onunla həmrəy olduğunu bildirir və onun tarixi məsuliyyətini xatırladır.

Bundan əlavə, Ərdoğan vaxtaşırı onu İsraillə ticarət etməkdə və Trampla yaxşı münasibətlər adı altında Fələstinə xəyanət etməkdə ittiham edən müxalifətin daimi təzyiqi ilə üzləşib. İndi bu təzyiq azalacaq.

Hakimiyyətyönlü Türkiyə mediası artıq öz prezidentlərinin diplomatik qələbəsi ilə öyünür, Qəzzada soyqırımın “rəsmi olaraq” sona çatdığını yazır. Lakin Qəzza razılaşmasından kənarda Ərdoğan daha bir taktiki qələbə qazandı. İsrailin baş nazirinin Şarm əl-Şeyxə getdiyini bilən kimi, təyyarəsini Aralıq dənizi üzərindən geriyə çevirib.

Beləliklə, Ərdoğan İsrail baş nazirinin “Sülh Zirvəsi”nə qatılmamasını da uğur saya bilər.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön