Xameneyi Mirziyoyevdən “türk saqqızı”nı oğurlamağa çalışıb
Tarix: 20-06-2023 10:45 | Bölmə: Slayd
Xameneyi Mirziyoyevdən “türk saqqızı”nı oğurlamağa çalışıb

Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev İrana birgünlük səfər edib. Yüksək səviyyədə aparılan danışıqların əsas mövzusu nəqliyyat-kommunikasiya sektorunda əməkdaşlığın müzakirəsi olub.

Özbəkistan Ərəb dənizindəki Çabahar limanına birbaşa çıxış əldə edəcək. Tehranın Mərkəzi Asiyada müxtəlif sahələrdə, o cümlədən texnologiya və elmdə birgə layihələr həyata keçirməsi vacibdir. Amma bu, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə sıx əlaqədə olan və bu sahədə ciddi rəqib görmək istəməyən Tehran və Ankara arasında maraqların toqquşmasına səbəb ola bilər.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Bu, Özbəkistan prezidentinin son 20 ildə İrana ilk səfəridir. İki ölkənin hakimiyyət orqanları səfəri “tarixi” adlandırıblar. Lakin məzmun baxımından danışıqlar təkcə Özbəkistan-İran münasibətlərinin möhkəmlənməsi üçün deyil, bütövlükdə region üçün vacibdir.



İran biznesi, xüsusən də son bir ildə Mərkəzi Asiyada kifayət qədər aktivdir. Bu, ötən ilin sentyabrında İran prezidenti İbrahim Rəisinin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammitində iştirak etdiyi Səmərqəndə səfərindən, Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyevlə danışıqlar aparmasından və regionun digər ölkələrinin rəhbərləri ilə görüşlərindən sonra nəzərə çarpıb.

İrandakı danışıqlarda iki dövlətin başçıları əvvəllər əldə olunmuş razılaşmaların gedişatını təhlil edib və bir sıra əsas məsələləri, o cümlədən Əfqanıstan nizamlanması ilə bağlı Tehran və Daşkəndin mövqelərini müzakirə ediblər. Hər iki tərəf belə qənaətə gəlib ki, problemlə bağlı oxşar baxışlara malikdir və bu, iki ölkə arasında bu sahədə əməkdaşlığa zəmin yaradır.

Mirziyoyev və Rəisi hökumətləri qarşısında ticarət dövriyyəsini indiki 435 milyon dollardan 3 milyard dollara çatdırmağı hədəf qoyublar.

Ekspertlər hesab edir ki, bu rəqəm çox da yüksək deyil, İran 40 illik sanksiya dövründə Yaxın Şərqin əsas iqtisadiyyatlarından birinə çevrilə, texnologiyalarını qonşuları ilə paylaşa bilər.

Şavkat Mirziyoyev, həmçinin, Ali Rəhbər Ayətullah Səid Əli Xameneyi ilə görüşüb və o, İranın Özbəkistan üçün Ərəb dənizindəki Çabahar limanına birbaşa çıxış açacağını qeyd edib.

Tədqiqat Təşəbbüsləri Mərkəzinin direktoru Man'o Bəxtiyor Yerqaşev hesab edir ki, İranın Çabahar limanı Şimal-Cənub dəhlizinin əsas nöqtəsinə çevrilə bilər.

Yerqaşev NG-yə bildirib: “Bu istiqamətdə hər iki tərəfin maraqları üst-üstə düşür. İran hazırda Mərkəzi Asiya, Əfqanıstan və Pakistanla iqtisadi və siyasi əlaqələri inkişaf etdirmək məqsədi daşıyan “Şərqə yol” konsepsiyasını həyata keçirir. Bu kontekstdə İran Mərkəzi Asiyada iqtisadi mövcudluğunu fəal şəkildə genişləndirməyə çalışır. Daşkənd Hind okeanındakı limanlara aparan nəqliyyat dəhlizlərinin inkişaf etdirilməsində, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya və Afrika ölkələrinə yolun açılmasında da maraqlıdır. Nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin həyata keçirilməsi iki ölkə arasında mövqelərin yaxınlaşmasına töhfə verir”.

Ekspertin sözlərinə görə, Çabahar limanının böyük potensialı var, ona görə də Tehran onun inkişafında Daşkəndə fəal birgə əməkdaşlıq təklif edib. Bununla belə, bu limanın bütün potensialını açmaq üçün həll edilməli olan bir neçə məsələ var. Çabahar limanını İranın mövcud və planlaşdırılan dəmir yolu şəbəkəsinin qalan hissəsi ilə birləşdirmək üçün ilk növbədə Çabahar-Zahedan dəmir yolu xəttinin tikintisini başa çatdırmaq lazımdır.

Nəqliyyat və tranzit əməkdaşlığı çərçivəsində Təcən-Sərəxs sərhəd-keçid məntəqəsinin imkanlarının artırılması da zəruridir. Sərəxs stansiyasında vaqonların təkər komplektlərinin daha geniş sovet kalibrindən dar İran kalibrinə keçirilməsinə imkan yaratmaq lazımdır. “Çabaharla birbaşa dəmir yolu əlaqəsi olmasa da, əsas diqqət avtomobil nəqliyyatına verilir. Amma bu halda da bir sıra həllini tapmayan məsələlər var. Məsələn, İran və Türkmənistan sərhədinin Təcən-Sərəxs keçidində gecə-gündüz iş rejiminə keçilməsi malların dövriyyəsini xeyli sürətləndirəcək. Həll edilməli olan bir çox başqa məsələlər də var ki, onlar həm dəmir yolu, həm də avtomobil nəqliyyatına aiddir”, - deyə Yerqaşev vurğulayıb.

Yeri gəlmişkən, Ayətullah Səid Əli Xameneyinin qeyd etdiyi kimi, İran və Özbəkistan arasında əməkdaşlığın əsasları ticarət və nəqliyyatdan kənara çıxa bilər. “Biz elm, texnologiya və digər sektorlarda müxtəlif təşəbbüslərlə daha da əməkdaşlıq edə bilərik”, - deyən İranın Ali Məqamlı Rəhbəri qeyd edib ki, İran-Özbəkistan əlaqələrinin genişlənməsinin “bəzi əleyhdarları var” və qərarlar hər iki tərəfin maraqları əsasında qəbul edilməlidir. Həm də bu cür etirazlara məhəl qoymadan.



Görəsən, Ayətullah Xameneyi “əleyhdarlar” dedikdə İranın Cənubi Qafqazdakı vəziyyətlə bağlı münaqişələri olan, son 5-6 ildə Özbəkistanda və bütövlükdə Mərkəzi Asiya regionunda fəaliyyətini artıran Qərb ölkələrini, yoxsa qonşu Türkiyəni nəzərdə tutur? Bu, dəqiqləşdirilməyib.

Bu gün Özbəkistanda türk kapitallı türk müəssisələrinin sayı artır. Türkiyə yalnız Rusiya və Çinə uduzaraq ilk üçlüyə daxil olub, halbuki 5 il əvvəl Türkiyənin göstəriciləri aşağı idi.

İnstitusional sahədə də böyük irəliləyiş əldə edilib - Türk Şurası iqtisadi və siyasi əməkdaşlıq, eləcə də hərbi-texniki əməkdaşlığın inkişafı üçün ciddi perspektivlərə malik olan Türk Dövlətləri Təşkilatına çevrilib.

“Cənubi Qafqazdakı ziddiyyətlərin İran və Türkiyənin rəqabət aparacağı və qarşılıqlı əlaqədə olacağı Orta Asiyaya yayılmaması çox vacibdir. Ümid edirik ki, belə bir ssenarinin qarşısını ala bilərik. Buna baxmayaraq, aydın olur ki, həm Türkiyə, həm də İran fəal şəkildə Mərkəzi Asiyaya daxil olur, investisiya və texnologiyalarını, xüsusən də Özbəkistana sərmayə qoyurlar”, - deyə Bəxtiyor Yerqaşev fikirlərini yekunlaşdırıb.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər