Tehran Moskvaya badalaq vurur? - Sızan məxfi sənədlərin məqsədi açıqlanıb
Tarix: 22-06-2023 14:52 | Bölmə: Slayd
Tehran Moskvaya badalaq vurur? - Sızan məxfi sənədlərin məqsədi açıqlanıb

İran hakimiyyətinə qarşı çıxan və müxtəlif mənbələrə görə, ABŞ-ın dəstəklədiyi “Mocahedine Xəlq” (MEK) məxfi sənədləri açıqlayıb. Onlar bildirirlər ki, bu ilin yazında ölkənin İran Xarici İşlər Nazirliyi Kiyevlə münasibətləri yaxşılaşdırmağa hazırlaşırdı. Bu cür məlumatların beynəlxalq gündəm kontekstində necə işlədiyi və belə bir sızmanın kimin üçün nəzərdə tutulduğu məlumdur.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə "İzvestiya" yazıb.

Rusiya nəşrininn təhlilində qeyd olunur:

“İran rejimi beynəlxalq izolyasiyanı minimuma endirmək üçün Kiyevlə əlaqələri kəsməkdən qaçmaq istəyir. Ukrayna rəsmiləri ilə danışıqları ləngitməklə vaxt qazanmağa çalışan Tehranın taktikası Avropa İttifaqı ilə gərginliyin müəyyən qədər yumşaldılmasına gətirib çıxardı”, - İran xalqının mücahidlərinin saytında belə bir məlumat yayılıb.

Bir gün əvvəl “Ghyam Sarnegouni” qrupunun hakerləri aprel-may aylarında səfirlər üçün keçirilən “Ukrayna böhranı və onun İran İslam Respublikasının xarici əlaqələri üçün nəticələri” adlı gizli seminarın sənədlərini şəbəkəyə sızdırıblar. Ehtimal olunur ki, “İran xalqının mücahidləri” ilə əlaqəsi olan hakerlər bəzi dövlət idarələrinin, o cümlədən Xarici İşlər Nazirliyinin saytlarını sındırıblar.

Əslində, dərc olunan sənəd diplomatik nümayəndəliklərin rəhbərləri üçün Rusiya və Ukrayna arasında münaqişə ilə bağlı hansı xətti izləməli və ona necə reaksiya verməli olduqlarına dair təlimatdır.

“Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin İran İslam Respublikasının maraqlarına təsir edən ciddi qlobal nəticələri var. O, İranın həm Rusiya, həm də Ukrayna ilə münasibətlərinin dinamikasını, xüsusən müdafiə və təhlükəsizlik baxımından dəyişdi. Tehranın Kiyev və Qərb ölkələri, xüsusən də Aİ ilə münasibətləri diqqət mərkəzindədir”, - deyə nəşr yazır.

Sənəd diplomatik nümayəndəliklərin rəhbərlərini Avropa ölkələri ilə danışıqlarda “Tehranın Moskva ilə sıx əməkdaşlıq potensialından təzyiq rıçaqı kimi istifadə etmək imkanlarını araşdırmağa” dəvət edir.

Sənəddə qeyd olunur: “Ukrayna tərəfi ilə istənilən konstruktiv qarşılıqlı fəaliyyət Ukrayna münaqişəsinin İranın Avropa İttifaqı ilə münasibətləri üçün mənfi nəticələrini də minimuma endirə bilər. Bunun üçün Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının tabeliyində olan bütün aidiyyəti qurumlar arasında əməkdaşlıq və koordinasiya tələb olunur”.

Bununla belə, səfirlər üçün təlimatın müəllifləri İran və Ukrayna arasında münasibətlərin normallaşmasının mümkünlüyünə o qədər də inanmırlar, buna görə də Kiyevlə diplomatik münasibətlərin səviyyəsinin aşağı düşəcəyi və ya onların tamamilə kəsilməsi halında, Moldovada səfirliyin açılmasını planlaşdırırlar.

Keçən ilin avqust ayında İranın “xüsusi hərbi əməliyyat”da (XHƏ) istifadə üçün Rusiyaya hərbi pilotsuz təyyarələr göndərdiyinə dair xəbərlər yayıldıqdan sonra Kiyev və Tehran arasında münasibətlər pisləşib. Amma Moskva və Tehran dəfələrlə bu xəbərləri rəsmən təkzib ediblər.

Ukrayna hakimiyyəti 2022-ci ilin sentyabrında Tehranla əməkdaşlığı azaltmağa başlayıb. Proses İranın Ukraynadakı səfirinin geri çağırılması və İranın Kiyevdəki diplomatik korpusunun ixtisarı ilə başlayıb.

2023-cü il martın 30-da Ukrayna bir sıra İran şirkətləri və şəxslərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Mayın sonunda prezident Vladimir Zelenski bir daha Tehranı Rusiyaya pilotsuz uçuş aparatları ilə təchiz etdiyinə görə tənqid edib, həmçinin İrana qarşı 50 illik sanksiyalar tətbiq etməyə çağırıb.

Belə bir bəyanat Tehranda düşmənçiliklə qarşılanıb. Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Naser Kənani bunu İran əleyhinə təbliğat və informasiya müharibəsinin tərkib hissəsi adlandırıb. “Bu, Qərb ölkələrindən daha çox silah və maliyyə yardımı cəlb etmək məqsədi daşıyır”, - deyə diplomat bildirib. Eyni zamanda, o, ölkəsinin Ukrayna münaqişəsinin siyasi həllində iştirak etməyə hazır olduğunu vurğulayıb.

Ölkələr arasında münasibətlər daha da pisləşə bilər. İyunun əvvəlində Ali Radaya ölkənin dövlət strukturunun İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (İİKK) terror təşkilatı kimi tanınması haqqında qanun layihəsi təqdim edilib. Bundan əvvəl yalnız İsrail və ABŞ bu strukturu terrorçular kimi təsnif edirdi. Tezliklə səsvermə keçirilə bilər.

INION RAS-ın Yaxın və Postsovet Şərqi şöbəsinin tədqiqatçısı Danila Krılov hesab edir ki, sızan sənədlər ümumiyyətlə məlumat sızması deyil, “informasiya dolması”dır:

“Biz post-həqiqət dünyasında yaşayırıq ki, bəzi məlumatların həqiqəti, etibarlılığı onun nə qədər tez və yüksək səslə dərc olunması, hansı auditoriyanı əhatə etməsi ilə müqayisədə o qədər də önəmli deyil. Artıq hətta informasiya mənbələri də bir rol oynamağı dayandırıb”.

Ekspertin sözlərinə görə, məlumat sonradan təkzib edilsə belə, artıq o qədər də vacib deyil. Sual yaranır ki, bu təşkilat niyə indi iş görür?

D. Krılov qeyd edib ki, PBİF-2023 (Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumu) bu yaxınlarda başa çatıb və İranın hazırda diplomatik əlaqələr qurduğu digər Yaxın Şərq ölkələri ilə birlikdə fəal iştirak edib.

O, həmçinin əlavə edib ki, İran Rusiya Federasiyası ilə bir çox sahələrdə: siyasi, diplomatik, iqtisadi, hərbi, humanitar, texnoloji və digər sahələrdə strateji əməkdaşlıq qurur.

“Sual yaranır: “İran xalqının mücahidləri” niyə onlara belə bir hüquq vermiş İran xalqının hansısa hissəsinin adından danışır? Bu, reallığa nə dərəcədə uyğundur? Onlar indiki hakimiyyətə müxalifətdədirlər. Əgər belədirsə, onlar ölkənin bütün siyasi gündəminə nə dərəcədə müxalifdirlər?”, - deyə ekspert soruşur.

O, PBİF-də İranla çoxmilyon dollarlıq sövdələşmələrinin bağlandığını vurğulayıb. Xüsusilə, Tehranın Rusiya Federasiyasının bəzi subyektlərinə yatırdığı investisiyalara aid edilə bilər. Həmsöhbətin fikrincə, bu fonda bu cür informasiya doldurma çox şübhəli və çox uyğun görünür, Tehranla Moskva arasında gərginlik yaratmaq üçün bunlar lazımdır. Bu, refleksiv idarəetmə texnologiyasıdır, o zaman ki, tərəflər reaksiyanın necə olacağını bilsinlər və bunu qabaqcadan görməyə çalışsınlar, -deyə politoloq izah edib.

D. Krılov qeyd edib ki, hazırda söhbət İranla Ukrayna arasında yaxınlaşma və münasibətlərin yaxşılaşdırılmasından getmir:

“Məlumat var idi ki, guya İran Kaxovka SES-də baş vermiş qəza ilə bağlı Ukraynaya humanitar yardım təklif edib. Budur, Tehrana bir sual: humanitar missiyanın göndəriləcəyi təqdirdə, o hansı şərtlər altında işləməli olacağını dərk edirmi? Axı Moskva ilə Tehran arasında gərginlik yarana bilər, çünki bu halda İran vətəndaşları təmas xəttində iki döyüşən tərəf arasında olacaq”.

Ekspert hesab edir ki, bu cür hərəkətlərin nəticələrini proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Onun fikrincə, bu dolğunluq ilk növbədə Qərblə əməkdaşlığa fəal dəstək verən siyasi dairələrə və ölkələrə yönəlib. Bu, Tehrana qarşı təxribatdır, İran və Rusiya Federasiyası arasında əlaqələri pozmaq və Moskvanın Şərq ölkələri ilə xarici siyasətdə qarşılıqlı fəaliyyət imkanlarını məhdudlaşdırmaq cəhdidir.

D. Krılovun sözlərinə görə, hazırda İran və Rusiyanın strateji, siyasi tərəfdaşlığı və qarşılıqlı diplomatik dəstəyi hər iki ölkə üçün çox vacibdir.

Oxşar fikri şərqşünas və publisist Andrey Ontikov da bölüşür. Ekspert qeyd edir ki, İranın Ukrayna ətrafındakı vəziyyətlə necə əlaqəsi olduğunu anlamaq üçün Kiyev rəhbərliyinin Tehranla bağlı hansı bəyanatlarına nəzər salmaq kifayətdir - bu, Ukrayna tərəfindən bir sıra ittihamlar və hətta diplomatik münasibətlərdə fasilədir.

Politoloq hesab edir ki, hazırda Ukrayna ilə İran arasında münasibətlər kifayət qədər gərgindir:

“Amma görünür, Tehran Ukraynanı ABŞ-ın öz kursunu davam etdirmək üçün yararlandığı alət hesab edir. Digər tərəfdən, Rusiya ilə İranın, İranın Çinlə və Rusiyanın Çinlə davam edən yaxınlaşmasını - şərti olaraq anti-Qərb, yaxud anti-Amerika cəbhəsinin formalaşmasını - görürük.

Bu məlumatın mənbəyini nəzərə alaraq, bunun nə dərəcədə doğru olduğunu bilmirəm. Açığı, məqsədlərdən biri də Rusiyanın siyasi dairələrində Ukrayna ətrafındakı vəziyyət kontekstində İranın etibarlılığına dair şübhələr səpməkdir. Hamısı budur”.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər