Beynəlxalq nizama təhlükə yaranıb
Tarix: 10-10-2023 18:35 | Bölmə: Slayd
Beynəlxalq nizama təhlükə yaranıb

HƏMAS-ın İsrailə qəfil hücumu faciəlidir: əhaliyə nisbətdə İsraildə ölənlərin sayı 11 sentyabr hadisəsindən sonra ABŞ-da həyatını itirənlərdən bir neçə dəfə çoxdur.

Reyting.az
“Bloomberg” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, Hizbullah müxtəlif cəbhələrdə İsraillə qarşılaşsa və münaqişəni genişləndirsə, vəziyyət daha da pisləşə bilər.

“Bloomberg” yazır ki, Levantdakı müharibə həm də daha geniş və güclənən qlobal təhlükəsizlik böhranının bir hissəsidir.

Yazıda Avrasiya panoraması da nəzərdən keçirilir. Qeyd olunur ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynadakı müharibəsi səbəbindən Avropa son onilliklərin ən pis qeyri-sabitliyini yaşayır:

“Serb qoşunlarının hərəkəti bu yaxınlarda Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatını qüvvələrini Kosovoda cəmləşdirməyə məcbur etdiyi Balkanlarda da müharibə təhlükəsi artır.

Qafqazda Azərbaycan Rusiyanın diqqətinin yayınmasından istifadə edərək Qarabağa nəzarəti ələ keçirdi və nəticədə 100.000-ə yaxın mülki erməni ərazini tərk etdi. Şərqi Avropadan Cənub-Qərbi Asiyaya qədər bu qeyri-sabitlik canlıdır”.

Bildirilir ki, Qərbi Sakit Okean daha az şiddətlidir, lakin daha az təhlükəli deyil:

“Tayvan boğazı davamlı qaynar nöqtədir. Pekinin illərlə hədə-qorxu gəlməsindən yorulan Filippin öz hüquqlarının müdafiəsinə daha da həvəsləndiyi üçün Cənubi Çin dənizində gərginlik artır.

Koreya yarımadasında Pxenyan davamlı olaraq nüvə silahlarını, raket proqramlarını təkmilləşdirir, artilleriya sursatları və digər resurslarla təmin etməklə Putinin müharibəsini gücləndirir”.

Sonra Yaxın Şərqə diqqət yetirilir:

“Cəmi bir neçə həftə əvvəl ABŞ-ın milli təhlükəsizlik müşaviri Cek Sallivan regionun “bu gün iyirmi ildə olduğundan daha sakit olduğunu” söylədi. O, bu şərhi yenidən nəzərdən keçirmək istəyə bilər.

İran Yaxın Şərqdə hegemonluq axtarışlarının bir hissəsi olaraq nüvə potensialına doğru irəliləməyə davam edir. O, hazırda regionu xaosa soxmaq qabiliyyətini nümayiş etdirən HƏMAS və Hizbullah da daxil olmaqla geniş şəbəkəsini saxlayır. Elə keçən həftə ABŞ-ın Suriya səmasında Türkiyəyə məxsus pilotsuz təyyarəni vurması da bu ölkədə vəziyyətin nə qədər gərgin olduğunu göstərdi.

Yaxın Şərq yenidən alovlanarkən Avrasiyanın hər üç həyati əhamiyyətli bölgəsi qarışıqlıq içindədir.

Bu arada Afrikada çevrilişlər Saheldə yoluxucu hala gəldi; Sudan vətəndaş müharibəsinə qərq oldu; Cihadçı zorakılıq bütün qitədə yayılır.

Latın Amerikasında demokratiya dağılır və cinayətkar dəstələr köməksiz əhalini qorxudurlar. İqlim dəyişikliyinin və qaçqın axınının sabitliyi pozan təsiri bir çox qitədəki ölkələrə təsir edir”.

Bildirilir ki, müasir dünyanın dörd reallığını ortaya qoyan hazırkı qarışıqlığın toxunmadığı böyük bir bölgə tapmaq çətindir:

“Birincisi, “Soyuq Müharibə”dən sonrakı dövrün “Pax Americana” sona çatdı. 1991-ci ildən sonrakı nəsildə dünya geosiyasi və ideoloji rəqabətin tarixən aşağı səviyyədə olduğunu yaşadı, bunun əsas səbəbi Vaşinqton və onun müttəfiqlərinin belə həlledici üstünlüklərə malik olmasıdır. Bu, revizionist aktorların, xüsusən də Çin, Rusiya və İranın Amerika gücünü geri çəkməyə və öz təsir dairələrini yaratmağa çalışması ilə dəyişir. Avtokratik böyük güclərin yüksəlişi, öz növbəsində, qlobal demokratiyaya təzyiqi artırır. Biz həmişəki kimi dünya siyasətinə qayıdırıq və dünya siyasəti adətən çirkin və qəddar bir işdir.

İkincisi, revizionist aktorlar arasında əlaqələr onilliklər ərzində heç vaxt olmadığı qədər güclüdür. Bu həftəsonu hadisələrdə İsraillə yaxşı münasibətdə olan Rusiyanın əli olduğunu söyləmək yəqin ki, yanlışdır. Bununla belə, həqiqət budur ki, Ukraynadakı müharibə Rusiya ilə onun İran, Şimali Koreya və Çindəki avtokratik qardaşları arasında daha dərin, qarşılıqlı gücləndirici müdafiə tərəfdaşlığını inkişaf etdirdi. Bu iddiaçılar arasında həmrəylik onların kollektiv şəkildə yaratdığı təhlükələri gücləndirir.

Üçüncüsü, müxtəlif böhran növləri - geosiyasi və transmilli, ənənəvi və qeyri-ənənəvi - getdikcə daha çox birləşir. İndi böyük güc rəqabətinin mövcud olduğunu, terrorizmin və “Soyuq Müharibə”dən sonrakı digər problemlərin aradan qalxdığını söyləmək dəbdədir. Ancaq indi gördüyümüz kimi, terrorçu qruplar qismən ona görə ölümcül olaraq qalırlar, çünki İran kimi geosiyasi oyunçular onlardan düşmənlərinə təzyiq vasitəsi kimi istifadə edirlər.

Bu arada, Ukraynadakı hərbi təcavüz və ya Cənubi Amerikadan Şimali Afrikaya qədər regionlardakı daxili iğtişaşlar bütün dünya ölkələrini qıcıqlandıran miqrasiya axınına təkan verir.

Dördüncüsü, biz tərəqqinin kövrəkliyi haqqında real vaxt məlumatı alırıq. İsrailin mülki vətəndaşlarına qarşı pis rəftar, adam oğurluğu və edam edilməsi əsas əxlaq normalarının nə qədər tez dağıldığını göstərir. Sülh və təhlükəsizlik pozula bilər. Dünya nizamının əsas sütunu - sərhədlərin güc yolu ilə dəyişdirilməsinin yolverilməzliyi Ukraynada hər gün sınaqdan keçirilir.

Xoşbəxtlikdən, xəbərlər heç də pis deyil: beynəlxalq sistem üçün artan təhlükələr onun müdafiəçiləri arasında əməkdaşlıq modellərinin artmasına səbəb olur. Hind-Sakit okean regionunda anti-Çin koalisiyaları çoxalır. NATO Ukraynadakı müharibəyə cavab olaraq genişlənir və güclənir.

İranın düşmənləri yaxınlaşır: HƏMAS bu hücumu İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlərin normallaşmasını pozmaq niyyətində ola bilər. Beynəlxalq nizam İkinci Dünya Müharibəsinin xaotik nəticələrindən bəri hər zaman olduğundan daha çox yerlərdə, daha çox stress altındadır. Onun dağılmasının qarşısının alınması üçün işlər çoxşaxəli olacaq və o, yeni başlayır”.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər