Türkmənistan da “bir millət, iki dövlət” yolu ilə gedir?
Tarix: 16-10-2023 11:29 | Bölmə: Slayd
Türkmənistan da “bir millət, iki dövlət” yolu ilə gedir?

Türkmənistan prezidenti Sərdar Berdıməhəmmədov tezliklə Türkiyəyə rəsmi səfərə yollanacaq. Onun sözlərinə görə, bu, “Türkmən-Türkiyə dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin gələcək inkişafında yeni səhifələr açacaq”.

Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla danışıqlar zamanı ikitərəfli ticarət, enerji, nəqliyyat sahələrində əməkdaşlıq, o cümlədən Türkmənistanın Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) tamhüquqlu üzv kimi qəbulu məsələləri müzakirə olunacaq.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Səfərə hazırlaşmaq üçün Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Aşqabada səfər edib və o, vətənə qayıdarkən prezident Sərdar Berdıməhəmmədov və Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Rəşid Meredovla aparılan danışıqlardan razı qaldığını bildirib. Türkiyəli nazirin sözlərinə görə, iki ölkə arasında son dərəcə güclü ikitərəfli əlaqələr var.

“Anadolu” agentliyinə xəbər verir ki, Fidan “Türkiyə və Türkmənistan sarsılmaz və möhkəm əlaqələri olan, “bir millət, iki dövlət” düsturu ilə fəaliyyət göstərən iki ölkədir.

Xatırladaq ki, Berdıməhəmmədov 42-ci ad günündə, sentyabrın 22-də Ərdoğandan Türkiyəyə dəvət alıb. Bu barədə “Neytral Türkmənistan” dövlət qəzeti məlumat yayıb. Türkiyənin dövlət başçısı təbrikində Türkmənistana firavanlıq arzu etməklə yanaşı, ikitərəfli formatda və xüsusilə TDT kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın dərinləşəcəyinə əminliyini ifadə edib.

Türkmənistan dövlətin neytral statusunu əsas gətirərək türk inteqrasiyasından çəkinirdi. Lakin Ankaranın təzyiqi ilə Aşqabad hələ 2021-ci ilin oktyabrında Türk Dövlətləri Təşkilatına çevriləndə Türk Birliyində müşahidəçi statusu almalı idi. Ankara Türkiyənin vitse-prezidenti Fuat Oktayın simasında “ağır artilleriya”dan istifadə etsə də, Aşqabad 2022-ci ildə tam üzvlükdən yayına bildi. O, xüsusən də Türkmənistan qazını TANAP xətti ilə Avropaya daşıyaraq Azərbaycan üzərindən Türkiyəyə nəql edəcəyinə söz verib.

Türkmənistan uzun müddətdir ki, enerji marşrutlarını şaxələndirmək planları hazırlayır. Ola bilsin ki, bu hal öz təsirini göstərib və artıq 2023-cü il martın 16-da Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə çağırılan TDT-nin fövqəladə Zirvə toplantısı zamanı Halk Maslaxatının sədri Qurbanqulu Berdıməhəmmədov bəyan edib ki, Türkmənistan tezliklə qurumun tamhüquqlu üzv olacaq.

Görünən odur ki, Türkmənistan və Türkiyə prezidentləri qarşıdakı görüşdə bu məsələyə son qoyacaqlar. Noyabrın 14-də keçiriləcək növbəti TDT sammitində Türkmənistanın birliyə təntənəli girişi baş tutacaq.

Bununla belə, Türkmənistan qazının Azərbaycan və Türkiyə vasitəsilə Avropa İttifaqına (Aİ) tədarükü planlarda qalır, çünki Transxəzər qaz kəmərinin tikintisi layihəsi ideya çərçivəsindən irəli getməyib.

“Son illərdə nə təchizat şəraitində, nə də türkmən qazının nəql oluna biləcəyi qurğuların mövcudluğunda heç bir əsaslı dəyişiklik baş verməyib, - bunu Diplomatik Akademiyanın Siyasi Elmlər Departamentinin rəhbəri, siyasi elmlər doktoru Sergey Jiltsov deyib. - Aİ bu layihəyə soyuqqanlı yanaşıb, onun həyata keçirilməsinin mürəkkəbliyini və faydasızlığını dərk edib. Buna baxmayaraq, Türkmənistan gələcək boru kəmərinin perspektivli olduğunu təkid edərək Qərb ölkələrini bunun əksinə inandırmağa çalışır. Xəzəryanı ölkələrin bir neçə dəfə müraciət etdiyi arqumentlərdən biri də Türkmənistanda qaz hasilatının gələcək səviyyəsi ilə bağlı proqnozlar olub. Aşqabad yaxın gələcəkdə hasilatı dəfələrlə artıra biləcəyini gözləyir”.

Ekspertin fikrincə, Xəzəryanı dövlətlərin artıq mövcud olan infrastrukturu vasitəsilə həyata keçirilə bilən türkmən qazının tədarükü layihələri daha real görünür.

“Xüsusən, Aşqabad İran və Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Macarıstana svop tədarükü qurmağı gözləyir. Bu müqavilə 2023-cü ilin sentyabrında imzalanıb. Türkmənistan qazının Trans-Adriatik və Trans-Anadolu qaz kəmərləri ilə nəqlini təmin etməli olan bu ideyanın həyata keçirilməsində Türkiyə iştirak edir. Lakin burada da Türkmənistan qazı Cənub Qaz Dəhlizinin məhdud imkanları ilə bağlı problemlə üzləşir”, - deyə Jiltsov qeyd edib.

Azərbaycan Türkiyə qaz qovşağının yaradılması layihəsinə qoşulduqdan sonra vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə bilər. Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksandr Novak bir gün əvvəl Bakıya planları açıqlayıb. “Bu, həm Türkiyənin, həm də Rusiyanın böyük maraq göstərdiyi bir layihədir. Maraq göstərən başqa ölkələr də var. Məsələn, Azərbaycan da layihədə iştirak etməyə hazırdır”, - deyə Novak vurğulayıb.

Ola bilər ki, Türkmənistan da qaz qovşağının yaradılmasının iştirakçısına çevrilsin. “Türkmənistan regionda enerji və logistika birlikləri planlarında Azərbaycandan sonra növbəti tərəfdaşdır. Türkmənistanın enerji resursları olmadan Türkiyədə qaz qovşağı tamamlanmayacaq. Bu layihə Rusiya üçün də maraqlıdır. O, Rusiya qazını əvəzetmə və ya hər hansı digər üsulla Avropa bazarına çıxarmaq imkanı verəcək. Bu, yaxşı ideyadır və dəstəklənəcək”, - deyə Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun regional proqramlar üzrə direktoru Yuri Solozobov NG-yə bildirib.

Eyni zamanda o, Türkmənistanla Türkiyənin “bir millət, iki dövlət” düsturu altında tam yaxınlaşmasına şübhə ilə yanaşıb. “Türkmənistan neytral ölkədir və Türkmənistan hakimiyyəti çətin ki, öz bitərəfliyindən güzəştə getsin. Bu neytrallıq Türkmənistana münaqişələrin hökm sürdüyü dünyada yaxşı fəaliyyət göstərməyə imkan verir. Aşqabad neytral statusundan istifadə edərək, BMT-nin himayəsi altında Mərkəzi Asiyada Təhlükəsizlik Konfransının yaradılması ideyasını irəli sürüb. Bu ideya logistika və enerji marşrutları üçün faydalı olacaq. Aşqabad beynəlxalq zəmanət tələb edir. Burada keçən əsrdə qəbul edilmiş və indi də işlək vəziyyətdə olan beynəlxalq boğazlar haqqında sazişə bənzər enerji və nəqliyyat sahəsində transmilli sazişdən söhbət gedə bilər”, - deyə Yuri Solozobov hesab edir.

Ekspertin fikrincə, TDT xətti boyunca yaxınlaşma davam edəcək.

Solozobov qeyd edib: “Bu, obyektiv prosesdir və Rusiya bunda iştirak edə bilər. Rusiya Federasiyasının bu təşkilata müşahidəçi, hətta tamhüquqlu üzv kimi daxil olmaq üçün bütün əsasları var. Rusiyanın kifayət qədər şərti olaraq təşkilatın müşahidəçisi olan Macarıstandan daha çox səbəbi var”.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər