İranda varislik qovğası: Müctəbanın atasını əvəz etmək şansı varmı?

Xəbər lenti

00:02 / 18-10-2024

Bu gün Azərbaycanın Müstəqilliyinin Bərpası Günüdür

23:17 / 17-10-2024

Qəbələdə iki nəfər ov tüfəngi ilə öldürülüb, yaralı var

19:14 / 17-10-2024

Generalın azadlıq istəyi yenə rədd edilib

18:07 / 17-10-2024

Ceyhun Bayramov Türkiyəyə gedib

18:00 / 17-10-2024

Əmanətçilər ASB və “Azər-Türk Bank”dan 21 milyon manatını geri çəkib

17:46 / 17-10-2024

Musiqi və incəsənət məktəblərində işə qəbul qaydaları dəyişib

17:28 / 17-10-2024

Telejurnalistin Azərbaycandan çıxışına qadağa qoyulub

17:00 / 17-10-2024

Əli Əsədov yeni qərar imzalayıb

16:49 / 17-10-2024

Prokurorluq Agentliyin vəzifəli şəxsləri barədə hökmdən protest verib

16:20 / 17-10-2024

Nəhəng şirkət terror təşkilatlarını maliyyələşdirib

16:10 / 17-10-2024

DİN-də COP29-la əlaqədar kollegiya iclası keçirilib

15:56 / 17-10-2024

İt Xeops piramidasına dırmaşıb - Foto

15:39 / 17-10-2024

Prezident ASC-ni ləğv edib - Sərəncam

15:35 / 17-10-2024

Bakıda bəzi küçə və prospektlərində nəqliyyatın hərəkət istiqaməti dəyişdiriləcək

15:20 / 17-10-2024

Güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq

15:09 / 17-10-2024

42 milyon manatlıq mənimsəmə: "Nəcməddin Sadıkov dedi ki, Fazil Məmmədov kömək edəcək"

14:43 / 17-10-2024

Siruz Təbrizlinin evi satışa çıxarılıb

14:31 / 17-10-2024

Avropada ölümcül xəstəliyə yoluxma halları artır - Xəbərdarlıq

14:09 / 17-10-2024

Sabirabadda evdə partlayış olub, yaralanan var

13:57 / 17-10-2024

Deputatın şirkəti dövlət qurumlarına 110 milyon manatlıq dərman satıb

13:57 / 17-10-2024

Yeni kəşf kainatla bağlı təsəvvürləri dəyişəcək - Foto

13:44 / 17-10-2024

Peskov: "Putinin səhhətində problem yoxdur"

13:37 / 17-10-2024

Elçin Əmirbəyov: "Cənubi Qafqazda sülh üçün tarixi şans var"

13:26 / 17-10-2024

İtaliya bankı rusiyalı müştərilərin “ağ siyahı”sını elan edib

13:19 / 17-10-2024

Həbsdəki generalın iki milyon manatlıq əmlakı satılıb

13:07 / 17-10-2024

Qarabağın daha üç kəndinə köç başlayacaq

13:03 / 17-10-2024

İlham Əliyev COP29-a hazırlıq işləri ilə tanış olub - (Yenilənib) - Fotolar

13:01 / 17-10-2024

Azad edilmiş ərazilərdə torpaq islahatı üçün işçi qrup yaradılıb

12:54 / 17-10-2024

Ukrayna “F-16”-larla bağlı problemlə üzləşib

12:46 / 17-10-2024

İki illik yağış norması bir gündə yağıb - Foto

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

15:20 / 14-10-2024

Prezident məhkəmələrə sədr və sədr müavinləri təyin edib - Siyahı

12:22 / 16-10-2024

İrana hücum: Ağ ev və Netanyahu razılaşıb

13:28 / 15-10-2024

Ukrayna daha bir şəhərini itirmək üzrədir - Foto

19:48 / 15-10-2024

Polis Bakı sakininin əmlakını dağıdanlara qarşı tədbir görməyə tələsmir

11:56 / 15-10-2024

“Sepah” generalının qayıdışı: Qaani indiyədək harada idi?

09:15 / 16-10-2024

İcra başçısına sui-qəsd hazırlamaqda təqsirləndirilən şəxsin məhkəməsi başlayıb

16:54 / 15-10-2024

Füzulinin Pirəhmədli kəndində bərpa işlərinə başlanılır

15:16 / 15-10-2024

Qəfildən... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

10:20 / 16-10-2024

Dönərdən kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)

11:23 / 14-10-2024

Bu ay sülh sazişinin imzalanması təklif olunur

20:03 / 16-10-2024

“Premium Bank”dan depozitlər geri götürülür

13:16 / 16-10-2024

Dövlət büdcəsində təhsil xərcləri artırılır

İranda varislik qovğası: Müctəbanın atasını əvəz etmək şansı varmı?
Tarix: 17-10-2024 11:50 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

İsrailin “Hizbullah”ın baş katibi Həsən Nəsrullahı hədəfə alaraq öldürməsi “Hizbullah” üçün varislik böhranına səbəb olmaqla yanaşı, İran İslam Respublikasının varisliyi problemini də qabardıb. Bu ilin əvvəlində prezident İbrahim Rəisinin helikopter qəzasında həlak olması ilə birlikdə Nəsrullahın öldürülməsi Ali Rəhbərliyin keçid dinamikasını 85 yaşlı yaşlı Ayətullah Əli Xamnəinin sükan arxasında qalmasına səbəb olub və oğlu, Ali Rəhbər Ofisinin əsas fiqurlarından olan Müctəba Xamnəi bu yaxınlarda kölgədən çıxıb.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Middle East İnstitute" yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

İranın oktyabrın 1-də 200-ə yaxın ballistik raket ataraq bu il ikinci dəfə İsrailə hücum etmə qərarı, çox güman ki, Xamnəi rejiminin sabitliyi ilə bağlı qorxulardan qaynaqlanıb. Belə bir cavab olmasaydı, İslam Respublikasının sağ qalması risk altında ola bilərdi. İranlı mühafizəkarlar və hərbçilər İsrailə qarşı çəkindirmə qabiliyyətinin itirilməsindən getdikcə daha çox narahat olurlar. Bu da onun “Müqavimət Oxu”nu idarə etmədə çətinliklərlə nəticələnə bilər.

HƏMAS-ın zəifləməsi, “Hizbullah”ın ciddi şəkildə deqradasiyaya uğraması və Livan şiə icması arasında İranın mövqeyini tədricən itirməsi Tehranı ən böyük təhlükəsizlik böhranlarından biri ilə üzləşdirib. Bunu Xamnəinin təhlükəsizliklə bağlı getdikcə daha çox narahatlığına dair ictimai hesabatlarda da görmək olar.

“Reuters” yazır ki, Xamnəi Nəsrullaha ölümündən əvvəl İsrailin sızmasından qorxaraq təhlükəsiz liman üçün İrana köçməyi təklif edib. Amma HƏMAS-ın siyasi lideri İsmayıl Haniyənin Tehranda İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) mehmanxanasında məhv edilməsi nəzərə alınsa da, İslam Respublikası artıq adamları etibarlı sığınacaq deyil.

İranın sərt tərəfdarları hətta “Hizbullah”ı Nəsrullahın ölümündən sonra varislik planının olmadığına görə incə şəkildə tənqid ediblər. Nəsrullah rejim üçün o qədər vacib idi ki, bəzi şərhçilər İslam Respublikasının böyük strategiyasında mərkəzi mövqeyini nəzərə alaraq, onun Xamnəinin potensial varisi ola biləcəyi barədə fərziyyələr irəli sürürdülər. Şeyxin ölümü Tehranın öz dərdlərini artırıb və Xamnəiyə Müctəbanı ictimaiyyətə tanıtmaq imkanı verib.

Müctəba Xamnəinin ictimai debütü

Ənənəvi olaraq pərdəarxası bir fiqur olan Müctəba ilk dəfə keçən ay bir videoda ictimaiyyət qarşısına çıxıb. Onilliklər ərzində Müctəba yalnız nadir hallarda rəsmi fotoqraflar tərəfindən, xüsusən də Qüds Günü və İslam İnqilabının ildönümündə keçirilən paradlar zamanı çəkilib. O, həmçinin rejimin siyasi elitasındakı əsas fiqurların dəfn və xatirə mərasimlərində də vaxtaşırı görünürdü.

Lakin sentyabrın sonlarında, Müctəbanın "Qabaqcıl İslam Hüququ və Prinsipləri" mövzusunda seminariya mühazirələrini dayandırdığını bildirdiyi sirli bir video ortaya çıxıb. Videoda o, "bunun siyasi məsələlərlə heç bir əlaqəsi olmadığını və mənimlə Allah arasında bir məsələ olduğuna" təkid və ictimaiyyətə çıxmazdan əvvəl onun bu qərarından yalnız iki nəfərin bildiyini iddia edib.

Nəsrullahın vəfatından qısa müddət sonra Müctəba İran mediasının Tehranda “Hizbullah”ın baş katibi kimi potensial varisi, oktyabrın 8-də İsrail tərəfindən öldürüldüyü bildirilən Haşim Səfiəddinin qardaşı Abdullah Səfiəddinlə görüşüb. Daha sonra oktyabrın 4-də o, atasının Cümə namazı xütbəsi zamanı rejimin yüksək komandanlığının digər üzvləri ilə auditoriyada əyləşərək canlı dövlət televiziyasında görünüb. “Tasnim News” onun orada olmasını vurğulayıb.

Müctəba əvvəllər belə tədbirlərdə iştirak edərkən çəkilməmişdi. O, ictimai yerlərdə yalnız nadir hallarda görünürdü və adətən, pərdə arxasında qalırdı. Onun yeni təqdimatı Rəisinin baxış tərzini əks etdirirdi. Müctəba kimi o da prezident olmazdan əvvəl Xamnəinin yerinə namizəd kimi düşünülürdü, xüsusən də 2018-ci ildə “Hizbullah” rəsmiləri ilə görüşmək üçün Livana səfər edərkən.

Mərhum Mahmud Haşimi Şahrudi üçün də bu nümunə keçərli idi. 2018-ci ildə vəfat etməmişdən əvvəl, o, 2017-ci ildə Ali rəhbərliyə əsas namizəd hesab olunurdu. Hazırda artan diqqət Müctəbanı İslam Respublikasının əsas favoriti edir.

Müctəba Xaməinin Ali lider perspektivləri

Deyəsən, Ayətullah Xamnəi Nəsrullahın taleyini bölüşməkdən qorxur, lakin vəfat etdikdə və ya hətta öldürüləndə Müctəbanın onun yerinə növbəti Ali lider olması perspektivi ilə rahatlaşır. Müctəbanın son həftələrdə ictimai çıxışlarındakı yüksəlişi bununla izah edilə bilər. Keçmişdə Müctəbanın 88 şiə fəqihindən ibarət Ekspertlər Məclisində sayca üçüncü Ali rəhbər seçilməsinə mane olan əsas məsələlərdən biri qohumbazlıq narahatlığı idi. İrsi varislik anlayışı təkcə rejimin əsas doktrinasına (Fəqih vəsiyyəti) zidd deyil, həm də onun aradan qaldırılması 1979-cu il İslam İnqilabının baş verməsinin səbəblərindən biridir.

Lakin Rəisinin ölümü və İranla İsrail arasında gərginləşən münaqişədən sonra belə görünür ki, Xamnəi və Ekspertlər Məclisindəki tərəfdarları üçün rejimin sabitliyi və onun ideoloji mahiyyətinin davamı ictimai rəydən qat-qat önəmlidir. 2024-cü ilin martında Ekspertlər Məclisinə keçirilən son seçkilərdən bəri Xamnəinin müttəfiqləri bu qurumda üstünlük təşkil edir və Müctəbanın atasının varisi seçilməsi ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb.

Müctəba növbəti ali lider seçilmək üçün bəzi keyfiyyətlərə malikdir: o, geniş siyasi keçmişi olan, lakin ictimaiyyətə açıqlanmayan radikal din xadimidir. O, 2000-ci illərin əvvəllərindən Ali Rəhbərin Aparatında “dərin dövlət”i idarə edib. Bundan əlavə, o, həm hərbi, həm də mülki təşkilatlarda rejimin imtiyazlı təbəqəsini təşviq etmək və yaymaq üçün kiçik, lakin yüksək səviyyəli qərar qəbuletmə komitələrinin bir hissəsi olub. İslam İnkişaf Təşkilatının rəhbəri Höcətülislam Məhəmməd Qomi və İran İslam Respublikası Yayımlarının rəhbəri Peyman Cəbelli də daxil olmaqla, hazırkı İslam Respublikası aristokratlarının çoxu Müctəbanın sirdaşlarıdır.

Bu yolda onun düşmənləri var. Ona görə də Müctəbanın atasının yerinə keçməsinə onun dövlət işlərinə qarışmasından narazı olan bəzi qruplarda etirazlar doğura bilər. İslam Respublikasındakı bəzi səslər də onun lazımi dini biliyə malik olmadığını, məsələn, ayətullah olmamasını (baxmayaraq ki, atası 1989-cu ildə Ali lider olanda bu rütbəyə malik deyildi) iddia edəcək.

Xamnəini əvəz etmək üçün Müctəbadan başqa digər potensial namizədlər də var: Onların arasında Qum mədrəsəsinə rəhbərlik edən Nəzarətçilər Şurasının və Ekspertlər Məclisinin sədr müavini Əlireza Ərafi, Nəzarətçilər Şurasının digər üzvü Əhməd Hatəmi və Ekspertlər Məclisinin üzvü olmuş Məhəmməd Mehdi Mir Baqeri.

Xomeyninin nəvəsi Həsən Xomeyni təklif edib ki, İran hərbi çəkindirmə gücünü artırmalı və nüvə silahı istehsalına icazə vermək üçün potensial olaraq nüvə doktrinasını dəyişdirməlidir. Bu addım yüksək vəzifələrə namizəd olmaqdan kənarlaşdırıldıqdan sonra Tehranın güc strukturunda olan mühafizəkar qruplardan dəstək qazanmaq cəhdi ola bilər. Bununla belə, onun Xamnəinin yerinə keçmək şansı çox azdır.

E. KAMAL

Ana səhifəyə dön