23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
22:31 / 13-06-2025
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
21:20 / 13-06-2025
Şəmkirdə iki nəfər kanalda batıb
19:03 / 13-06-2025
Müğənninin itkin düşən qardaşı oğlu tapılıb
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
18:29 / 13-06-2025
“Space” TV-yə xəbərdarlıq ediblər
18:23 / 13-06-2025
ABŞ İranı vurmaq üçün “yaşıl işıq” yandırıb
18:05 / 13-06-2025
Təl-Əvivdə kritik görüş başlayır
18:03 / 13-06-2025
Vilayət Eyvazov Gürcüstan DİN başçısı ilə görüşüb
17:58 / 13-06-2025
90-a yaxın mədəniyyət nümayəndəsi İrandan Azərbaycana gətiriləcək
17:43 / 13-06-2025
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
17:22 / 13-06-2025
Tramp: İrana 60 gün vaxt vermişdim, bu gün 61-ci gündür
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
17:03 / 13-06-2025
Qriqoryan: Paşinyan-Ərdoğan görüşünü inkar etmirəm
16:54 / 13-06-2025
Son 24 saatda Təbriz üçüncü dəfə hücuma məruz qalıb
16:50 / 13-06-2025
“Ulduz”lu görüşlər”in növbəti qonağı Nizami Cəfərov olub - Fotolar
16:44 / 13-06-2025
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
16:38 / 13-06-2025
AEBA: "İranın Natanzdakı nüvə obyekti ciddi şəkildə zədələnib"
16:24 / 13-06-2025
İsrailin Tehrana hücumu nəticəsində 78 nəfər ölüb
16:21 / 13-06-2025
Hikmət Hacıyev Çexiyaya səfər edib
16:09 / 13-06-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
15:30 / 13-06-2025
Axtarışda olan şəxslər Azərbaycana ekstradisiya edilib
13:02 / 13-06-2025
XİN: "İranda Azərbaycan vətəndaşları zərər çəkməyib"
12:57 / 13-06-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:48 / 13-06-2025
Dünən bank kartlarından 20 min manat oğurlanıb
12:34 / 13-06-2025
Trampın xüsusi nümayəndəsi iranlı diplomatlarla görüşmək niyyətindədir
12:22 / 13-06-2025
“Mossad” agentləri İran ərazisində PUA bazası qurublar
12:11 / 13-06-2025
İran BMT TŞ-dan fövqəladə iclas tələb edir
11:55 / 13-06-2025
İrana səfərdən çəkinmək tövsiyə olunur
11:49 / 13-06-2025
Qanunsuz aborta görə cəzalar sərtləşdirilir
13:07 / 10-06-2025
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
09:31 / 09-06-2025
Naxçıvanda kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)
22:32 / 09-06-2025
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
08:48 / 09-06-2025
Ronaldunun karyerası sona yaxınlaşır
16:32 / 10-06-2025
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
21:10 / 09-06-2025
Professor Tamilla Məmmədova vəfat edib
18:45 / 10-06-2025
Ölkəmizdə 3 gün iş olmayacaq
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
11:18 / 10-06-2025
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
09:22 / 09-06-2025
Fransa şirkəti Ukraynada dron istehsal edəcək
17:50 / 09-06-2025
Leninin heykəlini şəhər kənarına köçürürlər - Foto
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
Türkiyə niyə Ukrayna məsələsində vasitəçilik etməlidir? - Təhlil
Tarix: 11-04-2022 13:46 | Bölmə: Slayd
Rusiyanın Ukrayna ilə danışıqlara münasibəti fərqlidir. Moskvada isə danışıqların davam etməsi üçün yuxarıdan qərar verilib. O cümlədən, bu danışıqlarda açıq və ya gizli vasitəçilik edən dövlətlər də var.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Türkiyə Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi rolundan faydalanır. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan hiss etdi ki, bütün pis variantlardan (və indi heç kimin yaxşıları yoxdur), bu, ən yaxşısıdır. Bu vasitəçilikdə gizli, mürəkkəb və naşükür, sürətli siyasi və iqtisadi dividendlərin hesablanmasıdır.
Ərdoğan elə bir tarazlıq qurur ki, Türkiyənin mənfəəti bu iddialı səylərin danışıqlarda sıçrayışla baş tutub-tutmamasından asılı deyil. Türkiyənin bu vasitəçilikdəki maraqları, xarici cəbhələrdə işlərin necə getməsindən asılı olmayaraq, dizaynı ilədir. Burada son məqsəddən daha çox prosesin özü, hərəkətin özü önəmlidir.
Qarşı tərəflər üçün hadisənin nəticəsi taleyüklüdür. Vasitəçinin mövqeyi iştirakçılardan mümkün qədər bərabər məsafədə qalmağa imkan verir. Lazım olanda onlardan birinə yaxınlaşmaq qabiliyyəti ilə olsa da. İkitərəfli faydalar diqqətlə hesablanır. Beynəlxalq arenada qüvvələrin uyğunlaşdırılmasından və həmin cəbhələrdəki vəziyyətdən də çox şey asılıdır. Şərqdə qalibləri sevirlər.
Ankara baş verənlərin qlobal xarakterini və ümumi artan riskləri də nəzərə alır. Türkiyə də bu vasitəçiliyə qoşularaq özü üçün təhlükəli ssenarilərdən qaçmaq istəyir. Belə ssenarilər var.
Türkiyədə Rusiya ilə hərbi toqquşma xəyalından danışmağa başlayıblar. Artıq astanada olduğu kimi Suriyada deyil, Qara dənizdə. İndi yox, amma gələcəkdə. Dəniz minalarının Ukrayna sahillərindən Bosfora doğru sürükləndiyi barədə xəbərlər dəhşətli əlamət kimidir.
Türklər dərhal şərt qoyurlar ki, bunu nə Ankara, nə də Moskva istəmir, ancaq üçüncü qüvvələr tərəfindən birbaşa münaqişə yarana bilər. Ərdoğana yaxın olan politoloq və baş redaktor İbrahim Karagül “Yeni Şafak” qəzetində Ukraynada baş verənlər “Türkiyənin Şimal sərhədləri üçün təhlükə yaradır” xəbərdarlığını edir.
İ. Karagül yazır ki, Türkiyə NATO-nun çox mühüm üzvüdür. “Bununla belə, ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi alyansın digər tərəfdaşlarının bir çox hərəkətlərini “dostluq, hətta düşmənçilik” kimi şərh etmək olar. Bunlar Qərbin İraq və xüsusilə də Suriya kürdlərinin Türkiyəyə kin bəsləməklə bağlı mərcləri, məsələn, Fətullah Gülənin simasında xaricdə məskunlaşmış müxalifətçilərin dəstəyi və 2016-cı ilin iyulunda Türkiyədə dövlət çevrilişi cəhdi zamanı MKİ-nin şübhəli fəaliyyətidir”.
Analitikin gəldiyi qənaətlər təşviş doğurur:
“Ukraynadan sonra Qərb dövlətləri Türkiyəni Rusiyaya qarşı qoyacaq... Əgər ABŞ və Avropa Qara dənizdə məskunlaşarsa, Rusiya ilə Türkiyə arasında müharibə qaçılmazdır”.
“Qərbin məqsədi Rusiya ilə Türkiyə arasında müharibədir. Putin və Ərdoğan bunun qarşısını almalıdır”, - deyə Karagül yazır.
Türkiyənin Yaxın Şərq Araşdırmaları üzrə Politologiya Mərkəzi ORSAM (ORSAM) da hesab edir ki, Azov və Qara dəniz sahillərindən gələn münaqişə Aralıq dənizinə və hətta Qırmızı dəniz bölgəsinə yayıla bilər.
Bu bölgələrdə sabitliyin pozulması, Türkiyənin əmin olduğu kimi, əsasən ABŞ siyasətinin nəticəsidir. Türkiyədə son 20 ildə bütün ictimai rəy sorğuları istisnasız olaraq cəmiyyətdə anti-Amerika əhval-ruhiyyəsinin çox güclü olduğunu göstərir.
İstanbulun Kadir Has Universitetinin yanvar ayında keçirdiyi sorğulardan biri vətəndaşların müsəlman ölkələri və Rusiya ilə əməkdaşlığa tərəfdar olduğunu göstərib. Türklər ardıcıl olaraq ABŞ-ı təhlükə hesab edir, - bu dəfə respondentlərin 56,1 faizi belə deyib. Bu da əvvəlki illərlə müqayisədə azdır, lakin Amerika ənənəvi olaraq Ermənistan və İsraillə birlikdə Türkiyədə sevilməyən dövlətlərin ilk üçlüyündə yer alır.
Başqaları fəlakətli ssenari yazdığından hər vasitə ilə ondan qaçmaq lazımdır. Bu o deməkdir ki, Qara dənizdə gərginlik azalmalıdır. Burada danışıqlar, əlbəttə ki, kömək edir və vasitəçilik çox xoşdur.
Bu sətirlərin müəllifinin fikrincə, türkiyəli vasitəçilər işgüzardır, hətta tərəflərin mövqelərini yaxınlaşdırmaq üçün yaradıcı şəkildə yeni ideyalar yaradırlar. Martın sonunda Qətərdə keçirilən böyük beynəlxalq Doha forumunda Türkiyə nümayəndə heyətinin rəhbərləri: müdafiə naziri Hulusi Akar, xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu və prezidentin müşaviri İbrahim Kalın bu vasitəçiliyi nüfuzlu bir dövlətə enerji ilə necə təqdim etdiklərini müşahidə etmək imkanım oldu. Mənim hər üçü ilə qısa əlaqəm bu qənaətləri təsdiqlədi: türklər tapşırığa canla-başla yanaşıblar və prezident Ərdoğandan bunu prioritet saxlamaq üçün aydın göstərişlər var.
Vasitəçilik rolu Türkiyəyə imkan verir ki, ABŞ-ın təzyiqlərinə baxmayaraq, Rusiya ilə münasibətləri pozmasın və Qərbin sanksiyalarına qoşulmasın. Eyni zamanda, Rusiyanın istəklərinə baxmayaraq, Ukrayna ilə əməkdaşlıqdan imtina etməmək. Ankara “Qərb heç bir halda dünyanın mərkəzi deyil”, - tezisindən çıxış edir. Türkiyə qəzetlərinin səhifələrində tez-tez yeni dünya nizamının qurulması tələbi ilə yanaşı, Türkiyənin vəzifələri və imkanlarının daha yaxşı nəzərə alınacağı səslənir.
İqtisadi faydaları da böyükdür. 2021-ci ildə Türkiyəyə gələn rus turistlər ümumi axının 21 faizini təşkil edərək, yenə birinci yeri tutub. Bu, viruslardan, zəlzələlərdən və ya terror hücumlarından qorxmayan 4,7 milyondan çox insandır (pandemiyadan əvvəl daha çox idi). Bundan əlavə, yerli əhalinin rəylərinə görə, onlar heç də xəsis deyillər, səxavətlə pul xərcləyirlər, bunu almanlar haqqında isə demək mümkün deyil, onlar ikinci yerdədir. Üçüncü yerdə ukraynalılar qərarlaşıb ki, bu da ümumi turist axınının təxminən 8,3 faizini təşkil edir. İlk beşlikdə həm də, bir fərqlə, bolqarlar və iranlılardır.
Türkiyə taxıl idxalının 80 faizdən çoxunu Rusiya və Ukraynadan alır, əsasən də Rusiyadan - təxminən 70 faizi. Çörəyin qiymətləri bu çatdırılmalardan asılıdır.
Ölkədə artıq yüksək inflyasiya var. Koronavirus pandemiyası və qlobal tənəzzül vəziyyəti daha da gərginləşdirir.
2023-cü ilin iyununda Türkiyədə prezident seçkiləri keçiriləcək və hazırda Ərdoğanın rəhbərlik etdiyi hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası qüdrət və əsas gücü ilə bu seçkilərə hazırlaşır. Ərzaq təminatının etibarlılığı sosial sabitliyin təminatıdır. Türklər buğdadan əlavə, günəbaxan yağı və günəbaxan tumlarını Rusiya və Ukraynadan (Moldovadakı kimi) alır, pomidor və sitrus meyvələri ixrac edirlər.
Daha da əhəmiyyətlisi Rusiya qazının Türkiyəyə tədarüküdür ki, müxtəlif mənbələrə görə, bu qaz istehlak olunan 50 milyard kubmetr həcmin 42-50 faizini təşkil edir. Yaxın gələcəkdə Türkiyə Rusiyadan idxaldan imtina edə bilmir və bunu planlaşdırmır, baxmayaraq ki, Rusiya qazının payı getdikcə azalır.
Türklər də İrandan və Azərbaycandan boru kəmərləri vasitəsilə qaz alırlar və bu qazın həcmi getdikcə artır. Əlcəzair və Qətər maye qaz tədarük edir, lakin çox deyil, baxmayaraq ki, danışıqlar davam edir.
Tamamilə yeni bir şey - İsraillə köhnə düşmənçiliyi aradan qaldırmaq, bu da oradan Türkiyəyə qaz kəmərinin çəkilməsi, eləcə də Misirdən maye qazın tədarükü məsələsini müzakirə etmək deməkdir. Mayın əvvəlində müsəlmanların Ramazan orucu bitdikdən sonra Türkiyənin enerji və xarici işlər nazirləri bu və digər məsələləri müzakirə etmək üçün yəhudi dövlətinə səfər edəcəklər.
Türkiyə, həmçinin İraq Kürdüstanından enerji tədarükü imkanlarını öyrəndiyinə eyham vurur. Türkiyənin İraq kürdləri ilə münasibətləri Suriyadakından qat-qat yaxşıdır.
İsraildən Türkiyəyə, o cümlədən Avropaya qaz ixracı üzərində iş aparılır. Amma bu, sabahın işi deyil. Bunun üçün vaxt, investisiya və regional sabitlik lazımdır. Beləliklə, Türkiyənin Rusiya tədarükündən asılılığı qalır. Baxmayaraq ki, görünür, hələlik. Amma indiyə qədər belə olduğu üçün Türkiyənin vasitəçilikdən başqa çarəsi yoxdur. Əhəmiyyətli bir tədarükçüsü ilə iqtisadi əlaqələr imkanını qorumaq üçün, o da Türkiyədə atom elektrik stansiyası tikir.
Ərdoğanın tarazlığı saxlamaq və tərəfdaşların əsəbləri ilə oynamaq bacarığı hərbi-texniki əməkdaşlıqda özünü tam şəkildə büruzə verir. Türkiyə 3 il əvvəl Vaşinqtonun qəzəbinə və sanksiyalarına səbəb olan Rusiya “S-400” zenit-raket kompleksini almaq üçün müqaviləni həyata keçirməyə başladı, eyni zamanda Ukrayna ilə Türkiyənin “Bayraktar” pilotsuz təyyarələrini orada satmağa razılaşdı və bu, Moskvada böyük qəzəb doğurdu.
Ölkədə və Qərbdə geniş əlaqələri olan tanınmış türkiyəli politoloq Murat Etkin əmindir ki, vasitəçilik yaxın gələcəkdə ABŞ sanksiyalarının yumşaldılması şəklində Türkiyəyə gözlənilməz dividend gətirəcək. Onun sözlərinə görə, amerikalılar bu vasitəçiliyə müsbət cavab verirlər (bir çox başqa politoloqlar hesab edirlər ki, Türkiyə bu səyləri İsrail və ABŞ-dakı yəhudi lobbisi ilə əlaqələndirir).
Amerikalıların Türkiyə xidmətində olan “F-16” qırıcılarının modernləşdirilməsi proqramını bərpa etmək və yeni partiya almaq variantını nəzərdən keçirdikləri barədə siqnallar var. Hələlik “F-35” qırıcılarından söhbət getmir, amma hərəkət başlayıb və bununla bağlı eyhamlar Türkiyədə ehtiyatlı nikbinliklə qəbul edilir.
Murat Yetkinin sözlərinə görə, ABŞ səfiri Ceff Fleyk mart ayında öz iqamətgahında təşkil edilən diplomatik ziyafətdə Türkiyəni bu qırıcıların ən böyük (ABŞ-dan sonra) hava donanmasına görə tərifləməsi səbəbsiz deyildi. Arizonadan olan bu keçmiş senator çıxışının böyük hissəsini Türkiyənin NATO-ya qəbulunun 70-ci ildönümünə həsr edib.
Rusiya-Türkiyə münasibətləri tarixində qara səhifə “F-16” qırıcısı ilə bağlıdır, o zaman türklər 2015-ci ilin noyabrında Suriya ilə sərhəddə “Su-24” bombardmançı təyyarəsini vurublar. Ekipaj komandiri, sonralar Rusiya Qəhrəmanı Oleq Peşkov dünyasını dəyişib. Necə ki, 2016-cı ilin dekabrında Rusiyanın Türkiyədəki səfiri Andrey Karlov terrorçunun gülləsindən həlak olub.
Bəzi Qərb müəllifləri bu və digər faktlardan istifadə edərək Türkiyə və Rusiyanı qəzəbli adlandırırlar. Bu, neologizm dost və düşmənin törəməsi, yəni eyni zamanda “dost” və “düşmən” deməkdir. Amerikalılar çox istərdilər ki, “düşmən”ə aid olan hissə dostluq komponentini tamamilə əvəz etsin və Türkiyənin maraqlarını Rusiyadan birmənalı şəkildə ABŞ və müttəfiqlərinə yönləndirsin.
Ankara bunu hiylə kimi görür. Təzyiqə müqavimət göstərmək istəyir. Türklər başa düşürlər ki, onların vasitəçiliyi yalnız münaqişə tərəflərinin özləri buna hazır olduqda bəhrəsini verəcək. Bu, Türkiyənin öz mənfəətini axtardığı uzun bir prosesdir və deyəsən, onu tapır.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-04-2022 13:46 | Bölmə: Slayd
Rusiyanın Ukrayna ilə danışıqlara münasibəti fərqlidir. Moskvada isə danışıqların davam etməsi üçün yuxarıdan qərar verilib. O cümlədən, bu danışıqlarda açıq və ya gizli vasitəçilik edən dövlətlər də var.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Türkiyə Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi rolundan faydalanır. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan hiss etdi ki, bütün pis variantlardan (və indi heç kimin yaxşıları yoxdur), bu, ən yaxşısıdır. Bu vasitəçilikdə gizli, mürəkkəb və naşükür, sürətli siyasi və iqtisadi dividendlərin hesablanmasıdır.
Ərdoğan elə bir tarazlıq qurur ki, Türkiyənin mənfəəti bu iddialı səylərin danışıqlarda sıçrayışla baş tutub-tutmamasından asılı deyil. Türkiyənin bu vasitəçilikdəki maraqları, xarici cəbhələrdə işlərin necə getməsindən asılı olmayaraq, dizaynı ilədir. Burada son məqsəddən daha çox prosesin özü, hərəkətin özü önəmlidir.
Qarşı tərəflər üçün hadisənin nəticəsi taleyüklüdür. Vasitəçinin mövqeyi iştirakçılardan mümkün qədər bərabər məsafədə qalmağa imkan verir. Lazım olanda onlardan birinə yaxınlaşmaq qabiliyyəti ilə olsa da. İkitərəfli faydalar diqqətlə hesablanır. Beynəlxalq arenada qüvvələrin uyğunlaşdırılmasından və həmin cəbhələrdəki vəziyyətdən də çox şey asılıdır. Şərqdə qalibləri sevirlər.
Ankara baş verənlərin qlobal xarakterini və ümumi artan riskləri də nəzərə alır. Türkiyə də bu vasitəçiliyə qoşularaq özü üçün təhlükəli ssenarilərdən qaçmaq istəyir. Belə ssenarilər var.
Türkiyədə Rusiya ilə hərbi toqquşma xəyalından danışmağa başlayıblar. Artıq astanada olduğu kimi Suriyada deyil, Qara dənizdə. İndi yox, amma gələcəkdə. Dəniz minalarının Ukrayna sahillərindən Bosfora doğru sürükləndiyi barədə xəbərlər dəhşətli əlamət kimidir.
Türklər dərhal şərt qoyurlar ki, bunu nə Ankara, nə də Moskva istəmir, ancaq üçüncü qüvvələr tərəfindən birbaşa münaqişə yarana bilər. Ərdoğana yaxın olan politoloq və baş redaktor İbrahim Karagül “Yeni Şafak” qəzetində Ukraynada baş verənlər “Türkiyənin Şimal sərhədləri üçün təhlükə yaradır” xəbərdarlığını edir.
İ. Karagül yazır ki, Türkiyə NATO-nun çox mühüm üzvüdür. “Bununla belə, ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi alyansın digər tərəfdaşlarının bir çox hərəkətlərini “dostluq, hətta düşmənçilik” kimi şərh etmək olar. Bunlar Qərbin İraq və xüsusilə də Suriya kürdlərinin Türkiyəyə kin bəsləməklə bağlı mərcləri, məsələn, Fətullah Gülənin simasında xaricdə məskunlaşmış müxalifətçilərin dəstəyi və 2016-cı ilin iyulunda Türkiyədə dövlət çevrilişi cəhdi zamanı MKİ-nin şübhəli fəaliyyətidir”.
Analitikin gəldiyi qənaətlər təşviş doğurur:
“Ukraynadan sonra Qərb dövlətləri Türkiyəni Rusiyaya qarşı qoyacaq... Əgər ABŞ və Avropa Qara dənizdə məskunlaşarsa, Rusiya ilə Türkiyə arasında müharibə qaçılmazdır”.
“Qərbin məqsədi Rusiya ilə Türkiyə arasında müharibədir. Putin və Ərdoğan bunun qarşısını almalıdır”, - deyə Karagül yazır.
Türkiyənin Yaxın Şərq Araşdırmaları üzrə Politologiya Mərkəzi ORSAM (ORSAM) da hesab edir ki, Azov və Qara dəniz sahillərindən gələn münaqişə Aralıq dənizinə və hətta Qırmızı dəniz bölgəsinə yayıla bilər.
Bu bölgələrdə sabitliyin pozulması, Türkiyənin əmin olduğu kimi, əsasən ABŞ siyasətinin nəticəsidir. Türkiyədə son 20 ildə bütün ictimai rəy sorğuları istisnasız olaraq cəmiyyətdə anti-Amerika əhval-ruhiyyəsinin çox güclü olduğunu göstərir.
İstanbulun Kadir Has Universitetinin yanvar ayında keçirdiyi sorğulardan biri vətəndaşların müsəlman ölkələri və Rusiya ilə əməkdaşlığa tərəfdar olduğunu göstərib. Türklər ardıcıl olaraq ABŞ-ı təhlükə hesab edir, - bu dəfə respondentlərin 56,1 faizi belə deyib. Bu da əvvəlki illərlə müqayisədə azdır, lakin Amerika ənənəvi olaraq Ermənistan və İsraillə birlikdə Türkiyədə sevilməyən dövlətlərin ilk üçlüyündə yer alır.
Başqaları fəlakətli ssenari yazdığından hər vasitə ilə ondan qaçmaq lazımdır. Bu o deməkdir ki, Qara dənizdə gərginlik azalmalıdır. Burada danışıqlar, əlbəttə ki, kömək edir və vasitəçilik çox xoşdur.
Bu sətirlərin müəllifinin fikrincə, türkiyəli vasitəçilər işgüzardır, hətta tərəflərin mövqelərini yaxınlaşdırmaq üçün yaradıcı şəkildə yeni ideyalar yaradırlar. Martın sonunda Qətərdə keçirilən böyük beynəlxalq Doha forumunda Türkiyə nümayəndə heyətinin rəhbərləri: müdafiə naziri Hulusi Akar, xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu və prezidentin müşaviri İbrahim Kalın bu vasitəçiliyi nüfuzlu bir dövlətə enerji ilə necə təqdim etdiklərini müşahidə etmək imkanım oldu. Mənim hər üçü ilə qısa əlaqəm bu qənaətləri təsdiqlədi: türklər tapşırığa canla-başla yanaşıblar və prezident Ərdoğandan bunu prioritet saxlamaq üçün aydın göstərişlər var.
Vasitəçilik rolu Türkiyəyə imkan verir ki, ABŞ-ın təzyiqlərinə baxmayaraq, Rusiya ilə münasibətləri pozmasın və Qərbin sanksiyalarına qoşulmasın. Eyni zamanda, Rusiyanın istəklərinə baxmayaraq, Ukrayna ilə əməkdaşlıqdan imtina etməmək. Ankara “Qərb heç bir halda dünyanın mərkəzi deyil”, - tezisindən çıxış edir. Türkiyə qəzetlərinin səhifələrində tez-tez yeni dünya nizamının qurulması tələbi ilə yanaşı, Türkiyənin vəzifələri və imkanlarının daha yaxşı nəzərə alınacağı səslənir.
İqtisadi faydaları da böyükdür. 2021-ci ildə Türkiyəyə gələn rus turistlər ümumi axının 21 faizini təşkil edərək, yenə birinci yeri tutub. Bu, viruslardan, zəlzələlərdən və ya terror hücumlarından qorxmayan 4,7 milyondan çox insandır (pandemiyadan əvvəl daha çox idi). Bundan əlavə, yerli əhalinin rəylərinə görə, onlar heç də xəsis deyillər, səxavətlə pul xərcləyirlər, bunu almanlar haqqında isə demək mümkün deyil, onlar ikinci yerdədir. Üçüncü yerdə ukraynalılar qərarlaşıb ki, bu da ümumi turist axınının təxminən 8,3 faizini təşkil edir. İlk beşlikdə həm də, bir fərqlə, bolqarlar və iranlılardır.
Türkiyə taxıl idxalının 80 faizdən çoxunu Rusiya və Ukraynadan alır, əsasən də Rusiyadan - təxminən 70 faizi. Çörəyin qiymətləri bu çatdırılmalardan asılıdır.
Ölkədə artıq yüksək inflyasiya var. Koronavirus pandemiyası və qlobal tənəzzül vəziyyəti daha da gərginləşdirir.
2023-cü ilin iyununda Türkiyədə prezident seçkiləri keçiriləcək və hazırda Ərdoğanın rəhbərlik etdiyi hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası qüdrət və əsas gücü ilə bu seçkilərə hazırlaşır. Ərzaq təminatının etibarlılığı sosial sabitliyin təminatıdır. Türklər buğdadan əlavə, günəbaxan yağı və günəbaxan tumlarını Rusiya və Ukraynadan (Moldovadakı kimi) alır, pomidor və sitrus meyvələri ixrac edirlər.
Daha da əhəmiyyətlisi Rusiya qazının Türkiyəyə tədarüküdür ki, müxtəlif mənbələrə görə, bu qaz istehlak olunan 50 milyard kubmetr həcmin 42-50 faizini təşkil edir. Yaxın gələcəkdə Türkiyə Rusiyadan idxaldan imtina edə bilmir və bunu planlaşdırmır, baxmayaraq ki, Rusiya qazının payı getdikcə azalır.
Türklər də İrandan və Azərbaycandan boru kəmərləri vasitəsilə qaz alırlar və bu qazın həcmi getdikcə artır. Əlcəzair və Qətər maye qaz tədarük edir, lakin çox deyil, baxmayaraq ki, danışıqlar davam edir.
Tamamilə yeni bir şey - İsraillə köhnə düşmənçiliyi aradan qaldırmaq, bu da oradan Türkiyəyə qaz kəmərinin çəkilməsi, eləcə də Misirdən maye qazın tədarükü məsələsini müzakirə etmək deməkdir. Mayın əvvəlində müsəlmanların Ramazan orucu bitdikdən sonra Türkiyənin enerji və xarici işlər nazirləri bu və digər məsələləri müzakirə etmək üçün yəhudi dövlətinə səfər edəcəklər.
Türkiyə, həmçinin İraq Kürdüstanından enerji tədarükü imkanlarını öyrəndiyinə eyham vurur. Türkiyənin İraq kürdləri ilə münasibətləri Suriyadakından qat-qat yaxşıdır.
İsraildən Türkiyəyə, o cümlədən Avropaya qaz ixracı üzərində iş aparılır. Amma bu, sabahın işi deyil. Bunun üçün vaxt, investisiya və regional sabitlik lazımdır. Beləliklə, Türkiyənin Rusiya tədarükündən asılılığı qalır. Baxmayaraq ki, görünür, hələlik. Amma indiyə qədər belə olduğu üçün Türkiyənin vasitəçilikdən başqa çarəsi yoxdur. Əhəmiyyətli bir tədarükçüsü ilə iqtisadi əlaqələr imkanını qorumaq üçün, o da Türkiyədə atom elektrik stansiyası tikir.
Ərdoğanın tarazlığı saxlamaq və tərəfdaşların əsəbləri ilə oynamaq bacarığı hərbi-texniki əməkdaşlıqda özünü tam şəkildə büruzə verir. Türkiyə 3 il əvvəl Vaşinqtonun qəzəbinə və sanksiyalarına səbəb olan Rusiya “S-400” zenit-raket kompleksini almaq üçün müqaviləni həyata keçirməyə başladı, eyni zamanda Ukrayna ilə Türkiyənin “Bayraktar” pilotsuz təyyarələrini orada satmağa razılaşdı və bu, Moskvada böyük qəzəb doğurdu.
Ölkədə və Qərbdə geniş əlaqələri olan tanınmış türkiyəli politoloq Murat Etkin əmindir ki, vasitəçilik yaxın gələcəkdə ABŞ sanksiyalarının yumşaldılması şəklində Türkiyəyə gözlənilməz dividend gətirəcək. Onun sözlərinə görə, amerikalılar bu vasitəçiliyə müsbət cavab verirlər (bir çox başqa politoloqlar hesab edirlər ki, Türkiyə bu səyləri İsrail və ABŞ-dakı yəhudi lobbisi ilə əlaqələndirir).
Amerikalıların Türkiyə xidmətində olan “F-16” qırıcılarının modernləşdirilməsi proqramını bərpa etmək və yeni partiya almaq variantını nəzərdən keçirdikləri barədə siqnallar var. Hələlik “F-35” qırıcılarından söhbət getmir, amma hərəkət başlayıb və bununla bağlı eyhamlar Türkiyədə ehtiyatlı nikbinliklə qəbul edilir.
Murat Yetkinin sözlərinə görə, ABŞ səfiri Ceff Fleyk mart ayında öz iqamətgahında təşkil edilən diplomatik ziyafətdə Türkiyəni bu qırıcıların ən böyük (ABŞ-dan sonra) hava donanmasına görə tərifləməsi səbəbsiz deyildi. Arizonadan olan bu keçmiş senator çıxışının böyük hissəsini Türkiyənin NATO-ya qəbulunun 70-ci ildönümünə həsr edib.
Rusiya-Türkiyə münasibətləri tarixində qara səhifə “F-16” qırıcısı ilə bağlıdır, o zaman türklər 2015-ci ilin noyabrında Suriya ilə sərhəddə “Su-24” bombardmançı təyyarəsini vurublar. Ekipaj komandiri, sonralar Rusiya Qəhrəmanı Oleq Peşkov dünyasını dəyişib. Necə ki, 2016-cı ilin dekabrında Rusiyanın Türkiyədəki səfiri Andrey Karlov terrorçunun gülləsindən həlak olub.
Bəzi Qərb müəllifləri bu və digər faktlardan istifadə edərək Türkiyə və Rusiyanı qəzəbli adlandırırlar. Bu, neologizm dost və düşmənin törəməsi, yəni eyni zamanda “dost” və “düşmən” deməkdir. Amerikalılar çox istərdilər ki, “düşmən”ə aid olan hissə dostluq komponentini tamamilə əvəz etsin və Türkiyənin maraqlarını Rusiyadan birmənalı şəkildə ABŞ və müttəfiqlərinə yönləndirsin.
Ankara bunu hiylə kimi görür. Təzyiqə müqavimət göstərmək istəyir. Türklər başa düşürlər ki, onların vasitəçiliyi yalnız münaqişə tərəflərinin özləri buna hazır olduqda bəhrəsini verəcək. Bu, Türkiyənin öz mənfəətini axtardığı uzun bir prosesdir və deyəsən, onu tapır.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 22:31
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
Bu gün, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
Bu gün, 17:06
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
Bu gün, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
Bu gün, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
Bu gün, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
Bu gün, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
Bu gün, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
Dünən, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
Dünən, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
Dünən, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
Dünən, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
3-06-2025, 11:57
Şəhidimiz Suraxanıda dəfn olunub - (Yenilənib) - Foto
3-06-2025, 10:34
Ərdoğan Zelenski, Putin və Trampla Türkiyədə görüşmək istəyir
3-06-2025, 09:58
Türkiyədə güclü zəlzələ olub - Ölən və xəsarət alanlar var
3-06-2025, 08:26
Yerin maqnit qasırğası artıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
