Xəzər regionunda qaz oyunları

Xəbər lenti

23:40 / 13-06-2025

Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb

22:31 / 13-06-2025

İran İsrailə raket hücumuna başlayıb

21:20 / 13-06-2025

Şəmkirdə iki nəfər kanalda batıb

19:03 / 13-06-2025

Müğənninin itkin düşən qardaşı oğlu tapılıb

18:49 / 13-06-2025

“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?

18:29 / 13-06-2025

“Space” TV-yə xəbərdarlıq ediblər

18:23 / 13-06-2025

ABŞ İranı vurmaq üçün “yaşıl işıq” yandırıb

18:05 / 13-06-2025

Təl-Əvivdə kritik görüş başlayır

18:03 / 13-06-2025

Vilayət Eyvazov Gürcüstan DİN başçısı ilə görüşüb

17:58 / 13-06-2025

90-a yaxın mədəniyyət nümayəndəsi İrandan Azərbaycana gətiriləcək

17:43 / 13-06-2025

Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub

17:22 / 13-06-2025

Tramp: İrana 60 gün vaxt vermişdim, bu gün 61-ci gündür

17:06 / 13-06-2025

Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib

17:03 / 13-06-2025

Qriqoryan: Paşinyan-Ərdoğan görüşünü inkar etmirəm

16:54 / 13-06-2025

Son 24 saatda Təbriz üçüncü dəfə hücuma məruz qalıb

16:50 / 13-06-2025

“Ulduz”lu görüşlər”in növbəti qonağı Nizami Cəfərov olub - Fotolar

16:44 / 13-06-2025

Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram

16:38 / 13-06-2025

AEBA: "İranın Natanzdakı nüvə obyekti ciddi şəkildə zədələnib"

16:24 / 13-06-2025

İsrailin Tehrana hücumu nəticəsində 78 nəfər ölüb

16:21 / 13-06-2025

Hikmət Hacıyev Çexiyaya səfər edib

16:09 / 13-06-2025

Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib

15:30 / 13-06-2025

Axtarışda olan şəxslər Azərbaycana ekstradisiya edilib

13:02 / 13-06-2025

XİN: "İranda Azərbaycan vətəndaşları zərər çəkməyib"

12:57 / 13-06-2025

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

12:48 / 13-06-2025

Dünən bank kartlarından 20 min manat oğurlanıb

12:34 / 13-06-2025

Trampın xüsusi nümayəndəsi iranlı diplomatlarla görüşmək niyyətindədir

12:22 / 13-06-2025

“Mossad” agentləri İran ərazisində PUA bazası qurublar

12:11 / 13-06-2025

İran BMT TŞ-dan fövqəladə iclas tələb edir

11:55 / 13-06-2025

İrana səfərdən çəkinmək tövsiyə olunur

11:49 / 13-06-2025

Qanunsuz aborta görə cəzalar sərtləşdirilir

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

13:07 / 10-06-2025

Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”

09:31 / 09-06-2025

Naxçıvanda kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)

22:32 / 09-06-2025

Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”

08:48 / 09-06-2025

Ronaldunun karyerası sona yaxınlaşır

16:32 / 10-06-2025

Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir

21:10 / 09-06-2025

Professor Tamilla Məmmədova vəfat edib

18:45 / 10-06-2025

Ölkəmizdə 3 gün iş olmayacaq

13:40 / 11-06-2025

Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur

11:18 / 10-06-2025

İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir

09:22 / 09-06-2025

Fransa şirkəti Ukraynada dron istehsal edəcək

17:50 / 09-06-2025

Leninin heykəlini şəhər kənarına köçürürlər - Foto

14:57 / 12-06-2025

“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?

Xəzər regionunda qaz oyunları - Təhlil
Tarix: 16-04-2022 20:42 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Əvvəlki prezident Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun hakimiyyəti oğlu Serdara təhvil verərək müvəqqəti olaraq kölgədə qaldığı Türkmənistanda formal hakimiyyət dəyişikliyi və “qaz məsələsi”nin son yerdən uzaq olduğu Ukrayna ətrafında baş verənlər, Türkmənistanın enerji potensialını yenidən gündəmə gətirib.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, qaz sahəsində əsas oyunçular prinsipial olaraq yeni heç nə təklif etmirlər, onlar müəyyən nüanslar təqdim edirlər və bu onu deməyə əsas verir ki, Allah tərəfindən unudulmuş Türkmənistan onların baxış meydanından silinmir:

“Ən mühüm vəzifəsi Türkmənistan qazını Avropa bazarına çıxarmaq olan müxtəlif dövrlərdə layihəsi “Nabukko” və “Cənub enerji dəhlizi” layihələrinin tərkib hissəsi olan Transxəzər qaz kəmərinin reinkarnasiyasına növbəti cəhd edilib. 2021-ci ildə qəfil peyda olan Amerika şirkəti “Trans Caspian Resources, Inc” (TCRI) Türkmənistan hakimiyyətinə Transxəzər boru kəmərinin yeni mücəssəməsini - Transxəzər birləşdiricisini (birləşdirici) təklif edib.

“Biz Transxəzər qaz kəmərindən daha az iddialı layihə təklif edirik”, - TCRI-nin həmrəhbəri Alan Mustard bildirib - Bu, Türkmənistanın Xəzər dənizindəki dəniz quyularından təbii qazın Azərbaycanın artıq mövcud olan infrastrukturuna çatdırılması üçün orta tutumlu xəttdir”.

Bu barədə 2021-ci il oktyabr ayının sonunda “Türkmənistanın Neft və Qazı”nın (OGT-2021) beynəlxalq konfransında məlumat verilib. TCRI Məsləhət Komitəsinin direktoru Natali Kostello 2022-ci ilin martında keçirilən növbəti OTG-2022 konfransında fikri konkretləşdirib: “Trans Caspian Resources” tərəfindən hazırlanmış layihə türkmən təbii qazını Azərbaycana və daha sonra Cənubi Qafqaza, Türkiyəyə tədarük etməyə imkan verəcək. Eyni zamanda, Türkmənistanda və Azərbaycanda artıq fəaliyyət göstərən infrastruktur onun həyata keçirilməsi üçün əsas olacaqdır. Transxəzər birləşdiricisi Türkmənistana 10-12 milyard kubmetr tədarük etməyə imkan verəcək.

Layihənin əsas hissəsinin həyata keçirilməsi, ilkin hesablamalara görə, təxminən dörd ay çəkəcək və cəmi 400 milyon dollar investisiya tələb edəcək”, - deyə Kastello “Orient news”-a müsahibəsində bildirib.

Vəziyyəti daha da acınacaqlı edən odur ki, Alan Mustard 2014-2019-cu illərdə ABŞ-ın Türkmənistandakı səfiri olub, Natali Kostello isə “British Petroleum”da (BP) 25 illik təcrübəyə malikdir.

Əlbəttə, bu, Amerikanın məşhur Atlantik təşkilatı tərəfindən səsləndirilən Transxəzər boru kəməri ideyasının növbəti ölümü ilə bağlı nekroloqu ləğv etməyə çalışan Transxəzər boru kəməri layihəsinin yeni oxunuşudur. Şura Oksford Enerji Tədqiqatları İnstitutu və Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin (CSIS) tədqiqatlarına əsaslanır.

Xatırladaq ki, Atlantik Şuranın nəşrində Transxəzər boru kəmərinin reallaşdırılması üçün zəruri olan dörd şərtdən - resurs bazası, transmilli şirkət - layihənin maliyyə və texnoloji lideri, eləcə də əməkdaşlıq üçün iddialı olan qaz yatağına sahiblik, türkmən qazının Avropa bazarında rəqabət qabiliyyəti və layihəyə siyasi dəstək - materialın 2020-ci ilin avqustunda dərc edildiyi anda Türkmənistan, Azərbaycan, Aİ və digər ölkələrin hakimiyyət orqanlarından yalnız siyasi dəstək var idi - Amerika Birləşmiş Ştatları. Amma 2022-ci ilin aprel ayıdır, Avropada tamamilə fərqli qaz qiymətləri var, dominant qaz təchizatçısı olan Rusiyanın rolu mübahisəlidir və layihəyə siyasi dəstək dəfələrlə arta bilər. Əgər “Trans Caspian Resources” əvəzinə layihəyə, məsələn, Xəzər regionunda investisiyalar və böyük təcrübə də daxil olmaqla ciddi mövqelərə malik olan BP rəhbərlik edirsə. Bundan başqa, OGT-2022-də iştirak edən Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin vitse-prezidenti Elşad Nəsirov “Trans Caspian Resources” ideyası haqqında danışarkən deyib: “Biz karbohidrogen sivilizasiyası sona çatana qədər daha sürətli tikinti aparmalıyıq... ”.

Qeyd edək ki, Azərbaycanın “SOCAR Trading” şirkəti Türkmənistanın neft-qaz sektoruna xarici sərmayələrin cəlb edilməsi üçün son bir neçə il ərzində Beynəlxalq İnvestisiya Forumunun baş tərəfdaşıdır və SOCAR-ın rəhbərliyi dəfələrlə Türkmənistanın dövlət orqanlarına bu sahədə xidmətlər təklif edib. Karbohidrogenlərin Türkiyəyə və Avropaya nəqlini kifayət qədər real hesab edərək.

SOCAR-ın vitse-prezidenti Vitali Bəylərbayev “RİA Novosti” agentliyinə müsahibəsində bildirib ki, Rusiya Türkmənistan qazının Azərbaycanın infrastrukturu vasitəsilə tranzitinə və Transxəzər boru kəmərinin tikintisinə qarşı deyil. Bu arada, 2022-ci il fevralın 22-də imzalanmış Azərbaycan və Rusiya arasında Müttəfiqlik Əməkdaşlığı haqqında Moskva Bəyannaməsində deyilir ki, “Rusiya və Azərbaycan qarşı tərəfin maraqlarına birbaşa və ya dolayısı ilə zərər vuran hər hansı iqtisadi fəaliyyətdən çəkinəcəklər”.

Bəyannamənin imzalanma vaxtını (fevralın 24-də Ukraynada müharibənin başlamasından əvvəl - "NG") və Avropaya qaz nəqlinin Rusiya üçün oynadığı rolu nəzərə alsaq, yüksək dərəcədə əminliklə deyə bilərik ki, bu, Avropa qaz bazarında rəqabət sahəsində, o cümlədən Mərkəzi Asiyadan qazın Azərbaycan ərazisindən tranziti də daxil olmaqla, ciddi tənzimləmə və rəqabət sahəsində mümkün olan sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı qayda sənədə daxil edilib.

SOCAR-ın iştirakı ilə birgə layihələrdən biri artıq həyata keçirilir. Söhbət Türkmənistan-İran-Azərbaycan arasında Türkmənistan qazının İranın eyni həcmdə - 1,5-2 milyard kubmetr qazın tədarükü müqabilində İranın enerji çatışmazlığı olan şimal bölgələrinə svop satışına dair üçtərəfli sazişdən gedir.

Bu layihənin məqsədinin sırf yerli problemi həll etmək olmasına baxmayaraq, burada açıq-aydın spekulyasiyalar var idi - SOCAR nümayəndəsi şirkətin eyni sxem üzrə 15 milyard kubmetrədək qaz almağa hazır olduğunu bildirib. Bununla belə, sözügedən sazişin xüsusiyyətlərini nəzərə alsaq, İranın şimal əyalətlərində bu qədər qaza ehtiyacı olub-olmaması qaranlıq qalır ki, bu da “10-15 milyard kubmetr” fikrini azaldır”.

Təhlildə qeyd olunur ki, Türkmənistan-Əfqanıstan-Pakistan-Hindistan (TAPİ) daha bir qaz kəməri layihəsi bu ilin martında daha bir zərbə aldı: layihənin donoru olan Asiya İnkişaf Bankı (AİB) Əfqanıstandakı “Taliban” hökumətinə görə (qadağan olunmuşa qədər) iştirakını dondursa da, artıq BMT və dünyanın aparıcı dövlətləri bu hökuməti tanıyır: “Lakin sonradan Kabil öz nümayəndələri vasitəsilə AİB-in imtinasına baxmayaraq layihənin davam etdiriləcəyini bəyan edib. Çünki o, “Türkmənistana məxsusdur və onlar tərəfindən maliyyələşdirildiyinə” görə, yazda torpaq sahələrinin alınması ilə bağlı işlərə başlanılacağını bildirib. Eyni zamanda qaz kəməri infrastrukturu üçün və hökumət boru kəmərinin bütün uzunluğu boyunca mühafizə üçün 30 min döyüşçü ayıracaq.

Demək olar ki, inhisarçı lider və TAPI-nın aktivlərinin sahibi olan “Türkmənqaz” dövlət konserninin təmsil etdiyi Türkmənistan hakimiyyəti təxminən 10 milyard dollara başa gələn layihənin maliyyə mənbələrini dəqiqləşdirməyib.

Bununla belə, Pakistanda bu həftə baş verən hadisələr - hökumətin istefası və parlamentin buraxılması TAPI-nın icrasını yenidən qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaqla hədələyir: Pakistanın müvəqqəti hökumətində layihədə tam iştirak etmək üçün agentlik olmayacaq.

Gələcək hökumətin TAPI-nın həyata keçirilməsi ilə bağlı bütün riskləri nəzərə alaraq, alternativin - İran tərəfindən artıq inşa edilmiş Mir İran-Pakistan qaz kəmərinin lehinə seçim etməyəcəyi də fakt deyil. Pakistan sərhədinə və İrana qarşı sanksiyalara görə dayandırılıb və hazırda nəzərdən keçirilir.

Yalnız Türkmənistanın Çinlə fundamental münasibətləri qazın sabit ixracına şübhə yeri qoymur. Bundan başqa, tərəflər qaz kəmərinin dördüncü qolunun (D) - Özbəkistan və Tacikistandan keçməklə Çinə tikintisinin başlanması ilə bağlı məsləhətləşmələrə başlayıblar.

Ukrayna ətrafında baş verən hadisələrin nəticələri və Rusiya qazının Avropaya tədarükünün mümkün azalması, Türkmənistan qazının Rusiyaya ixracının taleyi qeyri-müəyyənliklərlə doludur, Avropada istehlakçı bazasının kəskin şəkildə daralması “Qazprom”u türkmən qazından imtina etməyə məcbur edə bilər.

Xatırladaq ki, Rusiya çərçivə sazişinə əsasən, 2019-cu ildən bəri Türkmənistandan təxminən 5,5 milyard kubmetr qaz alır. Lakin Rusiyanın Türkmənistandakı səfiri Aleksandr Bloxinin sözlərinə görə, 2021-ci ildə qaz idxalı illik 10 milyarda qədər artıb”.

Qeyd olunur ki, 2021-ci ilin iyununda Aşqabad və Bişkek 270 milyon kubmetr qazın tədarükü haqqında müqavilə imzalayıb. Lakin ötən gün Qırğızıstanın energetika nazirinin müavini Taalaibek İbraev bildirib ki, logistika ilə bağlı çətinliklərə görə Türkmənistandan qaz idxalı iqtisadi cəhətdən sərfəli deyil.

Bu, Türkmənistan prezidenti Serdar Berdiməhəmmədovun oynamağa çalışdığı qaz solitairesinin ümumi mənzərəsidir. Yalnız vacibdir ki, zaman keçdikcə “solitaire poker”ə çevrilməsin. Bu gün bir çox sınaqlar var.

Ana səhifəyə dön