Qazaxıstan Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi fonunda müdafiəsini gücləndirir
Tarix: 18-04-2022 15:41 | Bölmə: Slayd
Qazaxıstan Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi fonunda müdafiəsini gücləndirir

Cəmi bir neçə ay ərzində Qazaxıstan öz sərhədləri daxilində şiddətli vətəndaş iğtişaşlarının böyük partlayışını və daha sonra şimaldakı qonşusu Rusiya tərəfindən Ukrayna işğalını gördü.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Bne intellinews” saytı yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Məhz bu fonda hökumət iqtisadi artım tempinin proqnozlaşdırılan kəskin azalmasına baxmayaraq, müdafiə xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmaq qərarına gəlib.

Aprelin 7-də maliyyə nazirinin müavini Tatyana Savelyeva parlamentə 2022-ci ildə “hüquq-mühafizə və fövqəladə hallar orqanlarının döyüş hazırlığının artırılması və texnikasının təkmilləşdirilməsi” üçün əlavə 441 milyard tenge (təxminən 1 milyard dollar) xərcləri nəzərdə tutan üç illik büdcəni təqdim edib.

Xatırladaq ki, hökumət dekabr ayında hərbi, polis və fövqəladə xidmətlərə 859 milyard tenge xərcləyəcəyini bildirmişdi.

Gücləndirilmiş xərclərin əsas hissəsi Daxili İşlər Nazirliyinin, Milli Qvardiyanın və Müdafiə Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən xüsusi təyinatlı qüvvələrin sayının artırılmasına, eləcə də daha çox texnikanın, o cümlədən hərbi nəqliyyat təyyarələrinin alınmasına yönəldiləcək. Hərbi qulluqçuların maaşları 40 faizə qədər artırılacaq.

Kontekst üçün, Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutu tərəfindən tərtib edilən Hərbi Xərclər Bazasına əsasən, qonşu Özbəkistan 2018-ci ildə müdafiəyə 1,4 milyard dollar ekvivalentində vəsait xərcləyib.

Hökumətin bu il üçün iqtisadi artım proqnozunu 3,9 faizdən 2,1 faizə endirdiyi kimi, bu qəfil saxtakarlığın motivlərini təxmin etmək çətin deyil.

Yanvarın ilk bir neçə günündə Qazaxıstan öz biznes paytaxtı Almatıda prezident Qasım-Jomart Tokayevi Moskvanın başçılıq etdiyi müdafiə alyansı olan KTMT-yə müraciət etmək məcburiyyətində qoydu. Tokayev çaşqınlığı yerli əhalinin haqlı narazılıqlarından istifadə edən xaricdə yaşayan fitnəkarların işi kimi göstərməyə çalışdı, lakin əksər müşahidəçilər buna az inanırlar. Elit daxili döyüşün daha inandırıcı bir izahat olduğuna inanılır. Orduda, hüquq-mühafizə orqanlarında və təhlükəsizlik xidmətlərində görünən zəif nizam-intizam vəziyyəti daha da pisləşdirdi.

Müdafiə aparatının islahatı təkcə xərclə məhdudlaşmır.

Böyük sarsıntının qaçılmaz perspektivi hələ Almatıdakı qarışıqlıq yatırılmamışdan əvvəl bəlli idi. Yanvarın 5-də Tokayev sələfi, keçmiş prezident Nursultan Nazarbayevi Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri vəzifəsindən uzaqlaşdırdı. İki həftə sonra o, müdafiə naziri Murat Bektanovu ölkənin 30 illik müstəqilliyi ərzində yaşadığı ən pis təhlükəsizlik böhranı zamanı liderlik qabiliyyətinin olmadığını nümayiş etdirməkdə günahlandıraraq vəzifəsindən azad etdi.

Fevral ayında hərbi komissiya silahlı qüvvələrdə effektivliyi azaldan korrupsiyanın kökünün necə kəsiləcəyi ilə bağlı planları müzakirə etmək üçün toplaşdı.

“Orduda korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirləri bürokratiyanın aradan qaldırılmasına, şəffaflığın və aşkarlığın artırılmasına yönəldiləcək”, - komissiyanın sədri, müdafiə nazirinin müavini Sultan Kamaletdinov iclasda deyib.

Həddindən artıq bahalı, keyfiyyətsiz silahların alınması ilə bağlı bir sıra korrupsiya qalmaqalları illər ərzində bir çox məmurun işini itirməsi ilə nəticələnib. 2010-cu ildə keçmiş müdafiə nazirinin müavini israilli iş adamından keyfiyyətsiz minaatan və qaubitsa aldığına görə 11 il həbs cəzasına məhkum edilib.

Rəsmilər buna uyğun olaraq satınalma prosesində rüşvətxorluğun qarşısının alınmasına xüsusi diqqət yetirildiyini vurğulayıblar. Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, işin bu tərəfinə nəzarət edən hərbi qulluqçular yalan detektoru testlərindən keçəcəklər.

Şəffaflığın hətta xərclərin azaldılması və eyni zamanda mənimsənilməsi üçün yetişmiş sahə olan iaşəyə də şamil edildiyi iddia olunur. Əsgər Anaları Komitəsi kimi tanınan ictimai birlik qoşunların qidasının necə alındığı və verildiyinə nəzarət etmək üçün dəvət edilir.

Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsini kəskin tənqid edən müxalifətyönlü jurnalist və fəal Sergey Duvanov hesab edir ki, silahlı qüvvələrdə bu planlaşdırılmış “təmir” çoxdan baş verməli idi.

O, “Eurasianet”-ə deyib: “Korrupsiya hökumətin bütün qolları kimi ordumuzu da korlayıb.

Və sonra Rusiya var.

Qazaxıstan və Rusiya guya çox sıx müttəfiqlərdir. Onların hər ikisi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına daxildir və müntəzəm olaraq birgə hərbi hazırlıq təlimlərində iştirak edirlər.

Lakin Ukraynadakı müharibə əsəbiliyi artırır. Bu, yalnız şovinist rus ekspertlərinin və siyasətçilərinin Qazaxıstanın ümumi əhalisinin demək olar ki, 20 faizini təşkil edən etnik qazaxların ayrı-seçkiliyi ilə üzləşən etnik ruslar haqqında tez-tez və əsassız iddiaları ilə birləşir. Bu şikayətlər Ukraynanın rusdillilərə qarşı pis rəftarına dair illər ərzində səsləndirilən əsassız iddialarla səsləşir.

Heç kim Qazaxıstanın narahatlığını artırmaq üçün 2014-cü ilin avqustunda Rusiya prezidenti Vladimir Putindən daha çox iş görməyib”.

“Qazaxların heç vaxt dövlətçiliyi olmayıb. O yaratdı. Bu mənada o, keçmiş sovet məkanı və Qazaxıstan üçün də unikal şəxsiyyətdir”, - deyə Putin o vaxt bildirib.

Rusiya revanşistləri Ukraynanın qanuni mövcudluğunu oxşar ifadələrlə inkar edirlər.

İndiki vəziyyətində Qazaxıstan ordusu şimaldan hipotetik qılınc zərbələrinin qarşısını almaq üçün çox az vəziyyətdədir.

Keçən ay müstəqil xəbər saytı “Orda” hərbi mənbələrə istinad edərək əksəriyyəti 1960-cı illərdə istehsal edilmiş müdafiə avadanlığının köhnə vəziyyətindən narahat olduğunu bildirib.

Ordunun bir zabiti veb saytında yazıb ki, qoşunları alçaqdan uçan təyyarə və helikopterlərdən qorumaq üçün nəzərdə tutulmuş “Şilka” özüyeriyən zenit silah sistemləri tamamilə sıradan çıxıb.

“Orda”, həmçinin fevral ayında Cənubi Korday rayonundakı hərbi hissənin komandanlığı tərəfindən sovet istehsalı olan “Prima” reaktiv yaylım atəş sistemlərindəki nasazlıqlardan şikayət edən məktublar əldə edib.

Məktubda deyilir: "Onları ilk addımda atəşə tutmaq həmişə mümkün olmur. İdarəetmə panelini yenidən işə salmaq tələb olunur".

Qazaxıstan ordusu yararsız sursat saxlama standartlarından əziyyət çəkir. 2021-ci ilin avqustunda Cənubi Cambıl vilayətindəki sursat anbarında törədilən silsilə partlayışlar ən azı 12 nəfərin ölümünə və 90-dan çox insanın yaralanmasına səbəb olmuşdu. Böyük partlayış yaxınlıqdakı on minlərlə sakini təxliyə etməyə məcburiyyətində qoymuşdu.

Yeni silahların alınmasına gəlincə, bəzi ekspertlər Qazaxıstanın Rusiya istehsalı olan silahlara daha az güvənildiyini görmək istəyirlər.

Yeni Geosiyasət Tədqiqat Şəbəkəsinin ukraynalı Asiya-Sakit Okean üzrə analitiki Yuri Poyta bildirib ki, Qazaxıstan ilk növbədə Qərb və hətta Çin istehsalı olan analoqlardan tez-tez aşağı olan Rusiya silahları ilə təchiz olunub.

Poyta “Eurasianet”-ə deyib: “Belə silahlar yalnız zəif dövlətlərə və ya qeyri-qanuni silahlı qruplara qarşı məhdud miqyaslı və orta intensivlikli döyüşlərdə istifadə oluna bilər. Bu gün həlledici amil zirehli texnika və qoşunların sayı deyil, müasir yüksək texnologiyalı texnikanın, o cümlədən yüksək dəqiqlikli silahların mövcudluğudur”.

Müdafiə nazirinin müşaviri Adılbek Aldabergenovun Kremlin idarə etdiyi bir nəşrə verdiyi müsahibədə “silah yarışına çox az ehtiyac gördüyünü” bildirən müdafiə xərclərinin aktuallığı, keçən il olduğu kimi görünən mövqedən kəskin dəyişikliyi göstərir”.

Fevralın sonlarında Rusiya Ukraynaya hücuma başlayan kimi Qazaxıstan silahlı qüvvələrini yüksək döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirdi. O vaxtdan bəri ictimaiyyət nümayəndələri qoşunların və hərbi texnikanın ölkə daxilində müntəzəm hərəkətini müşahidə ediblər və bu da öz növbəsində Rusiya ilə sərhəddə qüvvələrin cəmlənməsi ilə bağlı şayiələrə səbəb olub. Müdafiə Nazirliyi bu fərziyyələri qəti şəkildə təkzib edib və hərəkətlərin əvvəlcədən planlaşdırılan hərbi təlimlərin bir hissəsi kimi həyata keçirildiyini bildirib.

Bütün bu təkziblərə baxmayaraq, qaçılmaz faktdır ki, Rusiyanın son davranışları Qazaxıstanı da ciddi narahat edir.

Vaşinqtondakı Milli Müdafiə Universitetinin dosenti Erika Maratın “Eurasianet”-ə verdiyi məlumata görə, Moskvanın Ukraynadakı “xüsusi əməliyyatı” ilə törətdiyi vəhşiliyin və zorakılığın dərinliyi Mərkəzi Asiya ölkələri üçün tamamilə “sürpriz” olub.

"Təsəvvür etmək qəribə olardı ki, Qazaxıstan bundan sonra Rusiyanın təcavüzü ehtimalını nəzərə almır, - Marat bildirib. – Son vaxtlara qədər bu, absurd görünürdü, amma indi yox.




Bölməyə aid digər xəbərlər