Rus çevriliş fantaziyası - FTX ölkəsində çevriliş mümkündürmü?
Tarix: 21-04-2022 18:50 | Bölmə: Slayd
Rus çevriliş fantaziyası - FTX ölkəsində çevriliş mümkündürmü?

Keçən ay ABŞ prezidenti Co Bayden Ukraynadakı işğalçılıq müharibəsi ilə qlobal, xüsusən də Avropa iqtisadiyyatını sarsıdan Rusiya prezidenti Vladimir Putin haqqında demişdi: “Tanrı xatirinə, bu adam hakimiyyətdə qala bilməz!” Ağ Ev dərhal Baydenin mənəvi qəzəbini ifadə etdiyini, rejimin dəyişdirilməsinə çağırmadığına aydınlıq gətirsə də, Kremldə dövlət çevrilişi ehtimalı, xüsusən də ölkə ordusunun böyük personal və texnika itkisi verdiyi bir vaxtda çox diqqət çəkdi.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” saytı yazıb.

Təhlildə qeyd olunur ki, Baydenin bəyanatından bir neçə həftə əvvəl ABŞ senatoru Lindsi Qraham Putinin - “Yuli Sezarı" iqtidardan kənarlaşdırmaq üçün bir rus Bruta ehtiyac olduğunu bildirib.

Bəzi müşahidəçilər Rusiyanın hərbi zabitləri və ya təhlükəsizlik xidmətlərinin bunu edə biləcəyinə inanırlar. Aralarında narazılığın artdığı bildirilən siyasətçilər və hökumət rəsmiləri belə bir addımı dəstəkləyə, eləcə də Putinin müttəfiqi olan elitaların daha geniş şəkildə ayrılması ola bilər:

“Amma bu, yəqin ki, arzudur. Hərbi çevrilişlər əsasən iki amildən asılıdır: zabitlərin hökuməti devirməyə meylliliyi və rejimin gördüyü qabaqlayıcı tədbirlər. Putinin səliqə ilə inşa etdiyi Rusiya Qalasında birincisi azdır, ikincisi isə çoxdur”.

Qeyd olunur ki, Afrika və Cənub-Şərqi Asiyadan kənarda uğurlu hərbi çevrilişlər getdikcə daha nadir hala gəlir. Məsələn, 1949-1980-ci illər arasında Ərəb dünyasında baş vermiş 55 çevriliş cəhdinin yalnız təxminən yarısı (cəmi 17 cəhd) uğur qazanıb.

Bu, nə demokratikləşmədə irəliləyişi, nə də mülki idarəçiliyə artan hörməti əks etdirir. Daha doğrusu, bu, liderlərin, məsələn, qoşunları obsesif şəkildə izləməklə və rəqib təhlükəsizlik agentliklərini gücləndirməklə rejimlərini “çevrilişdən qorunmaq” tədbirlərinin nəticəsidir. Diqqətə çatdırılır ki, Misirdə 30-dan çox əsgəri olan istənilən hərbi hissədə təhlükəsizlik xidmətinin detalları var və əsgərlərin və onların ailələrinin telefonları dinlənə bilər:

“Üstəlik, qruplaşmaların yaranmasının qarşısını almaq üçün rejimlər mütəmadi olaraq yüksək rütbəli zabitlər arasında gərginliyi artırır və korpuslararası ünsiyyətə mane olur. 2003-cü ildə Amerikanın işğalı zamanı İraq səhra bölmələrinin bir-biri ilə birbaşa məlumat paylaşmasının qarşısı alındı; əvəzinə cəbhəyə istiqamət dəyişdirilməmişdən əvvəl hesabatlar qərargaha ötürülürdü.



Putin Rusiyada çoxdan belə taktika tətbiq edir. Bəzi hallarda bu, sadəcə olaraq sovet təcrübələrini dəstəkləmək demək idi, məsələn, komissar kimi tanınan ideoloji kadrları qoşunları yoxlamaq və potensial “satqınları” müəyyən etmək üçün hərbi hissələrə yerləşdirmək.

Bu gün bu rolu məhz Putinin məhsulu olduğu “KQB”-nin varisi olan Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidməti (FTX) yerinə yetirir. Dövlətə deyil, Putinə sadiq olan pretorian qvardiyası Kremli qoruyur, Moskvadan kənarda yerləşən elit bölmələr isə saysız-hesabsız təhlükəsizlik bölmələri ilə tamamlanır.

Putin, həmçinin kəşfiyyat təşkilatlarına üst-üstə düşən mandatlar verir ki, onlar bir-birlərini yoxlaya bilsinlər. 2016-cı ildə o, daxili narazılığı yatırmaq üçün yeni yaradılmış Milli Qvardiyaya sadiq adam təyin etdi.

Amerika prezidenti dünya hadisələrini təfərrüatlandıran səhər kəşfiyyatı qiymətləndirməsini aldığı halda, Putin elitaların hiylələrinin gündəlik təhlilini alır. Bu cür addımlar zabitlərin çevrilişin mümkünlüyünü müzakirə etmək imkanlarını kəskin şəkildə məhdudlaşdırır, hətta birinci mərhələdə.

Bu səylərə baxmayaraq, daxili çəkişmələr, iqtisadi böhran və xarici təzyiqlər kimi müəyyən şərtlər hərbi zabitlərin rejimə qarşı çıxmaq motivasiyasını artıra bilər. Ancaq belə olsa da, çevriliş cəhdi təmin olunmaqdan uzaqdır. İctimai-siyasi qarışıqlıq Nigeriya və Türkiyədə hərbi çevrilişlərə təkan versə də, Kolumbiya ordusu müqayisə edilə bilən şərtlər altında bundan çəkindi.

Eynilə, uzunmüddətli iqtisadi tənəzzül Qana ordusunu hərəkətə keçməyə sövq etdiyi halda, bu cür vəziyyətlər Fil Dişi Sahili ordusunun dözümlülüyünə səbəb oldu. Lakin yardımın dayandırılması və ya sanksiyaların tətbiqi kimi xarici təzyiqlər çevrilişə ən az səbəb kimi görünür: onlar İraqdan Peruya qədər bir çox ölkələrdə uğursuzluğa düçar olublar.

Hərbçilər korporativ maraqlarına təsir edən qərarlara daha çox reaksiya verə bilər. Məsələn, büdcənin azaldılması və ya ordunun muxtariyyətinin məhdudlaşdırılması cavabı ilhamlandıra bilər, baxmayaraq ki, 1990-cı illərdə Kreml ordunun büdcəsini və ölçüsünü azaltdığı zaman rus zabitləri kazarmada qalırdılar. Fəlakətli xarici qaçışlar da hərbçiləri hərəkətə keçirməyə sövq edə bilər.

Zabit korpusunda fraksiyaçılıq başqa bir potensial tətikdir. Türkiyədə generallarla kiçik zabitlər arasında yaranan gərginlik birincini hakimiyyəti ələ keçirməyə vadar edib. Ukraynada silahlı qüvvələrin bərbad fəaliyyətindən əsəbiləşən gənc sahə zabitləri yüksək rütbəlilərə qarşı üsyan edərlərsə, eyni şey Rusiyada da baş verə bilər.

Hətta belə bir üsyan olmasa belə, çökən hərbi əhval-ruhiyyə məmurları hərəkətə keçməyə sövq edə bilər”.

Təhlildə qeyd edilir ki, NATO-nun hesablamalarına görə, döyüşlərin ilk ayında Ukraynada 7000-15000 rus əsgəri həlak olub: “Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin sözlərinə görə, səkkiz general da daxil olmaqla 20 minə qədər rus əsgəri öldürülüb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Rusiya Əfqanıstanda on il ərzində təxminən 15 000 əsgər itirib, ABŞ isə Vyetnamdakı rəsmi hərbi fəaliyyətinin səkkiz ili ərzində ondan az generalını itirib.

Təslimolma, fərarilik və təxribat xəbərləri ilə Ukraynadakı rus qoşunlarında belə yüksək ölüm halları qorxu və şübhə yarada bilər. Qırğına son qoymaq və korpusu bərpa etmək istəyi hərbi rəsmiləri Putin rejiminə meydan oxumağa vadar edə bilər. Lakin çevriliş üçün bu potensial motivlər spekulyativ olaraq qalır. 1905-ci ildən bəri Rusiya ordusu geniş şəkildə apolitik olaraq qalır. 1953-cü ildə kəşfiyyat rəisi Lavrentiy Beriya, 1964-cü ildə isə Sovet lideri Nikita Xruşşov hakimiyyətdən kənarlaşdırılanda, ordu elitadaxili çəkişmələr zamanı sadəcə olaraq siyasi liderlərin planlarını həyata keçirdi.

Eynilə, 1991-ci ildə Kommunist Partiyasının sərt xətt tərəfdarları Mixail Qorbaçovu devirməyə cəhd edəndə, demək olar ki, bütün yüksək rütbəli zabitlər kənarda qaldı. Rusiyanın hərbi rəhbərləri Misir və Pakistandakı həmkarları kimi dövlətin qəyyumları kimi çıxış etməli olduqlarına inanmaq əvəzinə, mülki üstünlük ideyasına sadiq görünürlər. Bu, Rusiya ordusunu passiv siyasi oyunçuya çevirdi”.

Qeyd olunur ki, Rusiyanın Ukraynanın şimalından çıxarılması, yəqin ki, elitanın məyusluğunu artıracaq və mülki əhalinin əhvalını aşağı salacaq. Lakin Rusiyada hərbi çevriliş, görünür, Putinin təbliğat maşını tərəfindən irəli sürülən, ukraynalıların rus işğalçılarını azadçılar kimi qarşılayacaqları ideyası qədər ağlasığmaz olaraq qalır.






Bölməyə aid digər xəbərlər