Söhbət Qarabağdan düşdükdə Rusiya niyə Donbası xatırladır? - Təhlil
Tarix: 22-03-2023 10:20 | Bölmə: Slayd
Söhbət Qarabağdan düşdükdə Rusiya niyə Donbası xatırladır?

Martın 21-də azərbaycanlı ekoloji fəalların Qarabağı Ermənistan və xarici dünya ilə birləşdirən yeganə yolu - Laçın dəhlizini “bağlaması”ndan 100 gün keçir. Moskva və Vaşinqtonda Qordi düyününü kəsmək üçün növbəti cəhd edilib. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Rusiya paytaxtında Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan ilə danışıqlar aparıb. Eyni zamanda, ABŞ Dövlət Departamentinin katibi Entoni Blinken Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı aparıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazet” (NG) yazıb.

Rus nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Rusiya və Ermənistan xarici işlər nazirliklərinin rəhbərləri ikitərəfli münasibətlərin bütün spektrindən keçiblər ki, bu da təkcə əksər mövqelərdə üst-üstə düşməyi deyil, həm də tərəflərin fikirlərində bəzi fərqləri ortaya qoyub. Xüsusilə, söhbət Ermənistanda, onun Azərbaycanla sərhədində avropalı mülki müşahidəçilər missiyasının yerləşdirilməsindən gedir.

Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) ilə problemləri də “həll edilməyib”, amma burada kiçik müsbət irəliləyişlər var. Ermənistan XİN rəhbəri bəyan edib ki, İrəvan KTMT missiyasından imtina etməyib, layihə var, onun üzərində iş davam edir. Bunun nə üçün indiyədək baş vermədiyini izah edən Mirzoyan xatırladıb ki, Ermənistan üçün əsas odur ki, “bizim hisslərimizə görə, KTMT-dən olan həmkarlar dolayı yolla, lakin aydın məsuliyyət sahəsini tanımırlar”.

Cavabında Lavrov eşitdiklərindən razı qaldığını bildirib. O xatırladıb ki, KTMT xarici işlər nazirləri tərəfindən layihənin yaradılmasına xeyli saatlar ayrılıb. Lavrov bildirib: “Məsələ ondadır ki, dövlət və hökumət başçıları öz imzalarını atsınlar. KTMT buna hazırdır. Mən şadam ki, Ermənistan fürsətdən əl çəkmədi, bu, regionun təhlükəsizliyinin maraqlarına cavab verir”.

Eyni zamanda, siyasi müşahidəçi David Petrosyanın NG-yə dediyi kimi, Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) çərçivəsində müttəfiqlər arasında tam qarşılıqlı anlaşmanın olduğu daha aydın görünür:

“Ümumiyyətlə, ikitərəfli münasibətlərdə vəziyyətin idealdan uzaq olduğu, bir çox problemlər yığıldığı göz qabağındadır, lakin başqa bir şey də göz qabağındadır - tərəflər daimi əlaqə saxlayır və yığılmış ziddiyyətləri aradan qaldırmaq və daha sıx qarşılıqlı fəaliyyətə keçmək niyyətindədirlər”.

Petrosyanın sözlərinə görə, Qarabağa dair vəziyyətlə bağlı tərəflər 2020-ci il noyabrın 9-dan başlayaraq dövlət başçılarının bütün üçtərəfli bəyanatlarına sadiq olduqlarını bir daha təsdiqləyiblər: “Eyni zamanda, erməni tərəfi çox aydın şəkildə qeyd etdi ki, bu əsas sənəddə Bakını pozmayacaq bir bənd yoxdur. Bununla bağlı nazir Mirzoyan Azərbaycanın üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməsi və güc tətbiqi praktikasını və güc tətbiqi hədəsini dayandırması üçün Ermənistanın müttəfiqləri və tərəfdaşları tərəfindən fəal addımların atılmasının vacibliyini vurğulayıb. Laçın dəhlizinin “blokadadan çıxarılması” məsələsi də diqqət mərkəzində olub. Amma Bakının bu məsələdə mövqeyi sərtdir və indiyədək heç bir təzyiqə boyun əyməyib. Digər şeylər arasında o, BMT məhkəməsinin müvafiq qərarını yerinə yetirməkdən imtina edir”.

Nazirlər üç ölkənin - Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında üçtərəfli sazişlərin bütün istiqamətləri üzrə danışıqlar prosesinin tezliklə bərpasının vacibliyini bir daha təsdiqləyiblər. Ona görə də Laçın dəhlizinin “blokadaya alınması”nın “yubiley” tarixi fonunda danışıqlar çox ümidverici görünür.

Politoloq Armen Xanbabyanın NG-yə verdiyi məlumata görə, Ararat Mirzoyanın uzun fasilədən sonra Moskvaya səfəri bir çox gözləntilərin əksinə olaraq müsbət fonda baş tutub. Üstəlik, Ermənistan tərəfi Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı yanaşmalarına Moskvadan ciddi dəstək alıb.

“Ona görə də, xüsusən və bu, vəziyyəti başa düşmək üçün çox vacibdir, - Sergey Lavrov Paşinyana (bu, uzun müddətdir ki, baş vermir. -“NG”) istinad edərək deyib ki, Rusiya bütün məsələlərlə bağlı yanaşmanı bölüşür. Ermənilərin Qarabağda qalmasının gələcək statusu Azərbaycan hakimiyyəti ilə Xankəndi nümayəndələri arasında birbaşa əlaqədə inkişaf etdirilməlidir”, - deyə ekspert qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, Ermənistanın 120 min Qarabağ ermənisinin taleyi üçün məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə çalışdığını iddia edən Ermənistan müxalifəti tərəfindən kəskin tənqid edilən Paşinyan məhz bundan danışır. Belə çıxır ki, Rusiyaya tam uyğun gələn bu yanaşmadır. Təsadüfi deyil ki, Sergey Lavrov Kosovo serbləri və Donbasdakı rus azlığı məsələsində tətbiq edilməli olan işlənmiş metodlara istinad edib. Lakin bununla belə, rusiyalı nazir vurğulayıb ki, bu razılaşmalar yerinə yetirilməyib, ona görə də tərəflər Rusiyaya arxalanmalıdır. Üstəlik, Lavrov vurğulayıb ki, Moskvanın Qərblə Cənubi Qafqazın problemlərindən danışmağa nə həvəsi, nə də mənası var.

“Moskvanın kəskin ritorikasına baxmayaraq, görünür, Qərb tərəfdaşları Cənubi Qafqaz regionunda, xüsusən də Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması məsələsində fəallıqlarını azaltmaq niyyətində deyillər”, - deyə Petrosyan hesab edir.

Mirzoyanın Moskvaya səfəri zamanı ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında telefon danışığı olub. Ancaq burada bir nüans var. Blinken və Paşinyan Qarabağdan, o qədər də Laçın dəhlizinin “blokada”sından deyil, ümumən Ermənistan-Azərbaycan barışıq prosesi və Amerikanın münaqişənin hər iki tərəfinə yardım göstərməyə çalışdığı gələcək sülh müqaviləsinin bağlanmasından danışıblar.

ABŞ rəsmiləri bildiriblər ki, Blinken baş nazir Paşinyana Ermənistanın sülhə davamlı öhdəliyinə görə təşəkkür edib və həll olunmamış problemlərin həlli üçün konkret addımlar atmağa çağırıb.

D. Petrosyanın sözlərinə görə, Qarabağ nizamlanması və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması məsələsində siyasi-diplomatik rəqabət qalmaqdadır. Bundan əlavə, Petrosyanın vurğuladığı kimi, İrəvanla Bakı arasında sülh müqaviləsi məsələsində kifayət qədər fikir ayrılığı var. Prezident İlham Əliyevin son bəyanatı da bunu sübut edir ki, Ermənistan Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməsə, öz ərazisində dinc yaşaya bilməyəcək. Buna cavab olaraq Mirzoyan Moskvada qeyd edib ki, İrəvanın mövqeyi dəyişməz qalır - qərarlar yalnız danışıqlar yolu ilə əldə edilə bilər.

Ermənistan, həmçinin, gələcək barışıq, regionda kommunikasiyaların açılması, sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı liderlərin bütün üçtərəfli bəyanatlarına sadiq qalır.

“Belə çıxır ki, bir tərəfdən Rusiya, digər tərəfdən isə kollektiv Qərb münaqişə vəziyyətində olan ölkələrinin özlərinə deyil, mövcud ziddiyyətlərin həlli məsələlərinə təsirini gücləndirmək üçün müəyyən dərəcədə rəqabət aparır” , - Xanbabyan hesab edir. Onun fikrincə, Laçın dəhlizində Rusiya sülhməramlılarının laqeyd mövqeyi ucbatından Ermənistanda yayılmağa başlayan müəyyən anti-Kreml əhval-ruhiyyəsinin azalma ehtimalı olduğundan, işlərin bundan sonra necə gedəcəyini söyləmək çətindir.

“Ermənistan ictimaiyyətini əmin etmək olar ki, Rusiya erməni əhalisinin Qarabağda qalması və Bakının mövqeyindən fərqli olaraq ermənilərə müəyyən statusun verilməsi məsələsinə çox müsbət yanaşır. Söhbət dildən, mədəniyyətdən, iqtisadi inkişaf imkanlarından gedir. Baxmayaraq ki, bəzi erməni müşahidəçiləri artıq deyirlər ki, Rusiya faktiki olaraq Qarabağın Azərbaycanın tərkibində olmasını təsdiqləyir. Amma Rusiya indiyədək heç vaxt fərqli yanaşma göstərməyib. Bəli, Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi, lakin o, müəyyən müstəqillik səviyyəsinə və bu regionda bundan sonra da yaşamaq zəmanətinə malikdir”, - deyə erməni politoloq vurğulayıb.

Əgər Rusiya məhz belə bir planı həyata keçirməyə başlayıbsa, bu, əslində o deməkdir ki, o, sülhməramlı kontingentini Qarabağdan çıxarmaq niyyətində deyil. Aydındır ki, yuxarıda qeyd etdiyimiz belə ideal vəziyyətə bir gecədə nail olmaq mümkün deyil. Bu, çox uzun və çox mürəkkəb prosesdir. Bütün bu müddət ərzində təbii ki, Rusiya sülhməramlıları Qarabağın ermənilərdə qalan hissəsinin toxunulmazlığını və onun inkişafını təmin etməlidirlər. Ona görə də Rusiyanın Qarabağı tərk etdiyini və ya Qarabağ ermənilərinə xəyanət etdiyini söyləmək lazım deyil.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}