15:01 / 23-10-2024
Boks üzrə millimizin baş məşqçisi dəyişib
14:55 / 23-10-2024
Qida və təmiz su qıtlığı yarana bilər - Xəbərdarlıq
14:53 / 23-10-2024
Bakı Olimpiya Stadionu Çempionlar Liqasının finalına ev sahibliyi edə bilər
14:05 / 23-10-2024
Kosmos uğrunda döyüş... - ABŞ xüsusi sınaqalar keçirir - Foto
13:59 / 23-10-2024
Qurban Qurbanov: "Çox vacib matçdır"
13:49 / 23-10-2024
Spiker: "Gürcüstanda dövlət çevrilişi hazırlayan qüvvələr var"
13:30 / 23-10-2024
İnsultdan qorunmağın səkkiz yolu var
13:06 / 23-10-2024
Sabiq rəisin məhkəməsi başlayıb
12:59 / 23-10-2024
Prezident İlham Əliyev Rusiyada səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
12:54 / 23-10-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:49 / 23-10-2024
Qırğızıstanla Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlıq planı imzalanıb
12:46 / 23-10-2024
AFFA iki futbolçunu cəzalandırıb
12:41 / 23-10-2024
Şimali Koreya Ukrayna ilə savaşa 12 min əsgər göndərib
11:56 / 23-10-2024
Qubadlıda hərbçi qəzada ölüb
11:49 / 23-10-2024
Ölkədən milyonlarla vəsait çıxaran sahibkarlar həbs olunub
11:48 / 23-10-2024
İran kəşfiyyatında Azərbaycan izi: 600-ə yaxın tapşırıq yerinə yetirilib
11:46 / 23-10-2024
Xankəndidə erməniəsilli qadın ölüb
11:36 / 23-10-2024
Putin BRİKS-dən Ukraynaya qarşı istifadə etmək istəyir
11:33 / 23-10-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, ikiüzlülərin oyunudur"
11:09 / 23-10-2024
İlham Əliyev Viktor Orbanı təbrik edib
11:05 / 23-10-2024
Türkiyə altı ölkə ilə hərbi əməkdaşlıq sazişi imzalayacaq
10:57 / 23-10-2024
QHT-lər üçün qrant müsabiqələri başlayır
10:52 / 23-10-2024
Polşa-Rusiya gərginliyi: diplomatlar persona non qrata elan edilib
10:41 / 23-10-2024
İsrail “Hizbullah”ın xəzinəsini aşkar edib - Sığınacaqda milyonlarla dollar və qızıl saxlanılır
10:14 / 23-10-2024
Strategiya oyunu - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
09:56 / 23-10-2024
Ruslar qəsəbəni ələ keçirib, digər məntəqələrə doğru irəliləyirlər
09:42 / 23-10-2024
Bakıda aktyor və həyat yoldaşı öldürülüb - Foto
09:37 / 23-10-2024
Rusiyalı general Suriyada öldürülüb
09:25 / 23-10-2024
ABŞ Rusiyaya daha güclü sanksiyalar tətbiq edəcək
08:55 / 23-10-2024
Tankerin partlaması 181 nəfərin ölümünə səbəb olub
10:24 / 22-10-2024
Faciəli Gülən... - Rahim Telman Sadıqbəyli yazır
09:42 / 23-10-2024
Bakıda aktyor və həyat yoldaşı öldürülüb - Foto
10:14 / 23-10-2024
Strategiya oyunu - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
11:42 / 21-10-2024
Əliyev Baydenin xüsusi nümayəndəsini qəbul edib - (Yenilənib) - Foto
10:28 / 22-10-2024
Azərbaycan Ordusunun hərbçisi güllə yarasından həlak olub
15:33 / 21-10-2024
ABŞ-da dövlət çevrilişinə hazırlaşırlar
11:48 / 23-10-2024
İran kəşfiyyatında Azərbaycan izi: 600-ə yaxın tapşırıq yerinə yetirilib
09:32 / 21-10-2024
FETÖ rəhbəri Fətullah Gülən ölüb - Yenilənib
14:57 / 21-10-2024
AMEA-dakı külli miqdarda mənimsəmə ilə bağlı cinayət işi açılıb
21:59 / 20-10-2024
COP29-a qarşı kampaniya qəbuledilməzdir - Bəyanat
12:50 / 22-10-2024
Bəyoğlan kişinin arıqlamaqlığı - Akif Cabbarlı yazır
22:47 / 18-10-2024
Tağı Əhmədov vəfat edib
Sənət aşiqi - Kənan Hacı yazır
Tarix: 20-06-2024 13:17 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Xalq artisti Əli Nurun sənət yoluna ekskurs
Azərbaycan teatrının keçdiyi inkişaf yoluna nəzər salanda gözlərimiz önünə parlaq şəxsiyyətlər gəlir. Məhz o şəxsiyyətlərin sənətkar qüdrəti sayəsində teatrımız bu gün də yaşayır, fəaliyyət göstərir və inkişaf etməkdədir. Mən milli teatrımızın bugünkü mənzərəsi fonunda Xalq artisti, görkəmli aktyorumuz Əli Nurun sənət yoluna qısa bir ekskurs etmək niyyətindəyəm. Ömrünün əlli ildən çoxunu teatr sənətinə həsr etmiş Əli Nur zəngin sənət yolu keçib.
O, 1948-ci il yanvar ayının 10-da Ağsu rayonunun Bico kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra həmin il sənədlərini aktyorluğa verir, ona deyirlər ki, get, gələn il gələrsən, artıq qabiliyyət imtahanlarının vaxtı bitib. Bu dəfə sənədlərini Bakı Dövlət Universitetinin filologiyasına verir, məlum olur ki, ingilis dilindən imtahan vermək lazımdır, ingilis dilini bilmədiyi üçün bu arzusu da baş tutmur, növbəti dəfə uğurla imtahan verərək Azərbaycan Dövlət Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun Sənayenin iqtisadiyyatı fakültəsinə daxil olur. Üçüncü kursa keçəndə (1968-ci il) köçürmə yolu ilə o vaxtkı Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin) aktyorluq fakultəsinin birinci kursuna götürülür. Xalq Təsərrüfatı İnstitutundan İncəsənət İnstitutuna köçürüləndə maraqlı bir hadisə yaşanır, onu buraxmaq istəmirlər. Əli köçürülmə ilə bağlı o vaxtkı rektor Sərvər Aslanlının qəbuluna gedir, rektor onu buraxmaq istəmir, deyir, sən ağlını itirmisən? Ora texnikomdur. Əli deyir, ora texnikom deyil, institutdur. Bu zaman prorektor Rafiq Tağızadə səsini qaldırır ki, ora texnikomdan da aşağıdır. Amma Əli inadından dönmür və beləcə, taleyini ömürlük teatra bağlayır.
Sənət müəllimləri xalq artisti, rejissor və aktyor Rza Təhmasib, rejissor Əliheydər Ələkbərov və Əzizağa Quliyev olublar. 1972-ci ildə İncəsənət İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsini bitirib. Həmin il sentyabr ayının 1-də təyinatla Hüseyn Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Dram Teatrına göndərilib, 1973-cü ilin mayından 1974-cü ilin iyun ayına qədər hərbi xidmətdə qulluq edib və qayıtdıqdan sonra yenə teatrda aktyor işləməyə başlayıb. 1982-ci ildən 1986-cı ilə qədər aktyorluqla bərabər, həm də teatrın direktoru vəzifəsini tutub.
Əli Nur səhnədə kükrəyib vülkan kimi püskürən, qəlibə sığmayan qızğın ehtirası, bütün tamaşa boyu kökdən düşməyən coşqun temperamenti olan aktyordur. Aktyordan tələb olunan bütün yaradıcılıq keyfiyyətlərini yüksək peşəkarlıqla mənimsəmiş aktyorun Azərbaycan səhnəsində yaratdığı obrazlar qalereyasına nəzər salanda bunu açıq-aydın görmək olur. Poetik teatrın estetik prinsiplərini öz oyununda yüksək səviyyədə, yaradıcı ilhamla, təsirli vasitələrlə təcəssüm etdirən Əli Nurun özünəxas yaradıcılıq manerası var.
Hələ gənclik illərində Sumqayıt Teatrında görkəmli rejissor, Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovun hazırladığı Gennadi Bokaryevin "Poladəridənlər" tamaşasında oynadığı Laqutin obrazı sənətkara böyük şöhrət qazandırdı. Tamaşanın səsi-sorağı o zaman bütün sovet məkanına yayıldı. Poladəridənlər şəhərində belə bir tamaşanın qoyulması sözün əsl mənasında teatr hadisəsi idi. Xalq artisti Rafiq Əzimov danışır ki, biz o vaxt Bakıdan Sumqayıta bu tamaşaya baxmağa gedirdik. Aktyor səhnədə büsbütün Laqutinə çevrilmişdi. Məhz bu səbəbdən Laqutin tamaşaçılar tərəfindən sevildi və gəncliyin simvoluna çevrildi. Laqutini yaradarkən Əli Nur heç də özünü aktyor kimi təsdiq etməyə can atmayıb, əsərin ruhunu və ideyasını dərk etməyə çalışıb. Bununla da gənc aktyor olaraq istedadı tam açılıb. Laqutin aktyorun sənət taleyində həlledici rol oynadı. Qarşıda geniş üfüqlər görünürdü.
O dövrün ünlü teatrşünaslarından olan Nina Velexova “Pravda” qəzetində bu tamaşa haqqında resenziya yazdı və beləliklə, bütün ölkə bu səhnə əsəri haqqında danışmağa başladı. Tamaşa sovet respublikaları içərisində hazırlanan tamaşalar sırasında birinci yeri tutdu. Əli Nur baş rolun – Laqutin rolunun ifaçısı olaraq SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moskva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı alır. Yeri gəlmişkən, Oleq Yefremov təəccüblə qeyd etmişdi ki, belə nəhəng quruluşlu tamaşanı Sumqayıt teatrına necə sığışdırmısınız? O zaman bu cür yüksək səviyyəli reaksiya hər aktyora nəsib olmurdu. Aktyor eyni zamanda SSRİ Həmkarlar Komitəsinin xüsusi diplomuna layiq görülür. Bu sənət hadisəsi 1977-ci ildə baş vermişdi. Onda Əli Nurun vur-tut 29 yaşı vardı, gənc aktyor idi. Artıq sovet miqyasında tanınmış aktyor kimi kifayət qədər məşhur idi.
Əli Nur Sumqayıt teatrında Cəfər Cabbarlının “Solğun çiçəklər”ində Bəhram, “Almaz”da İbad, “Vəfalı Səriyyə”də Rüstəm, Nəriman Həsənzadənin “Bütün Şərq bilsin” tamaşasında Şıxlinski, Hüseyn Cavidin “Afət”ində Qaratay obrazlarını yaradır. Danışır ki, o vaxt teatrın binası yox idi, biz gözləyirdik ki, Klubda kino seansları bitsin, gecə saat 12-dən səhərə qədər klubda məşqlər edirdik. Bax, bu, fədakarlıqdır!
“Oqtay Eloğlu” tamaşasında baş rolu ifa edən aktyor xarakterin psixoloji dərinliyini emosional ifadə vasitələrinin heyrətamiz rəngarəngliyi, mənalı texniki vərdiş-fəndləri ilə tamaşaçılara təqdim edirdi. Səhnədə emosional enerjisini həmişə tarıma çəkilmiş gərginlikdə saxlamağı qətiyyətlə bacarırdı, ürəyinin hərarəti ilə idrakı birləşdirib Oqtay Eloğlunun zəngin mənəvi aləmini aça bilirdi.
K. Stanislavski yazırdı ki, yaşantı səhnə həyatının əsas məqsədidir. Aktyorun işi təkcə obrazın zahiri tərəflərini göstərmək deyil, həm də başlıca olaraq səhnədə təsvir edilən şəxsin həyatını yaradarkən bu özgə həyata öz hislərini uyğunlaşdırmaq, ona öz qəlbinin bütün üzvi ünsürlərini verməkdir. Bu, Stanislavskinin fikirləridir. Əli Nuru ilk dəfə Azərbaycan televiziyasında nümayiş etdirilən “Ürək yaman şeydir” tamaşasında yaratdığı Əjdər obrazı ilə tanımışam və bu aktyor mənim daxili aləmimdə silinməz iz buraxıb, həmişəlik yaddaşıma həkk olunub. Əjdərin mənəvi iztirablarını yüksək sənətkarlıqla yaradan aktyor tamaşaçının qəlbində təlatümlər yaratmağı bacarır. Özüylə söhbətlərimizdə həmişə deyir ki, içində sənət ehtirası, sənət yanğısı olmayan adamdan heç vaxt aktyor çıxmaz, sənətdə yaxşı mənada cadugərlik var, hipnoz etmə məharəti var. Bir də onu deyir ki, aktyorun fiziki görünüşündən əlavə səsinin enerjisi olmalıdır, səsin enerjisi hər şeyi həll edir. Zalda sonuncu sırada oturan tamaşaçı belə aktyorun səsini aydın eşitməlidir. Aktyor səhnəyə çıxdığı andan tamaşaçını ovsunlamağı bacarmalıdır. Əli Nur özü də bu qəbil aktyorlardandır.
Səlis səhnə danışığı, aydın diksiyası, yüksək səhnə mədəniyyəti, dərin mütaliəsi, geniş dünyagörüşü ilə istər Sumqayıt teatrında, istəsə də Akademik Milli Dram Teatrında kollektivin böyük rəğbətini qazanmış sənətkar yaşının bu çağında da səhnədədir. Hal-hazırda Akademik Milli Dram Teatrında nümayiş olunan “Qürbətdən gələn məktublar”da Mirzə Fətəlini, “Şükriyyə” tamaşasında Süleyman bəyi, “Qarabağnamə”də Kəlbəli xanı, “Əsrə bərabər gün”də müstəntiq Tansıkbayevi oynayır.
Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovun hazırladığı “Misir gecələri” tamaşasının misilsiz uğurunda Əli Nurun da payı var.
Onu da qeyd edək ki, bu tamaşa Azərbaycan teatrında son dərəcə fərqli formatda hazırlanan bir tamaşa idi. Tamaşanı görkəmli rejissorumuz Mərahim Fərzəlibəyov Şekspirin “Antoni və Kleopatra”, Məmməd Səid Ordubadinin “Sevgililər” və Nazim Hikmətin “Yüsif və Züleyxa” əsərləri əsasında səhnələşdirmişdi. Bu, Azərbaycan teatrında bir ilk idi. Belə bir eksperimentə ilk dəfə XX əsrin 20-ci illərində Rusiyalı rejissor Aleksandr Tairov müraciət etmişdi. O, Moskva Kamera Teatrında Şekspirin “Antoni və Kleopatra”, Bernard Şounun “Sezar və Kleopatra”, A. Puşkinin “Misir gecələri” pyeslərini birləşdirərək maraqlı bir tamaşa qurmuşdu.
Mərahim Fərzəlibəyov isə Akademik Milli Dram Teatrında bu ilkə imza atmışdı. Əli Nur bu tamaşada Oktavi Sezar obrazını yaradır və səhnədə bütün əzəməti ilə görünür. Obrazın xarakterik cizgilərini açan mükəmməl oyun plastikası tamaşaçını heyrətləndirir.
Bundan əlavə, Əli Nur Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində Nəsimi (“Fəryad”), Nizami Gəncəvi (“Atabəylər”), Mirzə Məhəmməd (“Anamın kitabı”), Şirzad (“Şeyx Xiyabani”), Abdi əfəndi (“Qanlı Nigar”), Qara Xaqan (“Özümüzü kəsən qılınc”), Hacı Həsən (“Ölülər”) kimi möhtəşəm rollar oynayıb.
Bir dəfə görkəmli dramaturqumuz İlyas Əfəndiyev ona deyib ki, səninlə Firəngiz (Firəngiz Mütəllibova) üçün ayrıca bir pyes yazacağam. Təəssüf ki, bu istək sonralar gerçəkləşmədi. “Şeyx Xiyabani” tamaşasında oynadığı polkovnik obrazı İlyas müəllimin o qədər xoşuna gəlmişdi ki, səhnəyə çıxıb ona gül dəstəsini özü təqdim eləmişdi.
Əli Nur narahat sənətkardır, sənətdə naşılığa, zövqsüzlüyə, bayağılığa və məsuliyyətsizliyə qarşı dözümsüzdür. Qəfil vulkan kimi püskürür və alışa bilmədiyi, qəbul edə bilmədiyi diletantlığa qarşı etirazını bildirir. Bunu ona sənətkar vicdanı diktə edir, susa bilmir. Çoxlarının xoşuna gəlməsə belə, o, həmişə həqiqəti dilə gətirir. Sənətdə diletantlığa, qeyri-peşəkarlığa yer ola bilməz. Bu kontekstdə Əli Nur kompromis, güzəşt qəbul etməz. Bu mənada Əli Nur və onun kimi korifey sənətkarlar (hərçənd onların sayı çox azdır) gənc aktyorlar üçün örnəkdir.
Əli müəllimin unukal yaddaşı var. Bir dəfə söhbət əsnasında ötən əsrin əvvəllərində yaşamış klassik şairlərimizdən olan Haşım bəy Saqib haqqında roman yazdığımı dedim. Əli Nur həmin dəqiqə Haşım bəyin məşhur “Hər kəs öz keyfindədir” şeirini əzbərdən söyləməyə başladı. Matım-qutum qurudu. Bu şeir o qədər də populyar deyil, Saqibin yaradıcılığına bələd olan çox az sayda adamın bu poetik nümunədən xəbəri var. Əli Nur klassik ədəbiyyatımızın geniş kütləyə məlum olmayan nümunələrindən kifayət qədər xəbərdardır. Səməd Mənsurun “Rəngdir” şeirini onun ifasında dinləmək bir ayrı zövqdür. Bir anlıq sənə elə gəlir ki, səhnədə Abbas Mirzə Şərifzadəni dinləyirsən. Yeri gəlmişkən, Əli Nur Azərbaycan səhnəsində Abbas Mirzənin obrazını yaratmış aktyordur.
Qulam Feyzullayev adlı bir şair vardı, satirik şeirlər yazırdı. Onun Əli müəllimin dilindən yazdığı bir şeir var ki, həmin şeirdə aktyorun xarakterik xüsusiyyətləri öz əksini tapır:
Artist maşında gəzər, mən isə piyadayəm,
Sənətdə öz yolum var, insan kimi sadəyəm.
Kim nə deyir, qoy desin, şübhəliyəm özümdən,
Mən ya Ərəblinski, ya da Şərifzadəyəm.
Sözün açığı, heç bu yazını bitirmək istəmirəm. Amma bu yazının sonluğunda sayrışan yeni bir başlanğıcın da işartısını görürəm. Əlbəttə, sənətkarın arzu qovluğunda saralıb solan obrazlar da olub. Biz də arzu edirik ki, bundan sonra ürəyi istədiyi obrazları oynaya bilsin. Çünki enerjisi, yaratmaq şövqü tükənməyib. Bu gün mədəniyyət özünü yenidən dəyərləndirir və fərqli estetika, fərqli platformalar meydana çıxır, sənətdə də müəyyən islahatlara ehtiyac yaranır. Əli Nur teatrın yeni istiqamətləri ilə ayaqlaşmağı bacaran, teatrın problemləri ilə yaşayan aktyordur. Müşahidə etmişəm, hər dəfə Akademik Milli Dram Teatrından söz düşəndə “mənim teatrım” ifadəsini işlədir. Bu, çalışdığı teatra böyük sevgi və ehtiramın göstəricisidir. Səhnədə onu yeni rollar gözləyir. Ona görə də sonuncu cümləni üç nöqtə ilə bitirirəm...
Yeni tamaşalarda görüşənədək, Əli Nur!
17-18 iyun, 2024-cü il
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-06-2024 13:17 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Xalq artisti Əli Nurun sənət yoluna ekskurs
Azərbaycan teatrının keçdiyi inkişaf yoluna nəzər salanda gözlərimiz önünə parlaq şəxsiyyətlər gəlir. Məhz o şəxsiyyətlərin sənətkar qüdrəti sayəsində teatrımız bu gün də yaşayır, fəaliyyət göstərir və inkişaf etməkdədir. Mən milli teatrımızın bugünkü mənzərəsi fonunda Xalq artisti, görkəmli aktyorumuz Əli Nurun sənət yoluna qısa bir ekskurs etmək niyyətindəyəm. Ömrünün əlli ildən çoxunu teatr sənətinə həsr etmiş Əli Nur zəngin sənət yolu keçib.
O, 1948-ci il yanvar ayının 10-da Ağsu rayonunun Bico kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra həmin il sənədlərini aktyorluğa verir, ona deyirlər ki, get, gələn il gələrsən, artıq qabiliyyət imtahanlarının vaxtı bitib. Bu dəfə sənədlərini Bakı Dövlət Universitetinin filologiyasına verir, məlum olur ki, ingilis dilindən imtahan vermək lazımdır, ingilis dilini bilmədiyi üçün bu arzusu da baş tutmur, növbəti dəfə uğurla imtahan verərək Azərbaycan Dövlət Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun Sənayenin iqtisadiyyatı fakültəsinə daxil olur. Üçüncü kursa keçəndə (1968-ci il) köçürmə yolu ilə o vaxtkı Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin) aktyorluq fakultəsinin birinci kursuna götürülür. Xalq Təsərrüfatı İnstitutundan İncəsənət İnstitutuna köçürüləndə maraqlı bir hadisə yaşanır, onu buraxmaq istəmirlər. Əli köçürülmə ilə bağlı o vaxtkı rektor Sərvər Aslanlının qəbuluna gedir, rektor onu buraxmaq istəmir, deyir, sən ağlını itirmisən? Ora texnikomdur. Əli deyir, ora texnikom deyil, institutdur. Bu zaman prorektor Rafiq Tağızadə səsini qaldırır ki, ora texnikomdan da aşağıdır. Amma Əli inadından dönmür və beləcə, taleyini ömürlük teatra bağlayır.
Sənət müəllimləri xalq artisti, rejissor və aktyor Rza Təhmasib, rejissor Əliheydər Ələkbərov və Əzizağa Quliyev olublar. 1972-ci ildə İncəsənət İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsini bitirib. Həmin il sentyabr ayının 1-də təyinatla Hüseyn Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Dram Teatrına göndərilib, 1973-cü ilin mayından 1974-cü ilin iyun ayına qədər hərbi xidmətdə qulluq edib və qayıtdıqdan sonra yenə teatrda aktyor işləməyə başlayıb. 1982-ci ildən 1986-cı ilə qədər aktyorluqla bərabər, həm də teatrın direktoru vəzifəsini tutub.
Əli Nur səhnədə kükrəyib vülkan kimi püskürən, qəlibə sığmayan qızğın ehtirası, bütün tamaşa boyu kökdən düşməyən coşqun temperamenti olan aktyordur. Aktyordan tələb olunan bütün yaradıcılıq keyfiyyətlərini yüksək peşəkarlıqla mənimsəmiş aktyorun Azərbaycan səhnəsində yaratdığı obrazlar qalereyasına nəzər salanda bunu açıq-aydın görmək olur. Poetik teatrın estetik prinsiplərini öz oyununda yüksək səviyyədə, yaradıcı ilhamla, təsirli vasitələrlə təcəssüm etdirən Əli Nurun özünəxas yaradıcılıq manerası var.
Hələ gənclik illərində Sumqayıt Teatrında görkəmli rejissor, Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovun hazırladığı Gennadi Bokaryevin "Poladəridənlər" tamaşasında oynadığı Laqutin obrazı sənətkara böyük şöhrət qazandırdı. Tamaşanın səsi-sorağı o zaman bütün sovet məkanına yayıldı. Poladəridənlər şəhərində belə bir tamaşanın qoyulması sözün əsl mənasında teatr hadisəsi idi. Xalq artisti Rafiq Əzimov danışır ki, biz o vaxt Bakıdan Sumqayıta bu tamaşaya baxmağa gedirdik. Aktyor səhnədə büsbütün Laqutinə çevrilmişdi. Məhz bu səbəbdən Laqutin tamaşaçılar tərəfindən sevildi və gəncliyin simvoluna çevrildi. Laqutini yaradarkən Əli Nur heç də özünü aktyor kimi təsdiq etməyə can atmayıb, əsərin ruhunu və ideyasını dərk etməyə çalışıb. Bununla da gənc aktyor olaraq istedadı tam açılıb. Laqutin aktyorun sənət taleyində həlledici rol oynadı. Qarşıda geniş üfüqlər görünürdü.
O dövrün ünlü teatrşünaslarından olan Nina Velexova “Pravda” qəzetində bu tamaşa haqqında resenziya yazdı və beləliklə, bütün ölkə bu səhnə əsəri haqqında danışmağa başladı. Tamaşa sovet respublikaları içərisində hazırlanan tamaşalar sırasında birinci yeri tutdu. Əli Nur baş rolun – Laqutin rolunun ifaçısı olaraq SSRİ Mədəniyyət naziri P.N. Demiçevdən və Moskva Bədaye Teatrının baş rejissoru Oleq Yefremovdan təbrik teleqramı alır. Yeri gəlmişkən, Oleq Yefremov təəccüblə qeyd etmişdi ki, belə nəhəng quruluşlu tamaşanı Sumqayıt teatrına necə sığışdırmısınız? O zaman bu cür yüksək səviyyəli reaksiya hər aktyora nəsib olmurdu. Aktyor eyni zamanda SSRİ Həmkarlar Komitəsinin xüsusi diplomuna layiq görülür. Bu sənət hadisəsi 1977-ci ildə baş vermişdi. Onda Əli Nurun vur-tut 29 yaşı vardı, gənc aktyor idi. Artıq sovet miqyasında tanınmış aktyor kimi kifayət qədər məşhur idi.
Əli Nur Sumqayıt teatrında Cəfər Cabbarlının “Solğun çiçəklər”ində Bəhram, “Almaz”da İbad, “Vəfalı Səriyyə”də Rüstəm, Nəriman Həsənzadənin “Bütün Şərq bilsin” tamaşasında Şıxlinski, Hüseyn Cavidin “Afət”ində Qaratay obrazlarını yaradır. Danışır ki, o vaxt teatrın binası yox idi, biz gözləyirdik ki, Klubda kino seansları bitsin, gecə saat 12-dən səhərə qədər klubda məşqlər edirdik. Bax, bu, fədakarlıqdır!
“Oqtay Eloğlu” tamaşasında baş rolu ifa edən aktyor xarakterin psixoloji dərinliyini emosional ifadə vasitələrinin heyrətamiz rəngarəngliyi, mənalı texniki vərdiş-fəndləri ilə tamaşaçılara təqdim edirdi. Səhnədə emosional enerjisini həmişə tarıma çəkilmiş gərginlikdə saxlamağı qətiyyətlə bacarırdı, ürəyinin hərarəti ilə idrakı birləşdirib Oqtay Eloğlunun zəngin mənəvi aləmini aça bilirdi.
K. Stanislavski yazırdı ki, yaşantı səhnə həyatının əsas məqsədidir. Aktyorun işi təkcə obrazın zahiri tərəflərini göstərmək deyil, həm də başlıca olaraq səhnədə təsvir edilən şəxsin həyatını yaradarkən bu özgə həyata öz hislərini uyğunlaşdırmaq, ona öz qəlbinin bütün üzvi ünsürlərini verməkdir. Bu, Stanislavskinin fikirləridir. Əli Nuru ilk dəfə Azərbaycan televiziyasında nümayiş etdirilən “Ürək yaman şeydir” tamaşasında yaratdığı Əjdər obrazı ilə tanımışam və bu aktyor mənim daxili aləmimdə silinməz iz buraxıb, həmişəlik yaddaşıma həkk olunub. Əjdərin mənəvi iztirablarını yüksək sənətkarlıqla yaradan aktyor tamaşaçının qəlbində təlatümlər yaratmağı bacarır. Özüylə söhbətlərimizdə həmişə deyir ki, içində sənət ehtirası, sənət yanğısı olmayan adamdan heç vaxt aktyor çıxmaz, sənətdə yaxşı mənada cadugərlik var, hipnoz etmə məharəti var. Bir də onu deyir ki, aktyorun fiziki görünüşündən əlavə səsinin enerjisi olmalıdır, səsin enerjisi hər şeyi həll edir. Zalda sonuncu sırada oturan tamaşaçı belə aktyorun səsini aydın eşitməlidir. Aktyor səhnəyə çıxdığı andan tamaşaçını ovsunlamağı bacarmalıdır. Əli Nur özü də bu qəbil aktyorlardandır.
Səlis səhnə danışığı, aydın diksiyası, yüksək səhnə mədəniyyəti, dərin mütaliəsi, geniş dünyagörüşü ilə istər Sumqayıt teatrında, istəsə də Akademik Milli Dram Teatrında kollektivin böyük rəğbətini qazanmış sənətkar yaşının bu çağında da səhnədədir. Hal-hazırda Akademik Milli Dram Teatrında nümayiş olunan “Qürbətdən gələn məktublar”da Mirzə Fətəlini, “Şükriyyə” tamaşasında Süleyman bəyi, “Qarabağnamə”də Kəlbəli xanı, “Əsrə bərabər gün”də müstəntiq Tansıkbayevi oynayır.
Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovun hazırladığı “Misir gecələri” tamaşasının misilsiz uğurunda Əli Nurun da payı var.
Onu da qeyd edək ki, bu tamaşa Azərbaycan teatrında son dərəcə fərqli formatda hazırlanan bir tamaşa idi. Tamaşanı görkəmli rejissorumuz Mərahim Fərzəlibəyov Şekspirin “Antoni və Kleopatra”, Məmməd Səid Ordubadinin “Sevgililər” və Nazim Hikmətin “Yüsif və Züleyxa” əsərləri əsasında səhnələşdirmişdi. Bu, Azərbaycan teatrında bir ilk idi. Belə bir eksperimentə ilk dəfə XX əsrin 20-ci illərində Rusiyalı rejissor Aleksandr Tairov müraciət etmişdi. O, Moskva Kamera Teatrında Şekspirin “Antoni və Kleopatra”, Bernard Şounun “Sezar və Kleopatra”, A. Puşkinin “Misir gecələri” pyeslərini birləşdirərək maraqlı bir tamaşa qurmuşdu.
Mərahim Fərzəlibəyov isə Akademik Milli Dram Teatrında bu ilkə imza atmışdı. Əli Nur bu tamaşada Oktavi Sezar obrazını yaradır və səhnədə bütün əzəməti ilə görünür. Obrazın xarakterik cizgilərini açan mükəmməl oyun plastikası tamaşaçını heyrətləndirir.
Bundan əlavə, Əli Nur Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində Nəsimi (“Fəryad”), Nizami Gəncəvi (“Atabəylər”), Mirzə Məhəmməd (“Anamın kitabı”), Şirzad (“Şeyx Xiyabani”), Abdi əfəndi (“Qanlı Nigar”), Qara Xaqan (“Özümüzü kəsən qılınc”), Hacı Həsən (“Ölülər”) kimi möhtəşəm rollar oynayıb.
Bir dəfə görkəmli dramaturqumuz İlyas Əfəndiyev ona deyib ki, səninlə Firəngiz (Firəngiz Mütəllibova) üçün ayrıca bir pyes yazacağam. Təəssüf ki, bu istək sonralar gerçəkləşmədi. “Şeyx Xiyabani” tamaşasında oynadığı polkovnik obrazı İlyas müəllimin o qədər xoşuna gəlmişdi ki, səhnəyə çıxıb ona gül dəstəsini özü təqdim eləmişdi.
Əli Nur narahat sənətkardır, sənətdə naşılığa, zövqsüzlüyə, bayağılığa və məsuliyyətsizliyə qarşı dözümsüzdür. Qəfil vulkan kimi püskürür və alışa bilmədiyi, qəbul edə bilmədiyi diletantlığa qarşı etirazını bildirir. Bunu ona sənətkar vicdanı diktə edir, susa bilmir. Çoxlarının xoşuna gəlməsə belə, o, həmişə həqiqəti dilə gətirir. Sənətdə diletantlığa, qeyri-peşəkarlığa yer ola bilməz. Bu kontekstdə Əli Nur kompromis, güzəşt qəbul etməz. Bu mənada Əli Nur və onun kimi korifey sənətkarlar (hərçənd onların sayı çox azdır) gənc aktyorlar üçün örnəkdir.
Əli müəllimin unukal yaddaşı var. Bir dəfə söhbət əsnasında ötən əsrin əvvəllərində yaşamış klassik şairlərimizdən olan Haşım bəy Saqib haqqında roman yazdığımı dedim. Əli Nur həmin dəqiqə Haşım bəyin məşhur “Hər kəs öz keyfindədir” şeirini əzbərdən söyləməyə başladı. Matım-qutum qurudu. Bu şeir o qədər də populyar deyil, Saqibin yaradıcılığına bələd olan çox az sayda adamın bu poetik nümunədən xəbəri var. Əli Nur klassik ədəbiyyatımızın geniş kütləyə məlum olmayan nümunələrindən kifayət qədər xəbərdardır. Səməd Mənsurun “Rəngdir” şeirini onun ifasında dinləmək bir ayrı zövqdür. Bir anlıq sənə elə gəlir ki, səhnədə Abbas Mirzə Şərifzadəni dinləyirsən. Yeri gəlmişkən, Əli Nur Azərbaycan səhnəsində Abbas Mirzənin obrazını yaratmış aktyordur.
Qulam Feyzullayev adlı bir şair vardı, satirik şeirlər yazırdı. Onun Əli müəllimin dilindən yazdığı bir şeir var ki, həmin şeirdə aktyorun xarakterik xüsusiyyətləri öz əksini tapır:
Artist maşında gəzər, mən isə piyadayəm,
Sənətdə öz yolum var, insan kimi sadəyəm.
Kim nə deyir, qoy desin, şübhəliyəm özümdən,
Mən ya Ərəblinski, ya da Şərifzadəyəm.
Sözün açığı, heç bu yazını bitirmək istəmirəm. Amma bu yazının sonluğunda sayrışan yeni bir başlanğıcın da işartısını görürəm. Əlbəttə, sənətkarın arzu qovluğunda saralıb solan obrazlar da olub. Biz də arzu edirik ki, bundan sonra ürəyi istədiyi obrazları oynaya bilsin. Çünki enerjisi, yaratmaq şövqü tükənməyib. Bu gün mədəniyyət özünü yenidən dəyərləndirir və fərqli estetika, fərqli platformalar meydana çıxır, sənətdə də müəyyən islahatlara ehtiyac yaranır. Əli Nur teatrın yeni istiqamətləri ilə ayaqlaşmağı bacaran, teatrın problemləri ilə yaşayan aktyordur. Müşahidə etmişəm, hər dəfə Akademik Milli Dram Teatrından söz düşəndə “mənim teatrım” ifadəsini işlədir. Bu, çalışdığı teatra böyük sevgi və ehtiramın göstəricisidir. Səhnədə onu yeni rollar gözləyir. Ona görə də sonuncu cümləni üç nöqtə ilə bitirirəm...
Yeni tamaşalarda görüşənədək, Əli Nur!
17-18 iyun, 2024-cü il
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
Zamanla özünü kəşf edən Aygün Fətullayeva hər premyeradan sonra suallara cavab axtarır
