00:06 / 19-04-2025
"Qalatasaray" 32-ci turu qələbə ilə başa vurub
23:47 / 18-04-2025
Məhkəmədə Ermənistanın törətdiyi Xocalı soyqırımı ilə bağlı faktlar nümayiş olunub - Fotolar
20:35 / 18-04-2025
Rusiyaya qarşı sanksiyaları ləğv etmək istəyirlər
19:21 / 18-04-2025
ABŞ əsgərləri üç məntəqədən geri çəkilib
19:18 / 18-04-2025
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva “Sea Breeze”də - (Yenilənib) - Fotolar
19:08 / 18-04-2025
ABŞ-dan sonra ikinci müttəfiq: İsraili Bakı ilə nə birləşdirir?
18:45 / 18-04-2025
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti 105 milyonluq tender elan edib
18:00 / 18-04-2025
Oleq Bakinskinin məhkəməsi: barışıq üçün danışıqlar aparılır
17:57 / 18-04-2025
ƏƏSMN: "Müavinət və təqaüdlər artırılacaq"
17:45 / 18-04-2025
Aktyor teatr direktorunu korrupsiyada ittiham edir
17:33 / 18-04-2025
Azərbaycanın dövlət borcu nə qədərdir? - Açıqlama
17:09 / 18-04-2025
AFFA “Turan Tovuz”un şikayətini təmin etməyib
17:03 / 18-04-2025
Qanunsuz ağac kəsimi ilə bağlı prokurorluğa müraciət olunacaq
16:35 / 18-04-2025
"Sevimli dad"ın kolbasası zay çıxıb - Foto
16:31 / 18-04-2025
Üzeyir Cəfərov: "Tanınmış şəxslərin çoxu hərbi xidmətdə olmayıblar
16:27 / 18-04-2025
İlham Əliyev Azərbaycanın xristian icmasını təbrik edib
16:06 / 18-04-2025
Azərbaycanda yeni fırıldaq növü yayılıb: "Kabus toxunuşu"
15:41 / 18-04-2025
Sabahdan bu yollar bağlancaq
15:14 / 18-04-2025
Marketdə saxta spirtli içkilər aşkarlanıb
14:36 / 18-04-2025
Ukraynada azərbaycanlı hərbçi itkin düşüb
14:21 / 18-04-2025
Nazirlik adı siyahıda olmayan plastik cərrahlarla bağlı izahat yayıb
14:00 / 18-04-2025
Şəhid Ələsgər Mirzəliyev “Lələtəpə”də dəfn olunub
13:46 / 18-04-2025
"Xozeyn"in həbs müddəti uzadılıb
13:42 / 18-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana gəlir
13:38 / 18-04-2025
Gənc Qazilər Birliyi sədrinin həbs müddəti uzadılıb
13:32 / 18-04-2025
Aktyor Vahid Əliyev xəstəxanaya yerləşdirilib
13:23 / 18-04-2025
İcra Hakimiyyəti 150 min manatlıq ağac və kol alır
12:55 / 18-04-2025
İlham Əliyev Mövlud Çavuşoğluya başsağlığı verib
12:53 / 18-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:24 / 18-04-2025
“Kameral vergi yoxlamalarının aparılmasına dair Qaydalar”a dəyişiklik edilib
21:48 / 14-04-2025

17:56 / 16-04-2025

09:26 / 15-04-2025

10:19 / 14-04-2025

00:44 / 14-04-2025

15:52 / 14-04-2025

09:04 / 14-04-2025

08:52 / 14-04-2025

18:09 / 15-04-2025

15:58 / 15-04-2025

15:57 / 14-04-2025

00:07 / 16-04-2025

Mərkəzi Asiya respublikalarının xəyanəti: Kipr dilemması
Tarix: 16-04-2025 13:41 | Bölmə: Slayd

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü başlayandan bəri beş Orta Asiya respublikası çox mürəkkəb balanslaşdırma aktı həyata keçirir. Bəzi hallarda bu dinamika onları geosiyasi baxımdan çətin qərarlar qəbul etmək məcburiyyətində qoyur. 2004-cü ildən Avropa İttifaqının üzvü olan Kipr Respublikasının diplomatik tanınması ilə bağlı son həftələrdə baş verənlər də bunu isbatlayır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Times of Central Asia” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
2024-cü ilin dekabrından 2025-ci ilin mart ayının sonuna qədər Özbəkistan, Qazaxıstan və Türkmənistan hər biri Kipr Respublikasında diplomatik nümayəndələr təyin etdilər. Qazaxıstan Kiprdə birbaşa öz səfirliyini açmaq qərarına gəlib, Özbəkistan və Türkmənistan isə İtaliyada öz səfirlərini Şərqi Aralıq dənizi adasında diplomatik nümayəndə kimi akkreditə ediblər.
Təqvimə nəzər saldıqda, bu qərarların Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya arasında dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində keçirilən ilk tarixi sammitə bir neçə həftə qalmış qəbul edilməsi heç də təsadüfi görünmür. İclasın sonunda dərc edilmiş rəsmi birgə bəyannamənin dördüncü bəndi məsələyə aydınlıq gətirir: mətndə iştirakçı tərəflərin - Avropa İttifaqı və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 541 (1983) və 550 (1984) saylı qətnamələrinə dəstəyi açıq şəkildə ifadə edilir. Bu iki qətnamə adada tanınan yeganə səlahiyyətli orqanın Kipr Respublikası olduğunu açıq şəkildə göstərir.
Son illərdə Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya arasında münasibətlərdə Kipr məsələsinə açıq-saçıq istinadlar az olmayıb. Bu, məsələn, 2023-cü ilin sentyabrında belə idi: Brüsseldə keçirilən konfransda Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Qırğızıstan və Tacikistana Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətini (ŞKTC) Ankaranın rəhbərlik etdiyi Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) müşahidəçi üzv kimi rəsmən qəbul etməmək barədə xəbərdarlıq edilib. Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinin Mərkəzi Asiya masasının rəhbəri Dietmar Krissler, Mərkəzi Asiya üzvlərinin ŞKTC-nin müşahidəçi qismində Təşkilata daxil olmasını ratifikasiya etsələr, onlara mümkün “mənfi təsirlərdən” danışıb.
Aprelin əvvəlində Səmərqənddə keçirilən sammitə qayıdaq, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen müzakirələr zamanı Mərkəzi Asiyada müxtəlif sektorlara 12 milyard avro sərmayə qoyulacağını açıqlayıb. Bu sərmayələrin perspektivindən də istifadə etməklə, Avropa İttifaqının Kiprlə bağlı Mərkəzi Asiya respublikalarına diplomatik təzyiqi uğurlu olub. “BBC Türkçe” xəbər verib ki, bu, sadəcə olaraq rəsmi niyyət bəyannaməsi deyil: rəsmi birgə bəyanatda gələcək əməkdaşlıq əslində BMT-nin iki qətnaməsində əksini tapmış prinsiplərə əməl olunması ilə sıx bağlıdır, bu, çox aydın mövqedir.
Türkiyə baxımından mənzərə tamamilə fərqlidir. O, 1974-cü ildə Türkiyənin adanın bir hissəsini işğal etdikdən sonra 1984-cü ildə özünü müstəqil elan edən ŞKTC-ni rəsmi olaraq tanıyan yeganə ölkədir. İllər ərzində Ankaranın təzyiqləri Mərkəzi Asiya respublikaları ilə Kipr Respublikası arasında münasibətlərin diplomatik nümayəndəliklərə qədər uzağa getməsinə mane olmağa müvəffəq olub. Amma indi vəziyyət dəyişib.
Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistanın bu addımı başqa nöqteyi-nəzərdən xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Türkmənistan isə yalnız müşahidəçi qismindədir. Üç ölkə Türk Dövlətləri Təşkilatının bir hissəsidir və ŞKTC də 2022-ci ildən qurumda müşahidəçi statusundadır. Buna görə də Türkiyə nöqteyi-nəzərindən Astana, Daşkənd və Türkmənistanın qəbul etdiyi mövqe Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana münasibətdə yalnız xəyanət kimi şərh edilə bilər. Çünki Ərdoğanın türk cəbhəsindəki səyləri onun əsas xarici siyasət doktrinalarından biridir.
Ötən ilin noyabrında keçirilən son toplantıda Türkiyə prezidenti təşkilata üzv dövlətləri ŞKTC-yə daha çox dəstək verməyə çağırıb. Bu hadisə Qırğızıstanda olub, ŞKTC prezidenti Ersin Tatarın da iştirak etdiyi sammitdə. Bu il TDT-nin sammiti Azərbaycanda keçiriləcək və Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistandan Kipr Respublikasına səfirlərin təyinatı məsələsinin necə həll olunacağı maraqlı olacaq.
Hələlik Türkiyə hakimiyyəti üç Mərkəzi Asiya respublikasının bu addımı ilə bağlı heç bir rəsmi açıqlama verməyib. TDT Türk İnvestisiya Fondunun fəaliyyətə başlaması kimi təşəbbüslərlə öz üzvləri arasında iqtisadi inteqrasiya baxımından irəliləyiş əldə etsə də, bunun əks təsirini istisna etmək olmaz. Türkiyə televiziyasına müsahibə verən ŞKTC nəqliyyat naziri Erhan Arıklı Türkiyənin təsirli əks tədbirlər görəcəyini açıq şəkildə ifadə edib. Türkiyə mətbuatı bu qərarın mahiyyətini prezident Ərdoğanın üzünə əsl diplomatik sillə kimi qələmə verib və həmçinin Avropanın Orta Asiyaya sərmayə qoyuluşunun elanı ilə uzlaşdığını vurğulayıb. Ölkə ictimaiyyətinə verilən mesaj budur ki, Türkiyə ilə rəsmi müttəfiq olan ölkələr türk dünyasının birliyini Brüsselə satıb.
Kipr məsələsi indiki beynəlxalq kontekstdə Mərkəzi Asiya respublikalarının manevr etməsinin nə qədər çətin ola biləcəyini göstərir. Avropa İttifaqı və Türkiyənin göstərdiyi təzyiqlər də regionun diplomatik əhəmiyyətini ortaya qoyur. Bu, təkcə Ukraynaya təcavüzündən sonra beynəlxalq təcridlə üzləşən Rusiyaya aid deyil. Bu, fürsətlər təqdim edən, eyni zamanda riskləri ehtiva edən bir vəziyyətdir. Əsas imkan, minerallar və regional logistika kimi mühüm sektorlarla bağlı Avropa investisiyalarında olduğu kimi, güzəştlər əldə etmək üçün müxtəlif cəbhələrdə artan diplomatik aktuallıqdan istifadə etmədir. Digər tərəfdən, əsas risk Mərkəzi Asiya respublikalarının müxtəlif tərəfdaşlarının fərqli tələbləri arasında balansı saxlaya bilməməkdir. Bu, Mərkəzi Asiyanın geosiyasi və diplomatik aktuallığı üçün əsas uyğunluqdur və bunun üçün regional respublikalar arasında vahid blok kimi qəbul edilən əməkdaşlıq daha da fundamental xarakter alır.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 16-04-2025 13:41 | Bölmə: Slayd

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü başlayandan bəri beş Orta Asiya respublikası çox mürəkkəb balanslaşdırma aktı həyata keçirir. Bəzi hallarda bu dinamika onları geosiyasi baxımdan çətin qərarlar qəbul etmək məcburiyyətində qoyur. 2004-cü ildən Avropa İttifaqının üzvü olan Kipr Respublikasının diplomatik tanınması ilə bağlı son həftələrdə baş verənlər də bunu isbatlayır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Times of Central Asia” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
2024-cü ilin dekabrından 2025-ci ilin mart ayının sonuna qədər Özbəkistan, Qazaxıstan və Türkmənistan hər biri Kipr Respublikasında diplomatik nümayəndələr təyin etdilər. Qazaxıstan Kiprdə birbaşa öz səfirliyini açmaq qərarına gəlib, Özbəkistan və Türkmənistan isə İtaliyada öz səfirlərini Şərqi Aralıq dənizi adasında diplomatik nümayəndə kimi akkreditə ediblər.
Təqvimə nəzər saldıqda, bu qərarların Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya arasında dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində keçirilən ilk tarixi sammitə bir neçə həftə qalmış qəbul edilməsi heç də təsadüfi görünmür. İclasın sonunda dərc edilmiş rəsmi birgə bəyannamənin dördüncü bəndi məsələyə aydınlıq gətirir: mətndə iştirakçı tərəflərin - Avropa İttifaqı və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 541 (1983) və 550 (1984) saylı qətnamələrinə dəstəyi açıq şəkildə ifadə edilir. Bu iki qətnamə adada tanınan yeganə səlahiyyətli orqanın Kipr Respublikası olduğunu açıq şəkildə göstərir.
Son illərdə Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya arasında münasibətlərdə Kipr məsələsinə açıq-saçıq istinadlar az olmayıb. Bu, məsələn, 2023-cü ilin sentyabrında belə idi: Brüsseldə keçirilən konfransda Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Qırğızıstan və Tacikistana Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətini (ŞKTC) Ankaranın rəhbərlik etdiyi Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) müşahidəçi üzv kimi rəsmən qəbul etməmək barədə xəbərdarlıq edilib. Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinin Mərkəzi Asiya masasının rəhbəri Dietmar Krissler, Mərkəzi Asiya üzvlərinin ŞKTC-nin müşahidəçi qismində Təşkilata daxil olmasını ratifikasiya etsələr, onlara mümkün “mənfi təsirlərdən” danışıb.
Aprelin əvvəlində Səmərqənddə keçirilən sammitə qayıdaq, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen müzakirələr zamanı Mərkəzi Asiyada müxtəlif sektorlara 12 milyard avro sərmayə qoyulacağını açıqlayıb. Bu sərmayələrin perspektivindən də istifadə etməklə, Avropa İttifaqının Kiprlə bağlı Mərkəzi Asiya respublikalarına diplomatik təzyiqi uğurlu olub. “BBC Türkçe” xəbər verib ki, bu, sadəcə olaraq rəsmi niyyət bəyannaməsi deyil: rəsmi birgə bəyanatda gələcək əməkdaşlıq əslində BMT-nin iki qətnaməsində əksini tapmış prinsiplərə əməl olunması ilə sıx bağlıdır, bu, çox aydın mövqedir.
Türkiyə baxımından mənzərə tamamilə fərqlidir. O, 1974-cü ildə Türkiyənin adanın bir hissəsini işğal etdikdən sonra 1984-cü ildə özünü müstəqil elan edən ŞKTC-ni rəsmi olaraq tanıyan yeganə ölkədir. İllər ərzində Ankaranın təzyiqləri Mərkəzi Asiya respublikaları ilə Kipr Respublikası arasında münasibətlərin diplomatik nümayəndəliklərə qədər uzağa getməsinə mane olmağa müvəffəq olub. Amma indi vəziyyət dəyişib.
Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistanın bu addımı başqa nöqteyi-nəzərdən xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Türkmənistan isə yalnız müşahidəçi qismindədir. Üç ölkə Türk Dövlətləri Təşkilatının bir hissəsidir və ŞKTC də 2022-ci ildən qurumda müşahidəçi statusundadır. Buna görə də Türkiyə nöqteyi-nəzərindən Astana, Daşkənd və Türkmənistanın qəbul etdiyi mövqe Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana münasibətdə yalnız xəyanət kimi şərh edilə bilər. Çünki Ərdoğanın türk cəbhəsindəki səyləri onun əsas xarici siyasət doktrinalarından biridir.
Ötən ilin noyabrında keçirilən son toplantıda Türkiyə prezidenti təşkilata üzv dövlətləri ŞKTC-yə daha çox dəstək verməyə çağırıb. Bu hadisə Qırğızıstanda olub, ŞKTC prezidenti Ersin Tatarın da iştirak etdiyi sammitdə. Bu il TDT-nin sammiti Azərbaycanda keçiriləcək və Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistandan Kipr Respublikasına səfirlərin təyinatı məsələsinin necə həll olunacağı maraqlı olacaq.
Hələlik Türkiyə hakimiyyəti üç Mərkəzi Asiya respublikasının bu addımı ilə bağlı heç bir rəsmi açıqlama verməyib. TDT Türk İnvestisiya Fondunun fəaliyyətə başlaması kimi təşəbbüslərlə öz üzvləri arasında iqtisadi inteqrasiya baxımından irəliləyiş əldə etsə də, bunun əks təsirini istisna etmək olmaz. Türkiyə televiziyasına müsahibə verən ŞKTC nəqliyyat naziri Erhan Arıklı Türkiyənin təsirli əks tədbirlər görəcəyini açıq şəkildə ifadə edib. Türkiyə mətbuatı bu qərarın mahiyyətini prezident Ərdoğanın üzünə əsl diplomatik sillə kimi qələmə verib və həmçinin Avropanın Orta Asiyaya sərmayə qoyuluşunun elanı ilə uzlaşdığını vurğulayıb. Ölkə ictimaiyyətinə verilən mesaj budur ki, Türkiyə ilə rəsmi müttəfiq olan ölkələr türk dünyasının birliyini Brüsselə satıb.
Kipr məsələsi indiki beynəlxalq kontekstdə Mərkəzi Asiya respublikalarının manevr etməsinin nə qədər çətin ola biləcəyini göstərir. Avropa İttifaqı və Türkiyənin göstərdiyi təzyiqlər də regionun diplomatik əhəmiyyətini ortaya qoyur. Bu, təkcə Ukraynaya təcavüzündən sonra beynəlxalq təcridlə üzləşən Rusiyaya aid deyil. Bu, fürsətlər təqdim edən, eyni zamanda riskləri ehtiva edən bir vəziyyətdir. Əsas imkan, minerallar və regional logistika kimi mühüm sektorlarla bağlı Avropa investisiyalarında olduğu kimi, güzəştlər əldə etmək üçün müxtəlif cəbhələrdə artan diplomatik aktuallıqdan istifadə etmədir. Digər tərəfdən, əsas risk Mərkəzi Asiya respublikalarının müxtəlif tərəfdaşlarının fərqli tələbləri arasında balansı saxlaya bilməməkdir. Bu, Mərkəzi Asiyanın geosiyasi və diplomatik aktuallığı üçün əsas uyğunluqdur və bunun üçün regional respublikalar arasında vahid blok kimi qəbul edilən əməkdaşlıq daha da fundamental xarakter alır.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 08:52
Başqa planetdə həyat əlamətləri aşkar edilib
Dünən, 01:00
İranın nüvə obyektlərinə hücum təxirə salınıb
Dünən, 00:45
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
17-04-2025, 17:23
Agentlikdə maliyyə fırıldaqlarına yol verilib
17-04-2025, 17:00
Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinə yeni müavinlər təyin olunub
17-04-2025, 16:09
"İçərişəhər"də yoxlama aparılıb - Ciddi maliyyə pozuntuları aşkarlanıb
17-04-2025, 14:08
Qeyri-adi planet sistemi kəşf olunub
17-04-2025, 13:09
Mirzoyan: Azərbaycanla sülh müqaviləsi ikitərəfli komissiyanın yaradılmasını nəzərdə tutur
17-04-2025, 12:47
42 həkimin plastik cərrah kimi fəaliyyətinə icazə verilib - Siyahı
17-04-2025, 12:33
Bakıdan sonra Vaşinqton araya girib - Türkiyədən nə tələb olunur?
17-04-2025, 11:46
Ticarət savaşı: Çinə tətbiq edilən tariflər 245 faizə çatıb
16-04-2025, 17:56
Deputat: Vəziyyət ağırdır, hökumət ciddi bir iş görmür
16-04-2025, 15:49
Professor: Turanın yaranmaması üçün əllərindən gələni edirlər
16-04-2025, 13:41
Mərkəzi Asiya respublikalarının xəyanəti: Kipr dilemması
16-04-2025, 11:40
Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna sədr təyin edilib
16-04-2025, 09:53
Narışkin dörd ölkəni hədələyir
15-04-2025, 18:09
Maliyyə nazirinə birinci müavin təyin olunub
15-04-2025, 14:54
Hərbi ekspert: Tramp sülhə nail ola bilməyəcək
15-04-2025, 11:29
Tramp Tehranın nüvə ayğırını cilovlaya biləcəkmi?
15-04-2025, 09:26
ABŞ Konqresi Rusiyaya təzyiqə başlayır
15-04-2025, 09:11
Avropa Birliyi İsrail və Fələstini təcili danışıqlara çağırır
15-04-2025, 08:05
Bu gün nadir astronomik hadisə baş verəcək
14-04-2025, 23:24
Erməniəsilli şəxslər Bakıda hakim qarşısına çıxarılıb
14-04-2025, 21:48
Əvəz Zeynallı ilə bağlı prezidentə müraciət ünvanlanıb
14-04-2025, 14:17
Türkiyə-İsrail qarşıdurmasında maraqlı qüvvələr var - Deputat
14-04-2025, 12:03
Oman danışıqları: ABŞ İranın könlünü ala biləcəkmi?
14-04-2025, 08:52
Qlobal istiləşmə Xəzəri təhdid edir
14-04-2025, 08:31
Dünya müharibəsi təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
12-04-2025, 18:05
Keçmiş rektor istintaqa çağırılıb
12-04-2025, 10:04
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub
11-04-2025, 15:05
Deputat: Heç kim Azərbaycanla təzyiq dilində danışa bilməz
11-04-2025, 13:50
Cəlaloğlu: Türk Dövlətləri Təşkilatı məsələsində tələsmək lazımdır
11-04-2025, 11:53
Professor: Qərbi Azərbaycan ərazilərini də boşalda bilərlər
11-04-2025, 11:24
İran üçün “Liviya modeli”: ya müharibə, ya da saziş
11-04-2025, 08:41
Ordumuzun mövqeləri atəşə tutulub
10-04-2025, 23:36
Mask Marsı işğal etməyə tələsir - Foto
10-04-2025, 19:51
Xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində sənəd qəbulu başlayıb
10-04-2025, 11:19
Sərhəd mübahisəsi: Orta Asiya liderləri necə barışıb?
10-04-2025, 08:15
Ermənistan hərbçiləri daha bir təxribata əl atıb
10-04-2025, 08:12
İlham Əliyev forumda mühüm mesajlar verib - (Yenilənib) - Video, Fotolar
10-04-2025, 07:40
Ağdama növbəti köç karvanı yola salınıb
9-04-2025, 15:11
Azərbaycan Türkiyə-İsrail münasibətlərinin normallaşmasına çalışır
9-04-2025, 12:48
ABŞ ilə Çin arasında ticarət müharibəsi güclənir