Türk Dövlətləri Təşkilatı hərbi ittifaqa çevrilə bilər

Xəbər lenti

13:07 / 09-10-2025

Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan müdafiə nazirlərinin görüşü keçirilir

13:01 / 09-10-2025

“QHT işi” üzrə daha bir məhkəmə başlayıb

12:57 / 09-10-2025

Əli Əsədov yeni qərar imzalayıb

12:56 / 09-10-2025

BMT sülhməramlı missiyaları azaldacaq

12:39 / 09-10-2025

"Azərikart"ın lisenziyası məhdudlaşdırılıb

12:34 / 09-10-2025

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

12:26 / 09-10-2025

Hafiz Hacıyev: "Bayram Səfərovun Şuşaya aidiyyəti yoxdur"

12:01 / 09-10-2025

Ağdərənin Vəngli kəndinə növbəti köç olub

11:51 / 09-10-2025

İlham Əliyev Tacikistanda səfərdədir - Fotolar

11:24 / 09-10-2025

Azərbaycan vətəndaşı Gürcüstanda külli miqdarda narkotiklə yaxalanıb

10:56 / 09-10-2025

Türk Dövlətləri Təşkilatı hərbi ittifaqa çevrilə bilər - İlkin proqnoz

10:40 / 09-10-2025

DTX rəisi: İnanırıq ki, Ermənistanla məqsədyönlü təmaslarımız uğurla davam edəcək

10:23 / 09-10-2025

Əli Nağiyev: Bu gün daha 14 itkin-şəhidin adı açıqlanacaq

10:14 / 09-10-2025

Hikmət Hacıyev ABŞ-nın beyin mərkəzlərinin nümayəndələri ilə görüşüb

10:02 / 09-10-2025

Xankəndidə kürəkən, qayınata və qayın saxlanılıb

09:49 / 09-10-2025

Video yaratmağın yeni versiyası hazırlanıb

09:49 / 09-10-2025

Prezident beynəlxalq konfrans iştirakçılarına müraciət edib - Yenilənib

09:33 / 09-10-2025

Azərbaycanda ÜDM artıb, doğum səviyyəsi azalıb

09:11 / 09-10-2025

Bakıda kibertəhlükəsizlik festivalı başlayıb

09:06 / 09-10-2025

Pedofillər həbsxanada kastrasiya ediləcək

08:57 / 09-10-2025

Sürücü Los-Ancelesdə 6 min məşhurun evini yandırıb

08:50 / 09-10-2025

Makron diqqəti daxili siyasətdən yayındırır

08:45 / 09-10-2025

Fərdi yaşayış evində partlayış olub - Video

07:58 / 09-10-2025

Ağ evin elçisi Moskvaya niyə gəlib?

07:53 / 09-10-2025

Puqaçova və Qalkin Kiprdə tamaşada görüntüləniblər

07:46 / 09-10-2025

Netanyahu və Tramp “emosional” söhbət ediblər

07:43 / 09-10-2025

Rusiyada benzin qıtlığı 20 faizə çatıb

07:36 / 09-10-2025

Pentaqon yeni nəsil qırıcı layihəsini təsdiqləyib

23:55 / 08-10-2025

Səməd Vəkilovun kitabı Prezident kitabxanasının saytında yer alıb

18:00 / 08-10-2025

"Lamborghini" gələcəyin avtomobilini təqdim edib - Fotolar

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

18:01 / 04-10-2025

Cəbrayılda Şəhər Günü qeyd edilib - Fotolar

14:13 / 04-10-2025

Oqtay Şirəliyev dəfn olunub - (Yenilənib) - Fotolar

19:30 / 05-10-2025

DTX Tbilisidə külli miqdarda silah-sursat aşkarlayıb

23:50 / 04-10-2025

Tbilisidə aksiyada 14 polis yaralanıb

16:49 / 04-10-2025

Milli komandaya baş məşqçi təyinatı olub

13:32 / 06-10-2025

Viktor Orban Azərbaycana gəlib - (Yenilənib)

13:35 / 04-10-2025

İrandan Azərbaycana yarım ton narkotik gətirmək istəyiblər - Fotolar

20:49 / 06-10-2025

Məhkəmədə Ermənistanın Gəncəyə zərbələri ilə bağlı sənədlər elan edilib

13:14 / 05-10-2025

Bərdədəki partlayışda bir nəfər həyatını itirib

12:16 / 07-10-2025

Ərdoğan Azərbaycanda səfərdədir - Fotolar

18:25 / 06-10-2025

Hərbi ekspert: Yanvar-fevral aylarında döyüşlər şüddətlənəcək

10:19 / 05-10-2025

Gürcüstanda etiraz aksiyasının təşkilatçıları saxlanılıb

Türk Dövlətləri Təşkilatı hərbi ittifaqa çevrilə bilər - İlkin proqnoz
Tarix: 09-10-2025 10:56 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının zirvə toplantısının yekunları üzrə imzalanmış Qəbələ Bəyannaməsi ittifaqın iqtisadi və mədəni inkişafa sadiqliyini bir daha təsdiqləsə də, onun üzvləri arasındakı fikir ayrılıqlarını da üzə çıxarıb. Gündəliyin təhlükəsizlik məsələləri, hərbi təlimlərə çağırışlar və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklifi ilə hətta Suriyanı da əhatə edə biləcək “TDT+” təşəbbüsü kimi genişlənməsi ekspertlər tərəfindən Ankaranın üzv dövlətlərin xarici siyasətini qəsb etmək cəhdi kimi qəbul edilib.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev TDT-yə sədrliyə başlayarkən birliyin birləşdirici gücünü vurğuladı: “Bizim ortaq tarixi və etnik köklərimiz, dillərimiz bizi bir ailə kimi birləşdirir”.

O bu konsepsiyanı daha da inkişaf etdirərək, 2026-cı ildə TDT ölkələrinin birgə hərbi təlimlərinin Azərbaycanda keçirilməsi təşəbbüsünü irəli sürüb. Ölkənin hazır olduğunu nümayiş etdirmək üçün Əliyev mühüm təcrübəni, o cümlədən son bir ildə Türkiyə ilə keçirilən 25-dən çox ikitərəfli və çoxmillətli hərbi təlimləri misal çəkib.

Azərbaycan prezidentinin təklifinə TDT vəzifədaşlarından ictimai reaksiya verilməyib. Görüşlər zamanı hər bir lider öz milli gündəmini və dövlət maraqlarını irəli sürməyə diqqət yetirirdi. Bu arada, türk ölkələrindən kənarda əməkdaşlığın genişləndirilməsinə yönəlmiş “TDT+” təşəbbüsü yeni tərəfdaşların cəlb edilməsi mexanizmi kimi müsbət qarşılanıb.

Məsələn, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Kibertəhlükəsizlik Şurasının və Rəqəmsal İnnovasiya Mərkəzinin yaradılmasını təklif edib. O, TDT çərçivəsində iri ticarət, iqtisadi və logistika layihələrinin inkişafının vacibliyini vurğuladı və Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin (CICMEA) türk regionunda sabitliyin, təhlükəsizliyin və sülhün möhkəmləndirilməsində müstəsna rolunu və potensialını yüksək qiymətləndirdi.

Qazaxıstanlı politoloq Daniyar Aşimbayev qeyd edib ki, Astana TDT-nin hərbi-siyasi “perspektivləri” və ya bütün türk xalqları üçün ortaq əlifbanın tətbiqi ideyası ilə o qədər də maraqlanmayıb, bunu prezident Ərdoğan bir daha təkrarlayıb. Türkiyə lideri xüsusilə “türk dili üçün böyük dil modeli”nin yaradılmasının sürətləndirilməsinin zəruriliyini bəyan edib. “Tokayev Qazaxıstanın xarici geosiyasi oyunlara və iyerarxik münasibətlərə qarışmaqdan çəkinməklə iqtisadi, humanitar və mədəni əməkdaşlığa sadiqliyini bir daha təsdiqləyib”,- Aşimbayev Telegram kanalında yazıb.

Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev Yaxın Şərq, Ukrayna, Əfqanıstandakı vəziyyət və “İranın nüvə proqramı ilə bağlı problemlər”lə bağlı ciddi narahatlığını bildirib. O, “aparıcı qlobal güclərin ədalətli dünya nizamının yaradılması, qarşılıqlı etimadın və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə yeni planlarını” alqışlayıb və regional və qlobal təhlükəsizlik məsələlərinə vahid yanaşmaların işlənib hazırlanması üçün TDT ölkələrinin xarici işlər nazirləri və kəşfiyyat xidmətləri rəhbərlərinin ilk birgə iclasının Səmərqənddə keçirilməsini təklif edib.

Mirziyoyev həmçinin Türk Sənaye Alyansının yaradılması və təşkilat ölkələri arasında iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış edərək, Orta Dəhlizin tikilməkdə olan Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu və perspektiv Trans-Əfqan Dəhlizinin birləşdirilməsinin regionda “çoxsahəli strateji avtomobil yolları sistemi” yaradacağını vurğulayıb.

“TDT hər hansı bir sintetik və ideoloji konstruksiya kimi, bir tərəfdən ilkin niyyətlərə uyğun gələn, lakin “inkişaf” kimi elan edilən yeni məna və rəvayətlərlə daim gücləndirilməsini tələb edir, digər tərəfdən isə bu birliyi getdikcə daha çox pantürkizmə bağlamaq nəzərdə tutulub. Bu, TDT-nin bir sammitindən digərinə getdikcə daha aydın olur”,- türkmən politoloqu Derya Karayev NG-yə bildirib.

Onun sözlərinə görə, vahid türk əlifbasının, dilinin, vahid türk tarixinin yaradılması və həyata keçirilməsi təşəbbüsləri hər bir Mərkəzi Asiya ölkəsində müxtəlif reaksiyalarla qarşılanır, lakin bu cür fikirlər Türkmənistan hakimiyyəti üçün qəbuledilməzdir. “Dil, tarix və mədəniyyət Türkmənistanın dövlət siyasətinin əsas təməlini təşkil edir və onun bənzərsiz “türkün doğulduğu haqqı” qeyd-şərtsiz maksimuma yüksəldilib.

Türkmənistan hakimiyyəti bunu qısamüddətli taktiki ittifaqlara dəyişməyə tələsmir və qardaş xalqlar və qohumluq haqqında daimi mantralara baxmayaraq, yaxın gələcəkdə türklərin birləşməsini qəbul etməyəcək”,- deyə Karayev vurğulayıb.

Bu baxımdan, Türkmənistanın Milli Lideri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun aprel ayında Mərkəzi Asiyanın digər üç türk ölkəsinə - Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistana səfəri çox diqqətəlayiq olub. Üstəlik, səfərlər bu ölkələrin paytaxtlarına deyil, türk dünyasının müqəddəs yerləri olan Türküstan, Səmərqənd və Qırğızıstanda Çingiz Aytmatov adına “Ruh Ordo”ya baş tutub.

Maraqlıdır ki, Q. Berdiməhəmmədovun Bakıya səfəri Paris səfəri ilə davam edib və orada Rəcəb Tayyib Ərdoğanın “böyük dostu” prezident Makron tərəfindən qəbul edilib. Bu siqnal Ankarada alınıb və Qəbələ sammitində Ərdoğan Türkmənistanın gözlənilən üzvlüyünə baxmayaraq, hələ də TDT-yə tamhüquqlu üzv kimi qoşulmamasından təəssüflənib.

TDT daxilində eyni dərəcədə fikir ayrılığı yaradan, Qazaxıstan və Özbəkistanın diplomatik etirazlarına baxmayaraq, 2023-cü ildə Səmərqənddə keçirilən sammitdə müşahidəçi qismində TDT-yə qəbul edilən Şimali Kipr Türk Respublikasının (KKTC) tanınması məsələsidir.

Üç ölkə – Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistan BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1980-ci illərin əvvəllərində qəbul edilmiş Şimali Kipr Türk Respublikasının müstəqillik elanını və “bütün separatçı hərəkətləri” hüquqi cəhətdən etibarsız hesab edən iki qətnaməsini (541 və 550) dəstəkləyən birgə mətni imzaladıqdan sonra Ərdoğanın bütün TDT-yə üzvlüyünü qanuniləşdirmək cəhdləri ilə ləğv edildi.

TDT üzvlərinin birlik daxilində tarif siyasətlərini birləşdirmək niyyətləri də az şübhə doğurmur. Məlumdur ki, bəzi təşkilat üzvləri artıq Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) üzvləridir, burada tarif siyasətləri əsasən müəyyən edilib və qüvvədədir. Baxmayaraq ki, Aİİ üzvlərinin onlarla bağlı hələ də çoxlu sualları var.

Etno-Milli Strategiyalar Agentliyinin direktoru Aleksandr Kobrinski TDT-ni Avropa İttifaqı ilə müqayisə edib:

"Sırf iqtisadi məqsədlərlə başlayan Aİ-nin indi hərbi bloka çevrilməsinin finiş xəttinə yaxınlaşması əlamətdardır. Aİ kimi, TDT də bu trayektoriyanı gizli gündəmlərlə təkrarlayır. Assosiasiyanın yaradılmasının mənşəyini bu və ya digər şəkildə Londondan Ankaraya, Nursultan Nazarbayevin ilkin ideyası kimi, Orta Asiyaya qədər izləmək olar. Buna nail olmaq üçün təkcə hərbi potensialı inkişaf etdirmək lazımdır. Ona görə də TDT israrla özünü ilk növbədə türk dövlətlərinin hərbi birliyinə, yalnız bundan sonra başqa hər şeyə çevirəcək”.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön