22:59 / 17-06-2025
İranın keçmiş prezidenti Tehranda öldürülüb - (Yenilənib)
22:42 / 17-06-2025
Hacıqabulda 30 yaşlı şəxs bıçaqlanıb
22:15 / 17-06-2025
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri dinlənilib
21:50 / 17-06-2025
İsazadə: İrandakı rejimin dəyişməsinə yalnız daxili proseslər təsir göstərə bilər
18:48 / 17-06-2025
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
18:34 / 17-06-2025
XİN sözçüsü: "Qaynar xətlərə daxil olan müraciətlərə gündəlik baxılır"
18:00 / 17-06-2025
Natiq Cəfərli: "İran daxilində daha maraqlı proseslərin şahidi olacağıq”
17:48 / 17-06-2025
“Tiktok”da vətəndaşları aldadan şəxs saxlanılıb
17:42 / 17-06-2025
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17:17 / 17-06-2025
Dörd şəhər psixopatlar üçün daha əlverişlidir
17:09 / 17-06-2025
Avropa Liqası: "Sabah"ın rəqibi bəlli olub
16:37 / 17-06-2025
Ukrayna daha 428 hava hədəfini zərərsizləşdirib
16:32 / 17-06-2025
Ölkəmizdə dörd gün ardıcıl iş olmayacaq
16:19 / 17-06-2025
Partiya sədri azadlığa buraxılıb
16:19 / 17-06-2025
İran internetə qoşulan cihazlardan istifadəni qadağan edib
16:09 / 17-06-2025
Kamran Əliyev iki rayona prokuror təyin edib
16:03 / 17-06-2025
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
15:22 / 17-06-2025
Paşinyan iyunun 20-də Türkiyəyə səfər edəcək
14:57 / 17-06-2025
Katz Xamnəini hədələyir: “Axırın Səddamın axırı kimi olacaq”
14:47 / 17-06-2025
İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri gözlənilir
14:46 / 17-06-2025
İran nüvə silahı əldə edib? - ABŞ kəşfiyyatı son məlumatını paylaşıb - Foto
14:36 / 17-06-2025
"Əmək pensiyaları haqqında” qanun dəyişib
14:32 / 17-06-2025
Azərbaycan əhalisi artıb
14:15 / 17-06-2025
Rusiya bütün təyyarələrini əsas aviabazadan çıxarıb
13:55 / 17-06-2025
Qazaxıstan və Azərbaycan Xəzərdə birgə hərbi təlimə başlayıb
13:51 / 17-06-2025
İlham Əliyev daha bir qanuna dəyişikliyi təsdiqləyib
13:48 / 17-06-2025
Çinin 40-a yaxın vətəndaşı Azərbaycan vasitəsilə İrandan təxliyə olunub
13:26 / 17-06-2025
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
13:01 / 17-06-2025
AYNA-nın tenderi ləğv olunub
12:54 / 17-06-2025
Sabah yağış yağacaq
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
17:43 / 13-06-2025
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
09:27 / 13-06-2025
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
16:50 / 13-06-2025
“Ulduz”lu görüşlər”in növbəti qonağı Nizami Cəfərov olub - Fotolar
10:02 / 13-06-2025
İranın 6 nüvə alimi öldürülüb
Tehran niyə “Taliban”a şübhə ilə yanaşır? – Bədbin və nikbin yanaşmalar
Tarix: 28-08-2021 17:15 | Bölmə: Slayd
“İran “Taliban” barədə bədgümandır”.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “United World International” saytının iranlı şərhçisi Məsud Sədrməhəmmədi qeyd edib.
Müəllif yazır:
İran Əfqanıstanı vacib strateji qonşu hesab edir. Son 40 ildə ölkələr arasındakı münasibətlərin qarışıq tarixi sübut edib ki, Əfqanıstandakı daxili inkişaflar İran daxilində birbaşa təsir göstərə bilər.
Əvvəla, İran 3 milyondan çox əfqan qaçqına ev sahibliyi edir: Əfqanıstanın təhlükəsizlik vəziyyətində hər hansı bir ciddi dəyişiklik İrana doğru yeni bir qaçqın dalğasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, ölkələrin 945 kilometrlik sərhəd sahəsinə sahib olduğunu nəzərə alaraq, İranın şərq sərhədlərinin təhlükəsizliyi də artırılmalıdır.
Əfqanıstandan İrana axan həmsərhəd çayların ekoloji narahatlıqları da var. Bundan əlavə, Əfqanıstandakı 10 milyon şiənin inancını və İranla mədəni-tarixi əlaqələrini nəzərə almalıyıq ki, bu da onları qonşu farsdilli ölkədə baş verən hadisələrə biganə qoymur.
Bu baxımdan, “Taliban” yüksəldikcə, İranın Əfqanıstanla əlaqələri bölgənin gələcəyi üçün hər zamankindən daha vacib hala gəldi.
İranla Taliban arasındakı son onilliklərdə əlaqələrə qısa bir nəzər saldıqdan sonra, münasibətlərinin gələcəyi üçün mümkün ssenariləri müzakirə edəcəyik.
İran-Taliban münasibətləri
İran “Taliban”la düşmənçilikdən əməkdaşlığa qədər mürəkkəb bir əlaqəyə malikdir. İranda Reportyorlar Günü Əfqanıstanda İran dövlət xəbər agentliyinin müxbiri Mahmud Saremininin şərəfinə təsis olunub. Hər il o və Məzari-Şərifdə “Taliban” tərəfindən öldürülən digər 10 İran diplomatı anılır.
8 avqust 1998-ci ildə, SSRİ-nin çəkilməsindən sonra Əfqanıstanda davam edən vətəndaş müharibəsi zamanı “Taliba”n tərəfindən Məzari-Şərifin işğalından sonra 10 İran diplomatı və bir jurnalist öldürülüb. İran faciədə “Taliban”ı günahlandırıb, lakin radikal qrup hadisələrin "özbaşına qüvvələr" tərəfindən həyata keçirildiyini iddia edib. Ancaq bu hadisə İranı Əfqanıstanı işğal etmək və taliblərin mövqelərini bombalamaq həddinə gətirib, əlbəttə ki, mümkün beynəlxalq nəticələrinə görə Tehran sonda bundan vaz keçib.
ABŞ-ın Əfqanıstanı işğal etməsi ilə İran və “Taliban” arasında düşmənçilik münasibətləri davam etdi və Tehran “Taliban”ı terror qrupları siyahısında saxlayıb.
Ancaq bu əlaqələr tədricən iki əsas dəyişən nəticəsində dəyişib.
Birincisi, “Taliban”ın İrana münasibətində açıq dəyişiklik və onların ekstremizmdən uzaqlaşan danışıqlarının təkamülü. İkincisi, (İranla konstruktiv əlaqələri olan) Həmid Kərzainin istefası ilə üst-üstə düşən Əfqanıstan hökumətinin strukturunun və tərkibinin dəyişdirilməsi və Əşrəf Qəninin İranla dost münasibət bəsləməyən ABŞ tərəfdarı bir prezident olaraq yüksəlməsi.
Geniş yayılmış korrupsiya və milli dövlət quruluşunun pozulması ilə müşayiət olunan Əfqanıstanda dövlət quruculuğu prosesini və ABŞ-ın bölgədəki strateji gücünün açıq şəkildə azalmasını, Əfqanıstanda taliblərin ölkənin gələcəyində böyük rolu olacaq nəzərə alaraq, İran böyük dəyişikliklərin olacağı qənaətinə gəlib.
İranın “Taliban”la bağlı fikirlərinin dəyişməsinin digər vacib səbəbi Əfqanıstanda İŞİD-in güclənməsi idi. İran İraq və Suriyada İŞİD-lə birbaşa qarşıdurmaya girmiş və ölkə daxilində onlarla İŞİD terror əməliyyatını dayandırmışdı. Buna görə də, Əfqanıstanda şərq sərhədlərində daha çox təhlükə yaradan bu qrupun yaranmasına Tehran biganə qala bilməz. Əfqanıstan hökumətinin İŞİD-ə qarşı müqavimət göstərə bilmədiyini nəzərə alaraq, İran İŞİD-ə də düşmən olan “Taliban”ı alqışlayıb.
Sızan məlumatlara görə, 2015-ci ildən Əfqanıstanda İŞİD yarandıqdan sonra İran və “Taliban” yaxın təmasdadır. Bununla əlaqədar olaraq, “Taliban” liderlərinin İrana getdiklərini və İranın təhlükəsizlik rəsmiləri ilə danışıqlar apardıqlarını bildirən məlumatlar var.
İranla “Taliban” arasındakı münasibətlərin yeni dövrü 2021-ci ilin yanvar ayının sonunda, “Taliban” siyasi nümayəndə heyətinin rəsmi olaraq Tehrana səfər etməsi ilə başlayıb. Cəmiyyətdə bir çox mənfi təpkilərə səbəb olan səfər zamanı “Taliban” nümayəndə heyəti İranın xarici işlər naziri ilə yanaşı, İran təhlükəsizlik rəsmiləri ilə görüşüb. Eyni zamanda bəzi hökumətyönlü qəzetlər və millət vəkilləri də qrup haqqında optimist fikirlər səsləndiriblər.
Ancaq yenə də sual qalır: İranın “Taliban”la münasibət qurmaqda məqsədi nədir?
Optimistlərin yanaşması
İranda “Taliban”la münasibətlərdə iki əsas perspektiv var: optimistlər və pessimistlər. Optimistlər realist bir yanaşma tətbiq edirlər: “Taliban” müasir Əfqanıstanın reallıqlarından biridir və qrupun güc və təsir payını nəzərə almadan Əfqanıstanın gələcəyi ilə bağlı nikbin ola bilmərik. Buna görə də, “Taliban” məsələsinin həllinin bir hissəsi olaraq qəbul etmək daha yaxşıdır; lakin bütün həll yolu deyil.
“Taliban”la qarşılıqlı əlaqə İranın Əfqanıstanın gələcəyinə daha təsirli təsir göstərməsinə imkan verəcək. Digər tərəfdən, “Taliban” İŞİD və ya İranın cənub-şərqində fəaliyyət göstərən terror qrupları kimi xarici terror qruplarının Əfqanıstan ərazisində fəaliyyət göstərməsinə icazə vermədiyini sübut edib. Bu məsələdə “Taliban”la razılaşma əldə edilə bilər.
Radikal qrup həm təcrübədə, həm də nəzəri olaraq dəyişdiklərini və qrupun 1990-cı illərə nisbətən daha demokratik və balanslı davrandığını göstərib. Bu, konstruktiv əlaqələr üçün yeni ümidlər yaradır. Məsələn, “Taliban” İranın cənub-şərqini su böhranından xilas edən Helmand bəndini yenidən açıb. Bəndi, əvəzində pulsuz neft tələb edən Qəni administrasiyası bağlamışdı. Başqa bir nümunə: “Taliban” şiə şəhər və kəndlərinin fəthi zamanı şiələrə qarşı düşmənçilik davranışlarından çəkinib; davranış qeyd edildi və İranda müsbət reaksiya ilə qarşılanıb.
Bundan əlavə, Tehran İrana qaçqın köçünün yeni dalğasının qarşısını almaq üçün “Taliban”la işləməlidir. İranda 3 milyondan çox əfqan varlığını və İran iqtisadiyyatının böhranlı vəziyyətini nəzərə alaraq, ölkə yeni qaçqın dalğasının iqtisadi və sosial yükünə dözməyəcək. Buna görə də, “Taliban”la əlaqələr quraraq və ölkə daxilində Əfqanıstan vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin edərək böhranın qarşısını almaq daha yaxşıdır.
Pessimistlər nəyə inanırlar?
Pessimistlər hesab edir ki, Taliban keçid dövrü ərzində davranışlarını müvəqqəti olaraq dəyişdi və Əfqanıstanda hakimiyyəti möhkəmləndirdikdən sonra onların radikal və qeyri -insani davranışları ortaya çıxacaq. Bu fikirdə olanların fikrincə, Taliban Mossad və CIA kimi xarici xidmətlərlə əməkdaşlığa meyllidir və ortada Talibanı İranın maraqlarına qarşı təhrik edə bilər. Gücləri möhkəmlənərsə, Taliban da yaxın gələcəkdə dünya ilə ünsiyyət qurmalı olacaq və buna görə də Qərblə əməkdaşlığa ehtiyacları Talibanı İran, hətta Rusiya və Çin kimi qonşu ölkələrlə əməkdaşlığa münasibətini dəyişməyə məcbur edəcək.
“Taliban”ın hakimiyyətə gəlməsinin başqa bir maraqlı tərəfi qrupun inteqrasiya olunmamış quruluşudur. Bu, təşkilati quruluşundan asılı olmayaraq qrupun fərqli alt qollarının ixtiyari davranışlara imkan verəcək, “Taliban”la konstruktiv münasibətləri kövrək vəziyyətə salacaq.
Pessimistlər “Taliban”ın ekstremist tarixini vurğulayaraq, bu qrupla əməkdaşlığı İslam Respublikasının dəyərlərindən sapma kimi qiymətləndirir və ictimai rəyi hökumət qərarlarına qarşı təhrik edirlər. Bu baxımdan, hökuməti Əfqanıstanda hərbi əməliyyata məcbur etmək üçün sosial media vasitəsi ilə müxalifətin “Taliban” əleyhinə sıx təzyiq gördük.
Mümkün ssenarilər
Pessimistlərlə eyni səbəblərə görə, İran hökuməti “Taliban”ın Əfqanıstan üzərində vahid idarəçiliyindən razı deyil və onların ölkəyə hökmranlığını əhəmiyyətli regional maraqları olan populist bir hökumətin başlanğıcı hesab edir.
Əfqanıstanda hadisələrin sürəti gözlənilmədən artsa da, “Taliban” qrupunun Əfqanıstanda müxtəlif etnik, dini və siyasi qruplarla geniş danışıqlar raunduna girməsini gözləmək olar. Danışıqlar əsnasında, siyasi çevikliklə, digər ölkələr tərəfindən tanınacaq bir milli hökumətin qurulmasına doğru irəliləyəcəklər. Həm də qlobal narahatlıqları, eləcə də İran, Rusiya və Çin kimi bölgənin önəmli dövlətlərini həll etməyə çalışacaqlar.
İran, Əfqanıstanın yeni dövründə ABŞ və NATO-nun təsirinə müqavimət göstərməklə və Əfqanıstan danışıqlarının mümkünlüyünü asanlaşdırmaqla bu prosesdə əsas rol oynaya bilər. İran bu mərhələdə iki əhəmiyyətli üstünlüyə malikdir: Birincisi, danışıqlar İranın plan və tələblərinin bölgədəki digər iki əhəmiyyətli oyunçu olaraq Rusiya və Çinin planları ilə qarşılıqlı uyğunlaşdırılması, bu da ölkəyə bölgədə konstruktiv və yeni bir təcrübə imkanı verib. İkincisi, bəzi iranlı mütəxəssislərin müxtəlif Əfqanıstan qrupları ilə bağlı 30 ildən artıq təcrübəsi var.
Qeyd edək ki, İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun “Qüds” Qüvvələrinin komandanı İsmail Qaani peşəkar həyatının çox hissəsini Əfqanıstanda keçirib. Bu qüvvəyə komandanlıq təyin etməzdən əvvəl İranın Əfqanıstanda və Orta Asiyada siyasət qurmasında o, əsas şəxs idi.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-08-2021 17:15 | Bölmə: Slayd
“İran “Taliban” barədə bədgümandır”.
Reyting.az xəbər verir ki, bunu “United World International” saytının iranlı şərhçisi Məsud Sədrməhəmmədi qeyd edib.
Müəllif yazır:
İran Əfqanıstanı vacib strateji qonşu hesab edir. Son 40 ildə ölkələr arasındakı münasibətlərin qarışıq tarixi sübut edib ki, Əfqanıstandakı daxili inkişaflar İran daxilində birbaşa təsir göstərə bilər.
Əvvəla, İran 3 milyondan çox əfqan qaçqına ev sahibliyi edir: Əfqanıstanın təhlükəsizlik vəziyyətində hər hansı bir ciddi dəyişiklik İrana doğru yeni bir qaçqın dalğasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, ölkələrin 945 kilometrlik sərhəd sahəsinə sahib olduğunu nəzərə alaraq, İranın şərq sərhədlərinin təhlükəsizliyi də artırılmalıdır.
Əfqanıstandan İrana axan həmsərhəd çayların ekoloji narahatlıqları da var. Bundan əlavə, Əfqanıstandakı 10 milyon şiənin inancını və İranla mədəni-tarixi əlaqələrini nəzərə almalıyıq ki, bu da onları qonşu farsdilli ölkədə baş verən hadisələrə biganə qoymur.
Bu baxımdan, “Taliban” yüksəldikcə, İranın Əfqanıstanla əlaqələri bölgənin gələcəyi üçün hər zamankindən daha vacib hala gəldi.
İranla Taliban arasındakı son onilliklərdə əlaqələrə qısa bir nəzər saldıqdan sonra, münasibətlərinin gələcəyi üçün mümkün ssenariləri müzakirə edəcəyik.
İran-Taliban münasibətləri
İran “Taliban”la düşmənçilikdən əməkdaşlığa qədər mürəkkəb bir əlaqəyə malikdir. İranda Reportyorlar Günü Əfqanıstanda İran dövlət xəbər agentliyinin müxbiri Mahmud Saremininin şərəfinə təsis olunub. Hər il o və Məzari-Şərifdə “Taliban” tərəfindən öldürülən digər 10 İran diplomatı anılır.
8 avqust 1998-ci ildə, SSRİ-nin çəkilməsindən sonra Əfqanıstanda davam edən vətəndaş müharibəsi zamanı “Taliba”n tərəfindən Məzari-Şərifin işğalından sonra 10 İran diplomatı və bir jurnalist öldürülüb. İran faciədə “Taliban”ı günahlandırıb, lakin radikal qrup hadisələrin "özbaşına qüvvələr" tərəfindən həyata keçirildiyini iddia edib. Ancaq bu hadisə İranı Əfqanıstanı işğal etmək və taliblərin mövqelərini bombalamaq həddinə gətirib, əlbəttə ki, mümkün beynəlxalq nəticələrinə görə Tehran sonda bundan vaz keçib.
ABŞ-ın Əfqanıstanı işğal etməsi ilə İran və “Taliban” arasında düşmənçilik münasibətləri davam etdi və Tehran “Taliban”ı terror qrupları siyahısında saxlayıb.
Ancaq bu əlaqələr tədricən iki əsas dəyişən nəticəsində dəyişib.
Birincisi, “Taliban”ın İrana münasibətində açıq dəyişiklik və onların ekstremizmdən uzaqlaşan danışıqlarının təkamülü. İkincisi, (İranla konstruktiv əlaqələri olan) Həmid Kərzainin istefası ilə üst-üstə düşən Əfqanıstan hökumətinin strukturunun və tərkibinin dəyişdirilməsi və Əşrəf Qəninin İranla dost münasibət bəsləməyən ABŞ tərəfdarı bir prezident olaraq yüksəlməsi.
Geniş yayılmış korrupsiya və milli dövlət quruluşunun pozulması ilə müşayiət olunan Əfqanıstanda dövlət quruculuğu prosesini və ABŞ-ın bölgədəki strateji gücünün açıq şəkildə azalmasını, Əfqanıstanda taliblərin ölkənin gələcəyində böyük rolu olacaq nəzərə alaraq, İran böyük dəyişikliklərin olacağı qənaətinə gəlib.
İranın “Taliban”la bağlı fikirlərinin dəyişməsinin digər vacib səbəbi Əfqanıstanda İŞİD-in güclənməsi idi. İran İraq və Suriyada İŞİD-lə birbaşa qarşıdurmaya girmiş və ölkə daxilində onlarla İŞİD terror əməliyyatını dayandırmışdı. Buna görə də, Əfqanıstanda şərq sərhədlərində daha çox təhlükə yaradan bu qrupun yaranmasına Tehran biganə qala bilməz. Əfqanıstan hökumətinin İŞİD-ə qarşı müqavimət göstərə bilmədiyini nəzərə alaraq, İran İŞİD-ə də düşmən olan “Taliban”ı alqışlayıb.
Sızan məlumatlara görə, 2015-ci ildən Əfqanıstanda İŞİD yarandıqdan sonra İran və “Taliban” yaxın təmasdadır. Bununla əlaqədar olaraq, “Taliban” liderlərinin İrana getdiklərini və İranın təhlükəsizlik rəsmiləri ilə danışıqlar apardıqlarını bildirən məlumatlar var.
İranla “Taliban” arasındakı münasibətlərin yeni dövrü 2021-ci ilin yanvar ayının sonunda, “Taliban” siyasi nümayəndə heyətinin rəsmi olaraq Tehrana səfər etməsi ilə başlayıb. Cəmiyyətdə bir çox mənfi təpkilərə səbəb olan səfər zamanı “Taliban” nümayəndə heyəti İranın xarici işlər naziri ilə yanaşı, İran təhlükəsizlik rəsmiləri ilə görüşüb. Eyni zamanda bəzi hökumətyönlü qəzetlər və millət vəkilləri də qrup haqqında optimist fikirlər səsləndiriblər.
Ancaq yenə də sual qalır: İranın “Taliban”la münasibət qurmaqda məqsədi nədir?
Optimistlərin yanaşması
İranda “Taliban”la münasibətlərdə iki əsas perspektiv var: optimistlər və pessimistlər. Optimistlər realist bir yanaşma tətbiq edirlər: “Taliban” müasir Əfqanıstanın reallıqlarından biridir və qrupun güc və təsir payını nəzərə almadan Əfqanıstanın gələcəyi ilə bağlı nikbin ola bilmərik. Buna görə də, “Taliban” məsələsinin həllinin bir hissəsi olaraq qəbul etmək daha yaxşıdır; lakin bütün həll yolu deyil.
“Taliban”la qarşılıqlı əlaqə İranın Əfqanıstanın gələcəyinə daha təsirli təsir göstərməsinə imkan verəcək. Digər tərəfdən, “Taliban” İŞİD və ya İranın cənub-şərqində fəaliyyət göstərən terror qrupları kimi xarici terror qruplarının Əfqanıstan ərazisində fəaliyyət göstərməsinə icazə vermədiyini sübut edib. Bu məsələdə “Taliban”la razılaşma əldə edilə bilər.
Radikal qrup həm təcrübədə, həm də nəzəri olaraq dəyişdiklərini və qrupun 1990-cı illərə nisbətən daha demokratik və balanslı davrandığını göstərib. Bu, konstruktiv əlaqələr üçün yeni ümidlər yaradır. Məsələn, “Taliban” İranın cənub-şərqini su böhranından xilas edən Helmand bəndini yenidən açıb. Bəndi, əvəzində pulsuz neft tələb edən Qəni administrasiyası bağlamışdı. Başqa bir nümunə: “Taliban” şiə şəhər və kəndlərinin fəthi zamanı şiələrə qarşı düşmənçilik davranışlarından çəkinib; davranış qeyd edildi və İranda müsbət reaksiya ilə qarşılanıb.
Bundan əlavə, Tehran İrana qaçqın köçünün yeni dalğasının qarşısını almaq üçün “Taliban”la işləməlidir. İranda 3 milyondan çox əfqan varlığını və İran iqtisadiyyatının böhranlı vəziyyətini nəzərə alaraq, ölkə yeni qaçqın dalğasının iqtisadi və sosial yükünə dözməyəcək. Buna görə də, “Taliban”la əlaqələr quraraq və ölkə daxilində Əfqanıstan vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin edərək böhranın qarşısını almaq daha yaxşıdır.
Pessimistlər nəyə inanırlar?
Pessimistlər hesab edir ki, Taliban keçid dövrü ərzində davranışlarını müvəqqəti olaraq dəyişdi və Əfqanıstanda hakimiyyəti möhkəmləndirdikdən sonra onların radikal və qeyri -insani davranışları ortaya çıxacaq. Bu fikirdə olanların fikrincə, Taliban Mossad və CIA kimi xarici xidmətlərlə əməkdaşlığa meyllidir və ortada Talibanı İranın maraqlarına qarşı təhrik edə bilər. Gücləri möhkəmlənərsə, Taliban da yaxın gələcəkdə dünya ilə ünsiyyət qurmalı olacaq və buna görə də Qərblə əməkdaşlığa ehtiyacları Talibanı İran, hətta Rusiya və Çin kimi qonşu ölkələrlə əməkdaşlığa münasibətini dəyişməyə məcbur edəcək.
“Taliban”ın hakimiyyətə gəlməsinin başqa bir maraqlı tərəfi qrupun inteqrasiya olunmamış quruluşudur. Bu, təşkilati quruluşundan asılı olmayaraq qrupun fərqli alt qollarının ixtiyari davranışlara imkan verəcək, “Taliban”la konstruktiv münasibətləri kövrək vəziyyətə salacaq.
Pessimistlər “Taliban”ın ekstremist tarixini vurğulayaraq, bu qrupla əməkdaşlığı İslam Respublikasının dəyərlərindən sapma kimi qiymətləndirir və ictimai rəyi hökumət qərarlarına qarşı təhrik edirlər. Bu baxımdan, hökuməti Əfqanıstanda hərbi əməliyyata məcbur etmək üçün sosial media vasitəsi ilə müxalifətin “Taliban” əleyhinə sıx təzyiq gördük.
Mümkün ssenarilər
Pessimistlərlə eyni səbəblərə görə, İran hökuməti “Taliban”ın Əfqanıstan üzərində vahid idarəçiliyindən razı deyil və onların ölkəyə hökmranlığını əhəmiyyətli regional maraqları olan populist bir hökumətin başlanğıcı hesab edir.
Əfqanıstanda hadisələrin sürəti gözlənilmədən artsa da, “Taliban” qrupunun Əfqanıstanda müxtəlif etnik, dini və siyasi qruplarla geniş danışıqlar raunduna girməsini gözləmək olar. Danışıqlar əsnasında, siyasi çevikliklə, digər ölkələr tərəfindən tanınacaq bir milli hökumətin qurulmasına doğru irəliləyəcəklər. Həm də qlobal narahatlıqları, eləcə də İran, Rusiya və Çin kimi bölgənin önəmli dövlətlərini həll etməyə çalışacaqlar.
İran, Əfqanıstanın yeni dövründə ABŞ və NATO-nun təsirinə müqavimət göstərməklə və Əfqanıstan danışıqlarının mümkünlüyünü asanlaşdırmaqla bu prosesdə əsas rol oynaya bilər. İran bu mərhələdə iki əhəmiyyətli üstünlüyə malikdir: Birincisi, danışıqlar İranın plan və tələblərinin bölgədəki digər iki əhəmiyyətli oyunçu olaraq Rusiya və Çinin planları ilə qarşılıqlı uyğunlaşdırılması, bu da ölkəyə bölgədə konstruktiv və yeni bir təcrübə imkanı verib. İkincisi, bəzi iranlı mütəxəssislərin müxtəlif Əfqanıstan qrupları ilə bağlı 30 ildən artıq təcrübəsi var.
Qeyd edək ki, İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun “Qüds” Qüvvələrinin komandanı İsmail Qaani peşəkar həyatının çox hissəsini Əfqanıstanda keçirib. Bu qüvvəyə komandanlıq təyin etməzdən əvvəl İranın Əfqanıstanda və Orta Asiyada siyasət qurmasında o, əsas şəxs idi.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
Bu gün, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
Bu gün, 14:15
Rusiya bütün təyyarələrini əsas aviabazadan çıxarıb
Bu gün, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
Bu gün, 11:50
İlham Əliyev Assambleya sədrini qəbul edib - Fotolar
Bu gün, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
Bu gün, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
Bu gün, 07:02
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
Dünən, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Dünən, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Dünən, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
