17:44 / 15-10-2025
İranın hərbi gəmiləri Azərbaycana gəlib - Fotolar
17:37 / 15-10-2025
Cəlaloğlu: Məsələ Ramiz Mehdiyevin həbsi ilə məhdudlaşmamalıdır - Müsahibə
17:31 / 15-10-2025
Pakistan və Əfqanıstan arasında 48 saatlıq atəşkəs əldə olunub
17:28 / 15-10-2025
Bakıda Zəfər Günü parad olacaq
17:18 / 15-10-2025
Sabah Binəqədinin bəzi ərazilərində qaz olmayacaq
17:02 / 15-10-2025
Növbəti iki gündə bəzi rayonlara sulu qar yağacaq - Xəbərdarlıq
16:48 / 15-10-2025
Bəzi dairə seçki komissiyalarının tərkibi dəyişib
16:36 / 15-10-2025
Avropa İttifaqı Çin qarşısında şərtlər qoyacaq
16:32 / 15-10-2025
Deputat: “Ciddi şübhələr var ki, Ramiz Mehdiyev..."
16:17 / 15-10-2025
Deputatın mandatına xitam verilib
15:48 / 15-10-2025
DTX və DSX sərhəddə əməliyyat keçirib - Foto
15:48 / 15-10-2025
İnsan hüquqlarının pozulmasına dair şikayətvermə qaydası dəyişib
15:40 / 15-10-2025
Siyavuş Novruzov: "Hazırda iclasdayam..."
15:39 / 15-10-2025
Dolu siniflər, çətin dərsliklər və… - Vüqar Vəliyev yazır
15:18 / 15-10-2025
Ceyhun Bayramov ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri ilə görüşüb
15:15 / 15-10-2025
Bakalavr təhsili olan zabitlərin ehtiyata buraxılma qaydalarına dəyişiklik edilir
14:58 / 15-10-2025
Zərdabda qəsdən yanğın törədən şəxs cərimələnib
14:41 / 15-10-2025
Premyer Liqanın növbəti turunun oyun cədvəli açıqlanıb
14:38 / 15-10-2025
Rusiya dəmir yollarına hücumları artırıb
14:25 / 15-10-2025
Ukrayna neft terminalını yenidən vurub
13:59 / 15-10-2025
Vəzifədən çıxarılan general: "Artıq bu səbəbdən işləyə bilmirəm"
13:34 / 15-10-2025
Dövlət Xidməti işçilərinin sayı artırılıb
13:28 / 15-10-2025
Zülfüqarov: Yaxın Şərq probleminin həlli uzaqdadır
13:28 / 15-10-2025
Azərbaycanla Braziliya təhsil sahəsində əməkdaşlıq edəcək
13:25 / 15-10-2025
Prezident MDB ilə bağlı sazişi təsdiqləyib
13:21 / 15-10-2025
Prezident yeni idarə yaradıb - Fərman
13:04 / 15-10-2025
Sabah yağış yağacaq
12:54 / 15-10-2025
Füzuli yaradıcılığına fərqli baxış - Cəbrayıloğlu yazır
12:46 / 15-10-2025
Məşhur YAP-çıdan Ramiz Mehdiyevlə bağlı - Açıqlama
00:42 / 11-10-2025
DÇ-2026: millimiz Fransa yığmasına uduzub
23:11 / 11-10-2025
Əfqanıstan-Pakistan sərhədində silahlı toqquşma baş verib
22:29 / 10-10-2025
"Antalyaspor"da baş məşqçi təyinatı olub
18:07 / 12-10-2025
İlham Əliyev Baş Assambleya iştirakçılarına müraciət edib
18:04 / 11-10-2025
Azərbaycan dörd ölkənin komandoları birgə təlimə hazırlaşır
14:35 / 11-10-2025
İcra başçısının sabiq müavini həbsdən buraxılmayıb
09:00 / 12-10-2025
Kino ulduzu "Tayler Reyk"-ə dönür
09:24 / 12-10-2025
Yarım əsrin ən ağır təyyarə qəzaları…
10:19 / 12-10-2025
Xarici İşlər Nazirliyi Qətərə başsağlığı verib
09:07 / 12-10-2025
Xərçəng xəstəliyini ağız qoxusu ilə müəyyən edəcəklər
19:49 / 10-10-2025
Baş məşqçi: "İsraillə fərqli atmosferdə oyun olacaq"
18:00 / 10-10-2025
Anar Əsədlinin cinayət işi məhkəməyə göndərilib
Dolu siniflər, çətin dərsliklər və… - Vüqar Vəliyev yazır
Tarix: 15-10-2025 15:39 | Bölmə: Xəbərlər
Vüqar VƏLİYEV
Dünyada təhsil sistemləri sürətlə dəyişir. Müasir texnologiyalar, yeni metodikalar və rəqəmsal resurslar sayəsində öyrənmə prosesi asanlaşmalı olsa da, təəssüf ki, Azərbaycandakı dəyişikliklər çox vaxt formal xarakter daşıyır.
Bu gün Azərbaycanda həm müəllim, həm valideyn, həm də şagird eyni suala cavab axtarır:
- Niyə öyrənmək get-gedə daha çətin, daha yorucu, daha anlaşılmaz olur?
Cavab sadədir:
- Sistem uşağın üzərinə çox yük qoyur, amma bu yük bilik deyil, təzyiq yüküdür.
Siniflər dolu, müəllimlər çaşqın, uşaqlar yorğun
Bir çox siniflərdə 30-dan 45-ə qədər şagird təhsil alır. Bunun pedaqoji baxımdan nə qədər səmərəsiz olduğunu göstərmək üçün böyük araşdırmaya ehtiyac yoxdur.
Hər bir şagirdin fərqli düşüncə tərzi, anlama sürəti və emosional reaksiyası var. Müəllim isə bu qədər uşaq arasında fərdi yanaşma göstərə bilmir. 45 dəqiqəlik dərs müddətində müəllimin ən yaxşı halda, 10-12 uşağı dinləməyə vaxtı olar. Qalan 30 nəfər isə ya passiv qalır, ya da mövzunu tam qavramadan növbəti dərsə keçir. Bu da dərsin keyfiyyətini aşağı salır, uşaqlarda öyrənməyə qarşı maraq itkisinə, zəif biliyə səbəb olur.
45-ə qədər şagirdin təhsil aldığı belə siniflərdə müəllim nə qədər bacarıqlı olsa da, tədris “bilik ötürməkdən” çox “vaxt bitirmək” xarakteri daşıyır.
Dərsliklər uşaqların deyil, alimlərin dili ilə yazılıb
Təhsilin başqa bir problemi - dərsliklərin dili və izah tərzidir. Bəzi dərsliklər ya akademik, ya da “quru” üslubdadır. Mövzular uşağın yaşına, düşüncəsinə uyğun deyil, elmi terminologiya ilə yüklənmiş şəkildə təqdim olunur. Valideynlər çox vaxt etiraf edir: uşağın dərsini özümüz də anlamırıq.
Əgər böyüklər başa düşmürsə, uşaq necə başa düşsün?
Bu səbəbdən bir çox valideynlər əlavə kurslar və repetitorlara müraciət etmək məcburiyyətində qalırlar. Bu da həm ailənin maddi yükünü artırır, həm də uşağın istirahət vaxtını azaldır.
Təzyiq altında öyrənən uşaq…
Uşaqları bu qədər dərs yükü, tapşırıq, imtahan təzyiqi altında öyrətmək doğru deyil. Artıq bəzi uşaqlar dərsdən qorxmağa başlayıblar. Hər gün ev tapşırıqları, testlər, imtahanlar arasında sıxılan uşaq öyrənmənin sevincini deyil, qorxusunu yaşayır.
Valideynlər və müəllimlər bəzən bilmədən uşaqları “balaca alimlər” kimi yetişdirmək istəyir, amma unudurlar ki, beyni yüklənmiş uşaq oxumağı sevmir. O, sadəcə, buna məcbur olur.
Təzyiq altında öyrədilən bilik isə qalıcı olmur.
Müəllim - sistemin ən çox sıxılan nümayəndəsi
Mövcud təhsil sistemi müəllimləri də sıxır. Dolu siniflər, ağır proqram, daim dəyişən kurikulum, inzibati hesabatlar və valideyn təzyiqləri arasında müəllim də yorulur.
Müəllim həm psixoloq, həm tərbiyəçi, həm də “baza nəticəsini təmin edən” şəxsə çevrilib. Halbuki müəllim yaradıcı olmalı, uşağa motivasiya verməli, onu öyrənməyə həvəsləndirməlidir. Əgər müəllim motivasiyasını itirirsə, uşağın da təhsilə marağı itir.
Təhsil yalnız qiymət deyil
Təhsil sistemimiz çox vaxt “qiymət mərkəzli” qurulur. Uşaq “neçə bal aldı?”, “imtahanda neçə faiz topladı?” -kimi suallarla ölçülür.
Halbuki əsas sual bu olmalıdır:
- Uşaq öyrəndiyini həyatda tətbiq edə bilirmi?
Uşaq əzbərləyir, amma dərk etmir. Testə cavab yazır, amma həyatla əlaqə qura bilmir. Bu isə mexaniki yarışdan başqa bir şey deyil.
Nə etmək lazımdır?
Təhsil sistemini uşağın ehtiyacına uyğunlaşdırmaq üçün ciddi və mərhələli addımlar atılmalıdır:
1. Siniflərdə şagird sayı azaldılmalıdır.
Hər sinif maksimum 20-25 nəfərlə məhdudlaşdırılmalıdır. Uşaqla fərdi işləmək üçün müəllimə zaman verilməlidir.
2. Dərs müddətləri və proqram balansı yenilənməlidir.
45 dəqiqəlik dərs bütün fənlər üçün uyğun deyil. İntensiv fənlərdə fasiləli, oyunla və tətbiqlə öyrənmə sisteminə keçilməlidir.
3. Dərsliklər yenidən yazılmalıdır.
Sadə, anlaşılan, rəngli izahlar, praktik nümunələr və uşağın yaşına uyğun dil əsas götürülməlidir.
4. Müəllimlər üçün davamlı inkişaf proqramları olmalıdır.
Müasir tədris metodları, fərdi öyrənmə texnikaları, uşağın psixoloji inkişafını nəzərə alan yanaşmalar mütləq tətbiq edilməlidir.
5. Uşağın psixoloji rifahı prioritet olmalıdır.
Məktəblərdə psixoloq və sosial pedaqoqlar daha aktiv rol almalı, uşaqların stres, qorxu və təzyiq vəziyyətləri izlənilməlidir.
Uşaqların uşaqlığı qaytarılmalıdır
Uşaqlıq - öyrənmənin, marağın və xəyalın ən saf dövrüdür. Amma biz bu dövrü “imtahan nəticələri” və “yüksek bal” yarışında itiririk.
Təhsil uşağı formalaşdırmalı, sıxmamalıdır. Əgər bir uşaq məktəbə sevinərək gedirsə, deməli, sistem doğrudur. Uşaq məktəbə qorxaraq yollanırsa, deməli, biz nəyisə səhv etmişik.
Gəlin, uşaqlara oxumağı sevdirək, sadəcə “imtahan verməyi” yox. Çünki sabahın savadlı, azad və düşünən insanı - bu günün rahat və xoşbəxt uşağıdır!
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-10-2025 15:39 | Bölmə: Xəbərlər
Vüqar VƏLİYEV
Dünyada təhsil sistemləri sürətlə dəyişir. Müasir texnologiyalar, yeni metodikalar və rəqəmsal resurslar sayəsində öyrənmə prosesi asanlaşmalı olsa da, təəssüf ki, Azərbaycandakı dəyişikliklər çox vaxt formal xarakter daşıyır.
Bu gün Azərbaycanda həm müəllim, həm valideyn, həm də şagird eyni suala cavab axtarır:
- Niyə öyrənmək get-gedə daha çətin, daha yorucu, daha anlaşılmaz olur?
Cavab sadədir:
- Sistem uşağın üzərinə çox yük qoyur, amma bu yük bilik deyil, təzyiq yüküdür.
Siniflər dolu, müəllimlər çaşqın, uşaqlar yorğun
Bir çox siniflərdə 30-dan 45-ə qədər şagird təhsil alır. Bunun pedaqoji baxımdan nə qədər səmərəsiz olduğunu göstərmək üçün böyük araşdırmaya ehtiyac yoxdur.
Hər bir şagirdin fərqli düşüncə tərzi, anlama sürəti və emosional reaksiyası var. Müəllim isə bu qədər uşaq arasında fərdi yanaşma göstərə bilmir. 45 dəqiqəlik dərs müddətində müəllimin ən yaxşı halda, 10-12 uşağı dinləməyə vaxtı olar. Qalan 30 nəfər isə ya passiv qalır, ya da mövzunu tam qavramadan növbəti dərsə keçir. Bu da dərsin keyfiyyətini aşağı salır, uşaqlarda öyrənməyə qarşı maraq itkisinə, zəif biliyə səbəb olur.
45-ə qədər şagirdin təhsil aldığı belə siniflərdə müəllim nə qədər bacarıqlı olsa da, tədris “bilik ötürməkdən” çox “vaxt bitirmək” xarakteri daşıyır.
Dərsliklər uşaqların deyil, alimlərin dili ilə yazılıb
Təhsilin başqa bir problemi - dərsliklərin dili və izah tərzidir. Bəzi dərsliklər ya akademik, ya da “quru” üslubdadır. Mövzular uşağın yaşına, düşüncəsinə uyğun deyil, elmi terminologiya ilə yüklənmiş şəkildə təqdim olunur. Valideynlər çox vaxt etiraf edir: uşağın dərsini özümüz də anlamırıq.
Əgər böyüklər başa düşmürsə, uşaq necə başa düşsün?
Bu səbəbdən bir çox valideynlər əlavə kurslar və repetitorlara müraciət etmək məcburiyyətində qalırlar. Bu da həm ailənin maddi yükünü artırır, həm də uşağın istirahət vaxtını azaldır.
Təzyiq altında öyrənən uşaq…
Uşaqları bu qədər dərs yükü, tapşırıq, imtahan təzyiqi altında öyrətmək doğru deyil. Artıq bəzi uşaqlar dərsdən qorxmağa başlayıblar. Hər gün ev tapşırıqları, testlər, imtahanlar arasında sıxılan uşaq öyrənmənin sevincini deyil, qorxusunu yaşayır.
Valideynlər və müəllimlər bəzən bilmədən uşaqları “balaca alimlər” kimi yetişdirmək istəyir, amma unudurlar ki, beyni yüklənmiş uşaq oxumağı sevmir. O, sadəcə, buna məcbur olur.
Təzyiq altında öyrədilən bilik isə qalıcı olmur.
Müəllim - sistemin ən çox sıxılan nümayəndəsi
Mövcud təhsil sistemi müəllimləri də sıxır. Dolu siniflər, ağır proqram, daim dəyişən kurikulum, inzibati hesabatlar və valideyn təzyiqləri arasında müəllim də yorulur.
Müəllim həm psixoloq, həm tərbiyəçi, həm də “baza nəticəsini təmin edən” şəxsə çevrilib. Halbuki müəllim yaradıcı olmalı, uşağa motivasiya verməli, onu öyrənməyə həvəsləndirməlidir. Əgər müəllim motivasiyasını itirirsə, uşağın da təhsilə marağı itir.
Təhsil yalnız qiymət deyil
Təhsil sistemimiz çox vaxt “qiymət mərkəzli” qurulur. Uşaq “neçə bal aldı?”, “imtahanda neçə faiz topladı?” -kimi suallarla ölçülür.
Halbuki əsas sual bu olmalıdır:
- Uşaq öyrəndiyini həyatda tətbiq edə bilirmi?
Uşaq əzbərləyir, amma dərk etmir. Testə cavab yazır, amma həyatla əlaqə qura bilmir. Bu isə mexaniki yarışdan başqa bir şey deyil.
Nə etmək lazımdır?
Təhsil sistemini uşağın ehtiyacına uyğunlaşdırmaq üçün ciddi və mərhələli addımlar atılmalıdır:
1. Siniflərdə şagird sayı azaldılmalıdır.
Hər sinif maksimum 20-25 nəfərlə məhdudlaşdırılmalıdır. Uşaqla fərdi işləmək üçün müəllimə zaman verilməlidir.
2. Dərs müddətləri və proqram balansı yenilənməlidir.
45 dəqiqəlik dərs bütün fənlər üçün uyğun deyil. İntensiv fənlərdə fasiləli, oyunla və tətbiqlə öyrənmə sisteminə keçilməlidir.
3. Dərsliklər yenidən yazılmalıdır.
Sadə, anlaşılan, rəngli izahlar, praktik nümunələr və uşağın yaşına uyğun dil əsas götürülməlidir.
4. Müəllimlər üçün davamlı inkişaf proqramları olmalıdır.
Müasir tədris metodları, fərdi öyrənmə texnikaları, uşağın psixoloji inkişafını nəzərə alan yanaşmalar mütləq tətbiq edilməlidir.
5. Uşağın psixoloji rifahı prioritet olmalıdır.
Məktəblərdə psixoloq və sosial pedaqoqlar daha aktiv rol almalı, uşaqların stres, qorxu və təzyiq vəziyyətləri izlənilməlidir.
Uşaqların uşaqlığı qaytarılmalıdır
Uşaqlıq - öyrənmənin, marağın və xəyalın ən saf dövrüdür. Amma biz bu dövrü “imtahan nəticələri” və “yüksek bal” yarışında itiririk.
Təhsil uşağı formalaşdırmalı, sıxmamalıdır. Əgər bir uşaq məktəbə sevinərək gedirsə, deməli, sistem doğrudur. Uşaq məktəbə qorxaraq yollanırsa, deməli, biz nəyisə səhv etmişik.
Gəlin, uşaqlara oxumağı sevdirək, sadəcə “imtahan verməyi” yox. Çünki sabahın savadlı, azad və düşünən insanı - bu günün rahat və xoşbəxt uşağıdır!
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:44
İranın hərbi gəmiləri Azərbaycana gəlib - Fotolar
Bu gün, 17:28
Bakıda Zəfər Günü parad olacaq
Bu gün, 16:17
Deputatın mandatına xitam verilib
Bu gün, 14:38
Rusiya dəmir yollarına hücumları artırıb
Bu gün, 13:34
Dövlət Xidməti işçilərinin sayı artırılıb
Bu gün, 13:25
Prezident MDB ilə bağlı sazişi təsdiqləyib
Bu gün, 12:54
Füzuli yaradıcılığına fərqli baxış - Cəbrayıloğlu yazır
Bu gün, 12:46
Məşhur YAP-çıdan Ramiz Mehdiyevlə bağlı - Açıqlama
Bu gün, 11:57
Xırdalanda 20 yaşlı gənc öldürülüb
Bu gün, 10:37
"Azneft”in direktoru vəzifədən azad olunub
Bu gün, 10:15
Xalq artisti Ramiz Quliyev vəfat edib
Bu gün, 08:21
Suriyanın yeni lideri Moskvaya gəlir
Dünən, 21:22
Vardanyanın məhkəməsində ifadələr dinlənilib
Dünən, 19:04
Metroda izdiham yaranıb, saatlardır kart işləmir
Dünən, 16:51
Akademiyaya rektor təyin edilib
Dünən, 15:38
Azərbaycan əhalisi artıb
Dünən, 14:17
Əli Əsədov taksilərə bağlı qərar imzalayıb
Dünən, 13:07
Agentliyin işçiləri "Sədərək"də döyülüb
Dünən, 10:51
Şagird yerdəyişməsinə start verilir
Dünən, 09:40
Bu gün üç rayonda qaz olmayacaq
Dünən, 08:37
Məşhur aktyor qardaşı ilə yol qəzasına düşüb
Dünən, 08:22
Rusları Latviyadan niyə qovurlar?
Dünən, 08:14
Belçika silahlanmaya 34 milyard avro xərcləyəcək
Dünən, 08:08
Bayden Trampı və komandasını tərifləyib
13-10-2025, 17:03
Agentliyin strukturu yenidən təşkil olunacaq
13-10-2025, 16:57
“QHT işi” üzrə daha bir məhkəmə başlayıb
13-10-2025, 14:13
Rusiyada orduya könüllü cəlb etmək çətinləşib
13-10-2025, 13:38
Şair Əlisəmid Kür dəfn olunub - Yenilənib
13-10-2025, 11:17
Son 24 saatda Zaporojyaya 570 zərbə endirilib
13-10-2025, 09:21
"Vüsal 300" ev dustaqlığına buraxılıb
13-10-2025, 09:12
Ərdoğan “Sülh Zirvəsi”nə qatılacaq
13-10-2025, 08:16
Avropada 3 ölkə yeni sərhəd nəzarətinə keçib
11-10-2025, 14:35
İcra başçısının sabiq müavini həbsdən buraxılmayıb
11-10-2025, 12:02
Sevil Əliyeva “Şərəf” ordeni ilə təltif olunub - Sərəncam
11-10-2025, 11:43
General Rasim Əliyev vəfat edib
11-10-2025, 10:20
Azərbaycanda palçıq vulkanı püskürüb
11-10-2025, 09:48
Metroda ölüm hadisəsi baş verib
11-10-2025, 00:42
DÇ-2026: millimiz Fransa yığmasına uduzub
10-10-2025, 21:45
İlham Əliyev Tacikistana səfərindən videopaylaşım edib
10-10-2025, 16:33
Bakıda Ermənistan vətəndaşlarının məhkəməsi davam edir
10-10-2025, 16:13
Prezident rəsmi qəbulda iştirak edib - Foto
10-10-2025, 16:05
Cinayət Məcəlləsinə dəyişiklik edilib
10-10-2025, 13:09
Nobel Sülh mükafatının laureatı məlum olub
10-10-2025, 12:19
Məmmədəli Ağayev azad edilib
10-10-2025, 12:07
Azərbaycanda yeni medal təsis olunub
10-10-2025, 11:31
Daha bir vəkilin fəaliyyəti 6 aylıq dondurulub
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
