09:22 / 13-06-2025
Yardımlıda traktor aşıb
Azərbaycan-İran münasibətləri normallaşır?
Tarix: 06-07-2023 11:01 | Bölmə: Slayd
Azərbaycan-İran münasibətləri normallaşır?

İyulun 5-də Bakıda Qoşulmama Hərəkatının Koordinasiya Bürosunun quruma daxil olan ölkələrin xarici işlər nazirləri səviyyəsində ikigünlük iclası başlayıb. Forumda çıxış edən Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bildirib ki, onun ölkəsi Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə Bandunq prinsiplərinə uyğun olaraq ədaləti və beynəlxalq hüququ, habelə üzv dövlətlərin qanuni maraqlarını qətiyyətlə müdafiə edib. Əliyev Fransanın neokolonial siyasətini də pisləyib və müxtəlif ölkələrin xarici işlər nazirləri, o cümlədən Türkiyə və İran nazirləri ilə bir sıra ikitərəfli görüşlər keçirib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” (NG) yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Forumda iştirakçıların sayına görə BMT-dən sonra ikinci yerdə olan bu blokun tarixində mühüm rol oynayan 120 iştirakçı dövlətin, 18 müşahidəçinin və 10 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak ediblər.

Cənubi Qafqaz politologiya klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadənin dediyi kimi, hazırkı konfrans dünya üçün çətin bir zamanda keçirildiyi üçün maraqlıdır.

O, NG-yə bildirib: “Qoşulmama Hərəkatına üzv ölkələrin forumda iştirak etdiyini nəzərə alsaq, onların dünya siyasətində və iqtisadiyyatında baş verən proseslərə, bu ölkələrə mənfi təsirlərinə dair vahid mövqelərini eşitmək vacibdir. Hərəkat iştirakçıları inkişaf etməmiş dövlətləri təmsil edir və beynəlxalq problemlərin, o cümlədən iqtisadi, siyasi və ekoloji problemlərin ağır yükünü daşıyırlar”.

Prezident İlham Əliyev forumda çıxış edərək vurğulayıb ki, Azərbaycan neokolonializmin istənilən formasının əleyhinədir. Qoşulmama Hərəkatına daxil olan dövlətlər hələ də neokolonializmin müxtəlif təzahürləri ilə üzləşirlər. Xarici güclərin öz maraqları üçün istifadə etdiyi bir çox ölkədə vətəndaş müharibələri davam edir.

O, yeni müstəmləkəçilik siyasətinin nümunəsi kimi Fransanı göstərib:

“Fransız qoşunlarının bu yaxınlarda Mali və Burkina-Fasodan çıxarılması bir daha nümayiş etdirdi ki, Fransanın Afrikada həyata keçirdiyi amansız neokolonializm siyasəti iflasa məhkumdur”.

Azərbaycan lideri hesab edir ki, Fransa müstəmləkə keçmişinə görə üzr istəməlidir.

İlqar Vəlizadənin sözlərinə görə, Fransanın keçmiş müstəmləkələri olan bəzi Afrika ölkələri Parislə qarşıdurma münasibətləri saxlayır. Oxşar vəziyyət Azərbaycanda da müşahidə olunur, lakin başqa səbəblərə görə: Fransa Ermənistanın maraqlarının müdafiəçisi kimi çıxış edir. Prezident Emmanuel Makronun erməni diasporunun nümayəndələri ilə görüşündə bu gün Fransanın Ermənistan baş nazirindən daha çox Qarabağ ermənilərinin maraqlarını müdafiə etməsi, Azərbaycanın daxili işlərinə qarışması və rəsmi Bakının bunu Fransanın neokolonial siyasətinin təzahürü hesab etməsi barədə bəyanatı Cənubi Qafqazda qəbuledilməz praktika hesab olunur.

İ. Əliyev bu ölkələrə böyük təzyiq göstərən yoxsulluq probleminə də diqqət çəkib. Ekoloji problemlər, o cümlədən içməli su çatışmazlığı da qeyd olunub.

Azərbaycanın 2019-cu ildə başlayan Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə hərəkatın tam hüquqlu təşkilata çevrilməsi məqsədi ilə institusionallaşma strategiyası hazırlanıb. Bu istiqamətdə müvafiq işlər görülüb, o cümlədən Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində gənclər hərəkatı və qadın platforması yaradılıb. Onun fikrincə, beynəlxalq təşkilatlar, xüsusən də BMT artıq bəşəriyyətin ümidlərini doğrultmur. BMT istər-istəməz ciddi islahatlardan keçməlidir.

Əliyevin sözlərinə görə, BMT Təhlükəsizlik Şurası keçmişin yadigarıdır və indiki reallığı əks etdirmir: “Biz TŞ-nin tərkibinin genişləndirilməsinin tərəfdarıyıq ki, o, daha nümayəndəli və coğrafi baxımdan ədalətli olsun. Mən şadam ki, bu gün dünyada bu məsələdə artan konsensus var”.

Prezident Qoşulmama Hərəkatının üzvlərindən birini BMT Təhlükəsizlik Şurasında blokun nümayəndəsi kimi görmək arzusunu ifadə edib ki, bu da hərəkatın və onun iştirakçılarının maraqlarını əks etdirir.

İlqar Vəlizadənin qeyd etdiyi kimi, müxtəlif iştirakçılar arasında ziddiyyətli münasibətlərə baxmayaraq, onların hamısı Əliyevin təklif etdiyi islahatları dəstəkləyirlər.

Forum çərçivəsində ikitərəfli görüşlər də keçirilir. İlham Əliyev Türkiyənin yeni xarici işlər naziri Hakan Fidanı və İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahianı qəbul edib.



Azərbaycanın Türkiyə ilə münasibətləri qardaşdırsa, İranla, əksinə, gərgindir. “Tehranla Bakı arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi, eləcə də regional məsələlərin müzakirə edildiyi” görüşə baxmayaraq, Vəlizadə hesab edir ki, münasibətlər tam normallaşmaqdan çox uzaqdır. Ekspert Bakının mövqeyini belə izah edib ki, İran tərəfi Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə hücumla bağlı hərtərəfli araşdırma aparmalı və onun nəticələrini təqdim etməlidir.

Xatırladaq ki, yanvarın 27-də Azərbaycanın İran İslam Respublikasındakı səfirliyinə silahlı basqın olub. Diplomatik nümayəndəliyin mühafizə xidmətinin rəhbəri Orxan Əsgərov həlak olub, iki mühafizəçi yaralanıb. Hücum edən şəxs saxlanılıb. İran hüquq-mühafizə orqanları hücumun arxasında şəxsi motivlərin olduğunu etiraf edir, lakin Bakı terrorçunun İran xüsusi xidmət orqanlarının göstərişi ilə hərəkət etdiyinə inanmağa meyllidir.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi buna etiraz olaraq İranın Bakıdakı səfirliyinin 4 əməkdaşını persona non-qrata elan edib. Bir gün əvvəl İran məhkəməsi hücum edən şəxs barəsində hökm elan etsə də, bu, Azərbaycan tərəfinə yetərincə təmin etmir.

İran, görünür, Azərbaycanla münasibətlərdə kəskin küncləri düzəltməyə hazırdır. Cənubi Qafqaz Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Fərhad Məmmədovun sözlərinə görə, İran hazırda bütün regional oyunçularla əlaqələr qurur.

“Bunu onun Fars körfəzi ölkələri və ümumilikdə ərəb dünyası ilə diplomatik işində görmək olar. Yeri gəlmişkən, Çinin vasitəçilik missiyası da buna böyük töhfə verib. Proses Səudiyyə Ərəbistanı ilə təmasların normallaşmasının başlaması ilə başlayıb və yəqin ki, Tehran prosesi bu gün gərginlik olan digər dövlətlərə də şamil etmək istəyib”, – deyə “Vestnik Kavkaza” politoloqdan sitat gətirir.

Digər tərəfdən, İran Cənubi Qafqazda yaranmış reallıqları nəzərdən qaçıra bilməz. “Reallıq ondan ibarətdir ki, Cənubi Qafqazdan proqnozlaşdırıla bilən hər bir ölkənin Azərbaycan Respublikası ilə yaxşı münasibətləri olmalıdır. Eyni zamanda, İranın xüsusilə Zəngəzur dəhlizi, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi və İranda müəyyən dairələrin Azərbaycana qarşı destruktiv fəaliyyəti ilə bağlı dəqiq və dəqiq mövqe bildirməli olduğu mövzular var. Bunsuz normallaşma baş tuta bilməz”, - deyə Fərhad Məmmədov fikirlərini yekunlaşdırıb.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər