09:22 / 13-06-2025
Yardımlıda traktor aşıb
İran Rusiyadan üz döndərə bilər
Tarix: 13-07-2023 14:33 | Bölmə: Slayd
İran Rusiyadan üz döndərə bilər

İran Rusiya Federasiyası ilə Fars Körfəzi Ərəb Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Şurası (KƏŞ) arasında iyulun 10-da keçirilmiş strateji dialoqun nəticələri ilə bağlı Moskvaya etiraz edib. Narazılığa səbəb Tehranın anlayışında Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Hörmüz boğazındakı bir neçə ada üzrə həmrəyliyi əks etdirən birgə bəyanat səbəb olub. Moskvanın bu məsələdə mövqeyini dəyişməsi tələb olunurdu, yerli ekspertlər isə ikitərəfli münasibətlərə yenidən baxılmasını tələb edirdilər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Rusiyanın Tehrandakı səfiri Aleksey Dedov iyulun 12-də Ərəb-Rusiya görüşünün yekun bəyanatı ilə əlaqədar İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb və orada ona etiraz notası təqdim edilib.

İran diplomatiyası sənədin müddəalarının digər məsələlərlə yanaşı, Hörmüz boğazının girişində yerləşən Əbu Musa adaları, Böyük Tumb və Kiçik Tumbla bağlı mübahisəyə aid olmasından hiddətlənib. Onların sahibliyi Tehran və Əbu-Dabi arasında mübahisələrə səbəb olur.

İslam Respublikası bu işə aidiyyəti olan bütün dillərə diqqətlə baxır. Moskva danışıqlarının iştirakçıları çıxış yolunun ikitərəfli dialoq və ya beynəlxalq məhkəmə vasitəsilə tapıla biləcəyini güman edərək, BƏƏ-nin sülh yolu ilə həllə nail olmaq təşəbbüsünü dəstəklədiklərini bildiriblər. İslam Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndələri rusiyalı həmkarlarından mövqelərinə düzəliş etməyi tələb ediblər.

Moskva görüşü ilə bağlı vəziyyəti təkcə İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi deyil, həm də prezident aparatı şərh etməli idi. Hüquq məsələləri üzrə vitse-prezident Məhəmməd Dehqan iyulun 12-də deyib ki, adalar üzərində yalnız Tehranın hüququ var və bu, müzakirə mövzusu deyil. Bundan əvvəl diplomatik departamentin rəsmi nümayəndəsi Nasir Kənani vurğulayıb: “Əbu Musa, Böyük və Kiçik Tumb həmişəlik İranla qalacaq və Moskvada qəbul edilən bəyanatlar qonşularla dostluq münasibətlərinə ziddir. Bu, ərəb paytaxtlarına irad kimi səsləndi: son illərdə Tehran onlarla rəsmi əlaqələri bərpa edə bilib”.

Hörmüz boğazından keçən su yoluna nəzarət baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edən adalar faktiki olaraq İran sahilyanı Hörmüzqan vilayətinin bir hissəsi kimi idarə olunur. Üstəlik, onların ərazisi ölkənin müdafiə xəttinə daxildir: məsələn, Böyük Tumb cənub bölgəsinin hava hücumundan müdafiə sistemində yerləşir. Dəniz təlimləri tez-tez bitişik su zonasında keçirilir. Tehran israr edir ki, bu torpaq sahələri tarixən ona məxsus olub və yalnız 1903-cü ildə müvəqqəti olaraq Britaniyanın nəzarətinə keçib. O, BƏƏ-nin yaranmasından bir neçə həftə əvvəl adaların öz "qanuni" yurisdiksiyasına qayıtmasına müraciət edir.

Əmirliklər qonşularını "işğal”da ittiham edərək təxminən eyni üslubda cavab verirlər. Mövzu özü tez-tez regional təşkilatlar səviyyəsində gündəmə gəlir, lakin Ərəb dünyası problemə birmənalı yanaşır. Ərəb Dövlətləri Liqası (LAS) öz qətnamələrində mütəmadi olaraq Tehranı adalarda qazma cəhdlərindən əl çəkməyə çağırıb. 2015-ci ildə Körfəz Əməkdaşlığı Şurasının 144-cü sessiyasının iştirakçıları İran rəhbərliyinə müraciət edərək “BƏƏ-yə məxsus üç adada” İran vətəndaşlarının yaşayış məskənlərinin tikintisini və adalarda hərbi təlimləri dayandırmaq tələbi ilə müraciət ediblər.

Rusiya tərəfi əslində, Çinin mənfi təcrübəsini təkrarladı. Onunla bağlı qalmaqal ötən il Çin prezidenti Si Cinpin Səudiyyə Ərəbistanına getdiyi zaman baş verib. Həmin vaxt birgə bəyanat, Körfəz Əməkdaşlıq Şurası liderləri ilə danışıqlardan sonra imzalanan Ər-Riyad Bəyannaməsi Tehran üçün qıcıq doğurdu. Onun müddəalarından biri də ada mübahisəsinin “sülh yolu ilə həlli” üçün Əmirliyin (BƏƏ) diplomatik təşəbbüsünə dəstək olduğunu göstərirdi. Çin səfiri dərhal İran Xarici İşlər Nazirliyinə çağırıldı. Bir neçə gün sonra Pekin Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının baş nazirinin müavini Hu Çunxuanı Tehrana yollamalı oldu.

Son bir ildə Moskva ilə Tehran arasında münasibətlərin möhkəmlənməsi indiki qalmaqala xüsusi səs verir. İran Xarici İşlər Nazirliyinin Yaxın Şərq Departamentinin keçmiş rəhbəri Qasım Muhibali bildirib: “İranın dostları onun tələblərinə o qədər də əhəmiyyət vermir və rəqiblərinin tələblərinə daha çox diqqət yetirirlər”.

İslam Respublikasının ərazi iddialarına belə münasibət, keçmiş diplomatın fikrincə, digər xarici güclərin istifadə etdiyi “İranın Qərbə qarşı balanssız xarici siyasətinin” nəticəsidir.

Muhibali bildirib ki, Moskva bu cür addımları təkrarlayarsa, Tehran cavab tədbirləri barədə düşünməlidir, o cümlədən Ukrayna mövzusunda.

Bu cür arqumentlər “Xəbər-onlayn” agentliyinin təhlili ruhuna uyğundur: qalmaqal iranlıların Rusiya hakimiyyətinə münasibətinə mənfi təsir göstərəcək və bu hesablamalara görə, bu, İslam Respublikasının Rusiya ilə münasibətlərin inkişafına marağını itirə bilər.

Ada mübahisəsi ilə bağlı mövqe Moskva tərəfindən düzəldilməzsə, o zaman Tehranın Ukrayna istiqamətində siyasətə yanaşmasını dəyişmək hüququ var, - deyə “Xəbər-onlayn” müşahidəçiləri açıq şəkildə bildirirlər. Onlar qeyd edirlər ki, Ukraynada “xüsusi hərbi əməliyyat” açıq şəkildə pislənə və iki ölkə arasında əməkdaşlıq yenidən nəzərdən keçirilə bilər - ümumi istiqamətləri daraltmaq lehinə.

E. KAMAL




Bölməyə aid digər xəbərlər