09:45 / 24-06-2025
Məktəb direktoru azyaşlı şagirdlərdən polisə şikayət edib
09:35 / 24-06-2025
Prezident İlham Əliyev Mingəçevirə gedib
08:21 / 24-06-2025
Hərbi bazanın yaxınlığında partlayış baş verib
08:15 / 24-06-2025
Yaxın Şərq ölkələrinə getməyin!
08:09 / 24-06-2025
Şahzadə Uilyam tacdan imtina edə bilər
07:55 / 24-06-2025
Som balığı beş nəfəri yaralayıb
07:50 / 24-06-2025
Zaxarova: Qərb İranda hakimiyyəti dəyişməyə cəhd edir
07:44 / 24-06-2025
Polkovnik İran XİN-nin bəyanatını dəyərləndirib
07:09 / 24-06-2025
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
23:45 / 23-06-2025
Bakıdan Qətərə uçan təyyarə yarıyoldan geri dönüb
21:27 / 23-06-2025
İran Qətər və İraqdakı ABŞ bazalarına raket atıb
19:29 / 23-06-2025
Britaniya İrana mesaj yollayıb
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
18:53 / 23-06-2025
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
18:00 / 23-06-2025
Ağ Ev: "ABŞ Hörmüz boğazındakı vəziyyəti fəal şəkildə və diqqətlə izləyir"
17:43 / 23-06-2025
Bakıda narkotikə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var
17:20 / 23-06-2025
Agentlik TƏBİB-in 17 milyonluq tenderini ləğv edib
17:14 / 23-06-2025
Qərb Universiteti Tam Orta Məktəbi şagirdlərə attestat vermir? - Açıqlama
16:44 / 23-06-2025
İsrailin münaqişəyə son qoymaq niyyəti İrana çatdırılıb
16:30 / 23-06-2025
Dövlətə xəyanətdə ittiham olunan şəxsə hökm oxunub
16:03 / 23-06-2025
Elariz Məmmədoğlunun qızı məhkəmədə ifadə verəcək
15:49 / 23-06-2025
Erməni müğənnini “Qal, sənə qurban” mahnısını mənimsəmək istəyib
15:15 / 23-06-2025
Azərbaycan Suriyaya başsağlığı verib
15:14 / 23-06-2025
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
15:03 / 23-06-2025
Anar Məmmədlinin cinayət işinə xitam verilməsi üçün vəsatət qaldırılıb
15:01 / 23-06-2025
Zelenski: Rusiya, İran və KXDR qatillər koalisiyasıdır
14:49 / 23-06-2025
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
14:34 / 23-06-2025
ABŞ-nın hərbi bazası hücuma məruz qalıb
14:33 / 23-06-2025
Putin: İrana təcavüzün heç bir əsası yoxdur
16:11 / 19-06-2025
İlham Əliyev Türkiyədə işgüzar səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
17:28 / 20-06-2025
DTX əməliyyat keçirib: icra başçısı və müavinləri saxlanılıb - (Yenilənib)
11:32 / 19-06-2025
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
14:17 / 20-06-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Mətanət Vahid olub - Fotolar
13:08 / 21-06-2025
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
12:30 / 20-06-2025
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
16:26 / 20-06-2025
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
15:58 / 21-06-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
16:45 / 21-06-2025
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
09:57 / 19-06-2025
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
Türkiyə böyük təhdid qarşısında; Tramp Ərdoğan iqtidarını iki yol ayrıcında qoyub
Tarix: 19-01-2019 19:26 | Bölmə: Slayd
Türkiyə Suriya sərhəddinə əlavə 80 minlik ordu yeritsə də, hələ ki, PKK-nın törəməsi olan YPG/PYD qüvvələrinə qarşı hücum əməliyyatını həyata keçirə bilmir. Bu isə mart ayında Türkiyədə keçiriləcək yerli seçkilərə indeksləşmiş Ərdoğan iqtidarına ciddi gərginlik yaratmaqla yanaşı, qardaş ölkənin gələcəyi üçün təhlükə sayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, hazırda ABŞ-ın YPG/PYD qüvvələrinin qorunmasına yönəlik dirənişi səbəbindən Türkiyə əməliyyatı təxirə salıb.
Bu barədə prezident Ərdoğan ABŞ prezidenti Trampla telefon danışığından sonra açıqlama verib. O, yanvarın 15-də Trampla Suriya ərazisində Türkiyəyə təhdid yarada biləcək qüvvələrin qarşısını almaq üçün 30 km-lik təhlükəsiz zolaq formalaşdırılması barədə razılığa gəldiklərini bəyan etməklə yanaşı, hücum əməliyyatını da mövcud siyasi basqılar səbəbindən qeyri-müəyyən müddətə təxirə saldıqlarını gizlətməyib.
Ərdoğanın buna qədər “Hər an Suriyaya girə bilərik”, - bəyanatı verməsindən sonra qəfil geri çəkilməsi isə səbəbsiz deyil.
Xatırladaq ki, Ərdoğanın geri çəkilməsindən, daha dəqiqi, Menbiş də daxil olmaqla YPG/PYD-nin əlində olan ərazilərə hücumu təxirə salmasından bir gün sonra Donald Tramp sosial şəbəkədəki səhifəsində Türkiyəni sərt formada təhdid edib. Prezident qeyd edib ki, əgər ABŞ-ın maraqlarını nəzərə almadan əməliyyata başlayarsa, Türkiyənin iqtisadiyyatını çökdürəcəyik.
Məhz bu açıqlamadan sonra Ərdoğan Trampla telefon vasitəsi ilə müzakirə apardı. Səhəri gün, yəni yanvarın 15-də isə partiyasındakı toplantıda çıxış edərək, Trampın “İqtisadiyyatı çökdürəcəyik” mesajına belə münasibət bildirdi:
"Trampın sosial mediada verdiyi mesajlar məni üzdü. Dünən axşam onunla müsbət bir danışığımız oldu. Bizim tərəfimizdən Suriyada formalaşdırılacaq təhlükəsiz bir bölgə müəyyənləşdirdik. Tramp, mənimlə söhbətində bir daha Suriyadan çəkiləcəklərini dedi. Biz də bu səbəbdən, hərbi əməliyyatımızı təxirə saldıq. Trampla tarixi önəmi olan bir anlaşmaya nail olduğumuza inanıram".
Bu yerdə xatırladaq ki, yanvarın 6-da ABŞ prezidenti Donald Trampın müşaviri Con Boltonun İsraildə “Əgər türklər kürdlərin qorunması haqqında anlaşma imzalamasa, ABŞ Suriyadan geri çəkilməyəcək”,- bəyanatını verib. Məhz bu bəyanatdan iki gün sonra Türkiyəyə gələn Bolton burada həddən artıq soyuq qarşılanıb. Hətta Ərdoğan onunla nümayişkarənə şəkildə görüşməyərək, ABŞ-a sanki meydan oxumuşdu.
Bolton yalnız Ərdoğanın mətbuat katibi İbrahim Kalınla 2 saat 10 dəqiqə çəkən görüşdən sonra Türkiyəni tərk edib. Ancaq görüşdən dərhal sonra ABŞ dövlət katibi Mayk Pompeonun qəfil İraqa səfər etməsi, üstəlik, “Biz Suriyadakı ordumuzun 2 min nəfərini çıxaracağıq”,- deməsi göstərdi ki, tərəflərin anlaşması mümkünsüz hala gəlib. Və nəhayət, Trampın səbri çatmadı, onun hədəsi tərəflərin çıxılmaz yola girdiklərini təsdiqlədi.
Türk ekspertlər isə rahib Bransonun həbsindən sonra ABŞ-ın Türkiyə iqtisadiyyatını necə çalxalamasını yada salaraq, qeyd edirlər ki, Amerikanın ikinci belə bir həmləsi seçkiqabağı Ərdoğan iqtidarının nəinki belini qıra, hətta Türkiyə iqtisadiyyatını ən azı 10 il geri sala bilər:
“Unutmayaq ki, Trampın Türkiyənin iki nazirinə sanksiya qoymasından sonra türk lirəsi birdən birə təxminən 2 dəfə dəyər itirdi, xarici sərmayəçilər ölkəni sürətlə tərk etməyə başladı. Düzdür, həmin vaxt Ərdoğanın qətiyyəti və dost ölkələrin yardımı ilə bu problemin daha da dərinləşməsinin qarşısını müəyyən qədər almaq mümkün oldu. Lakin bu, ikinci belə bir həmlənin yaşanması, eyni tədbirlərin görülməsini təkrarlamağa təminat vermir. Ona görə də Ərdoğan indiki həssas məqamda ABŞ-la konfliktə getmək istəmədi. Əgər ABŞ-ın mövqeyini nəzərə almadan Suriyaya girilərdisə, o zaman bölgədə ikinci Əfqanıstana bənzər proses baş verə bilərdi. Eyni zamanda, belə bir vəziyyətdə yerli seçkiyə gedib, qələbə qazanmaq da çox çətin olar. Ərdoğan bu kimi faktorları nəzərə alıb, əməliyyatı təxirə salmaq məcburiyyətində qaldı” .
Türkiyə mətbuatı yazır ki, bu ölkənin Suriyaya girib-girməyəcəyi, eyni zamanda, bölgədəki gələcək planların taleyi hazırda Ərdoğanın yanvarın 23-də Rusiya prezidenti Putinlə görüşündən asılıdır: “Əgər Ərdoğan Afrin, İdlib və digər bölgələrə hücumqabağı Rusiyanın razılığını aldığı kimi, bu dəfə də Menbiçlə bağlı Putinin müsbət rəyini alarsa, o zaman Türkiyə bölgədə qətiyyətli addım ata bilər. Ancaq güman ki, Putin də bunun qarşılığında Türkiyəyə ABŞ kimi yeni şərt irəli sürəcək”.
Türkiyə mətbuatı bu ölkənin Rusiyadan aldığı “S-400” raketlərindən imtinası qarşılığında Amerikanın “F-35” və “Patriot” raketlərini təklif etməsini xatırladarq, qeyd edir ki, Putin də Əroğandan həmin silahlardan imtina etməsini istəyə bilər: "Bir sözlə, Suriya bataqlığı Türkiyəni iki yol ayrıcına gətirib. Ərdoğan isə Türkiyənin gələcəyi baxımından hər iki dövlətlə bərabər formada münasibətləri saxlamaq, inkişaf etdirmək, yararlanmaq istəyir. Amma günü gündən iki nəhəng ölkə seçim şərtlərini artırır. Bu kimi basqılar isə Türkiyənin bölgədə atacağı addımı 100 dəfə ölçüb-biçmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qoyub”.
Bəs proseslərin sonu necə ola bilər? Bəlkə, ABŞ və Rusiya ikili oyun oynamaqla, sovetlər dönəmində olduğu kimi, bu bölgəni yenə də öz aralarında bölmək niyyətindədir?
Bunu nəzərə alan mütəxəssislər deyir ki, Ərdoğanın Putinlə yanvarın 23-də keçirəcəyi görüşdən sonra bu suallara da aydınlıq gələcək. Bildirilir ki, Ərdoğan Putinlə görüşdə, əslində, bölgənin yenidən bölünməsində Türkiyənin də var olmasını göstərməklə yanaşı, həm də ABŞ-ın kürdlərlə bağlı məkrli planlarını əngəlləmək üçün birgə hərəkət etməyi istəyə bilər.
Elə “Habertürk”ün Vaşinqton təmsilçisi Sərdar Turqutun təhlili də bu istiqamətdədir. Onun Boltonun yanvarın 8-də Türkiyəyə səfəri zamanı Türkiyənin hansı bölgəyə hücum edə, yaxud edə bilməyəcəyi barədə iki “rəngli xəritə” (Həmin xəritələr bölgədəki real vəziyyət və faktiki bölünməsindən sonrakı forması ilə bağlı olub – red.) ilə gəlməsini də qabardaraq, maraqlı məqamlara toxunması ABŞ və Rusiyanın yeni həmləyə hazırlaşdıqları qənaətini gücləndirir. Bu isə Ərdoğanın Putinlə görüşünün əhəmiyyətini artırır.
Oxucular üçün maraqlı olacağını nəzərə alıb, S. Turqutun məqaləsini qısa ixtisarla təqdim edirik:
Bir il öncə, 2018-ci ilin fevralında Vaşinqtonda Suriya kürdləri üçün ABŞ və Rusiya “dərin dövlət”lərinin zirvə görüşü keçirildi.
İndiki Xarici işlər naziri Pompeonun MKİ direktoru kimi təşkil etdiyi həmin zirvə görüşündə iştirak üçün ABŞ-ın qadağa qoyduğu Rusiyanın bütün kəşfiyyat xidmətlərinin rəhbərləri, birbaşa bu qadağanın müəllifi Vaşinqton tərəfindən MKİ-nin mərkəzi ofisinə gətirildilər.
Orada müzakirə edilən əsas məsələ Fəratın şərqində yaradılacaq yeni nizam və bu nizamda kürdlərin yeri idi.
Masada kürd məsələsi – keçmişdə Bərzaninin dağda, mağarada gizlənən atasını birbaşa özü ziyarət edəcək qədər yaxınlıq duyan Vitali Naumkinin hazırladığı böyük plan müzakirə edilirdi.
Professor Vitali Naumkin dünyada hörməti olan və Putinin Orta Şərq siyasətinə görə məsuliyyət daşıyan elm adamıdır.
ABŞ “dərin dövləti” bölgədə kürd dövləti qurma sevdasını, ən azı, 26 ildir davam etdirir.
Mənə üzərində aparılan işin davam etdiyi “regional kürd dövləti xəritəsi”ni Pentaqonun əməkdaşı olan Harold Rod hələ 1992-ci ildə göstərmişdi.
O zaman orada iştirak edən digər şəxslər PKK, Bərzani və Təlabaninin Vaşinqton təmsilçiləri idi. İndi düşünürəm ki, hazırda Vaşinqtonda yevangelistlərə yaxın bir neokon olaraq çalışmalarını davam etdirən Harold Rod kimi son dərəcə ağıllı bir insan, yəqin, mənim o xəritəni görməyimi xüsusi planlaşdırıbmış. Görünür, o zaman işlədiyim qəzetdə (“Hürriyet”) bunu yazıb bildirməyimi istəyib. Mən bunu həmən deyil, üstündən bir müddət keçəndən, baş verən hadisələri izlədikdən sonra yazmağı seçdim.
O xəritə uzun illər ərzində əldə tutuldu, ancaq indi Türkiyə sayəsində cırılaraq zibilliyə atıldı. Çünki o xəritədə Türkiyənin cənub sərhədləri boyunca gedərək, İraqdakı qurumla birləşəcək bir dövlət strukturu nəzərdə tutulurdu.
Prezident Ərdoğan bu oyunu pozdu. Türkiyə böyük bir təhlükəni dəf etdi.
Təqribən bir il öncə “dərin dövlət”lərin həmin zirvə görüşü keçirilərkən ABŞ artıq o xəritənin reallaşdırılmasının mümkün olmadığını bilirdi. Və yeni bir plan qurmağa ehtiyac vardı.
Bu planı amerikalılara Vitali Naumkin təqdim etdi. Onun özünün “Şimali İraq modeli”, amerikalıların isə “Qamışlı modeli” adını verdiyi plan həmin zirvə görüşündə müzakirə edildi.
ABŞ və Rusiya “dərin dövlət”ləri Türkiyənin sərhəd təhlükəsizliyi və milli təhlükəsizlik maraqlarına qətiyyən toxunulmaması ilə bağlı prinsipial anlaşma da əldə etdilər.
Naumkinin “Şimali İraq modeli”nə görə, Suriya kürdlərinə idarəçilik muxtariyyatı veriləcəksə, bu, sərhəddin, ən azı, 30 km cənubunda olmalıdır. Bu muxtar bölgənin ordusu olmayacaq və sərhədlərində Suriya bayrağı dalğalanacaq. Silahlı kürd qrupları gələcəkdə bu bölgə daxilində sadəcə, polis funksiyası yerinə yetirəcək. Dövlət idarələrində Suriya bayrağı olacaq və Suriyanın ərazi bütövlüyü pozulmayacaq. Suriya ordusu idarəçilik muxtariyyatı olan bölgəyə girməyəcək və birbaşa sərhəddə yerləşəcək.
Vitali Naumkin, ABŞ tərəfinin də qəbul etməyə meyl göstərdiyi bu böyük planı, bölgənin yeni reallığını ABŞ elitasına anlatmaq üçün “dərin dövlət”lərin zirvə görüşündən sonra Vaşinqtona gəldi. Corctaun Universitetində təşkil edilən, yalnız dəvətli şəxslərin qatıldığı yeməkli toplantıda Naumkin bu planı ABŞ-ın idarəedici təbəqələrinə anlatdı.
Yeri gəlmişkən, 1992-ci ildə Pentaqonda keçirilən, mənə xəritənin göstərildiyi o toplantıda iştirak edənlərdən biri də Barham Salih idi. Onun bu yaxın günlərdə İraq prezidenti olaraq Türkiyəyə ziyarətə gəlməsi həmin köhnə xəritənin necə yırtılıb atıldığının başqa bir göstəricisidir.
Naumkin çıxış etdikdən sonra Moskvaya uçdu. O uçduqdan sonra prezident Tramp, Putinə zəng etdi və onunla bu plan haqqında bir saat yarım danışdı.
Danışıq zamanı Türkiyənin milli təhlükəsizlik qayğılarına xüsusi önəm veriləcəyi və sərhəddində istəmədiyi strukturların olmaması ilə bağlı prinsipial anlaşma əldə edildi.
Deməli, Trampın ABŞ hərbçilərinin Suriyadan geri çəkilməsi haqqında verdiyi qərar da Putin üçün sürpriz ola bilməz. Çünki ötən il bunun olacağı və “Naumkin planı”nın tətbiq olnmasının lazım olduğu ilə əlaqədar anlaşma əldə edilmişdi.
İndi növbə Türkiyə, ABŞ və Rusiya arasında keçiriləcək üçlü zirvə görüşünə gəlir. Nümayəndə heyətləri arasında bu yöndə aparılan danışıqlar artıq çoxdan başlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-01-2019 19:26 | Bölmə: Slayd
Türkiyə Suriya sərhəddinə əlavə 80 minlik ordu yeritsə də, hələ ki, PKK-nın törəməsi olan YPG/PYD qüvvələrinə qarşı hücum əməliyyatını həyata keçirə bilmir. Bu isə mart ayında Türkiyədə keçiriləcək yerli seçkilərə indeksləşmiş Ərdoğan iqtidarına ciddi gərginlik yaratmaqla yanaşı, qardaş ölkənin gələcəyi üçün təhlükə sayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, hazırda ABŞ-ın YPG/PYD qüvvələrinin qorunmasına yönəlik dirənişi səbəbindən Türkiyə əməliyyatı təxirə salıb.
Bu barədə prezident Ərdoğan ABŞ prezidenti Trampla telefon danışığından sonra açıqlama verib. O, yanvarın 15-də Trampla Suriya ərazisində Türkiyəyə təhdid yarada biləcək qüvvələrin qarşısını almaq üçün 30 km-lik təhlükəsiz zolaq formalaşdırılması barədə razılığa gəldiklərini bəyan etməklə yanaşı, hücum əməliyyatını da mövcud siyasi basqılar səbəbindən qeyri-müəyyən müddətə təxirə saldıqlarını gizlətməyib.
Ərdoğanın buna qədər “Hər an Suriyaya girə bilərik”, - bəyanatı verməsindən sonra qəfil geri çəkilməsi isə səbəbsiz deyil.
Xatırladaq ki, Ərdoğanın geri çəkilməsindən, daha dəqiqi, Menbiş də daxil olmaqla YPG/PYD-nin əlində olan ərazilərə hücumu təxirə salmasından bir gün sonra Donald Tramp sosial şəbəkədəki səhifəsində Türkiyəni sərt formada təhdid edib. Prezident qeyd edib ki, əgər ABŞ-ın maraqlarını nəzərə almadan əməliyyata başlayarsa, Türkiyənin iqtisadiyyatını çökdürəcəyik.
Məhz bu açıqlamadan sonra Ərdoğan Trampla telefon vasitəsi ilə müzakirə apardı. Səhəri gün, yəni yanvarın 15-də isə partiyasındakı toplantıda çıxış edərək, Trampın “İqtisadiyyatı çökdürəcəyik” mesajına belə münasibət bildirdi:
"Trampın sosial mediada verdiyi mesajlar məni üzdü. Dünən axşam onunla müsbət bir danışığımız oldu. Bizim tərəfimizdən Suriyada formalaşdırılacaq təhlükəsiz bir bölgə müəyyənləşdirdik. Tramp, mənimlə söhbətində bir daha Suriyadan çəkiləcəklərini dedi. Biz də bu səbəbdən, hərbi əməliyyatımızı təxirə saldıq. Trampla tarixi önəmi olan bir anlaşmaya nail olduğumuza inanıram".
Bu yerdə xatırladaq ki, yanvarın 6-da ABŞ prezidenti Donald Trampın müşaviri Con Boltonun İsraildə “Əgər türklər kürdlərin qorunması haqqında anlaşma imzalamasa, ABŞ Suriyadan geri çəkilməyəcək”,- bəyanatını verib. Məhz bu bəyanatdan iki gün sonra Türkiyəyə gələn Bolton burada həddən artıq soyuq qarşılanıb. Hətta Ərdoğan onunla nümayişkarənə şəkildə görüşməyərək, ABŞ-a sanki meydan oxumuşdu.
Bolton yalnız Ərdoğanın mətbuat katibi İbrahim Kalınla 2 saat 10 dəqiqə çəkən görüşdən sonra Türkiyəni tərk edib. Ancaq görüşdən dərhal sonra ABŞ dövlət katibi Mayk Pompeonun qəfil İraqa səfər etməsi, üstəlik, “Biz Suriyadakı ordumuzun 2 min nəfərini çıxaracağıq”,- deməsi göstərdi ki, tərəflərin anlaşması mümkünsüz hala gəlib. Və nəhayət, Trampın səbri çatmadı, onun hədəsi tərəflərin çıxılmaz yola girdiklərini təsdiqlədi.
Türk ekspertlər isə rahib Bransonun həbsindən sonra ABŞ-ın Türkiyə iqtisadiyyatını necə çalxalamasını yada salaraq, qeyd edirlər ki, Amerikanın ikinci belə bir həmləsi seçkiqabağı Ərdoğan iqtidarının nəinki belini qıra, hətta Türkiyə iqtisadiyyatını ən azı 10 il geri sala bilər:
“Unutmayaq ki, Trampın Türkiyənin iki nazirinə sanksiya qoymasından sonra türk lirəsi birdən birə təxminən 2 dəfə dəyər itirdi, xarici sərmayəçilər ölkəni sürətlə tərk etməyə başladı. Düzdür, həmin vaxt Ərdoğanın qətiyyəti və dost ölkələrin yardımı ilə bu problemin daha da dərinləşməsinin qarşısını müəyyən qədər almaq mümkün oldu. Lakin bu, ikinci belə bir həmlənin yaşanması, eyni tədbirlərin görülməsini təkrarlamağa təminat vermir. Ona görə də Ərdoğan indiki həssas məqamda ABŞ-la konfliktə getmək istəmədi. Əgər ABŞ-ın mövqeyini nəzərə almadan Suriyaya girilərdisə, o zaman bölgədə ikinci Əfqanıstana bənzər proses baş verə bilərdi. Eyni zamanda, belə bir vəziyyətdə yerli seçkiyə gedib, qələbə qazanmaq da çox çətin olar. Ərdoğan bu kimi faktorları nəzərə alıb, əməliyyatı təxirə salmaq məcburiyyətində qaldı” .
Türkiyə mətbuatı yazır ki, bu ölkənin Suriyaya girib-girməyəcəyi, eyni zamanda, bölgədəki gələcək planların taleyi hazırda Ərdoğanın yanvarın 23-də Rusiya prezidenti Putinlə görüşündən asılıdır: “Əgər Ərdoğan Afrin, İdlib və digər bölgələrə hücumqabağı Rusiyanın razılığını aldığı kimi, bu dəfə də Menbiçlə bağlı Putinin müsbət rəyini alarsa, o zaman Türkiyə bölgədə qətiyyətli addım ata bilər. Ancaq güman ki, Putin də bunun qarşılığında Türkiyəyə ABŞ kimi yeni şərt irəli sürəcək”.
Türkiyə mətbuatı bu ölkənin Rusiyadan aldığı “S-400” raketlərindən imtinası qarşılığında Amerikanın “F-35” və “Patriot” raketlərini təklif etməsini xatırladarq, qeyd edir ki, Putin də Əroğandan həmin silahlardan imtina etməsini istəyə bilər: "Bir sözlə, Suriya bataqlığı Türkiyəni iki yol ayrıcına gətirib. Ərdoğan isə Türkiyənin gələcəyi baxımından hər iki dövlətlə bərabər formada münasibətləri saxlamaq, inkişaf etdirmək, yararlanmaq istəyir. Amma günü gündən iki nəhəng ölkə seçim şərtlərini artırır. Bu kimi basqılar isə Türkiyənin bölgədə atacağı addımı 100 dəfə ölçüb-biçmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qoyub”.
Bəs proseslərin sonu necə ola bilər? Bəlkə, ABŞ və Rusiya ikili oyun oynamaqla, sovetlər dönəmində olduğu kimi, bu bölgəni yenə də öz aralarında bölmək niyyətindədir?
Bunu nəzərə alan mütəxəssislər deyir ki, Ərdoğanın Putinlə yanvarın 23-də keçirəcəyi görüşdən sonra bu suallara da aydınlıq gələcək. Bildirilir ki, Ərdoğan Putinlə görüşdə, əslində, bölgənin yenidən bölünməsində Türkiyənin də var olmasını göstərməklə yanaşı, həm də ABŞ-ın kürdlərlə bağlı məkrli planlarını əngəlləmək üçün birgə hərəkət etməyi istəyə bilər.
Elə “Habertürk”ün Vaşinqton təmsilçisi Sərdar Turqutun təhlili də bu istiqamətdədir. Onun Boltonun yanvarın 8-də Türkiyəyə səfəri zamanı Türkiyənin hansı bölgəyə hücum edə, yaxud edə bilməyəcəyi barədə iki “rəngli xəritə” (Həmin xəritələr bölgədəki real vəziyyət və faktiki bölünməsindən sonrakı forması ilə bağlı olub – red.) ilə gəlməsini də qabardaraq, maraqlı məqamlara toxunması ABŞ və Rusiyanın yeni həmləyə hazırlaşdıqları qənaətini gücləndirir. Bu isə Ərdoğanın Putinlə görüşünün əhəmiyyətini artırır.
Oxucular üçün maraqlı olacağını nəzərə alıb, S. Turqutun məqaləsini qısa ixtisarla təqdim edirik:
Bir il öncə, 2018-ci ilin fevralında Vaşinqtonda Suriya kürdləri üçün ABŞ və Rusiya “dərin dövlət”lərinin zirvə görüşü keçirildi.
İndiki Xarici işlər naziri Pompeonun MKİ direktoru kimi təşkil etdiyi həmin zirvə görüşündə iştirak üçün ABŞ-ın qadağa qoyduğu Rusiyanın bütün kəşfiyyat xidmətlərinin rəhbərləri, birbaşa bu qadağanın müəllifi Vaşinqton tərəfindən MKİ-nin mərkəzi ofisinə gətirildilər.
Orada müzakirə edilən əsas məsələ Fəratın şərqində yaradılacaq yeni nizam və bu nizamda kürdlərin yeri idi.
Masada kürd məsələsi – keçmişdə Bərzaninin dağda, mağarada gizlənən atasını birbaşa özü ziyarət edəcək qədər yaxınlıq duyan Vitali Naumkinin hazırladığı böyük plan müzakirə edilirdi.
Professor Vitali Naumkin dünyada hörməti olan və Putinin Orta Şərq siyasətinə görə məsuliyyət daşıyan elm adamıdır.
ABŞ “dərin dövləti” bölgədə kürd dövləti qurma sevdasını, ən azı, 26 ildir davam etdirir.
Mənə üzərində aparılan işin davam etdiyi “regional kürd dövləti xəritəsi”ni Pentaqonun əməkdaşı olan Harold Rod hələ 1992-ci ildə göstərmişdi.
O zaman orada iştirak edən digər şəxslər PKK, Bərzani və Təlabaninin Vaşinqton təmsilçiləri idi. İndi düşünürəm ki, hazırda Vaşinqtonda yevangelistlərə yaxın bir neokon olaraq çalışmalarını davam etdirən Harold Rod kimi son dərəcə ağıllı bir insan, yəqin, mənim o xəritəni görməyimi xüsusi planlaşdırıbmış. Görünür, o zaman işlədiyim qəzetdə (“Hürriyet”) bunu yazıb bildirməyimi istəyib. Mən bunu həmən deyil, üstündən bir müddət keçəndən, baş verən hadisələri izlədikdən sonra yazmağı seçdim.
O xəritə uzun illər ərzində əldə tutuldu, ancaq indi Türkiyə sayəsində cırılaraq zibilliyə atıldı. Çünki o xəritədə Türkiyənin cənub sərhədləri boyunca gedərək, İraqdakı qurumla birləşəcək bir dövlət strukturu nəzərdə tutulurdu.
Prezident Ərdoğan bu oyunu pozdu. Türkiyə böyük bir təhlükəni dəf etdi.
Təqribən bir il öncə “dərin dövlət”lərin həmin zirvə görüşü keçirilərkən ABŞ artıq o xəritənin reallaşdırılmasının mümkün olmadığını bilirdi. Və yeni bir plan qurmağa ehtiyac vardı.
Bu planı amerikalılara Vitali Naumkin təqdim etdi. Onun özünün “Şimali İraq modeli”, amerikalıların isə “Qamışlı modeli” adını verdiyi plan həmin zirvə görüşündə müzakirə edildi.
ABŞ və Rusiya “dərin dövlət”ləri Türkiyənin sərhəd təhlükəsizliyi və milli təhlükəsizlik maraqlarına qətiyyən toxunulmaması ilə bağlı prinsipial anlaşma da əldə etdilər.
Naumkinin “Şimali İraq modeli”nə görə, Suriya kürdlərinə idarəçilik muxtariyyatı veriləcəksə, bu, sərhəddin, ən azı, 30 km cənubunda olmalıdır. Bu muxtar bölgənin ordusu olmayacaq və sərhədlərində Suriya bayrağı dalğalanacaq. Silahlı kürd qrupları gələcəkdə bu bölgə daxilində sadəcə, polis funksiyası yerinə yetirəcək. Dövlət idarələrində Suriya bayrağı olacaq və Suriyanın ərazi bütövlüyü pozulmayacaq. Suriya ordusu idarəçilik muxtariyyatı olan bölgəyə girməyəcək və birbaşa sərhəddə yerləşəcək.
Vitali Naumkin, ABŞ tərəfinin də qəbul etməyə meyl göstərdiyi bu böyük planı, bölgənin yeni reallığını ABŞ elitasına anlatmaq üçün “dərin dövlət”lərin zirvə görüşündən sonra Vaşinqtona gəldi. Corctaun Universitetində təşkil edilən, yalnız dəvətli şəxslərin qatıldığı yeməkli toplantıda Naumkin bu planı ABŞ-ın idarəedici təbəqələrinə anlatdı.
Yeri gəlmişkən, 1992-ci ildə Pentaqonda keçirilən, mənə xəritənin göstərildiyi o toplantıda iştirak edənlərdən biri də Barham Salih idi. Onun bu yaxın günlərdə İraq prezidenti olaraq Türkiyəyə ziyarətə gəlməsi həmin köhnə xəritənin necə yırtılıb atıldığının başqa bir göstəricisidir.
Naumkin çıxış etdikdən sonra Moskvaya uçdu. O uçduqdan sonra prezident Tramp, Putinə zəng etdi və onunla bu plan haqqında bir saat yarım danışdı.
Danışıq zamanı Türkiyənin milli təhlükəsizlik qayğılarına xüsusi önəm veriləcəyi və sərhəddində istəmədiyi strukturların olmaması ilə bağlı prinsipial anlaşma əldə edildi.
Deməli, Trampın ABŞ hərbçilərinin Suriyadan geri çəkilməsi haqqında verdiyi qərar da Putin üçün sürpriz ola bilməz. Çünki ötən il bunun olacağı və “Naumkin planı”nın tətbiq olnmasının lazım olduğu ilə əlaqədar anlaşma əldə edilmişdi.
İndi növbə Türkiyə, ABŞ və Rusiya arasında keçiriləcək üçlü zirvə görüşünə gəlir. Nümayəndə heyətləri arasında bu yöndə aparılan danışıqlar artıq çoxdan başlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 09:35
Prezident İlham Əliyev Mingəçevirə gedib
Bu gün, 07:09
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
Dünən, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
Dünən, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
Dünən, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
Dünən, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
Dünən, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
21-06-2025, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
21-06-2025, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
21-06-2025, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
21-06-2025, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
21-06-2025, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
20-06-2025, 16:26
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
20-06-2025, 12:30
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
20-06-2025, 11:08
Paşinyan Türkiyədə sülh sazişini müzakirə edəcək
20-06-2025, 09:12
DTX-nın saxladığı vitse-prezidentin məhkəməsi başlayıb
19-06-2025, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
19-06-2025, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
19-06-2025, 11:32
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
19-06-2025, 09:57
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
19-06-2025, 09:12
Rusiya ilə Azərbaycan Xəzərdəki problemin həllinə çalışırlar - Foto
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
18-06-2025, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
18-06-2025, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
17-06-2025, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
17-06-2025, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17-06-2025, 16:03
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
17-06-2025, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
17-06-2025, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
17-06-2025, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
17-06-2025, 07:02
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
16-06-2025, 12:35
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
16-06-2025, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
16-06-2025, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
16-06-2025, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
