Suriyada qiyamın Mərkəzi Asiya izləri - Real təhlükə var

Xəbər lenti

22:48 / 02-09-2025

Tiktoker Xosrov həbs olunub

19:51 / 02-09-2025

Məşhur aktyor aktrisaya cinsi təcavüzə görə həbs oluna bilər

19:08 / 02-09-2025

Sabunçuda uşağa işgəncə verən qəyyum saxlanılıb

18:46 / 02-09-2025

NATO: "Rusiya raketinə Haaqaya çatmaq üçün 5-10 dəqiqə lazımdır"

18:00 / 02-09-2025

Bakıda daşınmaz əmlak bahalaşıb

17:45 / 02-09-2025

Qondarma “Xarici İşlər Nazirliyi”nin yerində Baş idarə tikiləcək

17:27 / 02-09-2025

Elektron Təhlükəsizlik Xidmətinə mətbuat katibi təyin olunub

17:20 / 02-09-2025

Gədəbəydə dağlıq ərazidə yanğın olub

16:50 / 02-09-2025

Laçında dövlət sərhədindən buraxılış məntəqəsi yaradılır

16:45 / 02-09-2025

Nazpəri Dostəliyeva: "Allahıma dua edirəm ki, məni övladıma tez qovuşdursun"

16:28 / 02-09-2025

Avropa İttifaqının yeni səfiri Azərbaycana gəlib - Foto

16:13 / 02-09-2025

Müğənni Ayan Babakişiyeva dinini dəyişib

16:05 / 02-09-2025

Cəlaloğlu: Milli Məclis aprel işğalına siyasi qiymət verməlidir

15:30 / 02-09-2025

Xəstələr üçün yığılan pulu ələ keçirən şəxs tutulub

15:28 / 02-09-2025

Deputat: Hindistan Cənubi Qafqazda gərginlik yaratmağa çalışır

15:25 / 02-09-2025

Ərdoğan: "Zəngəzur dəhlizi məsələsində hər hansı bir problem yoxdur"

15:11 / 02-09-2025

"Kreml sehrbazı" filmi böyük maraq doğurub - Fotolar

14:59 / 02-09-2025

Ukrayna ordusu yaşayış məntəqəsini azad edib

14:53 / 02-09-2025

15 saylı həbsxanaya rəis təyinatı olub

14:44 / 02-09-2025

Bakıda çoxmərtəbəli binada yanğın: 12 nəfər təxliyə olunub

14:30 / 02-09-2025

Abşeronda 51 yaşlı qadın öldürülüb

14:23 / 02-09-2025

Milli Məclis bəyanat yayıb

13:56 / 02-09-2025

Rusiya Avropanın iki ölkəsində gərginlik yaradıb

13:52 / 02-09-2025

TikTok-da intim görüntülərlə şantaj edən şəxs saxlanılıb

13:41 / 02-09-2025

Rusiya və Çin 20-dən çox əməkdaşlıq sənədi imzalayıb

13:35 / 02-09-2025

Kremlin məxfi planı üzə çıxıb - Foto

13:15 / 02-09-2025

Bakıda İƏT Mədəniyyət Festivalı keçiriləcək

12:57 / 02-09-2025

Prezident və xanımı qatarla Pekinə gedib - Video

12:44 / 02-09-2025

Əfqanıstanda zəlzələ: 1000 nəfərdən çox insan ölüb, 3000 mindən çox yaralı var

12:37 / 02-09-2025

417,5 kiloqram narkotiki ələ keçirib, 10 şübhəli tutulub

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

08:13 / 30-08-2025

Bakı-Ağdam sərnişin qatarı istifadəyə verilib

19:36 / 30-08-2025

Bu gündən Bakının bəzi yollarında hərəkət məhdudlaşdırılacaq

14:24 / 29-08-2025

Mollazadə: Yekun sülh sazişi üçün Azərbaycanın şərtləri yerinə yetirilməlidir

19:01 / 29-08-2025

Bako Sahakyanın ibtidai istintaqa ifadəsi yayılıb

18:20 / 31-08-2025

Putin Çində Paşinyanla görüşüb

08:49 / 31-08-2025

Prezident İlham Əliyevin Çin lideri Si Cinpin ilə görüşü keçirilib - (Yenilənib) - Fotolar

00:24 / 30-08-2025

Töhmət alan icra başçısı: “İş olan yerdə nöqsan da olur"

15:02 / 31-08-2025

İlham Əliyev Çində görüşlər keçirib - (Yenilənib) - Fotolar

17:05 / 29-08-2025

Şəbnəm Tovuzlu Rusiyaya buraxılmayıb

11:46 / 29-08-2025

"Fənərbağça" klubu Mourinyonu istefaya yollayıb

00:04 / 29-08-2025

Namiq Qaraçuxurlunu Rusiyada saxlayıblar

09:27 / 30-08-2025

Premyer Liqa: bu gün daha iki qarşılaşma olacaq

Suriyada qiyamın Mərkəzi Asiya izləri - Real təhlükə var
Tarix: 10-12-2024 11:22 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin devrilməsi Türkiyənin təkcə Yaxın Şərqdə deyil, digər bölgələrdə, o cümlədən Mərkəzi Asiyada da mövqelərini gücləndirir. Eyni zamanda, dağıdılmış Suriya Mərkəzi Asiya regionunun təhlükəsizliyinə ciddi təhlükə yaradır. Suriya həbsxanalarından radikal islamçıların, sərkərdələrin və yaraqlıların azad edilməsi, eləcə də Mərkəzi Asiya respublikalarının vətəndaşlarının Suriya münaqişəsində müxtəlif tərəflərdə iştirak təcrübəsi və sonradan öz vətənlərinə qayıtması regional sabitliyə real təhlükə yaradır.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” (NG) yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Suriyada Mərkəzi Asiya ölkələrinin vətəndaşları 2015-ci ildən həm silahlı müxalifət, türkyönlü birləşmələrin sıralarında, həm İŞİD sıralarında, həm də Əsədə qarşı hərbi əməliyyatlarında fəal iştirak ediblər. Onların dəqiq sayı məlum deyil. Eyni zamanda, Yaxın Şərqdə məskunlaşan yaraqlılar ailələrini döyüş bölgəsinə gətirməyə başlayıblar. Lakin radikal qruplaşmaların məğlubiyyətindən sonra onların öz vətənlərinə qaytarılması istiqamətində əks proses başlayıb.

“Bir çox yaraqlılar Rusiyanın təxminən 2018-ci ildə Suriya müharibəsinə girməsindən sonra əsas dəstələrin məğlubiyyətindən sonra İsveç, Ukrayna, Əfqanıstan və bəzi digər ölkələrdəki düşərgələrə köçüb, orada terror fəaliyyətlərini davam etdirməyə hazırlaşıblar: Suriya və ya İraqa qayıtmaq və ya evdə gizli terror fəaliyyəti ilə məşğul olmaq. Məhz bundan sonra Qərb beynəlxalq təşkilatları BMT-nin dəstəyi ilə Mərkəzi Asiya ölkələrində öz “itirilmiş” vətəndaşlarını, belə demək mümkünsə, geri qaytarmaq üçün fəal kampaniyaya başladılar”, - bunu tarix elmləri doktoru, MDBMİ-nin Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Aleksandr Knyazev NG-yə bildirib.

Ekspert qeyd edib ki, regionda bütöv dövlət proqramları işə salınıb: “Mehr” - Özbəkistanda, “Jusan” - Qazaxıstanda, “Meerim” - Qırğızıstanda, Tacikistanda bunu daha kiçik miqyasda edirlər. Ailələrin qaytarılması ilə yanaşı, Yaxın Şərq terror qruplarının birbaşa iştirakçılarının “reabilitasiyası” cəhdləri üçün presedentlər də var idi. Cihad ideoloqları müxtəlif ölkələrdən olan silahlıların ailələrinə ümidverici fətva veriblər və bu fətvada belə bir söz də işlədilib: “Arvadlar, evə qayıdın, qanuna tabe olun, ideal vətəndaş olun, vaxt gələcək, biz də qayıdacağıq”.

Aleksandr Knyazevin sözlərinə görə, Suriyada bugünkü qaliblər arasında lider “Heyət Təhrir əl-Şam”dır. 2015-ci ildə o, Rusiya və İrana qarşı müharibədə iştirak edib. Bu elə bir təşkilatdır ki, sponsorlar, ilk növbədə Türkiyə, həmçinin pərdəarxası - ABŞ və İsrail - Mərkəzi Asiya ölkələrindən gələn mühacirlərin mühüm rol oynadığı müxtəlif qruplardan olan cihadçıları bir araya gətirir. “Heyət Təhrir əş-Şam”ın strukturunda, məsələn, özbək-qırğızlardan ibarət “Katibat Tövhid vəl-Cihad” birliyi, uyğur qrupu, yüzlərlə, hətta minlərlə qazax və taciklər var. Hesab olunur ki, ideoloji cəhətdən bu qrup İŞİD-dən daha çox “Əl-Qaidə”yə yaxındır, bu ideoloji fərqlər ikinci dərəcəli görünsə də, belə deyil.

“İndi Suriyada güc bölgüsü başlayacaq və bir çoxları, xüsusən də dünyanın digər bölgələrindən olan aktorlar özlərini daha az ehtiyaclı hesab edə bilərlər. Bu mühitlə tanış olan hərəkatlar, o cümlədən Mərkəzi Asiya ölkələri də daxil olmaqla, digər potensial fəaliyyət sahələrinə, onların hər birində bu yaraqlıların emissar kimi tələsdiyi son yer deyil, kifayət qədər potensial səfərbərlik resursunun olması ilə başlayacaq”, - deyə Knyazev qeyd edib.

O vurğulayıb ki, son illər region ölkələrinin müvafiq qurumları Əfqanıstanın şimalında “Vilayət Xorasan” yaraqlılarında çox maraqlıdır və onların yaxın vaxtlarda belə bir əməliyyat keçirəcəyini istisna etmək olmaz.

Mərkəzi Asiya üzrə ekspert Serdar Aytakov hesab edir ki, Suriyada baş verənləri Mərkəzi Asiya ölkələrindəki vəziyyətin hipotetik inkişafına yönəltmək cəhdləri, bütün eyhamlar və bənzətmələr axsaq olacaq, lakin yenə də bir neçə fundamental məqamı vurğulamağa dəyər:

“Üstdə görünən ilk şey, ilk növbədə, Türkiyə və şəxsən prezident Ərdoğanın roludur. Suriyaya, xüsusən Hələb bölgəsinə və şəhərə münasibətdə zəif gizlədilmiş və ya tamamilə gizlədilmiş revizionizm və ekspansionizm, Suriyanın “Heyət Təhrir əl-Şam” yaraqlıları və onların situasiya müttəfiqləri tərəfindən 11 günlük “zəfər” zamanı daha yaxşı təzahür edə bilməzdi. Onların yetişdirilməsi, rebrendinqi, “Əl-Qaidə”dən uzaqlaşma imitasiyası, silah-sursatla təmin olunması, hərəkət dəhlizləri, bütün bunlar Türkiyə kəşfiyyatının və ordusunun məqsədyönlü işidir. Ərdoğanın və Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarının bu cür paramiliter, açıq-aşkar terrorçu və radikal qurumları yaratmaq, öyrətmək və ya ram etmək və öz məqsədləri üçün istifadə etmək bacarığı Mərkəzi Asiya ölkələrinin hakimiyyətini məcburiyyət dairəsinin genişliyi haqqında ciddi düşünməyə vadar etməlidir. Ərdoğanın ehtiyac duyduğu məqsədlərə çatmaq üçün görə biləcəyi tədbirlər”, - Aytakov NG-yə bildirib.

Onun fikrincə, ilk zəng Qazaxıstan və Özbəkistan Xarici İşlər nazirliklərinin etirazlarına baxmayaraq, 2022-ci ildə Səmərqənddə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) sammitində Ərdoğanın Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin (ŞKTC) müşahidəçi statusunda da olsa, üzvlük üçün səy göstərməsi ilə zəng çalınıb.

“Türkmənistanın hakimiyyət orqanları Türkiyədəki türkmən diasporunun fəaliyyətini çox diqqətlə izləyir və oradan qayıdanları bir qayda olaraq xarici pasportların dəyişdirilməsi üçün hərtərəfli yoxlayır və Türkiyəyə mühacirəti hər cür yolla məhdudlaşdırmağa çalışır. İş o yerə çatıb ki, Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyi ultimatumla Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyindən Türkmənistan vətəndaşları üçün Türkiyəyə giriş vizası tətbiq etməyi tələb edib və bu, görünməmiş addımdır”, - Aytakov vurğulayıb.

O qeyd edib ki, bu aksiyalar həm də türkmən diasporunun siyasi fəaliyyəti, Suriyada radikalların tərəfində vuruşan Türkmənistan vətəndaşlarının ilk olaraq Türkiyəyə getdiyi, haradan köçüb getdiyi barədə daxil olan məlumatlarla bağlıdır.

“Təbii ki, Türkmənistan hakimiyyətinin Türkmənistan ərazisində işləyən türk məktəblərinin, universitetlərinin və liseylərinin məzunları tərəfindən hakimiyyətin sürünən şəkildə ələ keçirilməsi üçün iddialı layihənin yaradılması ilə bağlı hələ də stereotip var. Xüsusi xidmət orqanları növbəti kütləvi repressiya dalğasını təşkil etməklə bunun qarşısını alıb. Başqa bir şey odur ki, həmin təhsil ocaqları Fətullah Gülənə bağlı fondlar tərəfindən idarə olunurdu və onlar 2016-cı ildə Türkiyənin özündə çevriliş cəhdindən sonra indiki türk hakimiyyətini “ifşa etməyə” kömək ediblər”, - deyə ekspert xatırladıb.

Onun fikrincə, Türkmənistanın hakimiyyət orqanları türkmən vətəndaşlarının Türkiyə tərəfindən istifadə olunma ehtimalı ilə bağlı hər şeyi diqqətlə izləyir. Türkmənistandakı siyasi vəziyyətlə yanaşı, iqtisadiyyat da ciddi sınaqdan keçirilə bilər. Yerli müşahidəçilər bildirir ki, Ərdoğan ata və oğul Berdiməhəmmədovla dialoqda istədiyi nəticəni əldə etmək üçün artıq bu cür kütləvi deportasiyaya əl atıb.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön