10:50 / 08-06-2025
Donald Trampın adı insan alverində hallanır
10:05 / 08-06-2025
Sabunçu bazarında yanğın baş verib - Video
09:10 / 08-06-2025
Ukraynanın hökumət binalarına hücum olacaq
23:25 / 07-06-2025
Varislərin Kreml təqdimatı: Mirziyoyevə sui-qəsdin arxasında kim durur?
14:45 / 07-06-2025
İlham Əliyevlə Şahbaz Şərif arasında telefon danışığı olub
12:09 / 07-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
11:43 / 07-06-2025
Zakir Həsənov xidməti-döyüş fəaliyyəti ilə maraqlanıb
11:12 / 07-06-2025
Bank kartlarından oğurluqlar davam edir
09:56 / 07-06-2025
Aktoyorun adı Ginnesin Rekordlar Kitabına yazılıb - Video
09:00 / 07-06-2025
Azaraq Azərbaycan ərazisinə keçən iki yeniyetmə erməni geri verilib
18:07 / 06-06-2025
Tovuzda oğul anasını öldürüb
13:11 / 06-06-2025
Azərbaycanla sərhəddə iki erməni itkin düşüb
10:11 / 06-06-2025
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
09:32 / 06-06-2025
Şamaxıda yenidən zəlzələ baş verib
09:27 / 06-06-2025
Gəncədə azyaşlı bıçaqlanıb
09:12 / 06-06-2025
Məscidlərdə bayram namazı qılınıb
00:01 / 06-06-2025
Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd olunur
20:08 / 05-06-2025
Toyda döyülən şəxs xəstəxanada ölüb
18:49 / 05-06-2025
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:41 / 05-06-2025
Rusiyada təyyarə qəzası olub
18:32 / 05-06-2025
Almaniya Rusiyadan gözlənilən təhlükəyə hazırlaşır
18:02 / 05-06-2025
Bakı-Quba yolunda yanğın olub, bir nəfər xəsarət alıb
17:47 / 05-06-2025
Prokuror Oleq Bakinski və sabiq nazir müavininə cəza istəyib
17:35 / 05-06-2025
Konstitusiya quruluşuna qarşı çağırış edənlərə hökm oxunub
17:33 / 05-06-2025
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
17:08 / 05-06-2025
Azərbaycanın daha iki rayonunda zəlzələ baş verib - (Yenilənib)
17:05 / 05-06-2025
Çin və ABŞ prezidentləri telefonla danışıblar
16:57 / 05-06-2025
Ölkədən çıxışına qadağa qoyulanlara SMS göndəriləcək
16:02 / 05-06-2025
Sabah Bakıda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
15:59 / 05-06-2025
Azərbaycan və Pakistan arasında əməkdaşlıq sazişi təsdiqlənib
08:39 / 05-06-2025
Göyərtəsində 3 min avtomobil olan gəmi yanır
10:11 / 06-06-2025
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
23:41 / 04-06-2025
Azərbaycanın beş rayonunda zəlzələ olub
17:26 / 03-06-2025
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
15:02 / 04-06-2025
Əsgərlərlə görüşə məhdudiyyət qoyulub - Səbəb
20:34 / 03-06-2025
Baş məşqçi komandadan ayrılıb
12:29 / 03-06-2025
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
21:59 / 04-06-2025
Azərbaycan və İran prezidentləri telefonla danışıblar
20:08 / 05-06-2025
Toyda döyülən şəxs xəstəxanada ölüb
00:01 / 06-06-2025
Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd olunur
00:07 / 04-06-2025
Kanak lideri və fəalları azadlığa buraxılıb
13:29 / 05-06-2025
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
ABŞ-dan sonra ikinci müttəfiq: İsraili Bakı ilə nə birləşdirir?
Tarix: 18-04-2025 19:08 | Bölmə: Slayd
Cəmi bir həftə ərzində İsrail və Türkiyə açıq müharibəyə yaxın bir dövlətə çevrilib və bir il yarımdan çox pozulan münasibətlərin normallaşması istiqamətində addım atmağı da bacarıblar.
Başlanmış sülh prosesi heç də rəvan getmir: onun iştirakçıları arasında münasibətlər həddən artıq çoxşaxəlidir, bəzən maraqlı gözlərdən gizlənir və bir çox təəccüblü kəşfləri gizlədir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, aprelin 3-nə keçən gecə İsrail ordusu Suriyada bir sıra hərbi obyektlərə zərbələr endirib:
“Məşhur Tiyas aviabazası (T4) da atəşə tutulub. Bu, əvvəllər Bəşər Əsədin hakimiyyəti dövründə Rusiya və İran tərəfindən istifadə olunurdu və İsrail Hərbi Hava Qüvvələri İranın proksi qüvvələrinin orada yerləşən anbarlarına daim zərbələr endirirdi.
Amma “Heyət Təhrir əl-Şam” qruplaşması hakimiyyətə gəldikdən sonra onun lideri Əhməd əl-Şaraa Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla aviabazaya nəzarətin Türkiyəyə verilməsi barədə razılığa gəlib. Orada türklər döyüş təyyarələri, radarlar və hava hücumundan müdafiə sistemləri, o cümlədən hətta Rusiyanın transfer etdiyi “S-400”-lər yerləşdirməyi planlaşdırırlar. Bu planlar həyata keçirilərsə, giriş qadağan zonası (A2/AD) yaradılacaq. Bu, nəinki İsrail qırıcılarının və bombardmançılarının Suriyanın cənubu üzərində uçmasının qarşısını alacaq, həm də hava hücumundan müdafiə sistemləri istənilən mənzilli raketləri ələ keçirə biləcək.
T4-ə əlavə olaraq, Dəməşqlə sövdələşmə çərçivəsində türklər Suriya-Türkiyə sərhədindən 13 km aralıda yerləşən Menaq aerodromunu nəzarətə götürməyi planlaşdırır.
Hərbi obyektlərin bombalanması böyük əks-səda doğursa da, Ankarada və ya Təl-Əvivdə heç kim açıq şəkildə eskalator ritorikadan istifadə etməyib. Eyni zamanda, vəziyyətin anlaşılması hər iki yerdə aydındır.
Türkiyə hökuməti Əsədin devrilməsindən istifadə edir və həm İsrailə, həm də inadkar kürd qüvvələrinə təzyiq göstərmək üçün ordusundan istifadə edərək Suriyada aparıcı xarici güc kimi özünü göstərmək istəyir.
Türklərin sərhədi keçərək güclənməsi İsraildə milli təhlükəsizliyə təhdid kimi qəbul edilir. “Times of Israel” qəzetində adı açıqlanmayan mənbə bildirib ki, “Türkiyənin Suriyada hərbi bazasının yaradılması İsrailin “qırmızı xətti”dir”.
Bütün insayder məlumatların fonunda ən anlaşılan bəyanat Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin “Suriya ərazisindən İsrailə qarşı yönəlmiş hər hansı təxribatı və ya hücumu” təkzib edən bəyanatıdır. Agentlik, əksinə, İsraili “təxribatlarda”, “təcavüzkarlıqda” və “ekspansionizmdə” ittiham edib. Yəhudi dövlətinin Xarici İşlər Nazirliyi də borclu qalmayıb: onun rəhbəri Gideon Saar Parisə səfəri zamanı Türkiyənin Yaxın Şərqdəki "mənfi rolundan" narahatlığını dilə gətirib.
Saar Türkiyəni Suriyanı özünün marionetkasına çevirmək niyyətində ittiham edərək, onun təkcə bu ölkədə deyil, Livan və digər Yaxın Şərq dövlətlərindəki fəaliyyətindən də narahat olduğunu bildirib: “Aydındır ki, onların niyyəti Suriyanı Türkiyənin protektoratına çevirməkdir”.
“Regnum” İsrailin baş naziri Netanyahunun ABŞ-a səfərinə də diqqət çəkib:
“ABŞ prezidenti Donald Tramp son mətbuat konfransında Türkiyə ilə İsrail arasındakı gərginliyə toxunub və Ankaranı qınamaq əvəzinə Ərdoğanı tərifləməyə başlayıb.
Ağ ev rəhbəri “Türkiyə və onun lideri ilə çox yaxşı münasibətləri” ilə öyünüb. Tramp deyib ki, o, Ərdoğanı “2000-ci ildə heç kimin edə bilmədiyi Suriyanı ələ keçirməsi” münasibətilə təbrik edib. Üstəlik, Amerika prezidenti əmin etdi ki, Bibi (Netanyahunun ləqəbi) “ağıllı davranarsa” Netanyahu və Ərdoğan problemini həll edə bilər.
Ərdoğana olan dostluq və məhəbbət qəsdləri çox təəccüblüdür, çünki Tramp ABŞ-nın ən israilyönlü prezidentidir, onun komandası sionistlərə rəğbət bəsləyənlərlə doludur və Türkiyə, Netanyahunun fikrincə, İsrailin təhlükəsizliyini təhdid edir. Amma yox, Tramp Ərdoğana qarşı bir dənə də olsun ittiham səsləndirməyib. Niyə?
Tərifləri yəqin ki, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Ankaranın Yaxın Şərqdə artan rolu, eləcə də ABŞ-nın Köhnə Dünyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsində iştirakını şübhə altına aldığı bir vaxtda Avropanın Türkiyəni öz qucağına çəkmək cəhdləri diktə edir”.
Qeyd olunur ki, Ankara korlanmış NATO tərəfdaşı kimi davrana bilər:
“Trampın Suriyada hərbi bazaları var və Ərdoğanın və onun vasitəsilə Əl-Şaraanın xoş niyyəti də önəmlidir. Türkiyənin Avropadan uzaq tutulması sonuncunun həm tariflərdə, həm də Rusiya ilə münaqişənin həllində daha mülayim olmasına kömək edəcək”.
Əliyevin vasitəçiliyi
Tramp vasitəçilik xidmətlərini təklif etməyə vaxt tapmamışdan əvvəl “Middle East Eye” Türkiyə və İsrailin Suriyada münasibətlərini gərginləşdirmək üçün artıq dialoqda olduğunu bildirdi.
Bu barışdırıcı əhval-ruhiyyə əslində Trampın Netanyahu ilə görüşündən əvvəl də özünü büruzə verirdi. Aprelin 4-də, T4 partlayışlarından demək olar ki, bir gün sonra Türkiyənin Xarici işlər naziri Hakan Fidan “Reuters” agentliyinə deyib ki, onun ölkəsi İsraillə münaqişəyə can atmır və adı açıqlanmayan İsrail rəsmisi yəhudi dövlətindən oxşar mesajı çatdırıb.
Daha sonra Türkiyə-İsrail barışığının daha bir mühüm detalı ortaya çıxdı.
Azərbaycan danışıqlarda vasitəçi kimi çıxış edib. Aprelin 10-da Türkiyə Müdafiə Nazirliyi Suriyada arzuolunmaz insidentlərin qarşısının alınması üçün iki ölkə arasında gərginliyin azaldılması mexanizminin yaradılması üzrə ilk texniki danışıqların Bakıda keçirildiyini bildirib.
Netanyahunun kabineti aprelin 9-da Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri Tzaçi Haneqbinin, təhlükəsizlik qüvvələrinin və İsrail Müdafiə Nazirliyi nümayəndələrinin iştirakı ilə türk həmkarları ilə danışıqların aparılması faktını təsdiqləyib, “bu mühüm danışıqları” təşkil etdiyinə görə Azərbaycana və onun prezidenti İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirib.
Hələ İsrail və Türkiyənin bəyanatlarından əvvəl ADA-nın diplomatik akademiyasında keçirilən forumda çıxış edən Əliyev xatırladıb ki, Bakı artıq Ankara ilə Təl-Əvivin barışdırılmasında vasitəçi kimi çıxış edib və iki ölkənin mövqelərinin yaxınlaşmasına köməklik göstərib.
Onun sözlərinə görə, Türkiyə və İsrail Azərbaycanın müttəfiqləri və dostlarıdır və “bu iki ölkə arasında hər hansı anlaşılmazlıq bizi narahat edir”.
Sözün əsl mənasında, bir gün sonra Oval kabinetdən Əliyevə məktub gəlib. Həmin məktubda Tramp Azərbaycan xalqını Novruz bayramı münasibətilə təbrik edib və eyni zamanda, Bakının regional sabitliyə verdiyi töhfəyə görə minnətdarlığını bildirib, Türkiyə və İsrail nümayəndə heyətləri arasında aparılan danışıqlara açıq-aşkar işarə vurub.
Türkiyə-İsrail nizamlanmasının bütün nüanslarını - Netanyahu ilə Trampın danışıqlarını, Bakıdakı dialoqu, Əliyevin töhfəsini və Trampın ona təşəkkürünü nəzərə alsaq, belə çıxır ki, ABŞ və Azərbaycan tandemdə çalışıb.
Əslində, Tramp prosesin təşəbbüskarı kimi Əliyevə Azərbaycanın müttəfiqləri arasında vasitəçilik etmək üçün xeyir-dua verib.
Yaxın müttəfiqlik əlaqələri
ABŞ-nın danışıqlarda əsas sürücü rolunu oynaması təəccüblü deyil. İsrail onların ən yaxın və tarixi müttəfiqidir və Trampın Ərdoğanla xüsusi kimyası və NATO öhdəlikləri var.
Bakıya gəlincə, bu, izahat tələb edir.
Azərbaycan öz geosiyasi gücünə görə digər potensial vasitəçilərdən, məsələn, ərəb-İsrail barışığı və Ukrayna münaqişəsində fəal olan eyni Hindistan, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, Braziliya, hətta Cənubi Afrika və Misirdən də geridədir. Bununla belə, Azərbaycan dünyada Türkiyənin ən yaxın müttəfiqi və İsrailin iki əsas müttəfiqindən biri olmaqla öyünə bilən yeganə ölkədir.
Bəli, bəli, bu, səhv deyil. Yaxın Şərq Həqiqəti Fondunun tədqiqat direktoru Cozef Epşteyn qeyd edir ki, dünyada az adam Azərbaycanın İsrailin ABŞ-dan sonra ikinci ən böyük müttəfiqi olduğunu bilir.
Hətta Paris, Berlin və Londondakı “ərəb küçəsi”nin təzyiqi altında olan Avropa ölkələri belə, Qəzzada yəhudi dövlətini tənqid etməyə və hətta ona qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə icazə verirlər. Amma Bakı yox.
İsraillə Azərbaycan arasında sıx əlaqələr haqqında çox şey məlumdur. Onlar tarixidir. Bəzi hesablamalara görə, Azərbaycanda 30 min nəfərlik yəhudi diasporu İran imperiyaları dövründən yaşayıb və yəhudilər yaşadıqları ölkənin dini tolerantlığına və qonaqpərvərliyinə görə bu günə qədər minnətdardırlar.
Tarixi vətənlərinə köçən yəhudilər də ikitərəfli birlik üçün lobbiçilik edirlər.
Dostluğun müasir tarixi Azərbaycanın birinci prezidenti Heydər Əliyevin İsrailin keçmiş baş naziri Yitzhak Rabinlə 30 il əvvəl Nyu-Yorkda baş tutan məşhur görüşündən başlayır.
Sonra iki ölkənin liderləri bir-birinə necə faydalı ola biləcəklərinə özləri qərar verdilər. İsrail Azərbaycanda özünün enerji təhlükəsizliyinin mühüm qarantı tapıb: aldığı neftin təxminən 40-50 faizini Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri ilə nəqldən əldə edilir.
Yeri gəlmişkən, onların ucbatından bir müddət əvvəl Azərbaycanın dövlət neft şirkəti (SOCAR) Türkiyədə Fələstin tərəfdarları ilə toqquşmalara səbəb olub.
İsrail öz növbəsində Azərbaycana yüksək texnologiya və hərbi texnika tədarükçüsüdür. Yəhudi dövləti Bakını minaatan və sursatlardan tutmuş raket əleyhinə müdafiə sistemləri və pilotsuz təyyarələrə qədər geniş çeşiddə hərbi sənaye məhsulları ilə təmin edir.
İsrail Azərbaycana mobil rabitə sisteminin qurulmasında köməklik göstərib və onu müşahidə peykləri ilə təchiz edib. “Wikileaks” portalında dərc olunan sızmalara görə, Əliyev özü ikitərəfli münasibətləri belə xarakterizə edib: “Azərbaycanla İsrail arasında münasibətlər 90 faizi su altında gizlənən aysberqə bənzəyir”.
Bir sıra KİV-də İranın nüvə proqramının gedişatını izləmək üçün Azərbaycanda elektron kəşfiyyat mərkəzinin yaradılması ilə bağlı vaxtaşırı təsdiqlənməmiş məlumatlar dərc olunur və Tehran hakimiyyəti bu ölkəni yəhudi dövləti ilə əməkdaşlığa görə açıq şəkildə tənqid edir.
İsraildən fərqli olaraq, Azərbaycan Türkiyə ilə sıx əlaqələrini gizlətmir. 2021-ci il Şuşa Bəyannaməsi Bakı ilə Ankara arasında siyasi, hərbi və iqtisadi əlaqələrin onsuz da böyük təbəqəsini yalnız möhkəmləndirdi.
Belə üstünlüklərlə Əliyev barışdırıcı kimi özünəməxsus vəziyyətə düşür. Buna həm də onun sülhməramlılıq sahəsində böyük təcrübəsi kömək edir: Əliyev 2008-2010-cu illərdə İsrail və Türkiyə arasında barışıq üzərində işləyib. Daha sonra Ərdoğan da Netanyahu ilə fikir ayrılığına düşmüşdü.
İlham Əliyev həm 2018-ci ildə, həm də İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra, Təl-Əviv və Ankaranın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmək maraqlarının üst-üstə düşdüyü vaxtlarda səylər göstərdi.
Suriyada vurulan Rusiyanın “Su-24” bombardmançı təyyarəsi ilə insidentdən sonra Türkiyə ilə Rusiya arasında soyuqluğun nəticələrini yumşaltmış Əliyevlə Qazaxıstanın keçmiş prezidenti Nursultan Nazarbayev tandemini də xatırlamaq olar.
Yekun olaraq qeyd etmək olar ki, Ərdoğan və Netanyahunun özləri barışığa hazır olmasaydı, Tramp və Əliyevin səyləri heç bir effekt verməzdi. Problemlərin böyük yükünə baxmayaraq, vaxtaşırı normal münasibət qurmağa hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər.
Qəzzada müharibə başlamazdan əvvəl də İsrail prezidenti İsaak Hersoq son on ildə ilk dəfə Türkiyəyə səfər etdi və iki tərəf əlaqələri bərpa etməyə yaxın idi.
İsrailin İranla qarşıdurması kontekstində əlavə cəbhəyə ehtiyacı yoxdur. Türkiyə isə sionizmlə mübarizədə Trampın və amerikalı bankirlərin rəğbətini sınamağa hazır deyil.
Həm Netanyahunun, həm də Ərdoğanın daxili siyasi vəziyyəti o qədər də güclü deyil ki, onlar bütün qüvvələrini növbəti regional müharibəyə atsınlar.
Trampa görə, İsrail və Türkiyə arasında sülh, sülhməramlı prezident kimi xatırlanmaq vədini doğruldacaq. Əliyev isə bir daha təsdiq edə bilər ki, o, dünya siyasətinin obyekti olan bir ölkənin deyil, real orta gücün prezidentidir.
Eyni zamanda, Vaşinqton-Bakı sülh prosesindən böyük nikbinlik və eyforiya yaşamaq uzaqgörənlik olardı. İsrailin “Kan” telekanalının məlumatına görə, danışıqların ilk raundunda İsrail və Türkiyə nümayəndələri gərginliyin qarşısını almaq üçün razılığa gələ bilməyiblər.
Bundan başqa, Türkiyə İsrail nümayəndə heyətinin Bakıya uçan təyyarəsinin uçuşuna icazə verməkdən imtina edib.
Bununla belə, danışıqlar hər halda davam edəcək. “Kan”ın sözlərinə görə, bu, yəhudilərin 12-19 aprel tarixlərində qeyd olunan Pasxa bayramından sonra baş verəcək.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-04-2025 19:08 | Bölmə: Slayd
Cəmi bir həftə ərzində İsrail və Türkiyə açıq müharibəyə yaxın bir dövlətə çevrilib və bir il yarımdan çox pozulan münasibətlərin normallaşması istiqamətində addım atmağı da bacarıblar.
Başlanmış sülh prosesi heç də rəvan getmir: onun iştirakçıları arasında münasibətlər həddən artıq çoxşaxəlidir, bəzən maraqlı gözlərdən gizlənir və bir çox təəccüblü kəşfləri gizlədir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, aprelin 3-nə keçən gecə İsrail ordusu Suriyada bir sıra hərbi obyektlərə zərbələr endirib:
“Məşhur Tiyas aviabazası (T4) da atəşə tutulub. Bu, əvvəllər Bəşər Əsədin hakimiyyəti dövründə Rusiya və İran tərəfindən istifadə olunurdu və İsrail Hərbi Hava Qüvvələri İranın proksi qüvvələrinin orada yerləşən anbarlarına daim zərbələr endirirdi.
Amma “Heyət Təhrir əl-Şam” qruplaşması hakimiyyətə gəldikdən sonra onun lideri Əhməd əl-Şaraa Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla aviabazaya nəzarətin Türkiyəyə verilməsi barədə razılığa gəlib. Orada türklər döyüş təyyarələri, radarlar və hava hücumundan müdafiə sistemləri, o cümlədən hətta Rusiyanın transfer etdiyi “S-400”-lər yerləşdirməyi planlaşdırırlar. Bu planlar həyata keçirilərsə, giriş qadağan zonası (A2/AD) yaradılacaq. Bu, nəinki İsrail qırıcılarının və bombardmançılarının Suriyanın cənubu üzərində uçmasının qarşısını alacaq, həm də hava hücumundan müdafiə sistemləri istənilən mənzilli raketləri ələ keçirə biləcək.
T4-ə əlavə olaraq, Dəməşqlə sövdələşmə çərçivəsində türklər Suriya-Türkiyə sərhədindən 13 km aralıda yerləşən Menaq aerodromunu nəzarətə götürməyi planlaşdırır.
Hərbi obyektlərin bombalanması böyük əks-səda doğursa da, Ankarada və ya Təl-Əvivdə heç kim açıq şəkildə eskalator ritorikadan istifadə etməyib. Eyni zamanda, vəziyyətin anlaşılması hər iki yerdə aydındır.
Türkiyə hökuməti Əsədin devrilməsindən istifadə edir və həm İsrailə, həm də inadkar kürd qüvvələrinə təzyiq göstərmək üçün ordusundan istifadə edərək Suriyada aparıcı xarici güc kimi özünü göstərmək istəyir.
Türklərin sərhədi keçərək güclənməsi İsraildə milli təhlükəsizliyə təhdid kimi qəbul edilir. “Times of Israel” qəzetində adı açıqlanmayan mənbə bildirib ki, “Türkiyənin Suriyada hərbi bazasının yaradılması İsrailin “qırmızı xətti”dir”.
Bütün insayder məlumatların fonunda ən anlaşılan bəyanat Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin “Suriya ərazisindən İsrailə qarşı yönəlmiş hər hansı təxribatı və ya hücumu” təkzib edən bəyanatıdır. Agentlik, əksinə, İsraili “təxribatlarda”, “təcavüzkarlıqda” və “ekspansionizmdə” ittiham edib. Yəhudi dövlətinin Xarici İşlər Nazirliyi də borclu qalmayıb: onun rəhbəri Gideon Saar Parisə səfəri zamanı Türkiyənin Yaxın Şərqdəki "mənfi rolundan" narahatlığını dilə gətirib.
Saar Türkiyəni Suriyanı özünün marionetkasına çevirmək niyyətində ittiham edərək, onun təkcə bu ölkədə deyil, Livan və digər Yaxın Şərq dövlətlərindəki fəaliyyətindən də narahat olduğunu bildirib: “Aydındır ki, onların niyyəti Suriyanı Türkiyənin protektoratına çevirməkdir”.
“Regnum” İsrailin baş naziri Netanyahunun ABŞ-a səfərinə də diqqət çəkib:
“ABŞ prezidenti Donald Tramp son mətbuat konfransında Türkiyə ilə İsrail arasındakı gərginliyə toxunub və Ankaranı qınamaq əvəzinə Ərdoğanı tərifləməyə başlayıb.
Ağ ev rəhbəri “Türkiyə və onun lideri ilə çox yaxşı münasibətləri” ilə öyünüb. Tramp deyib ki, o, Ərdoğanı “2000-ci ildə heç kimin edə bilmədiyi Suriyanı ələ keçirməsi” münasibətilə təbrik edib. Üstəlik, Amerika prezidenti əmin etdi ki, Bibi (Netanyahunun ləqəbi) “ağıllı davranarsa” Netanyahu və Ərdoğan problemini həll edə bilər.
Ərdoğana olan dostluq və məhəbbət qəsdləri çox təəccüblüdür, çünki Tramp ABŞ-nın ən israilyönlü prezidentidir, onun komandası sionistlərə rəğbət bəsləyənlərlə doludur və Türkiyə, Netanyahunun fikrincə, İsrailin təhlükəsizliyini təhdid edir. Amma yox, Tramp Ərdoğana qarşı bir dənə də olsun ittiham səsləndirməyib. Niyə?
Tərifləri yəqin ki, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Ankaranın Yaxın Şərqdə artan rolu, eləcə də ABŞ-nın Köhnə Dünyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsində iştirakını şübhə altına aldığı bir vaxtda Avropanın Türkiyəni öz qucağına çəkmək cəhdləri diktə edir”.
Qeyd olunur ki, Ankara korlanmış NATO tərəfdaşı kimi davrana bilər:
“Trampın Suriyada hərbi bazaları var və Ərdoğanın və onun vasitəsilə Əl-Şaraanın xoş niyyəti də önəmlidir. Türkiyənin Avropadan uzaq tutulması sonuncunun həm tariflərdə, həm də Rusiya ilə münaqişənin həllində daha mülayim olmasına kömək edəcək”.
Əliyevin vasitəçiliyi
Tramp vasitəçilik xidmətlərini təklif etməyə vaxt tapmamışdan əvvəl “Middle East Eye” Türkiyə və İsrailin Suriyada münasibətlərini gərginləşdirmək üçün artıq dialoqda olduğunu bildirdi.
Bu barışdırıcı əhval-ruhiyyə əslində Trampın Netanyahu ilə görüşündən əvvəl də özünü büruzə verirdi. Aprelin 4-də, T4 partlayışlarından demək olar ki, bir gün sonra Türkiyənin Xarici işlər naziri Hakan Fidan “Reuters” agentliyinə deyib ki, onun ölkəsi İsraillə münaqişəyə can atmır və adı açıqlanmayan İsrail rəsmisi yəhudi dövlətindən oxşar mesajı çatdırıb.
Daha sonra Türkiyə-İsrail barışığının daha bir mühüm detalı ortaya çıxdı.
Azərbaycan danışıqlarda vasitəçi kimi çıxış edib. Aprelin 10-da Türkiyə Müdafiə Nazirliyi Suriyada arzuolunmaz insidentlərin qarşısının alınması üçün iki ölkə arasında gərginliyin azaldılması mexanizminin yaradılması üzrə ilk texniki danışıqların Bakıda keçirildiyini bildirib.
Netanyahunun kabineti aprelin 9-da Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri Tzaçi Haneqbinin, təhlükəsizlik qüvvələrinin və İsrail Müdafiə Nazirliyi nümayəndələrinin iştirakı ilə türk həmkarları ilə danışıqların aparılması faktını təsdiqləyib, “bu mühüm danışıqları” təşkil etdiyinə görə Azərbaycana və onun prezidenti İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirib.
Hələ İsrail və Türkiyənin bəyanatlarından əvvəl ADA-nın diplomatik akademiyasında keçirilən forumda çıxış edən Əliyev xatırladıb ki, Bakı artıq Ankara ilə Təl-Əvivin barışdırılmasında vasitəçi kimi çıxış edib və iki ölkənin mövqelərinin yaxınlaşmasına köməklik göstərib.
Onun sözlərinə görə, Türkiyə və İsrail Azərbaycanın müttəfiqləri və dostlarıdır və “bu iki ölkə arasında hər hansı anlaşılmazlıq bizi narahat edir”.
Sözün əsl mənasında, bir gün sonra Oval kabinetdən Əliyevə məktub gəlib. Həmin məktubda Tramp Azərbaycan xalqını Novruz bayramı münasibətilə təbrik edib və eyni zamanda, Bakının regional sabitliyə verdiyi töhfəyə görə minnətdarlığını bildirib, Türkiyə və İsrail nümayəndə heyətləri arasında aparılan danışıqlara açıq-aşkar işarə vurub.
Türkiyə-İsrail nizamlanmasının bütün nüanslarını - Netanyahu ilə Trampın danışıqlarını, Bakıdakı dialoqu, Əliyevin töhfəsini və Trampın ona təşəkkürünü nəzərə alsaq, belə çıxır ki, ABŞ və Azərbaycan tandemdə çalışıb.
Əslində, Tramp prosesin təşəbbüskarı kimi Əliyevə Azərbaycanın müttəfiqləri arasında vasitəçilik etmək üçün xeyir-dua verib.
Yaxın müttəfiqlik əlaqələri
ABŞ-nın danışıqlarda əsas sürücü rolunu oynaması təəccüblü deyil. İsrail onların ən yaxın və tarixi müttəfiqidir və Trampın Ərdoğanla xüsusi kimyası və NATO öhdəlikləri var.
Bakıya gəlincə, bu, izahat tələb edir.
Azərbaycan öz geosiyasi gücünə görə digər potensial vasitəçilərdən, məsələn, ərəb-İsrail barışığı və Ukrayna münaqişəsində fəal olan eyni Hindistan, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, Braziliya, hətta Cənubi Afrika və Misirdən də geridədir. Bununla belə, Azərbaycan dünyada Türkiyənin ən yaxın müttəfiqi və İsrailin iki əsas müttəfiqindən biri olmaqla öyünə bilən yeganə ölkədir.
Bəli, bəli, bu, səhv deyil. Yaxın Şərq Həqiqəti Fondunun tədqiqat direktoru Cozef Epşteyn qeyd edir ki, dünyada az adam Azərbaycanın İsrailin ABŞ-dan sonra ikinci ən böyük müttəfiqi olduğunu bilir.
Hətta Paris, Berlin və Londondakı “ərəb küçəsi”nin təzyiqi altında olan Avropa ölkələri belə, Qəzzada yəhudi dövlətini tənqid etməyə və hətta ona qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə icazə verirlər. Amma Bakı yox.
İsraillə Azərbaycan arasında sıx əlaqələr haqqında çox şey məlumdur. Onlar tarixidir. Bəzi hesablamalara görə, Azərbaycanda 30 min nəfərlik yəhudi diasporu İran imperiyaları dövründən yaşayıb və yəhudilər yaşadıqları ölkənin dini tolerantlığına və qonaqpərvərliyinə görə bu günə qədər minnətdardırlar.
Tarixi vətənlərinə köçən yəhudilər də ikitərəfli birlik üçün lobbiçilik edirlər.
Dostluğun müasir tarixi Azərbaycanın birinci prezidenti Heydər Əliyevin İsrailin keçmiş baş naziri Yitzhak Rabinlə 30 il əvvəl Nyu-Yorkda baş tutan məşhur görüşündən başlayır.
Sonra iki ölkənin liderləri bir-birinə necə faydalı ola biləcəklərinə özləri qərar verdilər. İsrail Azərbaycanda özünün enerji təhlükəsizliyinin mühüm qarantı tapıb: aldığı neftin təxminən 40-50 faizini Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri ilə nəqldən əldə edilir.
Yeri gəlmişkən, onların ucbatından bir müddət əvvəl Azərbaycanın dövlət neft şirkəti (SOCAR) Türkiyədə Fələstin tərəfdarları ilə toqquşmalara səbəb olub.
İsrail öz növbəsində Azərbaycana yüksək texnologiya və hərbi texnika tədarükçüsüdür. Yəhudi dövləti Bakını minaatan və sursatlardan tutmuş raket əleyhinə müdafiə sistemləri və pilotsuz təyyarələrə qədər geniş çeşiddə hərbi sənaye məhsulları ilə təmin edir.
İsrail Azərbaycana mobil rabitə sisteminin qurulmasında köməklik göstərib və onu müşahidə peykləri ilə təchiz edib. “Wikileaks” portalında dərc olunan sızmalara görə, Əliyev özü ikitərəfli münasibətləri belə xarakterizə edib: “Azərbaycanla İsrail arasında münasibətlər 90 faizi su altında gizlənən aysberqə bənzəyir”.
Bir sıra KİV-də İranın nüvə proqramının gedişatını izləmək üçün Azərbaycanda elektron kəşfiyyat mərkəzinin yaradılması ilə bağlı vaxtaşırı təsdiqlənməmiş məlumatlar dərc olunur və Tehran hakimiyyəti bu ölkəni yəhudi dövləti ilə əməkdaşlığa görə açıq şəkildə tənqid edir.
İsraildən fərqli olaraq, Azərbaycan Türkiyə ilə sıx əlaqələrini gizlətmir. 2021-ci il Şuşa Bəyannaməsi Bakı ilə Ankara arasında siyasi, hərbi və iqtisadi əlaqələrin onsuz da böyük təbəqəsini yalnız möhkəmləndirdi.
Belə üstünlüklərlə Əliyev barışdırıcı kimi özünəməxsus vəziyyətə düşür. Buna həm də onun sülhməramlılıq sahəsində böyük təcrübəsi kömək edir: Əliyev 2008-2010-cu illərdə İsrail və Türkiyə arasında barışıq üzərində işləyib. Daha sonra Ərdoğan da Netanyahu ilə fikir ayrılığına düşmüşdü.
İlham Əliyev həm 2018-ci ildə, həm də İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra, Təl-Əviv və Ankaranın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmək maraqlarının üst-üstə düşdüyü vaxtlarda səylər göstərdi.
Suriyada vurulan Rusiyanın “Su-24” bombardmançı təyyarəsi ilə insidentdən sonra Türkiyə ilə Rusiya arasında soyuqluğun nəticələrini yumşaltmış Əliyevlə Qazaxıstanın keçmiş prezidenti Nursultan Nazarbayev tandemini də xatırlamaq olar.
Yekun olaraq qeyd etmək olar ki, Ərdoğan və Netanyahunun özləri barışığa hazır olmasaydı, Tramp və Əliyevin səyləri heç bir effekt verməzdi. Problemlərin böyük yükünə baxmayaraq, vaxtaşırı normal münasibət qurmağa hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər.
Qəzzada müharibə başlamazdan əvvəl də İsrail prezidenti İsaak Hersoq son on ildə ilk dəfə Türkiyəyə səfər etdi və iki tərəf əlaqələri bərpa etməyə yaxın idi.
İsrailin İranla qarşıdurması kontekstində əlavə cəbhəyə ehtiyacı yoxdur. Türkiyə isə sionizmlə mübarizədə Trampın və amerikalı bankirlərin rəğbətini sınamağa hazır deyil.
Həm Netanyahunun, həm də Ərdoğanın daxili siyasi vəziyyəti o qədər də güclü deyil ki, onlar bütün qüvvələrini növbəti regional müharibəyə atsınlar.
Trampa görə, İsrail və Türkiyə arasında sülh, sülhməramlı prezident kimi xatırlanmaq vədini doğruldacaq. Əliyev isə bir daha təsdiq edə bilər ki, o, dünya siyasətinin obyekti olan bir ölkənin deyil, real orta gücün prezidentidir.
Eyni zamanda, Vaşinqton-Bakı sülh prosesindən böyük nikbinlik və eyforiya yaşamaq uzaqgörənlik olardı. İsrailin “Kan” telekanalının məlumatına görə, danışıqların ilk raundunda İsrail və Türkiyə nümayəndələri gərginliyin qarşısını almaq üçün razılığa gələ bilməyiblər.
Bundan başqa, Türkiyə İsrail nümayəndə heyətinin Bakıya uçan təyyarəsinin uçuşuna icazə verməkdən imtina edib.
Bununla belə, danışıqlar hər halda davam edəcək. “Kan”ın sözlərinə görə, bu, yəhudilərin 12-19 aprel tarixlərində qeyd olunan Pasxa bayramından sonra baş verəcək.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 18:49
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 17:08
Azərbaycanın daha iki rayonunda zəlzələ baş verib - (Yenilənib)
5-06-2025, 15:34
Prezident yeni Təşkilat Komitəsi yaradıb - Sərəncam
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:26
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
3-06-2025, 11:57
Şəhidimiz Suraxanıda dəfn olunub - (Yenilənib) - Foto
3-06-2025, 10:34
Ərdoğan Zelenski, Putin və Trampla Türkiyədə görüşmək istəyir
3-06-2025, 09:58
Türkiyədə güclü zəlzələ olub - Ölən və xəsarət alanlar var
3-06-2025, 08:26
Yerin maqnit qasırğası artıb
2-06-2025, 14:02
50 minlik qoşun hücumdadır, Ukrayna Sumını itirə bilər - (Yenilənib)
2-06-2025, 11:00
Paşinyan kilsəyə niyə müharibə elan edib?
2-06-2025, 08:58
Azərbaycan ərazisində zəlzələ olub
1-06-2025, 20:08
Kəlbəcərdə traktor minaya düşüb, yaralı var
31-05-2025, 16:52
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
30-05-2025, 18:30
Asim Mollazadə: Azərbaycan və müttəfiqləri qitələrarası sistem yaradır
30-05-2025, 14:10
Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan ittifaqı qlobal xarakter daşıyır - Ekspert
30-05-2025, 13:00
Azərbaycan və Çin arasında viza ləğvi barədə saziş təsdiqlənib
30-05-2025, 12:44
Böyük Qayıdışa dair II Dövlət Proqramı hazırlanacaq - Sərəncam
30-05-2025, 11:35
Paşinyan “2018-in uğuru”nu xərcləyir - Yeni seçkilər “Vətəndaş müqaviləsi”nə nə vəd edir?
30-05-2025, 09:44
Xoş günlər zamanın sürətinə təsir edir?
30-05-2025, 07:59
COVID-in yeni ştammı daha təhlükəlidir
30-05-2025, 07:51
İki gün sonra sülh danışıqları olacaq
29-05-2025, 16:23
Hərbçimiz minaya düşüb - Yenilənib
29-05-2025, 16:02
Laçına növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
29-05-2025, 15:21
Yeni dünya müharibəsi qaçılmazdır - Sorğu
29-05-2025, 13:41
İlham Əliyev iş adamlarını qəbul edib - Fotolar
29-05-2025, 13:11
Trampın Yaxın Şərq strategiyası: Bu yol İranla razılaşmadan keçir
29-05-2025, 11:41
Nüvə silahı olan dövlətlər arasında gərginlik artır
29-05-2025, 09:55
İyunun 1-də I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçiriləcək
29-05-2025, 09:51
Lisey və gimnaziyalara qəbul qaydaları dəyişib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
