09:22 / 13-06-2025
Yardımlıda traktor aşıb
Azərbaycan İranla ümumi dil tapıb?
Tarix: 06-07-2022 13:33 | Bölmə: Slayd
Azərbaycan İranla ümumi dil tapıb?

Bu il tarixə İran və Azərbaycan arasında əlaqələrin görünməmiş möhkəmlənməsi ili kimi düşə bilər. Ötən ilin payızında Bakının dayanıqlılığını sınamaq üçün qısa cəhddən sonra İranın yeni rəhbərliyi şimal qonşusuna münasibətini kəskin şəkildə dəyişib, Mahmud Əhmədinejad və Həsən Ruhaninin dövründə Tehranın az əhəmiyyət verdiyi birgə layihələrə razılaşmağa başlayıb. Görünən odur ki, maraqlar sinerjisi öz təsirini göstərib: Qarabağ müharibəsində qalib gələn Azərbaycan iqtisadiyyatda regional əməkdaşlıq istiqamətində işi gücləndirib, İbrahim Rəisinin administrasiyası İranın xarici siyasətində islahatlar aparıb, diplomatik diqqəti Qərbdən onun ətrafına çevirib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Vestnik Kavkaz”a yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Hər iki strategiyanın arxasında duran məntiq göz qabağındadır. Azərbaycan Cənubi Qafqazda sülhün sabitliyinə təminat verməlidir. Buna nail olmağın ən yaxşı yolu bütün qonşularla ən yaxın və qarşılıqlı faydalı münasibətlər qurmaqdır ki, Ermənistandakı millətçilərin və onların erməni diasporasında olan himayədarlarının hər hansı potensial cəhdləri baş verə bilməz. Çünki vəziyyətin sabitliyini pozmaq bütövlükdə bütün regionun maraqlarına ziddir.

Bundan əlavə, müharibənin başa çatması ilə Azərbaycan Respublikası biznes fəaliyyəti üçün daha cəlbedici dövlətə çevrilib: onilliklər ərzində Ermənistanın işğalı nəticəsində yerlə-yeksan edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları Azərbaycanın maliyyə səmərələri anbarıdır. Həm investorlar, həm də mal və xidmət istehsalçıları üçün. Eyni zamanda, Bakı bu bölgələri tərəqqi zonasına çevirmək əzmindədir və özü də Qarabağın dirçəlişi üçün layihələrə böyük sərmayələr qoyur, xarici şirkətləri bu işdə iştiraka dəvət edir.

İran da öz növbəsində ətrafındakı status-kvoya uyğunlaşmalıdır. Donald Trampın anti-İran komandası ABŞ-da gücünü itirsə də, Vaşinqtonun Tehrana münasibəti demək olar ki, dəyişməyib. Cozef Bayden administrasiyası hələ də yeni nüvə sazişinin İran sənayesinin digər sahələrinə də genişləndirilməsini tələb edir və İran neftinə qarşı sanksiyaları ləğv etməyə tələsmir.

Beləliklə, Həsən Ruhaninin Qərblə barışıq kursu iflasa uğradı: Qərb siyasətçiləri Tehranla hansı sənədləri imzalasalar da, yenə də İslam Respublikasını potensial düşmənlər siyahısından tərəfdaşlar siyahısına keçirmirlər. Məhz buna görə də İranda mühafizəkarlar hakimiyyətin bütün qollarını ələ keçirdilər və “yumşaq” namizədlərdən ən populyarı prezident seçkilərinə belə buraxılmadı: ölkəyə başqa yol lazım idi. İndi Tehranın xarici təmaslarının genişliyindən göründüyü kimi, bu, həqiqətən də bunda maraqlı olan dövlətlərlə əməkdaşlığı intensivləşdirməyin yolu idi. İran həqiqətən işləmək istəyənlərlə işləməyə üstünlük verdi.

Buna görə də, Azərbaycanla İran arasında iqtisadiyyatda əlaqələrin möhkəmlənməsi hər iki tərəfdən qaçılmaz idi. İki dövləti birləşdirən və daha da birləşdirməyə qadir olan ən böyük sahə enerjidir. İranın energetika naziri Əli Əkbər Mehrabian Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazov və baş nazirin müavini Şahin Mustafayevlə danışıqlar aparmaq üçün ötən gecə Bakıya gəlib. Mehrabian bərpa olunan enerji mənbələri, İran, Azərbaycan və Rusiyanın elektrik şəbəkələrini birləşdirən və digər qarşılıqlı faydalı sahələr üzrə dialoq elan edib. Səfər zamanı Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikası arasında enerji sahəsində əməkdaşlığa dair sənədlərin imzalanması planlaşdırılır.

Tehranın ötən payızda Azərbaycan-İran sərhədində yaratdığı böhrandan çıxış yolu məhz enerji idi: 2021-ci il noyabrın 28-də İƏT-in Aşqabadda keçirilən XV Sammitində Azərbaycan, İran və Türkmənistanla svop qaz tədarükü haqqında saziş imzalanıb. Beləliklə, Tehran Bakı ilə sülh və qarşılıqlı anlaşma lehinə güclü maliyyə stimulu əldə etdi. 2022-ci il yanvarın 1-dən Türkmənistan İrana sutkada 5-6 milyon kubmetr qaz nəql edərək, İranın şimal-şərq rayonlarını təmin edir və İran da eyni həcmdə qazı Azərbaycana ixrac edir. 6 ay ərzində Bakı İran İslam Respublikası vasitəsilə 1,5 milyard kubmetr Türkmənistan qazı alıb və layihə bütün iştirakçılar üçün o qədər faydalı olub ki, hazırda tədarükün ikiqat artırılması razılaşdırılır.

Bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində Azərbaycan və İran Araz çayı üzərində uzun illər Azərbaycan ərazilərinin Ermənistan tərəfindən işğalı nəticəsində donmuş “Xudafərin” və “Qız Qalası” su elektrik stansiyalarını, o cümlədən iki su elektrik stansiyasının tikintisi zonasını birləşdirir. Azərbaycanın qələbəsindən sonra onların başa çatması üçün heç bir maneə qalmadı. Aprelin 17-də İranın Şərqi Azərbaycan əyalətinin Qız Qalası bəndində bu layihə üzrə Azərbaycan və İranın Birgə Texniki Komissiyasının ikinci iclası keçirilib. Maliyyələşdirmənin smeta dəyəri təqribən 22 milyon dollardır, tikinti işləri yaxın vaxtlarda bərpa edilməlidir. İki SES-in ümumi gücü 280 MVt olacaq.

Rusiya ilə birlikdə iki dövlət Mehrabianın qeyd etdiyi enerji körpüsü üzərində işləyir, Rusiya, Azərbaycan və İran elektrik şəbəkələrini sinxronlaşdırır. Məqsəd ölkələr arasında səmərəli elektrik enerjisi mübadiləsidir. Layihə çərçivəsində Azərbaycan və İran 230 kV gərginlikli dördüncü elektrik verilişi xəttinin tikintisini başa çatdırıb, həmçinin 330 kV gərginlikli Azərbaycan-Rusiya elektrik verilişi xəttinin çəkilməsi planlaşdırılır.

Bundan əlavə, İran bu il enerji əməkdaşlığının daha bir sahəsini - Xəzər dənizində karbohidrogen yataqlarının birgə işlənməsini təklif edib. Tehran bildirib ki, bu iş üçün Bakı ilə birgə Xəzərdə karbohidrogenlər üzrə komissiya yaradılacaq. İyunun 4-də isə Azərbaycanın İqtisadiyyat Nazirliyi ilə İranın Neft Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb.




Bölməyə aid digər xəbərlər