10:29 / 14-09-2025
Dünya çempionatı Bakıda keçiriləcək
10:10 / 14-09-2025
Bayramov Fövqəladə Ərəb-İslam Sammitində iştirak edəcək
10:05 / 14-09-2025
İki qəzada üç nəfər həyatını itirib
20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
18:41 / 13-09-2025
Xocalının Daşbulaq kəndinə ilk köç olub - (Yenilənib)
16:41 / 13-09-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib - Fotolar
15:55 / 13-09-2025
“Space TV”nin yayımı 6 saatlıq dayandırılacaq
15:48 / 13-09-2025
Sabah Bakıda intensiv yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
15:44 / 13-09-2025
Sosial şəbəkələrdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
13:27 / 13-09-2025
İlk köç karvanı Xocalının Seyidbəyli kəndinə çatıb - (Yenilənib)
12:30 / 13-09-2025
Bakıda tikinti şirkətinin rəhbəri axtarışa verilib
12:25 / 13-09-2025
"Vüsal 300" kimi tanınan iş adamına cinayət işi açılıb
12:21 / 13-09-2025
"Sonsuz qardaşlıq - IV" çoxmillətli birgə təlimi davam edir
11:12 / 13-09-2025
Sosial şəbəkələrdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
09:29 / 13-09-2025
Kamçatkada 7,1 maqnitudalı zəlzələ olub
23:44 / 12-09-2025
Aİ Rusiyaya qarşı sanksiyaların müddətini uzadıb
22:10 / 12-09-2025
Salyanda 62 yaşlı kişi güllələnib
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
18:00 / 12-09-2025
“Slavyanka” sularından kəskin qoxu gəlir - AQTA məsələni araşdırır
17:50 / 12-09-2025
Sədr müavini: "Metroda gələcəkdə diferensial qiymət artımı ola bilər"
17:40 / 12-09-2025
Xocalının daha iki kəndinə köç olacaq
17:23 / 12-09-2025
Xırdalan–Sumqayıt–Xırdalan xətti üzrə sərnişin qatarlarının fəaliyyəti dayandırılır
17:12 / 12-09-2025
Premyer Liqada V və VI turun oyun proqramı açıqlanıb
17:01 / 12-09-2025
Donald Tramp: "Biz çox sərt hərəkət etməli olacağıq"
16:55 / 12-09-2025
Milli Süni İntellekt Mərkəzinə direktor təyin olunub
16:15 / 12-09-2025
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
15:54 / 12-09-2025
Azərbaycanlı girovların öldürülməsi üzrə sənədlər elan olunub
15:43 / 12-09-2025
Kürşad Zorlu Naxçıvana gəlib - Yenilənib
15:33 / 12-09-2025
Qobustanda şəhidlə vida mərasimi olub
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
10:19 / 10-09-2025
Putin müharibəni genişləndirir, növbəti hədəf Polşadır
13:31 / 11-09-2025
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
22:00 / 09-09-2025
DÇ-2026: Azərbaycan millisi bir xal qazanıb
21:32 / 10-09-2025
"Neftçi" Ramil Şeydayevlə yollarını ayırıb
13:08 / 09-09-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistan arasında əməkdaşlıq formasına keçid baş verib
14:28 / 10-09-2025
Zülfüqarov: Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
17:29 / 10-09-2025
Hacıyev dövlət katibinin müavini ilə ABŞ-Azərbaycan münasibətlərini müzakirə edib
23:25 / 09-09-2025
Rəsmi Bakı: "Qətərə qarşı bugünkü hücumdan dərin narahatıq"
09:46 / 11-09-2025
Marsda həyat izləri aşkar ediblər
10:50 / 12-09-2025
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
BNM saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş 4 sosial çarx hazırlayıb
Tarix: 21-09-2023 11:22 | Bölmə: Cəmiyyət
"Bakı Natiqlik Məktəbi" İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən maliyyələşdirilən "Vətəndaş cəmiyyəti və media nümayəndələri üçün saxta xəbərlərlə mübarizənin aparılması" layihəsi çərçivəsində dörd sosial çarx hazırlayıb.
Sözügedən sosial çarxları və saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş məqaləni təqdim edirik: Sosial mediada "Cəhrə arvad" fenomeni Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf edir və elə bu sürətlə də həyatımıza müsbət yeniliklərlə yanaşı, çoxsaylı problemlər gətirir. Belə problemlərdən biri də "feyknyus" adlandırdığımız saxta xəbərlərdir.
Saxta xəbərlər, əsasən iki kateqoriyaya bölünür: Dezinformasiya və misinformasiya Dezinformasiya qəsdən zərər vermək məqsədilə yaradılan məlumatlar və ya hekayələrdir. Misinformasiyalar isə, bir qayda olaraq, qəsdən zərər vurmaq niyyətilə yaradılmır.
Misinformasiyaların yaradılmasında fərdlərin təxəyyülündən qaynaqlanan, emosional təsir gücünə malik, yanlış məlumatlar əsasında uydurulan hekayələr yer alır. Amma son nəticədə, həm dezinformasiya, həm də misinformasiyalar ictimai rəydə yanlış təsəvvürlərin formalaşmasına xidmət edir.
Nümunə üçün Bakıda baş verən sonuncu zəlzələ zamanı yayılan məlumatlara diqqət yetirək: Rəsmi məlumatlar və peşəkar ekspertlərin münasibəti gecikdiyi üçün, əsasən sosial şəbəkələrdə dezinformasiyalar ön sıraya çıxdı. Etibarlı mənbələrə istinadən yayılan informasiyaların gecikməsi ictimai rəydə ajiotaj yaratmaq, cəmiyyəti xaosa sürükləmək istəyən dairələrin, o cümlədən Ermənistan və İran kimi ölkələrin işinə qismən də olsa yaradı. Əhali küçələrə çıxmağa çağırıldı, səhərə yaxın Bakıda 7 bal gücündə zəlzələnin olacağı bildirildi.
Dezinformasiyaların emosional təsirin gücünün artırılaması üçün başqa ölkələrdə baş verən dağıdıcı zəlzələləri əks etdirən videomateriallardan, həyacanverici müsiqidən, dini mahnılardan, mərsiyələrdən istifadə olundu. Qısa müddət ərzində çoxsaylı sosial media hesabları yaradıldı, botlar, proqram bitləri vasitəsilə yayılan saxta xəbərlərin, onların inandırıcılığını gücləndirmək üçün baxış və paylaşım sayı artırıldı. Və nəticədə dezinformasiyalar, qismən də olsa öz işini gördü, həyacanlı xəbərlərin emosional təsiri altına düşən sosial şəbəkə istifadəçiləri də, humanizm mahiyyətli, amma feyk xəbərlərdən qaynaqlanan statuslar paylaşmağa başladılar. Və beləliklə, həqiqətlə yalan arasındakı sərhədlər götürüldü, ağı qaradan seçmək çətinləşdi. Bəs sosial mediada, internet resurslarda saxta, yaxud yalan məlumatlar necə yayılır və necə olur ki, hətta peşəkar media resursları belə saxta xəbər istehsalçılarının toruna düşürlər?
"Feyk şəbəkələri" Feyk xəbərlərin, saxta hekayələrin ən çox yayıldığı məkan, şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrdir. Sosial şəbəkələrdə təbliğat, dezinformasiya, dərin və bəsit feyk xəbərlər, həmçinin digər manipulyasiya vasitələri üstünlük təşkil edir. Və burada saxta, yaxud yalan məlumatlar bir qayda olaraq belə yayılır: Təbliğatçı, fanat, yaxud dələduz öz ideoloji baxışlarına və ya maraqlarına uyğun hər hansı bir hekayəni uydurur, bu hekayənin media resurslarında, sosial şəbəkələrdə yerləşdirilməsinə nail olur. İzləyicilər, bu hekayənin emosional yükünü, yaxud sensassiya xarakterli məzmunu nəzərə alaraq, onu öz səhifələrində və ya kanallarında paylaşırlar. Paylaşımların sayının çoxluğunu müşahidə edən kütləvi informasiya vasitələri də bəzən bu axına düşərək, baxış saylarını artırmaq üçün feyk hekayəni "insanlar bu barədə danışır, yaxud yazır" kimi təqdim edirlər. Beləliklə, müəyyən zaman kəsiyində ilkin mənbə çoxlarının yadına düşmür və "sensassiya" xarakterli xəbəri, yaxud "emosional" təsir gücü çox olan hekayəni daha tez yayımlamaq, paylaşmaq həvəsi peşəkar yanaşma borcunu arxa plana keçirir. Müəyyən bir vaxtdan sonra, ilkin mənbəni araşdıran peşəkar media resursları təkzib yayır, yaxud abunəçilərinə, müstəsna hallarda isə oxucularına üzrxahlıq məktubları göndərirlər. Lakin artıq gec olur və çoxlu sayda insan, xəbərin, hekayənin etibarlı mənbələrdən əldə edildiyini düşünərək saxta xəbərin, hekayənin hədəfinə çevrilir. Siz bu dalğani, tamamilə dayandırmağı bacarmasanız da, onun bir parçasına çevrilməyə bilərsiniz. Bunun üçün paylaşacağınız istənilən xəbərin, yaxud hekayənin ilkin mənbəyini, haradan əldə edildiyini araşdırmaq lazımdır.
Siz başqalarının nə üçün məsuliyyətsiz olduğu barədə düşünməyə, yaxud bu barədə danışmağa vaxt sərf etməyin, sadəcə məsuliyyətli olun və sizin məsuliyyətiniz saxta xəbərlərin təsiri altına düşə biləcək yüzlərlə insanın informasiya təhlükəsizliyini təmin edə bilər. Bəs belə vəziyyətlərdə həqiqəti yalandan, ağı qaradan seçmək üçün nə etmək lazımdır?
Rasional təhlil Dezinformasiya və təbliğatın, xüsusilə də saxta xəbərlərin qurbanına çevrilmək istəməyən insanları düşündürən bir əsas məqam var: Bəbərin, yaxud hekayənin saxta olduğunu necə müəyyənləşdirmək olar? Bunun üçün ilk növbədə mənbəni müəyyənləşdirməyə çalışın. Xəbəri yayan resursun səhifəsinə daxil olun, resurs və onun idarəçiləri, yerləşdiyi ünvan və əlaqə vasitələri ilə bağlı məlumatlarla tanış olun. Əgər bütün bunlar yoxdursa və yaxud həqiqiliyi şübhə yaradırsa, o zaman resursun bir və yaxud bir neçə saxta xəbər yaymaq üçün yaradıldığına əmin ola bilərsiniz. Xəbərin və ya hekayənin müəllifinin kimliyini qiymətləndirin, daha öncə yazdığı yazılara diqqət yetirin. Müəllif haqqında axtarış verin, həmin şəxsin reallıqda mövcud olub olmadığına aydınlıq gətirin. Reputasiyasını və mövzu haqqında bilgisini dəyərləndirin. Eyni xəbərin nüfuzlu internet resurslarında yayılıb-yayılmadığını, ilkin mənbənin nə dərəcədə etibarlı olduğunu müəyyən edin. Əksər feyk xəbərlərin emosional yükü bir qayda olaraq xəbər yükündən çox olur. Xəbərin hədəfini, hansı məqsədlə yazıldığını müəyyənləşdirməyə cəhd göstərin və emosional yükü çox olan, sizi qıcıqlandıran bütün xəbərlərə şübhə ilə yanaşın. Faktları yoxlayın. Xəbərdə yer alan statistik göstəricilərə, tarixlərə nəzər salın.
Statistik göstəricilər və ölçülə bilən, rəqəmlərlə ifadə olunan məlumatlarla bağlı internet resurslarında axtarış aparmaq daha asandır. Xəbərdə və hekayədə istifadə olunan fotoşəkillərin həqiqiliyini yoxlayın. Bir də unutmayın, saxta məlumatlar onlara inananların sayəsində yayılır və siz bu lənətlənmiş həlqəni qıra bilənlərdən biri ola bilərsiniz. Saxta xəbərləri dayandırmağın yeganə yolu məlumatı rasional təhlil etməyi öyrənməkdən keçir. Nəticə Sosial şəbəkələrdə yayılan saxta xəbərlərin, yaxud hekayələrin əhəmiyyətli hissəsi, XIX əsrin sonlarında, XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi boşboğazlıqdan, özünü məlumatlı göstərmək, ağıllı görünmək istəyindən və ya təfriqə salmaq, ara vurmaq niyyətindən qaynaqlanır.
Hələ XX əsrin əvvəllərində Üzeyir Hacıbəyov "Molla Nəsrəddin" jurnalında dərc olunan felyotonlarından birində yazırdı: "Boşboğazlar camaatın işinə zərər vuran bir para biməni vücudlardır ki, özlərinin əllərindən heç bir şey gəlmir, bişüurdurlar, bivecdirlər və bununla belə həsuddurlar, xaindilər".
Son 100-150 il ərzində çox şey dəyişib, amma təəssüf ki, dəyişməyən nəsnələr də var. Eynilə rəhmətlik Üzeyir bəyin liberettosu əsasında çəkilən "O olmasın, bu olsun" filminin personajları kimi… … "Qizin iki adaxlısı var"… Şübhə etmirəm ki, əgər filmin məhz bu hissəsinin davamı çəkilsəydi, o zaman xəbəri ilkin mənbədən – hambaldan alan personajlar, bu barədə başqalarına danışanda qızın 3, yaxud 4 adaxlısı var deyəcəkdilər. Əslində, bu gün, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdiyi bir zaman kəsiyində, xüsusilə də sosial şəbəkələrin Azərbaycan seqmentində "O olmasın, bu olsun" filmində təqdim olunan şaiyə texnologiyasından kənarda heç nə baş vermir. Sadəcə informasiyanın sürəti artıb, hambalları, məşədi, kərbəlayi və hacıları, qoçu və qoçu köməkçilərini, kəsəsi, bivec və bişüur adamları sosial şəbəkələrdəki profillər arxasında dayanan Cəhrə arvadlar əvəz edir. …Təsəvür edin, indi sosial şəbəkələrdə bir Cəhrə arvadın onlarla hesabı var. Mən hələ Cəhrə arvadların botlarından, trollarından danışmıram. Bu günün prizmasından yanaşanda, böyük sənətkarımız Nəsibə Zeynalovanın "Aktrisanın təbəssümü" filmində yaratdığı "Cəhrə arvad" müasir dövrdə sosial şəbəkələrdə saxta hekayə və şaiyə yayanların, məsuliyyət hissini itirmiş boşboğazların ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Amma Cəhrə arvaddan fərqli olaraq, bəzən onları "cin deyil" "Con" vurur, yaxud Maykl… Zənnimcə, bunun elə də böyük fərqi yoxdur.
Sosial şəbəkələr, əslində düşüncəmizdəki, içimizdəki natamamlıqların aynada əks olunan görüntüləridir. Aynanı yox, təfəkkürümüzdəki naqislikləri sındırmaq lazımdır. Sabirin təbirincə desək: Niyə bəs böylə qaraldırsan a qare, gözünü, Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü.
Elçin Mirzəbəyli
Əməkdar jurnalist
Sosial çarxları təqdim edirik:
Birinci sosial çarx:
İkinci sosial çarx:
Üçüncü sosial çarx:
Dördüncü sosial çarx:
Qeyd edək ki, 3 ay davam edən layihəyə sentyabrın 30-da yekun vurulacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-09-2023 11:22 | Bölmə: Cəmiyyət
"Bakı Natiqlik Məktəbi" İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən maliyyələşdirilən "Vətəndaş cəmiyyəti və media nümayəndələri üçün saxta xəbərlərlə mübarizənin aparılması" layihəsi çərçivəsində dörd sosial çarx hazırlayıb.
Sözügedən sosial çarxları və saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş məqaləni təqdim edirik: Sosial mediada "Cəhrə arvad" fenomeni Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf edir və elə bu sürətlə də həyatımıza müsbət yeniliklərlə yanaşı, çoxsaylı problemlər gətirir. Belə problemlərdən biri də "feyknyus" adlandırdığımız saxta xəbərlərdir.
Saxta xəbərlər, əsasən iki kateqoriyaya bölünür: Dezinformasiya və misinformasiya Dezinformasiya qəsdən zərər vermək məqsədilə yaradılan məlumatlar və ya hekayələrdir. Misinformasiyalar isə, bir qayda olaraq, qəsdən zərər vurmaq niyyətilə yaradılmır.
Misinformasiyaların yaradılmasında fərdlərin təxəyyülündən qaynaqlanan, emosional təsir gücünə malik, yanlış məlumatlar əsasında uydurulan hekayələr yer alır. Amma son nəticədə, həm dezinformasiya, həm də misinformasiyalar ictimai rəydə yanlış təsəvvürlərin formalaşmasına xidmət edir.
Nümunə üçün Bakıda baş verən sonuncu zəlzələ zamanı yayılan məlumatlara diqqət yetirək: Rəsmi məlumatlar və peşəkar ekspertlərin münasibəti gecikdiyi üçün, əsasən sosial şəbəkələrdə dezinformasiyalar ön sıraya çıxdı. Etibarlı mənbələrə istinadən yayılan informasiyaların gecikməsi ictimai rəydə ajiotaj yaratmaq, cəmiyyəti xaosa sürükləmək istəyən dairələrin, o cümlədən Ermənistan və İran kimi ölkələrin işinə qismən də olsa yaradı. Əhali küçələrə çıxmağa çağırıldı, səhərə yaxın Bakıda 7 bal gücündə zəlzələnin olacağı bildirildi.
Dezinformasiyaların emosional təsirin gücünün artırılaması üçün başqa ölkələrdə baş verən dağıdıcı zəlzələləri əks etdirən videomateriallardan, həyacanverici müsiqidən, dini mahnılardan, mərsiyələrdən istifadə olundu. Qısa müddət ərzində çoxsaylı sosial media hesabları yaradıldı, botlar, proqram bitləri vasitəsilə yayılan saxta xəbərlərin, onların inandırıcılığını gücləndirmək üçün baxış və paylaşım sayı artırıldı. Və nəticədə dezinformasiyalar, qismən də olsa öz işini gördü, həyacanlı xəbərlərin emosional təsiri altına düşən sosial şəbəkə istifadəçiləri də, humanizm mahiyyətli, amma feyk xəbərlərdən qaynaqlanan statuslar paylaşmağa başladılar. Və beləliklə, həqiqətlə yalan arasındakı sərhədlər götürüldü, ağı qaradan seçmək çətinləşdi. Bəs sosial mediada, internet resurslarda saxta, yaxud yalan məlumatlar necə yayılır və necə olur ki, hətta peşəkar media resursları belə saxta xəbər istehsalçılarının toruna düşürlər?
"Feyk şəbəkələri" Feyk xəbərlərin, saxta hekayələrin ən çox yayıldığı məkan, şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrdir. Sosial şəbəkələrdə təbliğat, dezinformasiya, dərin və bəsit feyk xəbərlər, həmçinin digər manipulyasiya vasitələri üstünlük təşkil edir. Və burada saxta, yaxud yalan məlumatlar bir qayda olaraq belə yayılır: Təbliğatçı, fanat, yaxud dələduz öz ideoloji baxışlarına və ya maraqlarına uyğun hər hansı bir hekayəni uydurur, bu hekayənin media resurslarında, sosial şəbəkələrdə yerləşdirilməsinə nail olur. İzləyicilər, bu hekayənin emosional yükünü, yaxud sensassiya xarakterli məzmunu nəzərə alaraq, onu öz səhifələrində və ya kanallarında paylaşırlar. Paylaşımların sayının çoxluğunu müşahidə edən kütləvi informasiya vasitələri də bəzən bu axına düşərək, baxış saylarını artırmaq üçün feyk hekayəni "insanlar bu barədə danışır, yaxud yazır" kimi təqdim edirlər. Beləliklə, müəyyən zaman kəsiyində ilkin mənbə çoxlarının yadına düşmür və "sensassiya" xarakterli xəbəri, yaxud "emosional" təsir gücü çox olan hekayəni daha tez yayımlamaq, paylaşmaq həvəsi peşəkar yanaşma borcunu arxa plana keçirir. Müəyyən bir vaxtdan sonra, ilkin mənbəni araşdıran peşəkar media resursları təkzib yayır, yaxud abunəçilərinə, müstəsna hallarda isə oxucularına üzrxahlıq məktubları göndərirlər. Lakin artıq gec olur və çoxlu sayda insan, xəbərin, hekayənin etibarlı mənbələrdən əldə edildiyini düşünərək saxta xəbərin, hekayənin hədəfinə çevrilir. Siz bu dalğani, tamamilə dayandırmağı bacarmasanız da, onun bir parçasına çevrilməyə bilərsiniz. Bunun üçün paylaşacağınız istənilən xəbərin, yaxud hekayənin ilkin mənbəyini, haradan əldə edildiyini araşdırmaq lazımdır.
Siz başqalarının nə üçün məsuliyyətsiz olduğu barədə düşünməyə, yaxud bu barədə danışmağa vaxt sərf etməyin, sadəcə məsuliyyətli olun və sizin məsuliyyətiniz saxta xəbərlərin təsiri altına düşə biləcək yüzlərlə insanın informasiya təhlükəsizliyini təmin edə bilər. Bəs belə vəziyyətlərdə həqiqəti yalandan, ağı qaradan seçmək üçün nə etmək lazımdır?
Rasional təhlil Dezinformasiya və təbliğatın, xüsusilə də saxta xəbərlərin qurbanına çevrilmək istəməyən insanları düşündürən bir əsas məqam var: Bəbərin, yaxud hekayənin saxta olduğunu necə müəyyənləşdirmək olar? Bunun üçün ilk növbədə mənbəni müəyyənləşdirməyə çalışın. Xəbəri yayan resursun səhifəsinə daxil olun, resurs və onun idarəçiləri, yerləşdiyi ünvan və əlaqə vasitələri ilə bağlı məlumatlarla tanış olun. Əgər bütün bunlar yoxdursa və yaxud həqiqiliyi şübhə yaradırsa, o zaman resursun bir və yaxud bir neçə saxta xəbər yaymaq üçün yaradıldığına əmin ola bilərsiniz. Xəbərin və ya hekayənin müəllifinin kimliyini qiymətləndirin, daha öncə yazdığı yazılara diqqət yetirin. Müəllif haqqında axtarış verin, həmin şəxsin reallıqda mövcud olub olmadığına aydınlıq gətirin. Reputasiyasını və mövzu haqqında bilgisini dəyərləndirin. Eyni xəbərin nüfuzlu internet resurslarında yayılıb-yayılmadığını, ilkin mənbənin nə dərəcədə etibarlı olduğunu müəyyən edin. Əksər feyk xəbərlərin emosional yükü bir qayda olaraq xəbər yükündən çox olur. Xəbərin hədəfini, hansı məqsədlə yazıldığını müəyyənləşdirməyə cəhd göstərin və emosional yükü çox olan, sizi qıcıqlandıran bütün xəbərlərə şübhə ilə yanaşın. Faktları yoxlayın. Xəbərdə yer alan statistik göstəricilərə, tarixlərə nəzər salın.
Statistik göstəricilər və ölçülə bilən, rəqəmlərlə ifadə olunan məlumatlarla bağlı internet resurslarında axtarış aparmaq daha asandır. Xəbərdə və hekayədə istifadə olunan fotoşəkillərin həqiqiliyini yoxlayın. Bir də unutmayın, saxta məlumatlar onlara inananların sayəsində yayılır və siz bu lənətlənmiş həlqəni qıra bilənlərdən biri ola bilərsiniz. Saxta xəbərləri dayandırmağın yeganə yolu məlumatı rasional təhlil etməyi öyrənməkdən keçir. Nəticə Sosial şəbəkələrdə yayılan saxta xəbərlərin, yaxud hekayələrin əhəmiyyətli hissəsi, XIX əsrin sonlarında, XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi boşboğazlıqdan, özünü məlumatlı göstərmək, ağıllı görünmək istəyindən və ya təfriqə salmaq, ara vurmaq niyyətindən qaynaqlanır.
Hələ XX əsrin əvvəllərində Üzeyir Hacıbəyov "Molla Nəsrəddin" jurnalında dərc olunan felyotonlarından birində yazırdı: "Boşboğazlar camaatın işinə zərər vuran bir para biməni vücudlardır ki, özlərinin əllərindən heç bir şey gəlmir, bişüurdurlar, bivecdirlər və bununla belə həsuddurlar, xaindilər".
Son 100-150 il ərzində çox şey dəyişib, amma təəssüf ki, dəyişməyən nəsnələr də var. Eynilə rəhmətlik Üzeyir bəyin liberettosu əsasında çəkilən "O olmasın, bu olsun" filminin personajları kimi… … "Qizin iki adaxlısı var"… Şübhə etmirəm ki, əgər filmin məhz bu hissəsinin davamı çəkilsəydi, o zaman xəbəri ilkin mənbədən – hambaldan alan personajlar, bu barədə başqalarına danışanda qızın 3, yaxud 4 adaxlısı var deyəcəkdilər. Əslində, bu gün, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdiyi bir zaman kəsiyində, xüsusilə də sosial şəbəkələrin Azərbaycan seqmentində "O olmasın, bu olsun" filmində təqdim olunan şaiyə texnologiyasından kənarda heç nə baş vermir. Sadəcə informasiyanın sürəti artıb, hambalları, məşədi, kərbəlayi və hacıları, qoçu və qoçu köməkçilərini, kəsəsi, bivec və bişüur adamları sosial şəbəkələrdəki profillər arxasında dayanan Cəhrə arvadlar əvəz edir. …Təsəvür edin, indi sosial şəbəkələrdə bir Cəhrə arvadın onlarla hesabı var. Mən hələ Cəhrə arvadların botlarından, trollarından danışmıram. Bu günün prizmasından yanaşanda, böyük sənətkarımız Nəsibə Zeynalovanın "Aktrisanın təbəssümü" filmində yaratdığı "Cəhrə arvad" müasir dövrdə sosial şəbəkələrdə saxta hekayə və şaiyə yayanların, məsuliyyət hissini itirmiş boşboğazların ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Amma Cəhrə arvaddan fərqli olaraq, bəzən onları "cin deyil" "Con" vurur, yaxud Maykl… Zənnimcə, bunun elə də böyük fərqi yoxdur.
Sosial şəbəkələr, əslində düşüncəmizdəki, içimizdəki natamamlıqların aynada əks olunan görüntüləridir. Aynanı yox, təfəkkürümüzdəki naqislikləri sındırmaq lazımdır. Sabirin təbirincə desək: Niyə bəs böylə qaraldırsan a qare, gözünü, Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü.
Elçin Mirzəbəyli
Əməkdar jurnalist
Sosial çarxları təqdim edirik:
Birinci sosial çarx:
İkinci sosial çarx:
Üçüncü sosial çarx:
Dördüncü sosial çarx:
Qeyd edək ki, 3 ay davam edən layihəyə sentyabrın 30-da yekun vurulacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 15:48
Sabah Bakıda intensiv yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
12-09-2025, 18:29
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
12-09-2025, 17:23
Xırdalan–Sumqayıt–Xırdalan xətti üzrə sərnişin qatarlarının fəaliyyəti dayandırılır
12-09-2025, 16:15
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
12-09-2025, 14:35
Bakıda 35 min manatlıq dələduzluq edən şəxslər saxlanılıb
12-09-2025, 14:18
Gəncədə evdə partlayış olub, xəsarət alan var
12-09-2025, 12:53
Sabah yağış yağacaq
12-09-2025, 11:16
Bakıda güclü külək ağacı yola aşırıb
12-09-2025, 10:51
Elektron Təhlükəsizlik Xidmətində təyinat olub
12-09-2025, 10:01
Lənkəran sakini 13 kq narkotiklə saxlanılıb
12-09-2025, 00:55
Çimərlikdə qadınları videoya çəkən şəxs həbs edilib - Foto
11-09-2025, 22:53
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
11-09-2025, 17:43
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
11-09-2025, 17:06
Onlayn bilet satışı adı altında kiberdələduzluq halları artır
11-09-2025, 12:13
Mars üçün könüllülər seçiblər - Foto
11-09-2025, 10:13
“Habertürk” və “Show TV” dövlət nəzarətinə götürülüb
11-09-2025, 09:28
Dövlət sərhədimizi pozan iki iranlı saxlanılıb
10-09-2025, 17:54
Prokurorluq keçmiş memarın barəsindəki hökmdən protest verib
10-09-2025, 17:16
"Coca-Cola" Rusiya şirkətini məhkəməyə verib
10-09-2025, 12:59
Azərbaycanda havadan su əldə ediləcək
10-09-2025, 12:14
Sabah hava yağışlı olacaq - Proqnoz
10-09-2025, 11:03
Ağdamda 16 yaşlı qızı zorlayıblar - 4 nəfər saxlanılıb
10-09-2025, 10:49
Sərhədimizi pozan əcnəbi saxlanılıb
10-09-2025, 10:24
Sabirabadda 14 yaşlı qızla 20 yaşlı oğlan nişanlanıb, ata həbs edilib
10-09-2025, 10:00
Bakıya narkotik gətirməyi planlaşdıran şəxs tutulub
9-09-2025, 19:05
Müəllimlərin işə qəbulu: apellyasiya nəticələri elan olunub
9-09-2025, 15:53
Qüdrət Həsənquliyev: "Zabitlərə ev verməkdənsə, onlara..."
9-09-2025, 15:52
Şirkət direktoru və digərlərinin cəzası azaldılıb
9-09-2025, 14:34
Şuşada polis postunun suyunu qəsdən kəsən hotel sahibi həbs olunub
9-09-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açqlanıb
9-09-2025, 13:02
Sumqayıtda avtoxuliqanlar saxlanılıb
9-09-2025, 12:24
Saatlıda qadın tutulub - Narkotiklə
9-09-2025, 12:15
Gəncədən Kəlbəcərə ilk avtobus reysi açılıb
9-09-2025, 12:02
Bakıda evdən oğurluq edən qadın saxlanılıb
9-09-2025, 11:01
Yasda ehsan ləğv edilir? - Açqlama
9-09-2025, 10:22
Gəncə hava limanında qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
9-09-2025, 08:14
Qatilin vəkili üçün pul toplayırlar - Foto
8-09-2025, 18:14
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
8-09-2025, 17:11
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
8-09-2025, 17:09
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
8-09-2025, 16:35
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
8-09-2025, 15:39
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
8-09-2025, 14:05
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
8-09-2025, 13:59
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
8-09-2025, 12:34
Sabah yağış yağacaq
8-09-2025, 10:02
Britaniyada mağaza binasının altında 317 skelet tapılıb
7-09-2025, 18:05
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
7-09-2025, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
