21:19 / 25-11-2024
İlon Mask Avstraliyanın daxili işinə qarışır
21:06 / 25-11-2024
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
20:35 / 25-11-2024
NATO-nun baş katibi Türkiyə prezidenti ilə görüşə gəlib - Yenilənib
20:34 / 25-11-2024
Bakıda NATO nümayəndə heyəti ilə görüş keçirilib
19:04 / 25-11-2024
Nazirlər Kabineti Səhiyyə Nazirliyi barədə qərar verib
18:48 / 25-11-2024
Ətir - Akif Abbasov yazır
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
17:45 / 25-11-2024
AFFA rəsmisi Danimarka klubunun oyununa təyinat alıb
17:41 / 25-11-2024
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb, yerinə öz xanımını təyin edib
17:38 / 25-11-2024
Pakistanda tayfalararası qarşıdurma: 85 nəfər ölüb, 156 yaralı var - Foto
17:27 / 25-11-2024
"Sabah"a yeni baş məşqçi təyin olunub
17:26 / 25-11-2024
Paşinyan qonşu ölkələrlə münasibətləri yaxşılaşdırmaq istəyir
16:42 / 25-11-2024
Şərur MTK məhkəməyə verilib
16:18 / 25-11-2024
Vüqar Bayramov: "Büdcə zərfində fiskal risklərin qeyd edilməsi məqsədəuyğun olardı"
16:03 / 25-11-2024
Papuaşvili yenidən spiker seçilib
15:56 / 25-11-2024
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
15:53 / 25-11-2024
Azərbaycan Ordusunun qırıcıları şərti hava kəşfiyyatı aparıblar - Video
15:51 / 25-11-2024
COP29: sui-istifadəyə cəhdlər olsa da, müsbət nəticə əldə edilib
15:50 / 25-11-2024
Sabiq xidmət rəisinə 10,5 il həbs cəzası verilib
15:39 / 25-11-2024
Ukraynaya qoşun göndərilməsi ilə bağlı müzakirələr başlayıb
15:17 / 25-11-2024
“Sabah” baş məşqçini istefaya göndərib
15:12 / 25-11-2024
İsrail səfirliyi yaxınlığında silahlı qarşıdurma olub
15:08 / 25-11-2024
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi təxirə düşüb
15:07 / 25-11-2024
Rusiya Ermənistanın Avrasiyada təhlükəsizlik sisteminin inkişafında iştirakına ümid edir
14:55 / 25-11-2024
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
14:43 / 25-11-2024
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
14:29 / 25-11-2024
Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib
14:21 / 25-11-2024
İlham Əliyev Gövhər Baxşəliyeva “Şöhrət” ordeni ilə təltif edib
14:16 / 25-11-2024
"Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” qanuna əlavə təsdiqlənib
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
11:03 / 23-11-2024
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
BNM saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş 4 sosial çarx hazırlayıb
Tarix: 21-09-2023 11:22 | Bölmə: Cəmiyyət
"Bakı Natiqlik Məktəbi" İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən maliyyələşdirilən "Vətəndaş cəmiyyəti və media nümayəndələri üçün saxta xəbərlərlə mübarizənin aparılması" layihəsi çərçivəsində dörd sosial çarx hazırlayıb.
Sözügedən sosial çarxları və saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş məqaləni təqdim edirik: Sosial mediada "Cəhrə arvad" fenomeni Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf edir və elə bu sürətlə də həyatımıza müsbət yeniliklərlə yanaşı, çoxsaylı problemlər gətirir. Belə problemlərdən biri də "feyknyus" adlandırdığımız saxta xəbərlərdir.
Saxta xəbərlər, əsasən iki kateqoriyaya bölünür: Dezinformasiya və misinformasiya Dezinformasiya qəsdən zərər vermək məqsədilə yaradılan məlumatlar və ya hekayələrdir. Misinformasiyalar isə, bir qayda olaraq, qəsdən zərər vurmaq niyyətilə yaradılmır.
Misinformasiyaların yaradılmasında fərdlərin təxəyyülündən qaynaqlanan, emosional təsir gücünə malik, yanlış məlumatlar əsasında uydurulan hekayələr yer alır. Amma son nəticədə, həm dezinformasiya, həm də misinformasiyalar ictimai rəydə yanlış təsəvvürlərin formalaşmasına xidmət edir.
Nümunə üçün Bakıda baş verən sonuncu zəlzələ zamanı yayılan məlumatlara diqqət yetirək: Rəsmi məlumatlar və peşəkar ekspertlərin münasibəti gecikdiyi üçün, əsasən sosial şəbəkələrdə dezinformasiyalar ön sıraya çıxdı. Etibarlı mənbələrə istinadən yayılan informasiyaların gecikməsi ictimai rəydə ajiotaj yaratmaq, cəmiyyəti xaosa sürükləmək istəyən dairələrin, o cümlədən Ermənistan və İran kimi ölkələrin işinə qismən də olsa yaradı. Əhali küçələrə çıxmağa çağırıldı, səhərə yaxın Bakıda 7 bal gücündə zəlzələnin olacağı bildirildi.
Dezinformasiyaların emosional təsirin gücünün artırılaması üçün başqa ölkələrdə baş verən dağıdıcı zəlzələləri əks etdirən videomateriallardan, həyacanverici müsiqidən, dini mahnılardan, mərsiyələrdən istifadə olundu. Qısa müddət ərzində çoxsaylı sosial media hesabları yaradıldı, botlar, proqram bitləri vasitəsilə yayılan saxta xəbərlərin, onların inandırıcılığını gücləndirmək üçün baxış və paylaşım sayı artırıldı. Və nəticədə dezinformasiyalar, qismən də olsa öz işini gördü, həyacanlı xəbərlərin emosional təsiri altına düşən sosial şəbəkə istifadəçiləri də, humanizm mahiyyətli, amma feyk xəbərlərdən qaynaqlanan statuslar paylaşmağa başladılar. Və beləliklə, həqiqətlə yalan arasındakı sərhədlər götürüldü, ağı qaradan seçmək çətinləşdi. Bəs sosial mediada, internet resurslarda saxta, yaxud yalan məlumatlar necə yayılır və necə olur ki, hətta peşəkar media resursları belə saxta xəbər istehsalçılarının toruna düşürlər?
"Feyk şəbəkələri" Feyk xəbərlərin, saxta hekayələrin ən çox yayıldığı məkan, şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrdir. Sosial şəbəkələrdə təbliğat, dezinformasiya, dərin və bəsit feyk xəbərlər, həmçinin digər manipulyasiya vasitələri üstünlük təşkil edir. Və burada saxta, yaxud yalan məlumatlar bir qayda olaraq belə yayılır: Təbliğatçı, fanat, yaxud dələduz öz ideoloji baxışlarına və ya maraqlarına uyğun hər hansı bir hekayəni uydurur, bu hekayənin media resurslarında, sosial şəbəkələrdə yerləşdirilməsinə nail olur. İzləyicilər, bu hekayənin emosional yükünü, yaxud sensassiya xarakterli məzmunu nəzərə alaraq, onu öz səhifələrində və ya kanallarında paylaşırlar. Paylaşımların sayının çoxluğunu müşahidə edən kütləvi informasiya vasitələri də bəzən bu axına düşərək, baxış saylarını artırmaq üçün feyk hekayəni "insanlar bu barədə danışır, yaxud yazır" kimi təqdim edirlər. Beləliklə, müəyyən zaman kəsiyində ilkin mənbə çoxlarının yadına düşmür və "sensassiya" xarakterli xəbəri, yaxud "emosional" təsir gücü çox olan hekayəni daha tez yayımlamaq, paylaşmaq həvəsi peşəkar yanaşma borcunu arxa plana keçirir. Müəyyən bir vaxtdan sonra, ilkin mənbəni araşdıran peşəkar media resursları təkzib yayır, yaxud abunəçilərinə, müstəsna hallarda isə oxucularına üzrxahlıq məktubları göndərirlər. Lakin artıq gec olur və çoxlu sayda insan, xəbərin, hekayənin etibarlı mənbələrdən əldə edildiyini düşünərək saxta xəbərin, hekayənin hədəfinə çevrilir. Siz bu dalğani, tamamilə dayandırmağı bacarmasanız da, onun bir parçasına çevrilməyə bilərsiniz. Bunun üçün paylaşacağınız istənilən xəbərin, yaxud hekayənin ilkin mənbəyini, haradan əldə edildiyini araşdırmaq lazımdır.
Siz başqalarının nə üçün məsuliyyətsiz olduğu barədə düşünməyə, yaxud bu barədə danışmağa vaxt sərf etməyin, sadəcə məsuliyyətli olun və sizin məsuliyyətiniz saxta xəbərlərin təsiri altına düşə biləcək yüzlərlə insanın informasiya təhlükəsizliyini təmin edə bilər. Bəs belə vəziyyətlərdə həqiqəti yalandan, ağı qaradan seçmək üçün nə etmək lazımdır?
Rasional təhlil Dezinformasiya və təbliğatın, xüsusilə də saxta xəbərlərin qurbanına çevrilmək istəməyən insanları düşündürən bir əsas məqam var: Bəbərin, yaxud hekayənin saxta olduğunu necə müəyyənləşdirmək olar? Bunun üçün ilk növbədə mənbəni müəyyənləşdirməyə çalışın. Xəbəri yayan resursun səhifəsinə daxil olun, resurs və onun idarəçiləri, yerləşdiyi ünvan və əlaqə vasitələri ilə bağlı məlumatlarla tanış olun. Əgər bütün bunlar yoxdursa və yaxud həqiqiliyi şübhə yaradırsa, o zaman resursun bir və yaxud bir neçə saxta xəbər yaymaq üçün yaradıldığına əmin ola bilərsiniz. Xəbərin və ya hekayənin müəllifinin kimliyini qiymətləndirin, daha öncə yazdığı yazılara diqqət yetirin. Müəllif haqqında axtarış verin, həmin şəxsin reallıqda mövcud olub olmadığına aydınlıq gətirin. Reputasiyasını və mövzu haqqında bilgisini dəyərləndirin. Eyni xəbərin nüfuzlu internet resurslarında yayılıb-yayılmadığını, ilkin mənbənin nə dərəcədə etibarlı olduğunu müəyyən edin. Əksər feyk xəbərlərin emosional yükü bir qayda olaraq xəbər yükündən çox olur. Xəbərin hədəfini, hansı məqsədlə yazıldığını müəyyənləşdirməyə cəhd göstərin və emosional yükü çox olan, sizi qıcıqlandıran bütün xəbərlərə şübhə ilə yanaşın. Faktları yoxlayın. Xəbərdə yer alan statistik göstəricilərə, tarixlərə nəzər salın.
Statistik göstəricilər və ölçülə bilən, rəqəmlərlə ifadə olunan məlumatlarla bağlı internet resurslarında axtarış aparmaq daha asandır. Xəbərdə və hekayədə istifadə olunan fotoşəkillərin həqiqiliyini yoxlayın. Bir də unutmayın, saxta məlumatlar onlara inananların sayəsində yayılır və siz bu lənətlənmiş həlqəni qıra bilənlərdən biri ola bilərsiniz. Saxta xəbərləri dayandırmağın yeganə yolu məlumatı rasional təhlil etməyi öyrənməkdən keçir. Nəticə Sosial şəbəkələrdə yayılan saxta xəbərlərin, yaxud hekayələrin əhəmiyyətli hissəsi, XIX əsrin sonlarında, XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi boşboğazlıqdan, özünü məlumatlı göstərmək, ağıllı görünmək istəyindən və ya təfriqə salmaq, ara vurmaq niyyətindən qaynaqlanır.
Hələ XX əsrin əvvəllərində Üzeyir Hacıbəyov "Molla Nəsrəddin" jurnalında dərc olunan felyotonlarından birində yazırdı: "Boşboğazlar camaatın işinə zərər vuran bir para biməni vücudlardır ki, özlərinin əllərindən heç bir şey gəlmir, bişüurdurlar, bivecdirlər və bununla belə həsuddurlar, xaindilər".
Son 100-150 il ərzində çox şey dəyişib, amma təəssüf ki, dəyişməyən nəsnələr də var. Eynilə rəhmətlik Üzeyir bəyin liberettosu əsasında çəkilən "O olmasın, bu olsun" filminin personajları kimi… … "Qizin iki adaxlısı var"… Şübhə etmirəm ki, əgər filmin məhz bu hissəsinin davamı çəkilsəydi, o zaman xəbəri ilkin mənbədən – hambaldan alan personajlar, bu barədə başqalarına danışanda qızın 3, yaxud 4 adaxlısı var deyəcəkdilər. Əslində, bu gün, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdiyi bir zaman kəsiyində, xüsusilə də sosial şəbəkələrin Azərbaycan seqmentində "O olmasın, bu olsun" filmində təqdim olunan şaiyə texnologiyasından kənarda heç nə baş vermir. Sadəcə informasiyanın sürəti artıb, hambalları, məşədi, kərbəlayi və hacıları, qoçu və qoçu köməkçilərini, kəsəsi, bivec və bişüur adamları sosial şəbəkələrdəki profillər arxasında dayanan Cəhrə arvadlar əvəz edir. …Təsəvür edin, indi sosial şəbəkələrdə bir Cəhrə arvadın onlarla hesabı var. Mən hələ Cəhrə arvadların botlarından, trollarından danışmıram. Bu günün prizmasından yanaşanda, böyük sənətkarımız Nəsibə Zeynalovanın "Aktrisanın təbəssümü" filmində yaratdığı "Cəhrə arvad" müasir dövrdə sosial şəbəkələrdə saxta hekayə və şaiyə yayanların, məsuliyyət hissini itirmiş boşboğazların ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Amma Cəhrə arvaddan fərqli olaraq, bəzən onları "cin deyil" "Con" vurur, yaxud Maykl… Zənnimcə, bunun elə də böyük fərqi yoxdur.
Sosial şəbəkələr, əslində düşüncəmizdəki, içimizdəki natamamlıqların aynada əks olunan görüntüləridir. Aynanı yox, təfəkkürümüzdəki naqislikləri sındırmaq lazımdır. Sabirin təbirincə desək: Niyə bəs böylə qaraldırsan a qare, gözünü, Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü.
Elçin Mirzəbəyli
Əməkdar jurnalist
Sosial çarxları təqdim edirik:
Birinci sosial çarx:
İkinci sosial çarx:
Üçüncü sosial çarx:
Dördüncü sosial çarx:
Qeyd edək ki, 3 ay davam edən layihəyə sentyabrın 30-da yekun vurulacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-09-2023 11:22 | Bölmə: Cəmiyyət
"Bakı Natiqlik Məktəbi" İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən maliyyələşdirilən "Vətəndaş cəmiyyəti və media nümayəndələri üçün saxta xəbərlərlə mübarizənin aparılması" layihəsi çərçivəsində dörd sosial çarx hazırlayıb.
Sözügedən sosial çarxları və saxta xəbərlərlə mübarizəyə həsr olunmuş məqaləni təqdim edirik: Sosial mediada "Cəhrə arvad" fenomeni Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf edir və elə bu sürətlə də həyatımıza müsbət yeniliklərlə yanaşı, çoxsaylı problemlər gətirir. Belə problemlərdən biri də "feyknyus" adlandırdığımız saxta xəbərlərdir.
Saxta xəbərlər, əsasən iki kateqoriyaya bölünür: Dezinformasiya və misinformasiya Dezinformasiya qəsdən zərər vermək məqsədilə yaradılan məlumatlar və ya hekayələrdir. Misinformasiyalar isə, bir qayda olaraq, qəsdən zərər vurmaq niyyətilə yaradılmır.
Misinformasiyaların yaradılmasında fərdlərin təxəyyülündən qaynaqlanan, emosional təsir gücünə malik, yanlış məlumatlar əsasında uydurulan hekayələr yer alır. Amma son nəticədə, həm dezinformasiya, həm də misinformasiyalar ictimai rəydə yanlış təsəvvürlərin formalaşmasına xidmət edir.
Nümunə üçün Bakıda baş verən sonuncu zəlzələ zamanı yayılan məlumatlara diqqət yetirək: Rəsmi məlumatlar və peşəkar ekspertlərin münasibəti gecikdiyi üçün, əsasən sosial şəbəkələrdə dezinformasiyalar ön sıraya çıxdı. Etibarlı mənbələrə istinadən yayılan informasiyaların gecikməsi ictimai rəydə ajiotaj yaratmaq, cəmiyyəti xaosa sürükləmək istəyən dairələrin, o cümlədən Ermənistan və İran kimi ölkələrin işinə qismən də olsa yaradı. Əhali küçələrə çıxmağa çağırıldı, səhərə yaxın Bakıda 7 bal gücündə zəlzələnin olacağı bildirildi.
Dezinformasiyaların emosional təsirin gücünün artırılaması üçün başqa ölkələrdə baş verən dağıdıcı zəlzələləri əks etdirən videomateriallardan, həyacanverici müsiqidən, dini mahnılardan, mərsiyələrdən istifadə olundu. Qısa müddət ərzində çoxsaylı sosial media hesabları yaradıldı, botlar, proqram bitləri vasitəsilə yayılan saxta xəbərlərin, onların inandırıcılığını gücləndirmək üçün baxış və paylaşım sayı artırıldı. Və nəticədə dezinformasiyalar, qismən də olsa öz işini gördü, həyacanlı xəbərlərin emosional təsiri altına düşən sosial şəbəkə istifadəçiləri də, humanizm mahiyyətli, amma feyk xəbərlərdən qaynaqlanan statuslar paylaşmağa başladılar. Və beləliklə, həqiqətlə yalan arasındakı sərhədlər götürüldü, ağı qaradan seçmək çətinləşdi. Bəs sosial mediada, internet resurslarda saxta, yaxud yalan məlumatlar necə yayılır və necə olur ki, hətta peşəkar media resursları belə saxta xəbər istehsalçılarının toruna düşürlər?
"Feyk şəbəkələri" Feyk xəbərlərin, saxta hekayələrin ən çox yayıldığı məkan, şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrdir. Sosial şəbəkələrdə təbliğat, dezinformasiya, dərin və bəsit feyk xəbərlər, həmçinin digər manipulyasiya vasitələri üstünlük təşkil edir. Və burada saxta, yaxud yalan məlumatlar bir qayda olaraq belə yayılır: Təbliğatçı, fanat, yaxud dələduz öz ideoloji baxışlarına və ya maraqlarına uyğun hər hansı bir hekayəni uydurur, bu hekayənin media resurslarında, sosial şəbəkələrdə yerləşdirilməsinə nail olur. İzləyicilər, bu hekayənin emosional yükünü, yaxud sensassiya xarakterli məzmunu nəzərə alaraq, onu öz səhifələrində və ya kanallarında paylaşırlar. Paylaşımların sayının çoxluğunu müşahidə edən kütləvi informasiya vasitələri də bəzən bu axına düşərək, baxış saylarını artırmaq üçün feyk hekayəni "insanlar bu barədə danışır, yaxud yazır" kimi təqdim edirlər. Beləliklə, müəyyən zaman kəsiyində ilkin mənbə çoxlarının yadına düşmür və "sensassiya" xarakterli xəbəri, yaxud "emosional" təsir gücü çox olan hekayəni daha tez yayımlamaq, paylaşmaq həvəsi peşəkar yanaşma borcunu arxa plana keçirir. Müəyyən bir vaxtdan sonra, ilkin mənbəni araşdıran peşəkar media resursları təkzib yayır, yaxud abunəçilərinə, müstəsna hallarda isə oxucularına üzrxahlıq məktubları göndərirlər. Lakin artıq gec olur və çoxlu sayda insan, xəbərin, hekayənin etibarlı mənbələrdən əldə edildiyini düşünərək saxta xəbərin, hekayənin hədəfinə çevrilir. Siz bu dalğani, tamamilə dayandırmağı bacarmasanız da, onun bir parçasına çevrilməyə bilərsiniz. Bunun üçün paylaşacağınız istənilən xəbərin, yaxud hekayənin ilkin mənbəyini, haradan əldə edildiyini araşdırmaq lazımdır.
Siz başqalarının nə üçün məsuliyyətsiz olduğu barədə düşünməyə, yaxud bu barədə danışmağa vaxt sərf etməyin, sadəcə məsuliyyətli olun və sizin məsuliyyətiniz saxta xəbərlərin təsiri altına düşə biləcək yüzlərlə insanın informasiya təhlükəsizliyini təmin edə bilər. Bəs belə vəziyyətlərdə həqiqəti yalandan, ağı qaradan seçmək üçün nə etmək lazımdır?
Rasional təhlil Dezinformasiya və təbliğatın, xüsusilə də saxta xəbərlərin qurbanına çevrilmək istəməyən insanları düşündürən bir əsas məqam var: Bəbərin, yaxud hekayənin saxta olduğunu necə müəyyənləşdirmək olar? Bunun üçün ilk növbədə mənbəni müəyyənləşdirməyə çalışın. Xəbəri yayan resursun səhifəsinə daxil olun, resurs və onun idarəçiləri, yerləşdiyi ünvan və əlaqə vasitələri ilə bağlı məlumatlarla tanış olun. Əgər bütün bunlar yoxdursa və yaxud həqiqiliyi şübhə yaradırsa, o zaman resursun bir və yaxud bir neçə saxta xəbər yaymaq üçün yaradıldığına əmin ola bilərsiniz. Xəbərin və ya hekayənin müəllifinin kimliyini qiymətləndirin, daha öncə yazdığı yazılara diqqət yetirin. Müəllif haqqında axtarış verin, həmin şəxsin reallıqda mövcud olub olmadığına aydınlıq gətirin. Reputasiyasını və mövzu haqqında bilgisini dəyərləndirin. Eyni xəbərin nüfuzlu internet resurslarında yayılıb-yayılmadığını, ilkin mənbənin nə dərəcədə etibarlı olduğunu müəyyən edin. Əksər feyk xəbərlərin emosional yükü bir qayda olaraq xəbər yükündən çox olur. Xəbərin hədəfini, hansı məqsədlə yazıldığını müəyyənləşdirməyə cəhd göstərin və emosional yükü çox olan, sizi qıcıqlandıran bütün xəbərlərə şübhə ilə yanaşın. Faktları yoxlayın. Xəbərdə yer alan statistik göstəricilərə, tarixlərə nəzər salın.
Statistik göstəricilər və ölçülə bilən, rəqəmlərlə ifadə olunan məlumatlarla bağlı internet resurslarında axtarış aparmaq daha asandır. Xəbərdə və hekayədə istifadə olunan fotoşəkillərin həqiqiliyini yoxlayın. Bir də unutmayın, saxta məlumatlar onlara inananların sayəsində yayılır və siz bu lənətlənmiş həlqəni qıra bilənlərdən biri ola bilərsiniz. Saxta xəbərləri dayandırmağın yeganə yolu məlumatı rasional təhlil etməyi öyrənməkdən keçir. Nəticə Sosial şəbəkələrdə yayılan saxta xəbərlərin, yaxud hekayələrin əhəmiyyətli hissəsi, XIX əsrin sonlarında, XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi boşboğazlıqdan, özünü məlumatlı göstərmək, ağıllı görünmək istəyindən və ya təfriqə salmaq, ara vurmaq niyyətindən qaynaqlanır.
Hələ XX əsrin əvvəllərində Üzeyir Hacıbəyov "Molla Nəsrəddin" jurnalında dərc olunan felyotonlarından birində yazırdı: "Boşboğazlar camaatın işinə zərər vuran bir para biməni vücudlardır ki, özlərinin əllərindən heç bir şey gəlmir, bişüurdurlar, bivecdirlər və bununla belə həsuddurlar, xaindilər".
Son 100-150 il ərzində çox şey dəyişib, amma təəssüf ki, dəyişməyən nəsnələr də var. Eynilə rəhmətlik Üzeyir bəyin liberettosu əsasında çəkilən "O olmasın, bu olsun" filminin personajları kimi… … "Qizin iki adaxlısı var"… Şübhə etmirəm ki, əgər filmin məhz bu hissəsinin davamı çəkilsəydi, o zaman xəbəri ilkin mənbədən – hambaldan alan personajlar, bu barədə başqalarına danışanda qızın 3, yaxud 4 adaxlısı var deyəcəkdilər. Əslində, bu gün, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdiyi bir zaman kəsiyində, xüsusilə də sosial şəbəkələrin Azərbaycan seqmentində "O olmasın, bu olsun" filmində təqdim olunan şaiyə texnologiyasından kənarda heç nə baş vermir. Sadəcə informasiyanın sürəti artıb, hambalları, məşədi, kərbəlayi və hacıları, qoçu və qoçu köməkçilərini, kəsəsi, bivec və bişüur adamları sosial şəbəkələrdəki profillər arxasında dayanan Cəhrə arvadlar əvəz edir. …Təsəvür edin, indi sosial şəbəkələrdə bir Cəhrə arvadın onlarla hesabı var. Mən hələ Cəhrə arvadların botlarından, trollarından danışmıram. Bu günün prizmasından yanaşanda, böyük sənətkarımız Nəsibə Zeynalovanın "Aktrisanın təbəssümü" filmində yaratdığı "Cəhrə arvad" müasir dövrdə sosial şəbəkələrdə saxta hekayə və şaiyə yayanların, məsuliyyət hissini itirmiş boşboğazların ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Amma Cəhrə arvaddan fərqli olaraq, bəzən onları "cin deyil" "Con" vurur, yaxud Maykl… Zənnimcə, bunun elə də böyük fərqi yoxdur.
Sosial şəbəkələr, əslində düşüncəmizdəki, içimizdəki natamamlıqların aynada əks olunan görüntüləridir. Aynanı yox, təfəkkürümüzdəki naqislikləri sındırmaq lazımdır. Sabirin təbirincə desək: Niyə bəs böylə qaraldırsan a qare, gözünü, Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü.
Elçin Mirzəbəyli
Əməkdar jurnalist
Sosial çarxları təqdim edirik:
Birinci sosial çarx:
İkinci sosial çarx:
Üçüncü sosial çarx:
Dördüncü sosial çarx:
Qeyd edək ki, 3 ay davam edən layihəyə sentyabrın 30-da yekun vurulacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:42
Şərur MTK məhkəməyə verilib
Bu gün, 15:56
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
Bu gün, 14:55
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
Bu gün, 14:43
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
Bu gün, 14:00
Nazirlik Boradigah sakinlərinə müsbət cavab verib
Bu gün, 13:01
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 09:00
Məktəblərdə dərslər başlayıb
23-11-2024, 17:04
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
23-11-2024, 16:47
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
23-11-2024, 16:39
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
23-11-2024, 15:08
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
23-11-2024, 13:28
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
23-11-2024, 12:10
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 18:58
"Apple" "iPhone 16 Pro"-nu kosmosa göndərib - Fotolar
22-11-2024, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
22-11-2024, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
22-11-2024, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-11-2024, 11:01
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
22-11-2024, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
22-11-2024, 08:01
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
21-11-2024, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
21-11-2024, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
21-11-2024, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
21-11-2024, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
20-11-2024, 11:38
Hərbi xidmətdən yayınan daha bir gənc həbs edilib
20-11-2024, 11:02
Tramp türk həkimə yüksək vəzifə təklif edib
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
