00:12 / 02-07-2025
Azərbaycan diasporunun lideri sərbəst buraxılıb - (Yenilənib)
23:39 / 01-07-2025
Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstə üzvləri həbs olunub (Yenilənuib) - Fotolar
22:54 / 01-07-2025
Sumqayıtda qadın bıçaqlanıb
21:50 / 01-07-2025
Milli Məclis dezinformasiya kampaniyasına dair açıqlama yayıb
19:14 / 01-07-2025
Zelenski Əliyevə zəng edib
18:34 / 01-07-2025
Baş naziri vəzifədən uzaqlaşdırıblar
18:26 / 01-07-2025
Nəhəng ekzoplanetin görüntüsünü əldə ediblər - Fotolar
18:10 / 01-07-2025
İsrailin gizli planı üzə çıxıb - Foto
18:04 / 01-07-2025
“Sputnik Azərbaycan” işi üzrə 7 nəfər saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:45 / 01-07-2025
İşğal Azərbaycana 150 milyard dollar zərər vurub
17:39 / 01-07-2025
XİN Rusiyanı Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmamağa çağırır
17:31 / 01-07-2025
Moskva ilə münasibətlər niyə pisləşir?
17:23 / 01-07-2025
Vəzifəli şəxslərin cinayət işini məhkəməyə göndəriblər
17:04 / 01-07-2025
Rusiya Azərbaycana nota verib
16:50 / 01-07-2025
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
16:26 / 01-07-2025
Beş şagirdimiz Azərbaycanı Yunanıstanda təmsil edəcək - Fotolar
16:16 / 01-07-2025
Rusiya NATO ölkələrinə təhdidlərini davam etdirir
15:47 / 01-07-2025
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
15:26 / 01-07-2025
Rusiyanın müdafiə sistemləri istehsal edən zavodu vurulub
15:10 / 01-07-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
14:53 / 01-07-2025
Təkrar sertifikatlaşdırma: 2006 müəllim keçid balını toplaya bilməyib
14:08 / 01-07-2025
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
13:59 / 01-07-2025
Rusiya iqtisadiyyatı tənəzzül həddinə çatır, sənaye böyük itki ilə üzləşir
13:34 / 01-07-2025
Baş prokuror Səfərovların öldürülməsi faktı ilə bağlı cinayət işi başladıb
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
12:39 / 01-07-2025
Azərbaycan Dünya Bankı ilə 173,5 milyon dollarlıq kredit sazişi imzalayıb
12:33 / 01-07-2025
Almaniya Rusiyaya qarşı hərbi gəmilər göndərəcək
12:16 / 01-07-2025
Avropa İttifaqına sədrlik Danimarkaya keçib
12:10 / 01-07-2025
İran nüvə danışıqları üçün şərtlər irəli sürür
11:56 / 01-07-2025
Deputat azərbaycanlılara qarşı törədilmiş cinayəti pisləyir
13:16 / 29-06-2025

12:57 / 27-06-2025

08:55 / 28-06-2025

00:01 / 28-06-2025

17:57 / 30-06-2025

15:08 / 30-06-2025

11:12 / 28-06-2025

13:20 / 29-06-2025

21:03 / 30-06-2025

11:32 / 27-06-2025

23:20 / 27-06-2025

09:57 / 28-06-2025

Qarabağın arxeoloji abidələri və onların tarixini saxtalaşdırmaq cəhdləri
Tarix: 23-07-2024 18:33 | Bölmə: Cəmiyyət

Ermənilər 1864-cü ildə özlərinin milli konstitusiyasını, 1885-1891-ci illərdə isə Qnçaq və Daşnaqsütyun terrorçu partiyalarını yaradandan sonra sərsəmliklə “tarix meydanına” atıldılar. Bu terrorçular “Böyük Ermənistan dövləti” yaratmaq xülyası ilə mürtəce bir proqram hazırladılar. Məqsədləri də əsasən Azərbaycan, qismən də digər qonşu ölkələrin torpaqlarını zəbt etmək idi. Onlar bu namərd planlarını həyata keçirmək üçün Azərbaycan xalqının arxeoloji, tarixi, memarlıq abidələrinin nümunələrini və digər maddi-mədəniyyət abidələrini, nəyin bahasına olursa olsun, talan etmək, saxtalaşdırmaq yolunu seçdilər.
Son vaxtlar işğal altında olan torpaqlarımızda - Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ ərazisində “tədqiqat” adı ilə ağlasığmaz vəhşiliklər törədir, qədim abidələrimizi talan edir, uçurdur, tariximizi öz adlarına saxtalaşdırmağa cəhd edirdilər...
Dünyanın arxeoloq alimləri əsl həqiqəti bilirlər. Erməni “tədqiqatçıları” niyə ürək bulandırırlar? Tarixi bilmirlərsə, bu ayıb deyil, öyrənsinlər. Saxtakarlıqla nəyə nail olmaq istəyirlər?! Gəlin faktlarla danışaq.
Qarabağ Azərbaycanın tarixi ərazisidir. Bu diyar dağlıq və aran hissələrdən ibarət olub, əsasən Kiçik Qafqazın cənub-şərq hissəsində yerləşir.
Azərbaycan alimlərinin Qarabağ ərazisində apardıqları kompleks arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, hələ 2 milyon il bundan əvvəllərdən başlayaraq Qarabağın Quruçay və Köndələnçay vadilərində ibtidai insanların məskunlaşması üçün əlverişli təbii coğrafi şərait var idi. 1960-cı ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun paleolit arxeoloji ekspedisiyası Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi altında Qarabağın Quruçay və Köndələnçay vadilərində apardığı kəşfiyyat işləri nəticəsində dünya şöhrətli Azıx və Tağlar paleolit düşərgələrini aşkar edib.
Paleolit arxeoloji ekspedisiyası 1960-1986-cı illərin iyun-iyul aylarında Azıx qədim insan düşərgəsində apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı Azıx paleolit düşərgəsinin I-II təbəqələrindən eneolit, tunc, III təbəqəsindən mustye, V təbəqədən orta aşel, VI təbəqədən qədim aşel, VII-X təbəqələrdən isə Quruçay mədəniyyətinə aid zəngin maddi mədəniyyət nümunələri tapılıb. Düşərgənin çöküntülərindən 7 mindən artıq daş məmulatı və 700 mindən çox ovlanmış heyvanların sümük məmulatı qeydə alınıb.
Aparılan elmi araşdırmalar zamanı düşərgənin VII-X təbəqələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının özünəməxsus cəhətləri və əmək alətlərinin texniki-tipoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınıb, ona Quruçay arxeoloji mədəniyyəti adı verilib. İlkin mərhələdə əmək alətləri olduqca kobud və bəsit hazırlandığı halda, sonrakı inkişaf mərhələlərində onların hazırlanma texnikası təkmilləşib və yeni alətlər hazırlamağa başlayıblar. Eyni zamanda aparılan elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunub ki, Azıx qədim insan düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən aşkar olunmuş Quruçay mədəniyyətinin əmək alətləri Şərqi Afrikanın Olduvay mədəniyyəti kompleksi ilə yaxınlıq təşkil edir.
Müəyyən olunub ki, Azıx qədim insan düşərgəsində Quruçay arxeoloji mədəniyyəti qədim – aşel mədəniyyəti ilə əvəz edilib. 1968-ci ildə Azıx düşərgəsinin orta aşel təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əmək alətləri ilə birlikdə qədim insana məxsus çənə tapılıb. Həmin çənə quruluşundakı spesifik cəhətlərə əsasən bir tərəfdən pitikantroplara, xüsusilə Mauer (Almaniya) adamı çənəsinə yaxınlığı ilə, digər tərəfdən də bir çox cəhətlərinə görə Fransanın Kondel-Araqo düşərgəsinin aşel təbəqəsindən tapılmış preneandertallara daha yaxındır.
Azıx paleolit düşərgəsindən aşkar olunmuş çənə keçmiş SSRİ-də və Qafqazda ən qədim insan çənəsi olub, 30-35 yaşlı qadına məxsusdur və bu qadın 350-400 min il bundan əvvəl Azərbaycan ərazisində yaşayıb.
Qarabağ ərazisində mustye mədəniyyətinə aid ən zəngin arxeoloji abidə Tağlar mağara düşərgəsi hesab olunur. Burada 1963-1986-cı illərdə kompleks arxeoloji qazıntı işləri aparılıb. Düşərgənin çöküntülərindən 7 mindən artıq daş məmulatı və 100 minlərlə ovlanmış heyvan sümüklərinin qalıqları tapılıb.
Yaxın Şərq və Qafqaz ərazisində Tağlar mustye düşərgəsi yeganə abidədir ki, burada əmək alətlərinin uzunmüddətli inkişafını və yeni-yeni əmək alətlərinin meydana gəlmə xüsusiyyətlərini öyrənmək və tədqiq etmək olur. Eyni zamanda Tağlar düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar respublikamızın ərazisində mustye mədəniyyətinin özünəməxsusluğunu arxeoloji faktlarla sübuta yetirib.
Əgər Azıx paleolit düşərgəsi Azərbaycan ərazisində ibtidai insanların uzun müddət yaşadıqlarını göstərdisə, Tağlar mustye düşərgəsindəki tədqiqatlar neandertal tipli adamların inkişaf edib, müasir insanların ulu əcdadlarının bu ərazidə meydana gəlməsini elmi əsaslarla sübuta yetirdi. Azərbaycan arxeoloqlarından M.M.Hüsyenov, Ə.Q.Cəfərov, İ.H.Nərimanov, Q.Ş.İsmayılov, R.B.Göyüşov, H.F.Cəfərov və başqalarının Qarabağ ərazisində apardıqları tədqiqat işləri nəticəsində bəşəriyyətin keçdiyi müxtəlif inkişaf mərhələlərinə aid zəngin arxeoloji abidələr qeydə alınıb və həmin düşərgələrdə kompleks arxeoloji qazıntı işləri aparılıb.
Hazırda Qarabağ ərazisində Azıx, Tağlar, Şuşa, Kəlbəcər ərazisində Zar və Orta Şurtan paleolit düşərgələri ilə yanaşı neolit, eneolit və tunc dövrlərinin Qaraköpəktəpə, Günəştəpə, Meynətəpə, Tuğtəpə, Kültəpə, Leylatəpə, Üzərliktəpə kimi bir sıra nadir və çoxtəbəqəli yaşayış düşərgələri aşkar olunub. Son 50 ildə Azərbaycan alimlərinin Qarabağ ərazisində apardıqları arxeoloji, etnoqrafik, epiqrafik, paleocoğrafi, paleontoloji və paleoantropoloji tədqiqatlar ən qədim zamanlardan – Quruçay arxeoloji mədəniyyətindən başlamış xalqımızın bu torpaqlarda yaşadığını, zəngin maddi və mənəvi mədəniyyət yaratdıqlarını elmi əsaslarla sübuta yetirmiş və tarixi saxtalaşdırmağa cəhd edən erməni “alimlərinin” iddialarının əsassız olduğunu göstərir.
Qarabağ ərazisində Azərbaycan arxeoloqlarının apardıqları elmi tədqiqatlar zamanı tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları beynəlxalq elmi konfranslarda geniş şərh olunub. Azıx və Tağlar paleolit düşərgələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının nümunələri 1981-1982-ci illərdə Parisin “İnsan” muzeyində nümayiş etdirilib və “Avropanın ilk sakinləri” adlı əsərdə həmin düşərgələr haqqında geniş məlumat verilib. 1984-cü ildə Yan Yelinexin Çexoslovakiyada çap olunan antropologiya jurnalında Azıxdan aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları haqqında geniş məqalə çap edilib. 1998-ci ildə Fransanın dünya şöhrətli professoru Anri-dö Lümley “İlk insanlar” adlı kitabında Azıx düşərgəsindən tapılmış qədim insan çənəsi haqqında geniş məlumat verib və onun dünya arxeologiyasında yüksək yer tutduğunu qeyd edib.
Azərbaycan arxeoloqlarının Qarabağda apardıqları elmi tədqiqat işlərinə beynəlxalq elmi ictimaiyyət yüksək qiymət verib. Fransa, Rusiya, Almaniya, İspaniya, Amerika, İtaliya, Gürcüstan, Ukrayna və digər ölkələrin alimləri son 40 ildə dəfələrlə Azərbaycana gələrək Qarabağın arxeoloji abidələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları ilə yaxından tanış olub və həmin maddi mədəniyyət qalıqlarının Azərbaycan alimləri tərəfindən yüksək elmi səviyyədə tədqiq olunduğunu bildiriblər.
Azərbaycan ərazisindəki paleolit düşərgələrindən aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının tədqiqi beynəlxalq xarakter alıb. Çünki həmin düşərgələrin tədqiqi bəşər sivilizasiyasının tarixini öyrənmək üçün böyük elmi əhəmiyyətə malikdir. Məhz bunu əsas tutan Fransa, Rusiya, İtaliya, İspaniya, Azərbaycan, Hollandiya və Gürcüstan alimləri Beynəlxalq “İNTAS-2000” adlı proqram hazırlayıb və 2001-ci ildən işə başlayıblar. Bu proqrama uyğun olaraq Avropa ölkələrindən 32 görkəmli alim 2002-ci il sentyabrın 7-dən oktyabrın 1-dək Bakıda olub, Qarabağın və Azərbaycanın digər paleolit düşərgələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarını tədqiq ediblər. Proqramın Azərbaycan üzrə əlaqələndiricisi kimi bu sətirlərin müəllifi 2001 və 2003-cü illərdə 3 ay müddətində Fransanın İnsan Paleontologiyası və Avropa Arxeoloji Tədqiqatlar Mərkəzində birgə elmi işlər aparıb və Qarabağın maddi mədəniyyət abidələri haqqında məruzələr edib.
Son 50 ildə Azərbaycan alimlərinin Qarabağın arxeoloji düşərgələrinin maddi mədəniyyət qalıqları haqqında 30-dan artıq monoqrafiya və 500-dən çox elmi məqaləsi çap edilib. Lakin yuxarıda qeyd etdiklərimizə baxmayaraq bəzi erməni alimləri Qarabağın arxeoloji abidələrinin tarixini saxtalaşdırmağa cəhd göstərirlər. Ş.Mıkırtıçyan 1988-ci ildə Yerevanda çap etdirdiyi “Dağlıq Qarabağın memarlıq və tarixi abidələri” adlı kitabında yazır ki, guya, Azıx düşərgəsində aşel mədəniyyətinə aid erməni qadınının heykəli tapılıb, hətta onun paltarı müasir erməni qadının paltarına bənzəyir. Belə gülünc fikir söyləməklə Ç.Mıkırtıçyan erməni xalqının tarixini aşel dövründə axtarmağa çalışır. Halbuki Azıx paleolit düşərgəsində qadınabənzər heykəl yoxdur. Orada təbii yolla 2 milyon il bundan əvvəl əhəngli suyun qarışığından əmələ gəlmiş stalaqmit və stalaqnat dirəklər mövcuddur. Suren Osipyan isə Azıx düşərgəsindən yaşı 150 min ilə bərabər olan küp qabların tapıldığını qeyd edir. Bu, ağ yalandır. Azıxdan heç vaxt küp qablar tapılmayıb. Çünki ilk küp qabları neolit dövründən, yəni IX minillikdən hazırlamağa başlayıblar.
2003-cü il sentyabrın 16 və 30-da ermənilərin internet saytlarından birində “Dağlıq Qarabağın Azıx mağarasında qazıntılar davam edir”,- sərlövhəli məlumatı verilib. Bu material tamamilə saxta, cəfəng və savadsız fikirlərdən ibarətdir. Orada bildirilir ki, guya, Azıx mağarasında paleontoloqlar qazıntı aparırlar. Halbuki arxeoloji düşərgələrdə yalnız arxeoloqlar qazıntı aparır, paleontoloqlar isə yalnız orada iştirakçı ola bilərlər. Məlumatda 1968-ci ildə Məmmədəli Hüseynovun Azıx düşərgəsindən tapdığı çənə sümüyü qalığının yaşının 50-100 min il olduğu bildirilir. Bu da cəfəngiyyatdır. Çünki Azərbaycan alimləri onun 350-400 min il əvvələ aid olduğunu elmi əsaslarla sübut edib və bu, tarix beynəlxalq elmi konfranslarda öz təsdiqini çoxdan tapıb.
Ermənilər Azıx düşərgəsində 2003-cü ilin qazıntıları zamanı yaşı 300 min il olan ayı sümükləri tapıldığını iddia edirlər. Bu fikir də tamamilə əsassızdır. Çünki Azərbaycan alimlərinin Azıx düşərgəsində apardıqları arxeoloji qazıntılar zamanı orada mağara ayılarının, Merka kərgədanının, ibtidai öküzün və digər heyvanların sümükləri tapılmışdır ki, onların da yaşı 600 min ilə bərabərdir.
Erməni ideoloqlarının havadarlıqları ilə 2001-ci ildən etibarən Azıx paleolit düşərgəsində qanunsuz apardıqları arxeoloji qazıntılarında əsas məqsəd düşərgənin tarixini saxtalaşdırmaqdır. 2003-cü ilin sentyabr ayında Azıxda aparılan qanunsuz qazıntılarla əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi xüsusi bəyanat verib.
1988-1999-cu illərdə erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr Azıx, Tağlar paleolit düşərgələrindən silah anbarı kimi istifadə ediblər. Yerli Tuğ və Salakətində yaşayan azərbaycanlıların verdiyi məlumatlara görə, Azıx və Tağlar düşərgələrində yuxarıda qeyd etdiyim illərdə müxtəlif silahlar saxlanılıb. Hətta 1997-ci ildə Azıxda saxlanılan qumbaranın partlaması nəticəsində Azıx paleolit düşərgəsinin şimal tərəfində partlayış olub və mağaranın həmin hissədə divarı dağılıb.
Erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr, onların havadarları 2001-2009-cu illərdə Azıx paleolit düşərgəsinin 3 sahəsində qeyri-qanuni qazıntı işləri aparıblar. Nəticədə Azıx paleolit düşərgəsinin stratiqrafiyasına, mədəni təbəqələrinə ziyan dəyib.
Azıx paleolit düşərgəsində aparılan qanunsuz qazıntı işlərində İspaniya, İngiltərə, İrlandiya və Ermənistan respublikasının Monikulyar Biologiya İnstitutunun əməkdaşları iştirak ediblər. Qanunsuz qazıntılar nəticəsində Azərbaycan müəllifləri M.M.Hüseynovun, D.V.Hacıyevin, Ə.Q.Cəfərovun və digər alimlərin əqli mülkiyyət hüquqları, beynəlxalq hüququn bir sıra maddələri kobud surətdə pozulub və hətta abidənin adı saxtalaşdırılaraq “Azox layihəsi” adı altında yırtıcı qazıntı işləri aparılıb. Yırtıcı qazıntılar zamanı Azıx düşərgəsinin hətta özəyinə xələl gətirilərək 2 əlavə giriş yolu açılıb və həmin sahələrdə də qazıntı işləri aparılıb. Mətbuatda və internet saytlarındakı məlumatlara görə, erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr tərəfindən aparılmış qanunsuz qazıntılar zamanı 800-ə yaxın daş məmulatı və minlərlə ovlanmış heyvan sümüklərinin qalıqları tapılıb. 2009-cu ildə yuxarıda qeyd edilən ölkənin 17 nəfərdən ibarət müəllif heyəti tərəfindən Azıxdan tapılmış arxeoloji və paleontoloji tapıntılar haqqında “İnsan inkişafı” jurnalında məqalə çap olunub. 2016-cı ildə “Springer” nəşriyyatında “Azıx trans Qafqaz dəhlizi” adlı məqalələr toplusu işıq üzü görüb. 15 məqalənin 40 müəllifi var.
2016-cı il noyabrın 25-də Xankəndidə həmin saxta və qeyri-qanuni məqalələr məcmuəsi qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası”nın iqtisadiyyat nazirliyində təqdimat mərasimi keçirilib. Bu məqalələrdə də təəssüf ki, Azıx düşərgəsində aparılmış arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış maddi-mədəniyyət qalıqlarının, Azıx çənəsinin tarixi də saxtalaşdırılıb. Həmin saxta məqalələr məcmuəsi və tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları əsasında erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr Azıx kəndində orta məktəb binasını təmir etdirərək arxeoloji muzey yaradıb və orada nümayiş etdiriblər. Bundan əlavə, həmin saxta qazıntılar zamanı Azıxdan tapılmış daş məmulatı, fauna qalıqları, Xankəndidə ikinci muzey təşkil olunaraq nümayiş etdirilib. 2003-cü il sentyabrın 29-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin tapşırığı əsasında Xarici İşlər Nazirliyi Azıxda aparılmış qanunsuz qazıntılar barədə bəyanat verib.
Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu Azıx düşərgəsinin dünya əhəmiyyətini nəzərə alaraq, orada qeyri-qanuni qazıntılar aparmış İngiltərə, İrlandiya, İspaniya və Ermənistan vətəndaşları barəsində 2016-cı il 24 fevral tarixində 152006059 nömrəli cinayət işi açıb və ibtidai istintaqa başlayıb.
Mən, 2021-ci il martın 17-də “Prezidentin izi ilə” adlı Qarabağın işğaldan azad edilmiş ərazilərinə rəsmi səfər etdiyim zaman Azıx paleolit düşərgəsində erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələrin yırtıcı qazıntılar nəticəsində abidənin stratiqrafiyasına, divarlarına və digər sahələrinə vurulmuş ziyanları görüb dəhşətə gəldim. Yerli insanların verdiyi məlumatlara görə, Qarabağın dünya şöhrətli Tağlar və Şuşanın Cıdır düzünün aşağısında - Daşaltı çayının sol sahilində yerləşən Şuşa paleolit düşərgəsində də erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr qanunsuz qazıntı aparıblar. Həmin səfər zamanı mən Füzulinin işğaldan azad olmuş şəhərində, kəndlərində, Tuğda Salakətində və Hadrut qəsəbəsində olarkən həmin ərazilərdəki kurqanlarda, tunc dövrünə aid təpələrdə və digər sahələrdə erməni terrorçularının dərin xəndəklər qazdığını və tunc dövrünə aid yaşayış məskənlərinin, kurqanların dağıntılara məruz qaldığının şahidi oldum.
Tuğ kəndində olarkən Qafqaz Albaniyasına məxsus olan məbədlərin üzərinə vurulmuş saxta daşları və saxta yamaqları görüb dəhşətə gəldim. Bütün qeyd etdiyim dağıntılar sənədləşdirilməli və dünyanın ictimaiyyətinə erməni vandallarının Qarabağın arxeoloji, tarixi və memarlıq abidələrinə vurduğu ziyanlar geniş təbliğ və tədqiq olunmalıdır. Bunu bizdən Qarabağı azad etmiş şəhidlərin ruhları tələb edir.
Ədəbiyyat:
1. Azərbaycan arxeologiyası. I cild. Daş dövrü. Bakı, 2008.
2. Cəfərov Ə.Q. Quruçay dərəsində. Bakı, 1990.
3. Cəfərov Ə.Q. Azərbaycanın ilk sakinləri. Bakı, 2004.
4. Cəfərov Ə.Q. Qarabağın paleolit düşərgələri. Bakı, 2017.
5. Hüseynov M.M., Əliyev S.D., Veliçko A.A., Hacıyev D.V., Cəfərov Ə.Q., Məmmədov Ə.V., Süleymanov M.B., Şirinov N.Ş., Azıx mağarası – Azərbaycan ərazisində ən qədim ibtidai insan düşərgəsi. Bakı, 2021.
Əsədulla CƏFƏROV,
AMEA, t.e.d., professor.
Yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə Tətbiqi Tədqiqatlar Fondunun “Cənubi Qafqaza erməni köçü: xronikası, mahiyyəti” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-07-2024 18:33 | Bölmə: Cəmiyyət

Ermənilər 1864-cü ildə özlərinin milli konstitusiyasını, 1885-1891-ci illərdə isə Qnçaq və Daşnaqsütyun terrorçu partiyalarını yaradandan sonra sərsəmliklə “tarix meydanına” atıldılar. Bu terrorçular “Böyük Ermənistan dövləti” yaratmaq xülyası ilə mürtəce bir proqram hazırladılar. Məqsədləri də əsasən Azərbaycan, qismən də digər qonşu ölkələrin torpaqlarını zəbt etmək idi. Onlar bu namərd planlarını həyata keçirmək üçün Azərbaycan xalqının arxeoloji, tarixi, memarlıq abidələrinin nümunələrini və digər maddi-mədəniyyət abidələrini, nəyin bahasına olursa olsun, talan etmək, saxtalaşdırmaq yolunu seçdilər.
Son vaxtlar işğal altında olan torpaqlarımızda - Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ ərazisində “tədqiqat” adı ilə ağlasığmaz vəhşiliklər törədir, qədim abidələrimizi talan edir, uçurdur, tariximizi öz adlarına saxtalaşdırmağa cəhd edirdilər...
Dünyanın arxeoloq alimləri əsl həqiqəti bilirlər. Erməni “tədqiqatçıları” niyə ürək bulandırırlar? Tarixi bilmirlərsə, bu ayıb deyil, öyrənsinlər. Saxtakarlıqla nəyə nail olmaq istəyirlər?! Gəlin faktlarla danışaq.
Qarabağ Azərbaycanın tarixi ərazisidir. Bu diyar dağlıq və aran hissələrdən ibarət olub, əsasən Kiçik Qafqazın cənub-şərq hissəsində yerləşir.
Azərbaycan alimlərinin Qarabağ ərazisində apardıqları kompleks arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, hələ 2 milyon il bundan əvvəllərdən başlayaraq Qarabağın Quruçay və Köndələnçay vadilərində ibtidai insanların məskunlaşması üçün əlverişli təbii coğrafi şərait var idi. 1960-cı ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun paleolit arxeoloji ekspedisiyası Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi altında Qarabağın Quruçay və Köndələnçay vadilərində apardığı kəşfiyyat işləri nəticəsində dünya şöhrətli Azıx və Tağlar paleolit düşərgələrini aşkar edib.
Paleolit arxeoloji ekspedisiyası 1960-1986-cı illərin iyun-iyul aylarında Azıx qədim insan düşərgəsində apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı Azıx paleolit düşərgəsinin I-II təbəqələrindən eneolit, tunc, III təbəqəsindən mustye, V təbəqədən orta aşel, VI təbəqədən qədim aşel, VII-X təbəqələrdən isə Quruçay mədəniyyətinə aid zəngin maddi mədəniyyət nümunələri tapılıb. Düşərgənin çöküntülərindən 7 mindən artıq daş məmulatı və 700 mindən çox ovlanmış heyvanların sümük məmulatı qeydə alınıb.
Aparılan elmi araşdırmalar zamanı düşərgənin VII-X təbəqələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının özünəməxsus cəhətləri və əmək alətlərinin texniki-tipoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınıb, ona Quruçay arxeoloji mədəniyyəti adı verilib. İlkin mərhələdə əmək alətləri olduqca kobud və bəsit hazırlandığı halda, sonrakı inkişaf mərhələlərində onların hazırlanma texnikası təkmilləşib və yeni alətlər hazırlamağa başlayıblar. Eyni zamanda aparılan elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunub ki, Azıx qədim insan düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən aşkar olunmuş Quruçay mədəniyyətinin əmək alətləri Şərqi Afrikanın Olduvay mədəniyyəti kompleksi ilə yaxınlıq təşkil edir.
Müəyyən olunub ki, Azıx qədim insan düşərgəsində Quruçay arxeoloji mədəniyyəti qədim – aşel mədəniyyəti ilə əvəz edilib. 1968-ci ildə Azıx düşərgəsinin orta aşel təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əmək alətləri ilə birlikdə qədim insana məxsus çənə tapılıb. Həmin çənə quruluşundakı spesifik cəhətlərə əsasən bir tərəfdən pitikantroplara, xüsusilə Mauer (Almaniya) adamı çənəsinə yaxınlığı ilə, digər tərəfdən də bir çox cəhətlərinə görə Fransanın Kondel-Araqo düşərgəsinin aşel təbəqəsindən tapılmış preneandertallara daha yaxındır.
Azıx paleolit düşərgəsindən aşkar olunmuş çənə keçmiş SSRİ-də və Qafqazda ən qədim insan çənəsi olub, 30-35 yaşlı qadına məxsusdur və bu qadın 350-400 min il bundan əvvəl Azərbaycan ərazisində yaşayıb.
Qarabağ ərazisində mustye mədəniyyətinə aid ən zəngin arxeoloji abidə Tağlar mağara düşərgəsi hesab olunur. Burada 1963-1986-cı illərdə kompleks arxeoloji qazıntı işləri aparılıb. Düşərgənin çöküntülərindən 7 mindən artıq daş məmulatı və 100 minlərlə ovlanmış heyvan sümüklərinin qalıqları tapılıb.
Yaxın Şərq və Qafqaz ərazisində Tağlar mustye düşərgəsi yeganə abidədir ki, burada əmək alətlərinin uzunmüddətli inkişafını və yeni-yeni əmək alətlərinin meydana gəlmə xüsusiyyətlərini öyrənmək və tədqiq etmək olur. Eyni zamanda Tağlar düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar respublikamızın ərazisində mustye mədəniyyətinin özünəməxsusluğunu arxeoloji faktlarla sübuta yetirib.
Əgər Azıx paleolit düşərgəsi Azərbaycan ərazisində ibtidai insanların uzun müddət yaşadıqlarını göstərdisə, Tağlar mustye düşərgəsindəki tədqiqatlar neandertal tipli adamların inkişaf edib, müasir insanların ulu əcdadlarının bu ərazidə meydana gəlməsini elmi əsaslarla sübuta yetirdi. Azərbaycan arxeoloqlarından M.M.Hüsyenov, Ə.Q.Cəfərov, İ.H.Nərimanov, Q.Ş.İsmayılov, R.B.Göyüşov, H.F.Cəfərov və başqalarının Qarabağ ərazisində apardıqları tədqiqat işləri nəticəsində bəşəriyyətin keçdiyi müxtəlif inkişaf mərhələlərinə aid zəngin arxeoloji abidələr qeydə alınıb və həmin düşərgələrdə kompleks arxeoloji qazıntı işləri aparılıb.
Hazırda Qarabağ ərazisində Azıx, Tağlar, Şuşa, Kəlbəcər ərazisində Zar və Orta Şurtan paleolit düşərgələri ilə yanaşı neolit, eneolit və tunc dövrlərinin Qaraköpəktəpə, Günəştəpə, Meynətəpə, Tuğtəpə, Kültəpə, Leylatəpə, Üzərliktəpə kimi bir sıra nadir və çoxtəbəqəli yaşayış düşərgələri aşkar olunub. Son 50 ildə Azərbaycan alimlərinin Qarabağ ərazisində apardıqları arxeoloji, etnoqrafik, epiqrafik, paleocoğrafi, paleontoloji və paleoantropoloji tədqiqatlar ən qədim zamanlardan – Quruçay arxeoloji mədəniyyətindən başlamış xalqımızın bu torpaqlarda yaşadığını, zəngin maddi və mənəvi mədəniyyət yaratdıqlarını elmi əsaslarla sübuta yetirmiş və tarixi saxtalaşdırmağa cəhd edən erməni “alimlərinin” iddialarının əsassız olduğunu göstərir.
Qarabağ ərazisində Azərbaycan arxeoloqlarının apardıqları elmi tədqiqatlar zamanı tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları beynəlxalq elmi konfranslarda geniş şərh olunub. Azıx və Tağlar paleolit düşərgələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının nümunələri 1981-1982-ci illərdə Parisin “İnsan” muzeyində nümayiş etdirilib və “Avropanın ilk sakinləri” adlı əsərdə həmin düşərgələr haqqında geniş məlumat verilib. 1984-cü ildə Yan Yelinexin Çexoslovakiyada çap olunan antropologiya jurnalında Azıxdan aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları haqqında geniş məqalə çap edilib. 1998-ci ildə Fransanın dünya şöhrətli professoru Anri-dö Lümley “İlk insanlar” adlı kitabında Azıx düşərgəsindən tapılmış qədim insan çənəsi haqqında geniş məlumat verib və onun dünya arxeologiyasında yüksək yer tutduğunu qeyd edib.
Azərbaycan arxeoloqlarının Qarabağda apardıqları elmi tədqiqat işlərinə beynəlxalq elmi ictimaiyyət yüksək qiymət verib. Fransa, Rusiya, Almaniya, İspaniya, Amerika, İtaliya, Gürcüstan, Ukrayna və digər ölkələrin alimləri son 40 ildə dəfələrlə Azərbaycana gələrək Qarabağın arxeoloji abidələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları ilə yaxından tanış olub və həmin maddi mədəniyyət qalıqlarının Azərbaycan alimləri tərəfindən yüksək elmi səviyyədə tədqiq olunduğunu bildiriblər.
Azərbaycan ərazisindəki paleolit düşərgələrindən aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının tədqiqi beynəlxalq xarakter alıb. Çünki həmin düşərgələrin tədqiqi bəşər sivilizasiyasının tarixini öyrənmək üçün böyük elmi əhəmiyyətə malikdir. Məhz bunu əsas tutan Fransa, Rusiya, İtaliya, İspaniya, Azərbaycan, Hollandiya və Gürcüstan alimləri Beynəlxalq “İNTAS-2000” adlı proqram hazırlayıb və 2001-ci ildən işə başlayıblar. Bu proqrama uyğun olaraq Avropa ölkələrindən 32 görkəmli alim 2002-ci il sentyabrın 7-dən oktyabrın 1-dək Bakıda olub, Qarabağın və Azərbaycanın digər paleolit düşərgələrindən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarını tədqiq ediblər. Proqramın Azərbaycan üzrə əlaqələndiricisi kimi bu sətirlərin müəllifi 2001 və 2003-cü illərdə 3 ay müddətində Fransanın İnsan Paleontologiyası və Avropa Arxeoloji Tədqiqatlar Mərkəzində birgə elmi işlər aparıb və Qarabağın maddi mədəniyyət abidələri haqqında məruzələr edib.
Son 50 ildə Azərbaycan alimlərinin Qarabağın arxeoloji düşərgələrinin maddi mədəniyyət qalıqları haqqında 30-dan artıq monoqrafiya və 500-dən çox elmi məqaləsi çap edilib. Lakin yuxarıda qeyd etdiklərimizə baxmayaraq bəzi erməni alimləri Qarabağın arxeoloji abidələrinin tarixini saxtalaşdırmağa cəhd göstərirlər. Ş.Mıkırtıçyan 1988-ci ildə Yerevanda çap etdirdiyi “Dağlıq Qarabağın memarlıq və tarixi abidələri” adlı kitabında yazır ki, guya, Azıx düşərgəsində aşel mədəniyyətinə aid erməni qadınının heykəli tapılıb, hətta onun paltarı müasir erməni qadının paltarına bənzəyir. Belə gülünc fikir söyləməklə Ç.Mıkırtıçyan erməni xalqının tarixini aşel dövründə axtarmağa çalışır. Halbuki Azıx paleolit düşərgəsində qadınabənzər heykəl yoxdur. Orada təbii yolla 2 milyon il bundan əvvəl əhəngli suyun qarışığından əmələ gəlmiş stalaqmit və stalaqnat dirəklər mövcuddur. Suren Osipyan isə Azıx düşərgəsindən yaşı 150 min ilə bərabər olan küp qabların tapıldığını qeyd edir. Bu, ağ yalandır. Azıxdan heç vaxt küp qablar tapılmayıb. Çünki ilk küp qabları neolit dövründən, yəni IX minillikdən hazırlamağa başlayıblar.
2003-cü il sentyabrın 16 və 30-da ermənilərin internet saytlarından birində “Dağlıq Qarabağın Azıx mağarasında qazıntılar davam edir”,- sərlövhəli məlumatı verilib. Bu material tamamilə saxta, cəfəng və savadsız fikirlərdən ibarətdir. Orada bildirilir ki, guya, Azıx mağarasında paleontoloqlar qazıntı aparırlar. Halbuki arxeoloji düşərgələrdə yalnız arxeoloqlar qazıntı aparır, paleontoloqlar isə yalnız orada iştirakçı ola bilərlər. Məlumatda 1968-ci ildə Məmmədəli Hüseynovun Azıx düşərgəsindən tapdığı çənə sümüyü qalığının yaşının 50-100 min il olduğu bildirilir. Bu da cəfəngiyyatdır. Çünki Azərbaycan alimləri onun 350-400 min il əvvələ aid olduğunu elmi əsaslarla sübut edib və bu, tarix beynəlxalq elmi konfranslarda öz təsdiqini çoxdan tapıb.
Ermənilər Azıx düşərgəsində 2003-cü ilin qazıntıları zamanı yaşı 300 min il olan ayı sümükləri tapıldığını iddia edirlər. Bu fikir də tamamilə əsassızdır. Çünki Azərbaycan alimlərinin Azıx düşərgəsində apardıqları arxeoloji qazıntılar zamanı orada mağara ayılarının, Merka kərgədanının, ibtidai öküzün və digər heyvanların sümükləri tapılmışdır ki, onların da yaşı 600 min ilə bərabərdir.
Erməni ideoloqlarının havadarlıqları ilə 2001-ci ildən etibarən Azıx paleolit düşərgəsində qanunsuz apardıqları arxeoloji qazıntılarında əsas məqsəd düşərgənin tarixini saxtalaşdırmaqdır. 2003-cü ilin sentyabr ayında Azıxda aparılan qanunsuz qazıntılarla əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi xüsusi bəyanat verib.
1988-1999-cu illərdə erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr Azıx, Tağlar paleolit düşərgələrindən silah anbarı kimi istifadə ediblər. Yerli Tuğ və Salakətində yaşayan azərbaycanlıların verdiyi məlumatlara görə, Azıx və Tağlar düşərgələrində yuxarıda qeyd etdiyim illərdə müxtəlif silahlar saxlanılıb. Hətta 1997-ci ildə Azıxda saxlanılan qumbaranın partlaması nəticəsində Azıx paleolit düşərgəsinin şimal tərəfində partlayış olub və mağaranın həmin hissədə divarı dağılıb.
Erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr, onların havadarları 2001-2009-cu illərdə Azıx paleolit düşərgəsinin 3 sahəsində qeyri-qanuni qazıntı işləri aparıblar. Nəticədə Azıx paleolit düşərgəsinin stratiqrafiyasına, mədəni təbəqələrinə ziyan dəyib.
Azıx paleolit düşərgəsində aparılan qanunsuz qazıntı işlərində İspaniya, İngiltərə, İrlandiya və Ermənistan respublikasının Monikulyar Biologiya İnstitutunun əməkdaşları iştirak ediblər. Qanunsuz qazıntılar nəticəsində Azərbaycan müəllifləri M.M.Hüseynovun, D.V.Hacıyevin, Ə.Q.Cəfərovun və digər alimlərin əqli mülkiyyət hüquqları, beynəlxalq hüququn bir sıra maddələri kobud surətdə pozulub və hətta abidənin adı saxtalaşdırılaraq “Azox layihəsi” adı altında yırtıcı qazıntı işləri aparılıb. Yırtıcı qazıntılar zamanı Azıx düşərgəsinin hətta özəyinə xələl gətirilərək 2 əlavə giriş yolu açılıb və həmin sahələrdə də qazıntı işləri aparılıb. Mətbuatda və internet saytlarındakı məlumatlara görə, erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr tərəfindən aparılmış qanunsuz qazıntılar zamanı 800-ə yaxın daş məmulatı və minlərlə ovlanmış heyvan sümüklərinin qalıqları tapılıb. 2009-cu ildə yuxarıda qeyd edilən ölkənin 17 nəfərdən ibarət müəllif heyəti tərəfindən Azıxdan tapılmış arxeoloji və paleontoloji tapıntılar haqqında “İnsan inkişafı” jurnalında məqalə çap olunub. 2016-cı ildə “Springer” nəşriyyatında “Azıx trans Qafqaz dəhlizi” adlı məqalələr toplusu işıq üzü görüb. 15 məqalənin 40 müəllifi var.
2016-cı il noyabrın 25-də Xankəndidə həmin saxta və qeyri-qanuni məqalələr məcmuəsi qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası”nın iqtisadiyyat nazirliyində təqdimat mərasimi keçirilib. Bu məqalələrdə də təəssüf ki, Azıx düşərgəsində aparılmış arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış maddi-mədəniyyət qalıqlarının, Azıx çənəsinin tarixi də saxtalaşdırılıb. Həmin saxta məqalələr məcmuəsi və tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları əsasında erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr Azıx kəndində orta məktəb binasını təmir etdirərək arxeoloji muzey yaradıb və orada nümayiş etdiriblər. Bundan əlavə, həmin saxta qazıntılar zamanı Azıxdan tapılmış daş məmulatı, fauna qalıqları, Xankəndidə ikinci muzey təşkil olunaraq nümayiş etdirilib. 2003-cü il sentyabrın 29-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin tapşırığı əsasında Xarici İşlər Nazirliyi Azıxda aparılmış qanunsuz qazıntılar barədə bəyanat verib.
Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu Azıx düşərgəsinin dünya əhəmiyyətini nəzərə alaraq, orada qeyri-qanuni qazıntılar aparmış İngiltərə, İrlandiya, İspaniya və Ermənistan vətəndaşları barəsində 2016-cı il 24 fevral tarixində 152006059 nömrəli cinayət işi açıb və ibtidai istintaqa başlayıb.
Mən, 2021-ci il martın 17-də “Prezidentin izi ilə” adlı Qarabağın işğaldan azad edilmiş ərazilərinə rəsmi səfər etdiyim zaman Azıx paleolit düşərgəsində erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələrin yırtıcı qazıntılar nəticəsində abidənin stratiqrafiyasına, divarlarına və digər sahələrinə vurulmuş ziyanları görüb dəhşətə gəldim. Yerli insanların verdiyi məlumatlara görə, Qarabağın dünya şöhrətli Tağlar və Şuşanın Cıdır düzünün aşağısında - Daşaltı çayının sol sahilində yerləşən Şuşa paleolit düşərgəsində də erməni mafiyasına xidmət edən qüvvələr qanunsuz qazıntı aparıblar. Həmin səfər zamanı mən Füzulinin işğaldan azad olmuş şəhərində, kəndlərində, Tuğda Salakətində və Hadrut qəsəbəsində olarkən həmin ərazilərdəki kurqanlarda, tunc dövrünə aid təpələrdə və digər sahələrdə erməni terrorçularının dərin xəndəklər qazdığını və tunc dövrünə aid yaşayış məskənlərinin, kurqanların dağıntılara məruz qaldığının şahidi oldum.
Tuğ kəndində olarkən Qafqaz Albaniyasına məxsus olan məbədlərin üzərinə vurulmuş saxta daşları və saxta yamaqları görüb dəhşətə gəldim. Bütün qeyd etdiyim dağıntılar sənədləşdirilməli və dünyanın ictimaiyyətinə erməni vandallarının Qarabağın arxeoloji, tarixi və memarlıq abidələrinə vurduğu ziyanlar geniş təbliğ və tədqiq olunmalıdır. Bunu bizdən Qarabağı azad etmiş şəhidlərin ruhları tələb edir.
Ədəbiyyat:
1. Azərbaycan arxeologiyası. I cild. Daş dövrü. Bakı, 2008.
2. Cəfərov Ə.Q. Quruçay dərəsində. Bakı, 1990.
3. Cəfərov Ə.Q. Azərbaycanın ilk sakinləri. Bakı, 2004.
4. Cəfərov Ə.Q. Qarabağın paleolit düşərgələri. Bakı, 2017.
5. Hüseynov M.M., Əliyev S.D., Veliçko A.A., Hacıyev D.V., Cəfərov Ə.Q., Məmmədov Ə.V., Süleymanov M.B., Şirinov N.Ş., Azıx mağarası – Azərbaycan ərazisində ən qədim ibtidai insan düşərgəsi. Bakı, 2021.
Əsədulla CƏFƏROV,
AMEA, t.e.d., professor.
Yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə Tətbiqi Tədqiqatlar Fondunun “Cənubi Qafqaza erməni köçü: xronikası, mahiyyəti” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 15:47
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
Dünən, 14:08
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
Dünən, 08:11
“Trump Victory” ətiri satışdadır
30-06-2025, 16:10
İyul ayının hava proqnozu açıqlanıb
30-06-2025, 13:24
"Azərbaycanfilm"dəki partlayışla bağlı cinayət işi açılıb
30-06-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
30-06-2025, 12:55
Məhkəmə hüquq müdafiəçisi ilə bağlı qərar verib
30-06-2025, 10:12
Dinozavr skleti 6 milyon dollara hərraca çıxarılacaq
30-06-2025, 09:27
Hacıqabulda qəza: ölən və xəsarət alan var
30-06-2025, 08:23
Yanğınsöndürənləri atəşə tutublar
29-06-2025, 07:26
29 yaşlı şəxs qayınanasını qətlə yetirib, 3 nəfəri yaralayıb
28-06-2025, 08:32
Beş ay əvvəl Kürdə batan şəxsin meyiti tapılıb
27-06-2025, 12:57
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
27-06-2025, 00:25
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
27-06-2025, 00:02
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
26-06-2025, 18:04
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
26-06-2025, 16:30
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
26-06-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
25-06-2025, 22:36
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
25-06-2025, 18:00
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
25-06-2025, 17:44
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
25-06-2025, 16:45
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
25-06-2025, 16:39
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
25-06-2025, 15:29
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
25-06-2025, 12:33
Bakıda minik maşını “KamAZ”la toqquşub - İki qadın xəsarət alıb
25-06-2025, 12:26
Qadınlara qarşı əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
25-06-2025, 12:03
İrandan daha 15 əcnəbi Azərbaycana təxliyə olunub
25-06-2025, 11:53
Vətəndaşları aldadan şəxs tutulub
25-06-2025, 11:50
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
25-06-2025, 11:05
İran generalların və nüvə alimlərinin dəfninə hazırlaşır
25-06-2025, 10:29
Qazilərə iki aydır dərmanlar verilmir
25-06-2025, 10:01
Məhkəmələrdə kargüzarlığın aparılması qaydası təsdiqlənib
25-06-2025, 08:27
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
25-06-2025, 07:46
ABŞ-da vəzifəli şəxslərə WhatsApp-dan istifadə qadağan edilib
24-06-2025, 18:01
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
24-06-2025, 17:04
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
24-06-2025, 16:02
Polis əməliyyatı: 175 kq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
24-06-2025, 15:28
Xaricdən Azərbaycana köçürülmək istəyən tələbələrə əlavə şans verilib
24-06-2025, 12:39
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-06-2025, 11:36
“Neftçi” klubu daha bir futbolçu ilə vidalaşıb
24-06-2025, 11:30
Kart nömrəsini, PIN kodunu, CVV kodunu paylaşmaq olmaz
24-06-2025, 10:20
Bakıda nişan mərasimində dava: 3 nəfər tutulub - Video
24-06-2025, 09:57
Əhməd Orucun oğlunun ölümü ilə bağlı yeni məlumatlar yayılıb
24-06-2025, 09:45
Məktəb direktoru şagirdlərdən polisə şikayət edib
24-06-2025, 08:09
Şahzadə Uilyam tacdan imtina edə bilər
23-06-2025, 17:43
Bakıda narkotikə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var