23:50 / 12-04-2025
Ceyhun Bayramov Antalyada Hakan Fidanla görüşüb
19:33 / 12-04-2025
İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri başa çatıb - Fotolar
19:32 / 12-04-2025
Azərbaycanın daha bir rayonunda zəlzələ olub
18:05 / 12-04-2025
Keçmiş rektor istintaqa çağırılıb
15:59 / 12-04-2025
Şamaxı rayonunda zəlzələ baş verib
14:16 / 12-04-2025
Azərbaycan və Ermənistan XİN başçıları mövcud vəziyyəti müzakirə ediblər
12:15 / 12-04-2025
Azərbaycan prezidenti Avropa Şurasının baş katibi ilə görüşüb
11:38 / 12-04-2025
Azərbaycan və Türkiyənin müdafiə nazirləri görüşüb - Video
11:24 / 12-04-2025
Abşeronda axtarışda olan 36 nəfər saxlanılıb
10:52 / 12-04-2025
Qobu və Masazırda silah-sursat aşkar edilib - Video
10:32 / 12-04-2025
Bakıda taksi ilə yük maşını toqquşub, xəsarət alan var
10:04 / 12-04-2025
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub
09:56 / 12-04-2025
Beş boksçumuz beynəlxalq turnirdə 1/4 finala yüksəlib
09:10 / 12-04-2025
Əhalini ən çox aldadan şirkətlər - “Kontakt Home”, “Baku Electronics” və...
00:14 / 12-04-2025
Putin Trampın xüsusi elçisi ilə dörd saatdan çox müzakirə aparıb
23:01 / 11-04-2025
Axtarışda olan 4 nəfər Azərbaycana təhvil verilib
19:24 / 11-04-2025
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracı keçirib
18:48 / 11-04-2025
IV Antalya Diplomatik Forumunun açılışı olub - (Yenilənib) - Fotolar
18:31 / 11-04-2025
Tramp: Həftədə minlərlə insan mənasız müharibədə ölür
18:27 / 11-04-2025
“QHT işi” üzrə daha bir nəfər həbs edilib - Yenilənib
18:22 / 11-04-2025
Keçmiş xarici işlər naziri xarici agent elan olunub
17:49 / 11-04-2025
İlham Əliyev Əhməd Əl Şaraa ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
17:13 / 11-04-2025
Leysan yağacaq, çaylardan sel keçəcək - Xəbərdarlıq
16:24 / 11-04-2025
Məşhur moda şirkətini 1,375 milyard dollara satıblar
15:05 / 11-04-2025
Deputat: Heç kim Azərbaycanla təzyiq dilində danışa bilməz
14:19 / 11-04-2025
Balıqlar Xəzərdən Volqa çayına miqrasiya edir
14:14 / 11-04-2025
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Foto
14:02 / 11-04-2025
Britaniya Aİ ilə müdafiə sazişi bağlamaq istəyir
13:50 / 11-04-2025
Cəlaloğlu: Türk Dövlətləri Təşkilatı məsələsində tələsmək lazımdır
15:45 / 08-04-2025
Trampın qərarı zənginləri 500 milyard dollar zərərlə üzləşdirib
19:18 / 08-04-2025
Professor Vüsal Qasımlının 50 illik yubileyidir
15:20 / 08-04-2025
Toqquşma xətti: Ankara İsraillə razılığa gəlməyə çalışır
08:12 / 10-04-2025
İlham Əliyev forumda mühüm mesajlar verib - (Yenilənib) - Video, Fotolar
20:36 / 08-04-2025
Xanlar Vəliyev təqaüdə göndərilib - Fotolar
23:36 / 10-04-2025
Mask Marsı işğal etməyə tələsir - Foto
20:56 / 09-04-2025
Ordumuzun mövqeləri yenə atəşə tutulub - (Yenilənib)
11:14 / 08-04-2025
Cəlaloğlu: Ticarət müharibələri uzunmüddətli ola bilməz
13:04 / 08-04-2025
Baş məşqçi Çıraq Behbudov cəzalandırılıb
14:00 / 08-04-2025
Xalq artisti döyülmədiyini deyir: "Yalandır"
12:30 / 08-04-2025
AFFA I Liqa təmsilçisinə texniki məğlubiyyət verib
Damazlıq heyvandarlıq sahəsində nöqsanlar üzə çıxıb
Tarix: 06-09-2024 13:02 | Bölmə: İqtisadiyyat
Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatasının 2024-cü il üzrə İş planına uyğun olaraq 2021-2023-cü illər əhatə olunmaqla Damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin səmərəliliyinin və nəticəliliyinin qiymətləndirilməsinin auditi aparılıb.
Reyting.az xəbər verir ki, auditlə ilkin damazlıq işi, damazlıq ehtiyatının (toxumunun) istehsalı və satışı, damazlıq heyvandarlığa dövlətin maliyyə dəstəkləri, o cümlədən süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovlara subsidiyanın və damazlıq heyvanların dəyərinə güzəştlərin tətbiqi, eləcə də damazlıq heyvandarlıq sahəsində nəzarət mexanizmləri üzrə bütün mərhələlər əhatə olunmuş, zəruri audit proseduralarından istifadə olunaraq Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (Nazirlik) və digər aidiyyəti qurumların fəaliyyətləri səmərəlilik və nəticəlilik baxımından qiymətləndirilib.
Müsbət tərəflər kimi xüsusi ilə ilkin damazlıq heyvandarlıq sahəsində fəaliyyət göstərən aidiyyəti dövlət qurumlarının maddi-texniki bazasının formalaşdırıldığını, o cümlədən zəruri iş şəraitinin qurulduğunu, avadanlıq və istehsal vasitələri ilə təchizat məsələlərində problemlərin həll olunduğunu qeyd etmək olar.
Bununla yanaşı, aşağıdakı nəticələr də müəyyən edilmişdir.
Heyvan toxumunun istehsalına cavabdeh qurumun orta müddətli və illik fəaliyyət planları müəyyənləşdirilməmiş, açılışından 6 ildən çox müddətin keçməsinə baxmayaraq fəaliyyətinin istehsal gücünün təxminən 30,0%-nə bərabər olması texniki-iqtisadi əsaslandırmaların tam reallaşdırılmamasını göstərmiş və nəticə etibarı ilə yerli heyvan toxumu istehsalının daha nəticəli təşkil edilməməsini deməyə əsas vermişdir.
Satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirmiş, yerli heyvan toxumunun və yerli toxumnan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırmışdır.
Hüquqi aktlarda vəzifələrə aid edilməsinə baxmayaraq yerli damazlıq cinslərinə aid iri və xırdabuynuzlu heyvanların toxum bankı formalaşdırılmamış, AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutu ilə işgüzar münasibətlər qurulmamış, toxum bankının təmin olunması kimi əhəmiyyətli məsələlər üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada zəruri araşdırmalar aparılmaqla rəsmi tapşırıqlar verilməmişdir ki, bu da funksional risklərin səmərəli idarə olunmaması deməkdir.
Ölkə ərazisində doğulan damazlıq heyvanlar üzrə mövcud olan hesabatlılığın vaxtında emal olunaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada tabeliyindəki aidiyyəti qurumla əlaqələndirilməməsi 53 mindən çox olan potensial sayın pasportlaşma ilə əhatə olunmaması ilə nəticələnmiş, xidmət haqları qismində maliyyə resurslarının səfərbər olunma səviyyəsinə mənfi təsirlər göstərmişdir.
Nəticəliliyi elmi-tədqiqatlarla təsdiqlənmədiyi halda müxtəlif cinslərə aid baş sayı 51859 olan iribuynuzlu mələz heyvanların 62,8%-nin fərqli cinslərdən olan heyvan toxumları ilə xaotik şəkildə süni mayalandırılmasına yol verilmişdir ki, bu da bir tərəfdən heyvan subsidiyaları üzrə ümumilikdə 3,3 mln. manat məbləğində vəsaitin nəticəsiz və səmərəsiz xərclənməsini, digər tərəfdən isə daxili nəzarətin cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına hədəflənməklə tam nəticəli təşkil edilmədiyini göstərmişdir.
Ümumi statistika, süni mayalandırmaların 67,8%-nin uğurlu olmasını göstərsə də ləqəb sayı 40 olan buğaların toxumları ilə aparılmış 124970 süni mayalandırma hallarından orta hesabla yalnız 22,6%-nin uğurlu olmasına baxmayaraq daxili nəzarət qaydasında törədici buğaların toxumlarının məhsuldarlıq vəziyyətinin dövri olaraq qiymətləndirilməsi və aşağı törədicili toxumlardan istifadənin tədricən məhdudlaşdırılması kimi səmərələşdirici işlər aparılmamışdır.
Rəsmiləşdirilmiş süni mayalandırmaların heyvan toxumunun yerli istehsalçısının satışı miqdarını 47,8% üstələməsinə baxmayaraq heyvan subsidiyasının həmin hallar üzrə də maliyyələşdirilməsinə yol verilməklə mənşəyi məlum olmayan heyvan toxumlarının süni mayalanma prosesinin səmərəliliyinə və nəticəliliyinə, subsidiyalaşma prosesinin isə əsaslılığına və ünvanlılığına yaratdığı təhdidlərin aradan qaldırılması tam təmin edilməmişdir.
Süni mayalanmanın subsidiyalaşdırılması üzrə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən zəruri təhlillərin aparılmadığı, o cümlədən modelin perspektiv inkişaf ssenarilərinin və risklərinin dəyərləndirilmədiyi şəraitdə auditlə toplanmış sübutlar dövlət dəstəyinin əhatəliliyinə mənfi təsirlərin əsasən yerli heyvan toxumuna etibarın (inamın) az olması, süni mayalanma mütəxəssislərinin və baytarların sayının və peşəkarlıq səviyyəsinin zəruri tələblərə cavab verməməsi, fermerlərin maarifləndirilməsi və ya məlumatlandırılması prosesinin zəifliyi kimi amillərdən ibarət olduğunu göstərmişdir.
Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi xətti ilə 2019-cu ildən maliyyələşdirilən damazlıq heyvanların alışına görə 60,0%-lik güzəşt məbləği üzrə dövlət dəstəyi mexanizminin vahid reqlamenti müəyyənləşdirilməmiş və prosedurlar elektronlaşdırılmamış, dövlət dəstəyi predmeti olan damazlıq heyvanların alıcılarla satıcılar arasındakı hərəkəti elektron qaimə-fakturalar üzərindən izlənilməmiş, damazlıq heyvanların elektron qaimə-fakturalar təqdim edilmədən, təqdim edildikdə isə birka nömrələri, bir sıra hallarda cinslərinin və (və ya) heyvan növlərinin adları qeyd edilmədən rəsmiləşdirilməsinin qarşısı alınmamışdır.
Dövlət dəstəyi mexanizminin şərtlərində ölkədaxili tələbata adekvat ətlik və ya südlük və ya ətlik-südlük fəaliyyət istiqamətləri üzrə differensiallaşdırılmaqla heyvanların faydalılığını səciyyələndirən konkret meyarların müəyyənləşdirilməməsi şəraitində damazlıq heyvanlara xas olan məhsuldarlıq və təkrar istehsala yararlılıq xüsusiyyətlərinə malik olmayan azyaşlı heyvanların dəyərinin güzəştli maliyyələşdirilməsi hallarının mövcudluğu daxili nəzarət qaydasında müvafiq risklərin dəyərləndirilməməsini və zəruri məhdudiyyətlərin tətbiq edilməməsini göstərmişdir.
Cari auditlə müvafiq dəyərinin 27,5 min manat güzəşt məbləği maliyyələşdirilmiş 8 damazlıq heyvanın maliyyələşdirilmə qərarlarının qəbul edildiyi tarixlərinə Aqrar Sığorta Fondunun məlumatlarına əsasən öldüyü, 5762 baş damazlıq heyvanlara görə sənədləşdirilmiş ölkədaxili satış (müqavilə) qiymətinin idxal gömrük dəyərinə nisbətinin -19,7%-dən 4,9%-dək olan intervalda dəyişərək təchizatçı hüquqi şəxslərin kommersiya maraqlarının rəsmən təmin olunmaması müqabilində yaranan risklər araşdırılmadan 10,2 mln. manat güzəşt məbləğinin maliyyələşdirildiyi, eləcə də auditin gedişatında aparılmasına nail olunmuş monitorinqlərin nəticələri ilə maliyyələşdirilmiş 5,1 mln. manat güzəşt məbləğinin predmeti olan 4456 baş damazlıq heyvanların alıcı şəxslərin təsərrüfatlarında mövcud olmadığı müəyyən edilmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar, o cümlədən ilkin damazlıqdan başlayaraq damazlıq təsərrüfatlarına göstərilən dövlət dəstəyinin monitorinqi proseslərinədək olan mərhələlərdə iştirak edən bütün tabeli qurumların fəaliyyətinin vahid indikativ funksionallıq baxımından səmərəli koordinasiya edilmədiyini, attestasiyadan keçirilən damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatları üzrə damazlıq heyvanların identifikasiyası və digər zəruri rekvizitlərinin elektronlaşdırılmadığını, dövlət dəstəyi mexanizmlərinin zəruri parametrlərinin tam olaraq elektronlaşdırılmaqla əlaqələndirilməsinin təmin edilmədiyini göstərmişdir.
Hüquqi aktlarda damazlıq təsərrüfatları üçün hər bir cins üzrə seleksiya-damazlıq proqramlarına uyğun fəaliyyət göstərmələri əsas şərt kimi müəyyənləşdirildiyi halda attestasiya və uçota alınma prosedurunu müşayiət edən müvafiq sənədləşmələrdə damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatlarının biznes-planı mahiyyəti daşıyan həmin proqramların texniki-iqtisadi əsaslandırmalarının əsaslılığı, eyni zamanda sonrakı nəzarət qaydasında monitorinqlərlə təsərrüfatların faktiki fəaliyyətinin proqramlara uyğunluğu araşdırılmamışdır ki, bu da attestasiya prosesinin səmərəli təşkil edilməməsinin sübutlarındandır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8%-nin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0%-nin erkək olmaqla qısa müddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas vermişdir.
Damazlıq heyvanların ümumilikdə heyvanların baş saylarına nisbətdə xüsusi çəkiləri iribuynuzlular üzrə 0,5%-1,0%, xırdabuynuzlular üzrə isə 0,2% təşkil etmişdir ki, bu da təkrar istehsalın (davamlı artımın) təmin olunması üçün olduqca aşağı göstəricilər olmaqla damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən (vergi və gömrük azadolmalarından başqa) lazımi səmərə verməməsini göstərsə də bu predmetlər üzrə daxili nəzarət qaydasında zəruri (təsirli) araşdırmalar aparılmamış və risklər qiymətləndirilməmişdir.
Orta müddətli xərclər çərçivəsinin fəaliyyət planlarında damazlıq heyvandarlıq sahəsinin sistemli inkişafını təmin edən mühüm funksional indikatorların əks etdirilməsi və kəmiyyət hədəflərinə nail olunması təmin edilməmiş, eyni zamanda “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı”nın müvafiq yarımbəndləri ilə bu və ya digər formada uzlaşdırılma aparılmamış, həmin proqramın Tədbirlər Planının regionlarda cins heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılmasını nəzərdə tutan 8 yarımbəndindən 5-i tam, 2-si isə qismən yerinə yetirilməmişdir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olmuş, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalmışdır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən 5 (beş) illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4% artmış, ət halında idxalı müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməmiş, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalmış, ölkədə iri və xırda buynuzlu heyvanların sayının 11,7% azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3% artmışdır ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərməklə xaricdən xəstəliklərin ölkəmizdə yayılma risklərinin artması, damazlıq heyvandarlıq sahəsində irəliləyişlərə nail olunmaması və idxaldan asılılığın azaldılmamasından xəbər verir.
Dövlət dəstəyi mexanizmini tənzimləyən mövcud hüquqi aktların şərtlərinə əsasən damazlıq heyvanın dəyərinin güzəşt məbləği alıcı qismində yalnız müvafiq tələblərə cavab verən damazlıq təsərrüfatları üzrə maliyyələşdirilməli olduğu nəzərə alınmaqla zəruri maddi-texniki bazaya və praktiki vərdişlərə malik olsalar belə minimum say normalarına cavab verə bilməyən mikro və kiçik fermer sahibkarların həmin dövlət dəstəyindən faydalanması imkanları tamamilə məhdudlaşdırılmışdır ki, bu da bir tərəfdən damazlıq heyvandarlığın regional inkişafında, digər tərəfdən regional məşğulluğun dayanıqlığının təmin edilməsində, eləcə də heyvandarlıq məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsinin və nəticə etibarı ilə satış qiymətlərinin tədricən optimallaşdırılmasında səmərəliliyin və nəticəliliyin yüksəldilməsini təşviq etməmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar ölkə ərazisindəki damazlıq heyvanların istər identikləşdirilməsinin (birkalanmasının), istər pasportlaşdırılmasının, istərsə də zəruri elektron uçotunun təşkili səviyyəsinin sistemli, əhatəli və nəticəli olmadığını, pərakəndəliyin və natamamlığın hökm sürdüyünü, koordinasiyanın, eləcə də qurumlararası elektron informasiya sistemləri arasında zəruri parametrlərin inteqrasiyasının təmin edilmədiyini göstərmişdir ki, bu da vahid tənzimləmə tələb edən unikallaşdırma prosesi üzərində ikili inzibatçılığın səmərəsizliyini, uğursuzluqların məsuliyyətinin və prosedur cavabdehliyinin birinin digərinə ötürülməsi, eyni zamanda dövlət dəstəyi tədbirlərinin maliyyələşdirilməsinə dair idarəetmə qərarlarının etibarlı statistik göstəricilərə söykənməməsi kimi fəsadları səciyyələndirmişdir.
Hesablama Palatasının Kollegiyası auditor hesabatının təsdiq olunması, artıq xərclərin dövlət büdcəsinə bərpası, aşkar edilmiş çatışmazlığın bərpa olunması, vergidən yayınma riskləri barədə Dövlət Vergi Xidmətinə məktubun göndərilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-09-2024 13:02 | Bölmə: İqtisadiyyat
Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatasının 2024-cü il üzrə İş planına uyğun olaraq 2021-2023-cü illər əhatə olunmaqla Damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin səmərəliliyinin və nəticəliliyinin qiymətləndirilməsinin auditi aparılıb.
Reyting.az xəbər verir ki, auditlə ilkin damazlıq işi, damazlıq ehtiyatının (toxumunun) istehsalı və satışı, damazlıq heyvandarlığa dövlətin maliyyə dəstəkləri, o cümlədən süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovlara subsidiyanın və damazlıq heyvanların dəyərinə güzəştlərin tətbiqi, eləcə də damazlıq heyvandarlıq sahəsində nəzarət mexanizmləri üzrə bütün mərhələlər əhatə olunmuş, zəruri audit proseduralarından istifadə olunaraq Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (Nazirlik) və digər aidiyyəti qurumların fəaliyyətləri səmərəlilik və nəticəlilik baxımından qiymətləndirilib.
Müsbət tərəflər kimi xüsusi ilə ilkin damazlıq heyvandarlıq sahəsində fəaliyyət göstərən aidiyyəti dövlət qurumlarının maddi-texniki bazasının formalaşdırıldığını, o cümlədən zəruri iş şəraitinin qurulduğunu, avadanlıq və istehsal vasitələri ilə təchizat məsələlərində problemlərin həll olunduğunu qeyd etmək olar.
Bununla yanaşı, aşağıdakı nəticələr də müəyyən edilmişdir.
Heyvan toxumunun istehsalına cavabdeh qurumun orta müddətli və illik fəaliyyət planları müəyyənləşdirilməmiş, açılışından 6 ildən çox müddətin keçməsinə baxmayaraq fəaliyyətinin istehsal gücünün təxminən 30,0%-nə bərabər olması texniki-iqtisadi əsaslandırmaların tam reallaşdırılmamasını göstərmiş və nəticə etibarı ilə yerli heyvan toxumu istehsalının daha nəticəli təşkil edilməməsini deməyə əsas vermişdir.
Satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirmiş, yerli heyvan toxumunun və yerli toxumnan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırmışdır.
Hüquqi aktlarda vəzifələrə aid edilməsinə baxmayaraq yerli damazlıq cinslərinə aid iri və xırdabuynuzlu heyvanların toxum bankı formalaşdırılmamış, AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutu ilə işgüzar münasibətlər qurulmamış, toxum bankının təmin olunması kimi əhəmiyyətli məsələlər üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada zəruri araşdırmalar aparılmaqla rəsmi tapşırıqlar verilməmişdir ki, bu da funksional risklərin səmərəli idarə olunmaması deməkdir.
Ölkə ərazisində doğulan damazlıq heyvanlar üzrə mövcud olan hesabatlılığın vaxtında emal olunaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada tabeliyindəki aidiyyəti qurumla əlaqələndirilməməsi 53 mindən çox olan potensial sayın pasportlaşma ilə əhatə olunmaması ilə nəticələnmiş, xidmət haqları qismində maliyyə resurslarının səfərbər olunma səviyyəsinə mənfi təsirlər göstərmişdir.
Nəticəliliyi elmi-tədqiqatlarla təsdiqlənmədiyi halda müxtəlif cinslərə aid baş sayı 51859 olan iribuynuzlu mələz heyvanların 62,8%-nin fərqli cinslərdən olan heyvan toxumları ilə xaotik şəkildə süni mayalandırılmasına yol verilmişdir ki, bu da bir tərəfdən heyvan subsidiyaları üzrə ümumilikdə 3,3 mln. manat məbləğində vəsaitin nəticəsiz və səmərəsiz xərclənməsini, digər tərəfdən isə daxili nəzarətin cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına hədəflənməklə tam nəticəli təşkil edilmədiyini göstərmişdir.
Ümumi statistika, süni mayalandırmaların 67,8%-nin uğurlu olmasını göstərsə də ləqəb sayı 40 olan buğaların toxumları ilə aparılmış 124970 süni mayalandırma hallarından orta hesabla yalnız 22,6%-nin uğurlu olmasına baxmayaraq daxili nəzarət qaydasında törədici buğaların toxumlarının məhsuldarlıq vəziyyətinin dövri olaraq qiymətləndirilməsi və aşağı törədicili toxumlardan istifadənin tədricən məhdudlaşdırılması kimi səmərələşdirici işlər aparılmamışdır.
Rəsmiləşdirilmiş süni mayalandırmaların heyvan toxumunun yerli istehsalçısının satışı miqdarını 47,8% üstələməsinə baxmayaraq heyvan subsidiyasının həmin hallar üzrə də maliyyələşdirilməsinə yol verilməklə mənşəyi məlum olmayan heyvan toxumlarının süni mayalanma prosesinin səmərəliliyinə və nəticəliliyinə, subsidiyalaşma prosesinin isə əsaslılığına və ünvanlılığına yaratdığı təhdidlərin aradan qaldırılması tam təmin edilməmişdir.
Süni mayalanmanın subsidiyalaşdırılması üzrə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən zəruri təhlillərin aparılmadığı, o cümlədən modelin perspektiv inkişaf ssenarilərinin və risklərinin dəyərləndirilmədiyi şəraitdə auditlə toplanmış sübutlar dövlət dəstəyinin əhatəliliyinə mənfi təsirlərin əsasən yerli heyvan toxumuna etibarın (inamın) az olması, süni mayalanma mütəxəssislərinin və baytarların sayının və peşəkarlıq səviyyəsinin zəruri tələblərə cavab verməməsi, fermerlərin maarifləndirilməsi və ya məlumatlandırılması prosesinin zəifliyi kimi amillərdən ibarət olduğunu göstərmişdir.
Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi xətti ilə 2019-cu ildən maliyyələşdirilən damazlıq heyvanların alışına görə 60,0%-lik güzəşt məbləği üzrə dövlət dəstəyi mexanizminin vahid reqlamenti müəyyənləşdirilməmiş və prosedurlar elektronlaşdırılmamış, dövlət dəstəyi predmeti olan damazlıq heyvanların alıcılarla satıcılar arasındakı hərəkəti elektron qaimə-fakturalar üzərindən izlənilməmiş, damazlıq heyvanların elektron qaimə-fakturalar təqdim edilmədən, təqdim edildikdə isə birka nömrələri, bir sıra hallarda cinslərinin və (və ya) heyvan növlərinin adları qeyd edilmədən rəsmiləşdirilməsinin qarşısı alınmamışdır.
Dövlət dəstəyi mexanizminin şərtlərində ölkədaxili tələbata adekvat ətlik və ya südlük və ya ətlik-südlük fəaliyyət istiqamətləri üzrə differensiallaşdırılmaqla heyvanların faydalılığını səciyyələndirən konkret meyarların müəyyənləşdirilməməsi şəraitində damazlıq heyvanlara xas olan məhsuldarlıq və təkrar istehsala yararlılıq xüsusiyyətlərinə malik olmayan azyaşlı heyvanların dəyərinin güzəştli maliyyələşdirilməsi hallarının mövcudluğu daxili nəzarət qaydasında müvafiq risklərin dəyərləndirilməməsini və zəruri məhdudiyyətlərin tətbiq edilməməsini göstərmişdir.
Cari auditlə müvafiq dəyərinin 27,5 min manat güzəşt məbləği maliyyələşdirilmiş 8 damazlıq heyvanın maliyyələşdirilmə qərarlarının qəbul edildiyi tarixlərinə Aqrar Sığorta Fondunun məlumatlarına əsasən öldüyü, 5762 baş damazlıq heyvanlara görə sənədləşdirilmiş ölkədaxili satış (müqavilə) qiymətinin idxal gömrük dəyərinə nisbətinin -19,7%-dən 4,9%-dək olan intervalda dəyişərək təchizatçı hüquqi şəxslərin kommersiya maraqlarının rəsmən təmin olunmaması müqabilində yaranan risklər araşdırılmadan 10,2 mln. manat güzəşt məbləğinin maliyyələşdirildiyi, eləcə də auditin gedişatında aparılmasına nail olunmuş monitorinqlərin nəticələri ilə maliyyələşdirilmiş 5,1 mln. manat güzəşt məbləğinin predmeti olan 4456 baş damazlıq heyvanların alıcı şəxslərin təsərrüfatlarında mövcud olmadığı müəyyən edilmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar, o cümlədən ilkin damazlıqdan başlayaraq damazlıq təsərrüfatlarına göstərilən dövlət dəstəyinin monitorinqi proseslərinədək olan mərhələlərdə iştirak edən bütün tabeli qurumların fəaliyyətinin vahid indikativ funksionallıq baxımından səmərəli koordinasiya edilmədiyini, attestasiyadan keçirilən damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatları üzrə damazlıq heyvanların identifikasiyası və digər zəruri rekvizitlərinin elektronlaşdırılmadığını, dövlət dəstəyi mexanizmlərinin zəruri parametrlərinin tam olaraq elektronlaşdırılmaqla əlaqələndirilməsinin təmin edilmədiyini göstərmişdir.
Hüquqi aktlarda damazlıq təsərrüfatları üçün hər bir cins üzrə seleksiya-damazlıq proqramlarına uyğun fəaliyyət göstərmələri əsas şərt kimi müəyyənləşdirildiyi halda attestasiya və uçota alınma prosedurunu müşayiət edən müvafiq sənədləşmələrdə damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatlarının biznes-planı mahiyyəti daşıyan həmin proqramların texniki-iqtisadi əsaslandırmalarının əsaslılığı, eyni zamanda sonrakı nəzarət qaydasında monitorinqlərlə təsərrüfatların faktiki fəaliyyətinin proqramlara uyğunluğu araşdırılmamışdır ki, bu da attestasiya prosesinin səmərəli təşkil edilməməsinin sübutlarındandır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8%-nin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0%-nin erkək olmaqla qısa müddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas vermişdir.
Damazlıq heyvanların ümumilikdə heyvanların baş saylarına nisbətdə xüsusi çəkiləri iribuynuzlular üzrə 0,5%-1,0%, xırdabuynuzlular üzrə isə 0,2% təşkil etmişdir ki, bu da təkrar istehsalın (davamlı artımın) təmin olunması üçün olduqca aşağı göstəricilər olmaqla damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən (vergi və gömrük azadolmalarından başqa) lazımi səmərə verməməsini göstərsə də bu predmetlər üzrə daxili nəzarət qaydasında zəruri (təsirli) araşdırmalar aparılmamış və risklər qiymətləndirilməmişdir.
Orta müddətli xərclər çərçivəsinin fəaliyyət planlarında damazlıq heyvandarlıq sahəsinin sistemli inkişafını təmin edən mühüm funksional indikatorların əks etdirilməsi və kəmiyyət hədəflərinə nail olunması təmin edilməmiş, eyni zamanda “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı”nın müvafiq yarımbəndləri ilə bu və ya digər formada uzlaşdırılma aparılmamış, həmin proqramın Tədbirlər Planının regionlarda cins heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılmasını nəzərdə tutan 8 yarımbəndindən 5-i tam, 2-si isə qismən yerinə yetirilməmişdir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olmuş, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalmışdır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən 5 (beş) illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4% artmış, ət halında idxalı müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməmiş, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalmış, ölkədə iri və xırda buynuzlu heyvanların sayının 11,7% azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3% artmışdır ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərməklə xaricdən xəstəliklərin ölkəmizdə yayılma risklərinin artması, damazlıq heyvandarlıq sahəsində irəliləyişlərə nail olunmaması və idxaldan asılılığın azaldılmamasından xəbər verir.
Dövlət dəstəyi mexanizmini tənzimləyən mövcud hüquqi aktların şərtlərinə əsasən damazlıq heyvanın dəyərinin güzəşt məbləği alıcı qismində yalnız müvafiq tələblərə cavab verən damazlıq təsərrüfatları üzrə maliyyələşdirilməli olduğu nəzərə alınmaqla zəruri maddi-texniki bazaya və praktiki vərdişlərə malik olsalar belə minimum say normalarına cavab verə bilməyən mikro və kiçik fermer sahibkarların həmin dövlət dəstəyindən faydalanması imkanları tamamilə məhdudlaşdırılmışdır ki, bu da bir tərəfdən damazlıq heyvandarlığın regional inkişafında, digər tərəfdən regional məşğulluğun dayanıqlığının təmin edilməsində, eləcə də heyvandarlıq məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsinin və nəticə etibarı ilə satış qiymətlərinin tədricən optimallaşdırılmasında səmərəliliyin və nəticəliliyin yüksəldilməsini təşviq etməmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar ölkə ərazisindəki damazlıq heyvanların istər identikləşdirilməsinin (birkalanmasının), istər pasportlaşdırılmasının, istərsə də zəruri elektron uçotunun təşkili səviyyəsinin sistemli, əhatəli və nəticəli olmadığını, pərakəndəliyin və natamamlığın hökm sürdüyünü, koordinasiyanın, eləcə də qurumlararası elektron informasiya sistemləri arasında zəruri parametrlərin inteqrasiyasının təmin edilmədiyini göstərmişdir ki, bu da vahid tənzimləmə tələb edən unikallaşdırma prosesi üzərində ikili inzibatçılığın səmərəsizliyini, uğursuzluqların məsuliyyətinin və prosedur cavabdehliyinin birinin digərinə ötürülməsi, eyni zamanda dövlət dəstəyi tədbirlərinin maliyyələşdirilməsinə dair idarəetmə qərarlarının etibarlı statistik göstəricilərə söykənməməsi kimi fəsadları səciyyələndirmişdir.
Hesablama Palatasının Kollegiyası auditor hesabatının təsdiq olunması, artıq xərclərin dövlət büdcəsinə bərpası, aşkar edilmiş çatışmazlığın bərpa olunması, vergidən yayınma riskləri barədə Dövlət Vergi Xidmətinə məktubun göndərilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:24
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracı keçirib
Dünən, 16:24
Məşhur moda şirkətini 1,375 milyard dollara satıblar
Dünən, 12:59
ABŞ və Çin dünya bazarlarında şok yaradıb
Dünən, 00:06
Avropa İttifaqı və Çin ABŞ-a qarşı birləşir
10-04-2025, 13:29
Tokayev: Dünya ən ağır böhranlardan birinin astanasındadır
10-04-2025, 12:59
Mərkəzi Bnak kiberdələduzluqla bağlı banklara göstəriş verib
10-04-2025, 10:12
Daha bir qazdoldurma məntəqəsinin fəaliyyəti dayandırılıb
10-04-2025, 09:46
Vətəndaşların bank kartlarından oğurluq halları artıb
9-04-2025, 22:01
ABŞ Çinə gömrük tarifini rekord həddə qaldırıb
9-04-2025, 17:19
Bağlanmış 4 bankın əmanətçilərinin pullarını alma müddəti başa çatır
9-04-2025, 17:01
Trampın qərarı özünə yarım milyard dollar ziyan vurub
9-04-2025, 15:49
Çin ABŞ məhsullarına 84 faiz rüsum tətbiq edir
8-04-2025, 17:24
Sumqayıtda şadlıq evinin fəaliyyəti dayandırılıb - Video
8-04-2025, 16:51
Daha 32 nəqliyyat vasitəsi özəlləşdirilib
8-04-2025, 15:45
Trampın qərarı zənginləri 500 milyard dollar zərərlə üzləşdirib
8-04-2025, 13:33
Cəbrayılda smart televizorlar istehsal olunacaq
8-04-2025, 12:25
“SOCAR Trading”in baş icraçı direktoru vəzifəsinə təyinat olub
8-04-2025, 11:53
Çin ABŞ-a meydan oxuyur
8-04-2025, 08:50
Mask Trampdan tariflərə yenidən baxmağı xahiş edib
8-04-2025, 07:57
Tramp: Aİ bizdən enerji almağa məcburdur
7-04-2025, 18:49
Tramp birja böhranı fonunda seçiciləri sakitləşdirməyə çalışır
7-04-2025, 18:15
ABŞ-nın fond bazarı çökür
7-04-2025, 14:20
Aqrar Xidmətlər Agentliyində yoxlamalar başlayıb
7-04-2025, 12:24
SOCAR yeni şirkət yaradıb
7-04-2025, 08:55
Yeni tariflər razılaşmanı pozub
4-04-2025, 18:46
ABŞ ilə Çin arasında ticarət müharibəsi şiddətlənir
4-04-2025, 17:33
İqtisadi Şura makroiqtisadi məsələləri müzakirə edib
4-04-2025, 17:28
Ticarət müharibəsi neftin qiymətini ən aşağı səviyyəyə endirib
4-04-2025, 17:25
“Bazarstore” qanunu pozub
4-04-2025, 16:43
Cəbrayıl və və Naxçıvanda yeni stansiyalar tikiləcək
4-04-2025, 15:40
Sumqayıt, Bərdə, Xaçmaz, Beyləqan və Şəkidə torpaq hərracı keçirilib
4-04-2025, 14:39
Dünyanın ən hündür binası tikilir - Fotolar
4-04-2025, 14:07
Bakıda energetika sahəsi üzrə yeni sənədlər imzalanacaq
4-04-2025, 10:40
Prezident: "Bizim qaz təchizatımızın Avropadakı coğrafiyası birmənalı olaraq genişlənəcək"
4-04-2025, 10:22
Universitetin 860 minlik tenderi ləğv edilib
3-04-2025, 11:37
"TikTok"-u almaq üçün Ağ evlə məsləhətləşəcəklər
3-04-2025, 11:03
Tramp Azərbaycan məhsullarına 10 faiz tarif tətbiq edib
3-04-2025, 10:07
Tramp Qazaxıstanı “qara siyahıya” salıb
2-04-2025, 14:30
Tarif Şurası dərmanlarla bağlı qərar verib - Siyahı
2-04-2025, 14:19
Yeni tariflər qlobal iqtisadiyyata ağır zərbə vuracaq
2-04-2025, 14:14
Mərkəzi Bankda yeni təyinat olub
2-04-2025, 09:45
Dövlət Agentliyində yoxlama davam edir
2-04-2025, 08:30
Kanada ABŞ mallarına yeni tariflər tətbiq edəcək
1-04-2025, 18:01
"Top Qapı" restoranının sahibi cəzalandırılıb
1-04-2025, 14:13
Vergi Xidməti vahid bəyannamənin formasını təsdiq edib
1-04-2025, 13:16
Valideynlərini itirmiş uşaqlara 2600 manat müavinət ödəniləcək
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
