22:49 / 16-09-2024
MSK seçki sənədlərini Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim edib
20:26 / 16-09-2024
Qızıl dollara qənim kəsilib
19:23 / 16-09-2024
Stoltenberq: "NATO-ya üzv olana qədər Ukraynada sülh olmayacaq"
18:36 / 16-09-2024
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
18:05 / 16-09-2024
ABŞ Rusiyanın dərinliklərinə raket atmağa icazə verə bilər
18:00 / 16-09-2024
Azərbaycan Rusiya XİN-ə nota verib
17:54 / 16-09-2024
Kübra Əliyeva: "Beş fəqərə sümüyüm sınıb"
17:36 / 16-09-2024
Sabiq deputata 9 il həbs cəzası istənilib
17:28 / 16-09-2024
Qarabağ zonasında 1115 hektar ərazi minadan təmizlənib
17:17 / 16-09-2024
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
17:09 / 16-09-2024
Sergey Şoyqu Suriyada Bəşər Əsədlə görüşüb
16:56 / 16-09-2024
Sahib Alıyevin qohumu həbs edilib
16:33 / 16-09-2024
Leysan olacaq, çaylardan sel keçəcək
16:23 / 16-09-2024
Paşinyan: "İrəvanla Bakı arasında sülh sazişi regionun digər ölkələri üçün faydalıdır"
16:16 / 16-09-2024
Mehriban Əliyeva Bilik Günü ilə bağlı paylaşım edib
16:11 / 16-09-2024
Bakıda yarışa görə bağlanan prospekt və küçələr açılıb
16:00 / 16-09-2024
Yeni deputat sahibi olduğu bağçanı satır
15:55 / 16-09-2024
“Qəbələ" Elşad Tağıyevlə müqavilə imzalayıb
15:43 / 16-09-2024
Aparıcıdan Aygün Kazımova haqda açıqlama: "Bu səhnənin də bir ənkəsi var"
15:31 / 16-09-2024
Keçmiş hakim pensiya davasına qalxıb
15:05 / 16-09-2024
COVID-in yeni versiyası sürətlə yayılır
14:57 / 16-09-2024
General və sabiq rəislər yenidən hakim qarşısına çıxarılıb
14:28 / 16-09-2024
Rusiya silah və texnika çatışmazlığı ilə üzləşəcək
13:58 / 16-09-2024
Goranboyda məktəbdə bıçaqlanma olub
13:35 / 16-09-2024
Parlament seçkiləri: MSK onları deputat elan edib - Siyahı
13:27 / 16-09-2024
“Qəbələ” klubu nigeriyalı futbolçu ilə anlaşıb
13:17 / 16-09-2024
Şəhid xanımı adı ilə dələduzluq edən qadın həbs olunub
13:11 / 16-09-2024
Daha 20 seçki məntəqəsinin nəticələri etibarsız sayılıb
13:04 / 16-09-2024
Sabah yağış yağacaq
13:02 / 16-09-2024
100-dən çox vətəndaşın pulunu ələ keçirənlər saxlanılıb - Video
18:51 / 13-09-2024
64 məktəb direktoru vəzifədən azad olunub
12:11 / 12-09-2024
Məhkəmə AXCP sədri Əli Kərimli barəsində qərar verib
00:07 / 14-09-2024
Gəncədə 18 yaşlı qadın bıçaqlanıb
07:57 / 12-09-2024
Məşhur aktyorun sevgilisinə gizli mesaj üzə çıxıb
11:37 / 13-09-2024
Putinin Türkiyəyə yubanan səfəri…- Səbəb nədir?
10:13 / 13-09-2024
Təhsillə bağlı şirkətlər əhalini aldadır - Xəbərdarlıq
18:01 / 14-09-2024
Hərbçimiz güllələnib
11:29 / 12-09-2024
Ən çox şikayət edilən banklar: “Yelo Bank”, “Bank of Baku”, “BTB Bank”...
12:01 / 12-09-2024
Mərkəzi Bank: "Hazırda neftin qiyməti ilə bağlı narahatlıq yoxdur"
11:42 / 12-09-2024
Pensiya və maaşlarda artım olacaq
14:38 / 12-09-2024
Aparıcı Pərvanə Tahirqızı ARB kanalı ilə yollarını ayırıb
08:01 / 13-09-2024
"Formula 1" üzrə Azərbaycan Qran-prisinə start verilir
Damazlıq heyvandarlıq sahəsində nöqsanlar üzə çıxıb
Tarix: 06-09-2024 13:02 | Bölmə: İqtisadiyyat
Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatasının 2024-cü il üzrə İş planına uyğun olaraq 2021-2023-cü illər əhatə olunmaqla Damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin səmərəliliyinin və nəticəliliyinin qiymətləndirilməsinin auditi aparılıb.
Reyting.az xəbər verir ki, auditlə ilkin damazlıq işi, damazlıq ehtiyatının (toxumunun) istehsalı və satışı, damazlıq heyvandarlığa dövlətin maliyyə dəstəkləri, o cümlədən süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovlara subsidiyanın və damazlıq heyvanların dəyərinə güzəştlərin tətbiqi, eləcə də damazlıq heyvandarlıq sahəsində nəzarət mexanizmləri üzrə bütün mərhələlər əhatə olunmuş, zəruri audit proseduralarından istifadə olunaraq Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (Nazirlik) və digər aidiyyəti qurumların fəaliyyətləri səmərəlilik və nəticəlilik baxımından qiymətləndirilib.
Müsbət tərəflər kimi xüsusi ilə ilkin damazlıq heyvandarlıq sahəsində fəaliyyət göstərən aidiyyəti dövlət qurumlarının maddi-texniki bazasının formalaşdırıldığını, o cümlədən zəruri iş şəraitinin qurulduğunu, avadanlıq və istehsal vasitələri ilə təchizat məsələlərində problemlərin həll olunduğunu qeyd etmək olar.
Bununla yanaşı, aşağıdakı nəticələr də müəyyən edilmişdir.
Heyvan toxumunun istehsalına cavabdeh qurumun orta müddətli və illik fəaliyyət planları müəyyənləşdirilməmiş, açılışından 6 ildən çox müddətin keçməsinə baxmayaraq fəaliyyətinin istehsal gücünün təxminən 30,0%-nə bərabər olması texniki-iqtisadi əsaslandırmaların tam reallaşdırılmamasını göstərmiş və nəticə etibarı ilə yerli heyvan toxumu istehsalının daha nəticəli təşkil edilməməsini deməyə əsas vermişdir.
Satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirmiş, yerli heyvan toxumunun və yerli toxumnan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırmışdır.
Hüquqi aktlarda vəzifələrə aid edilməsinə baxmayaraq yerli damazlıq cinslərinə aid iri və xırdabuynuzlu heyvanların toxum bankı formalaşdırılmamış, AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutu ilə işgüzar münasibətlər qurulmamış, toxum bankının təmin olunması kimi əhəmiyyətli məsələlər üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada zəruri araşdırmalar aparılmaqla rəsmi tapşırıqlar verilməmişdir ki, bu da funksional risklərin səmərəli idarə olunmaması deməkdir.
Ölkə ərazisində doğulan damazlıq heyvanlar üzrə mövcud olan hesabatlılığın vaxtında emal olunaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada tabeliyindəki aidiyyəti qurumla əlaqələndirilməməsi 53 mindən çox olan potensial sayın pasportlaşma ilə əhatə olunmaması ilə nəticələnmiş, xidmət haqları qismində maliyyə resurslarının səfərbər olunma səviyyəsinə mənfi təsirlər göstərmişdir.
Nəticəliliyi elmi-tədqiqatlarla təsdiqlənmədiyi halda müxtəlif cinslərə aid baş sayı 51859 olan iribuynuzlu mələz heyvanların 62,8%-nin fərqli cinslərdən olan heyvan toxumları ilə xaotik şəkildə süni mayalandırılmasına yol verilmişdir ki, bu da bir tərəfdən heyvan subsidiyaları üzrə ümumilikdə 3,3 mln. manat məbləğində vəsaitin nəticəsiz və səmərəsiz xərclənməsini, digər tərəfdən isə daxili nəzarətin cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına hədəflənməklə tam nəticəli təşkil edilmədiyini göstərmişdir.
Ümumi statistika, süni mayalandırmaların 67,8%-nin uğurlu olmasını göstərsə də ləqəb sayı 40 olan buğaların toxumları ilə aparılmış 124970 süni mayalandırma hallarından orta hesabla yalnız 22,6%-nin uğurlu olmasına baxmayaraq daxili nəzarət qaydasında törədici buğaların toxumlarının məhsuldarlıq vəziyyətinin dövri olaraq qiymətləndirilməsi və aşağı törədicili toxumlardan istifadənin tədricən məhdudlaşdırılması kimi səmərələşdirici işlər aparılmamışdır.
Rəsmiləşdirilmiş süni mayalandırmaların heyvan toxumunun yerli istehsalçısının satışı miqdarını 47,8% üstələməsinə baxmayaraq heyvan subsidiyasının həmin hallar üzrə də maliyyələşdirilməsinə yol verilməklə mənşəyi məlum olmayan heyvan toxumlarının süni mayalanma prosesinin səmərəliliyinə və nəticəliliyinə, subsidiyalaşma prosesinin isə əsaslılığına və ünvanlılığına yaratdığı təhdidlərin aradan qaldırılması tam təmin edilməmişdir.
Süni mayalanmanın subsidiyalaşdırılması üzrə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən zəruri təhlillərin aparılmadığı, o cümlədən modelin perspektiv inkişaf ssenarilərinin və risklərinin dəyərləndirilmədiyi şəraitdə auditlə toplanmış sübutlar dövlət dəstəyinin əhatəliliyinə mənfi təsirlərin əsasən yerli heyvan toxumuna etibarın (inamın) az olması, süni mayalanma mütəxəssislərinin və baytarların sayının və peşəkarlıq səviyyəsinin zəruri tələblərə cavab verməməsi, fermerlərin maarifləndirilməsi və ya məlumatlandırılması prosesinin zəifliyi kimi amillərdən ibarət olduğunu göstərmişdir.
Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi xətti ilə 2019-cu ildən maliyyələşdirilən damazlıq heyvanların alışına görə 60,0%-lik güzəşt məbləği üzrə dövlət dəstəyi mexanizminin vahid reqlamenti müəyyənləşdirilməmiş və prosedurlar elektronlaşdırılmamış, dövlət dəstəyi predmeti olan damazlıq heyvanların alıcılarla satıcılar arasındakı hərəkəti elektron qaimə-fakturalar üzərindən izlənilməmiş, damazlıq heyvanların elektron qaimə-fakturalar təqdim edilmədən, təqdim edildikdə isə birka nömrələri, bir sıra hallarda cinslərinin və (və ya) heyvan növlərinin adları qeyd edilmədən rəsmiləşdirilməsinin qarşısı alınmamışdır.
Dövlət dəstəyi mexanizminin şərtlərində ölkədaxili tələbata adekvat ətlik və ya südlük və ya ətlik-südlük fəaliyyət istiqamətləri üzrə differensiallaşdırılmaqla heyvanların faydalılığını səciyyələndirən konkret meyarların müəyyənləşdirilməməsi şəraitində damazlıq heyvanlara xas olan məhsuldarlıq və təkrar istehsala yararlılıq xüsusiyyətlərinə malik olmayan azyaşlı heyvanların dəyərinin güzəştli maliyyələşdirilməsi hallarının mövcudluğu daxili nəzarət qaydasında müvafiq risklərin dəyərləndirilməməsini və zəruri məhdudiyyətlərin tətbiq edilməməsini göstərmişdir.
Cari auditlə müvafiq dəyərinin 27,5 min manat güzəşt məbləği maliyyələşdirilmiş 8 damazlıq heyvanın maliyyələşdirilmə qərarlarının qəbul edildiyi tarixlərinə Aqrar Sığorta Fondunun məlumatlarına əsasən öldüyü, 5762 baş damazlıq heyvanlara görə sənədləşdirilmiş ölkədaxili satış (müqavilə) qiymətinin idxal gömrük dəyərinə nisbətinin -19,7%-dən 4,9%-dək olan intervalda dəyişərək təchizatçı hüquqi şəxslərin kommersiya maraqlarının rəsmən təmin olunmaması müqabilində yaranan risklər araşdırılmadan 10,2 mln. manat güzəşt məbləğinin maliyyələşdirildiyi, eləcə də auditin gedişatında aparılmasına nail olunmuş monitorinqlərin nəticələri ilə maliyyələşdirilmiş 5,1 mln. manat güzəşt məbləğinin predmeti olan 4456 baş damazlıq heyvanların alıcı şəxslərin təsərrüfatlarında mövcud olmadığı müəyyən edilmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar, o cümlədən ilkin damazlıqdan başlayaraq damazlıq təsərrüfatlarına göstərilən dövlət dəstəyinin monitorinqi proseslərinədək olan mərhələlərdə iştirak edən bütün tabeli qurumların fəaliyyətinin vahid indikativ funksionallıq baxımından səmərəli koordinasiya edilmədiyini, attestasiyadan keçirilən damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatları üzrə damazlıq heyvanların identifikasiyası və digər zəruri rekvizitlərinin elektronlaşdırılmadığını, dövlət dəstəyi mexanizmlərinin zəruri parametrlərinin tam olaraq elektronlaşdırılmaqla əlaqələndirilməsinin təmin edilmədiyini göstərmişdir.
Hüquqi aktlarda damazlıq təsərrüfatları üçün hər bir cins üzrə seleksiya-damazlıq proqramlarına uyğun fəaliyyət göstərmələri əsas şərt kimi müəyyənləşdirildiyi halda attestasiya və uçota alınma prosedurunu müşayiət edən müvafiq sənədləşmələrdə damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatlarının biznes-planı mahiyyəti daşıyan həmin proqramların texniki-iqtisadi əsaslandırmalarının əsaslılığı, eyni zamanda sonrakı nəzarət qaydasında monitorinqlərlə təsərrüfatların faktiki fəaliyyətinin proqramlara uyğunluğu araşdırılmamışdır ki, bu da attestasiya prosesinin səmərəli təşkil edilməməsinin sübutlarındandır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8%-nin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0%-nin erkək olmaqla qısa müddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas vermişdir.
Damazlıq heyvanların ümumilikdə heyvanların baş saylarına nisbətdə xüsusi çəkiləri iribuynuzlular üzrə 0,5%-1,0%, xırdabuynuzlular üzrə isə 0,2% təşkil etmişdir ki, bu da təkrar istehsalın (davamlı artımın) təmin olunması üçün olduqca aşağı göstəricilər olmaqla damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən (vergi və gömrük azadolmalarından başqa) lazımi səmərə verməməsini göstərsə də bu predmetlər üzrə daxili nəzarət qaydasında zəruri (təsirli) araşdırmalar aparılmamış və risklər qiymətləndirilməmişdir.
Orta müddətli xərclər çərçivəsinin fəaliyyət planlarında damazlıq heyvandarlıq sahəsinin sistemli inkişafını təmin edən mühüm funksional indikatorların əks etdirilməsi və kəmiyyət hədəflərinə nail olunması təmin edilməmiş, eyni zamanda “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı”nın müvafiq yarımbəndləri ilə bu və ya digər formada uzlaşdırılma aparılmamış, həmin proqramın Tədbirlər Planının regionlarda cins heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılmasını nəzərdə tutan 8 yarımbəndindən 5-i tam, 2-si isə qismən yerinə yetirilməmişdir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olmuş, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalmışdır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən 5 (beş) illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4% artmış, ət halında idxalı müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməmiş, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalmış, ölkədə iri və xırda buynuzlu heyvanların sayının 11,7% azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3% artmışdır ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərməklə xaricdən xəstəliklərin ölkəmizdə yayılma risklərinin artması, damazlıq heyvandarlıq sahəsində irəliləyişlərə nail olunmaması və idxaldan asılılığın azaldılmamasından xəbər verir.
Dövlət dəstəyi mexanizmini tənzimləyən mövcud hüquqi aktların şərtlərinə əsasən damazlıq heyvanın dəyərinin güzəşt məbləği alıcı qismində yalnız müvafiq tələblərə cavab verən damazlıq təsərrüfatları üzrə maliyyələşdirilməli olduğu nəzərə alınmaqla zəruri maddi-texniki bazaya və praktiki vərdişlərə malik olsalar belə minimum say normalarına cavab verə bilməyən mikro və kiçik fermer sahibkarların həmin dövlət dəstəyindən faydalanması imkanları tamamilə məhdudlaşdırılmışdır ki, bu da bir tərəfdən damazlıq heyvandarlığın regional inkişafında, digər tərəfdən regional məşğulluğun dayanıqlığının təmin edilməsində, eləcə də heyvandarlıq məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsinin və nəticə etibarı ilə satış qiymətlərinin tədricən optimallaşdırılmasında səmərəliliyin və nəticəliliyin yüksəldilməsini təşviq etməmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar ölkə ərazisindəki damazlıq heyvanların istər identikləşdirilməsinin (birkalanmasının), istər pasportlaşdırılmasının, istərsə də zəruri elektron uçotunun təşkili səviyyəsinin sistemli, əhatəli və nəticəli olmadığını, pərakəndəliyin və natamamlığın hökm sürdüyünü, koordinasiyanın, eləcə də qurumlararası elektron informasiya sistemləri arasında zəruri parametrlərin inteqrasiyasının təmin edilmədiyini göstərmişdir ki, bu da vahid tənzimləmə tələb edən unikallaşdırma prosesi üzərində ikili inzibatçılığın səmərəsizliyini, uğursuzluqların məsuliyyətinin və prosedur cavabdehliyinin birinin digərinə ötürülməsi, eyni zamanda dövlət dəstəyi tədbirlərinin maliyyələşdirilməsinə dair idarəetmə qərarlarının etibarlı statistik göstəricilərə söykənməməsi kimi fəsadları səciyyələndirmişdir.
Hesablama Palatasının Kollegiyası auditor hesabatının təsdiq olunması, artıq xərclərin dövlət büdcəsinə bərpası, aşkar edilmiş çatışmazlığın bərpa olunması, vergidən yayınma riskləri barədə Dövlət Vergi Xidmətinə məktubun göndərilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-09-2024 13:02 | Bölmə: İqtisadiyyat
Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatasının 2024-cü il üzrə İş planına uyğun olaraq 2021-2023-cü illər əhatə olunmaqla Damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin səmərəliliyinin və nəticəliliyinin qiymətləndirilməsinin auditi aparılıb.
Reyting.az xəbər verir ki, auditlə ilkin damazlıq işi, damazlıq ehtiyatının (toxumunun) istehsalı və satışı, damazlıq heyvandarlığa dövlətin maliyyə dəstəkləri, o cümlədən süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovlara subsidiyanın və damazlıq heyvanların dəyərinə güzəştlərin tətbiqi, eləcə də damazlıq heyvandarlıq sahəsində nəzarət mexanizmləri üzrə bütün mərhələlər əhatə olunmuş, zəruri audit proseduralarından istifadə olunaraq Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (Nazirlik) və digər aidiyyəti qurumların fəaliyyətləri səmərəlilik və nəticəlilik baxımından qiymətləndirilib.
Müsbət tərəflər kimi xüsusi ilə ilkin damazlıq heyvandarlıq sahəsində fəaliyyət göstərən aidiyyəti dövlət qurumlarının maddi-texniki bazasının formalaşdırıldığını, o cümlədən zəruri iş şəraitinin qurulduğunu, avadanlıq və istehsal vasitələri ilə təchizat məsələlərində problemlərin həll olunduğunu qeyd etmək olar.
Bununla yanaşı, aşağıdakı nəticələr də müəyyən edilmişdir.
Heyvan toxumunun istehsalına cavabdeh qurumun orta müddətli və illik fəaliyyət planları müəyyənləşdirilməmiş, açılışından 6 ildən çox müddətin keçməsinə baxmayaraq fəaliyyətinin istehsal gücünün təxminən 30,0%-nə bərabər olması texniki-iqtisadi əsaslandırmaların tam reallaşdırılmamasını göstərmiş və nəticə etibarı ilə yerli heyvan toxumu istehsalının daha nəticəli təşkil edilməməsini deməyə əsas vermişdir.
Satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirmiş, yerli heyvan toxumunun və yerli toxumnan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırmışdır.
Hüquqi aktlarda vəzifələrə aid edilməsinə baxmayaraq yerli damazlıq cinslərinə aid iri və xırdabuynuzlu heyvanların toxum bankı formalaşdırılmamış, AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutu ilə işgüzar münasibətlər qurulmamış, toxum bankının təmin olunması kimi əhəmiyyətli məsələlər üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada zəruri araşdırmalar aparılmaqla rəsmi tapşırıqlar verilməmişdir ki, bu da funksional risklərin səmərəli idarə olunmaması deməkdir.
Ölkə ərazisində doğulan damazlıq heyvanlar üzrə mövcud olan hesabatlılığın vaxtında emal olunaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada tabeliyindəki aidiyyəti qurumla əlaqələndirilməməsi 53 mindən çox olan potensial sayın pasportlaşma ilə əhatə olunmaması ilə nəticələnmiş, xidmət haqları qismində maliyyə resurslarının səfərbər olunma səviyyəsinə mənfi təsirlər göstərmişdir.
Nəticəliliyi elmi-tədqiqatlarla təsdiqlənmədiyi halda müxtəlif cinslərə aid baş sayı 51859 olan iribuynuzlu mələz heyvanların 62,8%-nin fərqli cinslərdən olan heyvan toxumları ilə xaotik şəkildə süni mayalandırılmasına yol verilmişdir ki, bu da bir tərəfdən heyvan subsidiyaları üzrə ümumilikdə 3,3 mln. manat məbləğində vəsaitin nəticəsiz və səmərəsiz xərclənməsini, digər tərəfdən isə daxili nəzarətin cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına hədəflənməklə tam nəticəli təşkil edilmədiyini göstərmişdir.
Ümumi statistika, süni mayalandırmaların 67,8%-nin uğurlu olmasını göstərsə də ləqəb sayı 40 olan buğaların toxumları ilə aparılmış 124970 süni mayalandırma hallarından orta hesabla yalnız 22,6%-nin uğurlu olmasına baxmayaraq daxili nəzarət qaydasında törədici buğaların toxumlarının məhsuldarlıq vəziyyətinin dövri olaraq qiymətləndirilməsi və aşağı törədicili toxumlardan istifadənin tədricən məhdudlaşdırılması kimi səmərələşdirici işlər aparılmamışdır.
Rəsmiləşdirilmiş süni mayalandırmaların heyvan toxumunun yerli istehsalçısının satışı miqdarını 47,8% üstələməsinə baxmayaraq heyvan subsidiyasının həmin hallar üzrə də maliyyələşdirilməsinə yol verilməklə mənşəyi məlum olmayan heyvan toxumlarının süni mayalanma prosesinin səmərəliliyinə və nəticəliliyinə, subsidiyalaşma prosesinin isə əsaslılığına və ünvanlılığına yaratdığı təhdidlərin aradan qaldırılması tam təmin edilməmişdir.
Süni mayalanmanın subsidiyalaşdırılması üzrə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən zəruri təhlillərin aparılmadığı, o cümlədən modelin perspektiv inkişaf ssenarilərinin və risklərinin dəyərləndirilmədiyi şəraitdə auditlə toplanmış sübutlar dövlət dəstəyinin əhatəliliyinə mənfi təsirlərin əsasən yerli heyvan toxumuna etibarın (inamın) az olması, süni mayalanma mütəxəssislərinin və baytarların sayının və peşəkarlıq səviyyəsinin zəruri tələblərə cavab verməməsi, fermerlərin maarifləndirilməsi və ya məlumatlandırılması prosesinin zəifliyi kimi amillərdən ibarət olduğunu göstərmişdir.
Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi xətti ilə 2019-cu ildən maliyyələşdirilən damazlıq heyvanların alışına görə 60,0%-lik güzəşt məbləği üzrə dövlət dəstəyi mexanizminin vahid reqlamenti müəyyənləşdirilməmiş və prosedurlar elektronlaşdırılmamış, dövlət dəstəyi predmeti olan damazlıq heyvanların alıcılarla satıcılar arasındakı hərəkəti elektron qaimə-fakturalar üzərindən izlənilməmiş, damazlıq heyvanların elektron qaimə-fakturalar təqdim edilmədən, təqdim edildikdə isə birka nömrələri, bir sıra hallarda cinslərinin və (və ya) heyvan növlərinin adları qeyd edilmədən rəsmiləşdirilməsinin qarşısı alınmamışdır.
Dövlət dəstəyi mexanizminin şərtlərində ölkədaxili tələbata adekvat ətlik və ya südlük və ya ətlik-südlük fəaliyyət istiqamətləri üzrə differensiallaşdırılmaqla heyvanların faydalılığını səciyyələndirən konkret meyarların müəyyənləşdirilməməsi şəraitində damazlıq heyvanlara xas olan məhsuldarlıq və təkrar istehsala yararlılıq xüsusiyyətlərinə malik olmayan azyaşlı heyvanların dəyərinin güzəştli maliyyələşdirilməsi hallarının mövcudluğu daxili nəzarət qaydasında müvafiq risklərin dəyərləndirilməməsini və zəruri məhdudiyyətlərin tətbiq edilməməsini göstərmişdir.
Cari auditlə müvafiq dəyərinin 27,5 min manat güzəşt məbləği maliyyələşdirilmiş 8 damazlıq heyvanın maliyyələşdirilmə qərarlarının qəbul edildiyi tarixlərinə Aqrar Sığorta Fondunun məlumatlarına əsasən öldüyü, 5762 baş damazlıq heyvanlara görə sənədləşdirilmiş ölkədaxili satış (müqavilə) qiymətinin idxal gömrük dəyərinə nisbətinin -19,7%-dən 4,9%-dək olan intervalda dəyişərək təchizatçı hüquqi şəxslərin kommersiya maraqlarının rəsmən təmin olunmaması müqabilində yaranan risklər araşdırılmadan 10,2 mln. manat güzəşt məbləğinin maliyyələşdirildiyi, eləcə də auditin gedişatında aparılmasına nail olunmuş monitorinqlərin nəticələri ilə maliyyələşdirilmiş 5,1 mln. manat güzəşt məbləğinin predmeti olan 4456 baş damazlıq heyvanların alıcı şəxslərin təsərrüfatlarında mövcud olmadığı müəyyən edilmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar, o cümlədən ilkin damazlıqdan başlayaraq damazlıq təsərrüfatlarına göstərilən dövlət dəstəyinin monitorinqi proseslərinədək olan mərhələlərdə iştirak edən bütün tabeli qurumların fəaliyyətinin vahid indikativ funksionallıq baxımından səmərəli koordinasiya edilmədiyini, attestasiyadan keçirilən damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatları üzrə damazlıq heyvanların identifikasiyası və digər zəruri rekvizitlərinin elektronlaşdırılmadığını, dövlət dəstəyi mexanizmlərinin zəruri parametrlərinin tam olaraq elektronlaşdırılmaqla əlaqələndirilməsinin təmin edilmədiyini göstərmişdir.
Hüquqi aktlarda damazlıq təsərrüfatları üçün hər bir cins üzrə seleksiya-damazlıq proqramlarına uyğun fəaliyyət göstərmələri əsas şərt kimi müəyyənləşdirildiyi halda attestasiya və uçota alınma prosedurunu müşayiət edən müvafiq sənədləşmələrdə damazlıq heyvandarlıq təsərrüfatlarının biznes-planı mahiyyəti daşıyan həmin proqramların texniki-iqtisadi əsaslandırmalarının əsaslılığı, eyni zamanda sonrakı nəzarət qaydasında monitorinqlərlə təsərrüfatların faktiki fəaliyyətinin proqramlara uyğunluğu araşdırılmamışdır ki, bu da attestasiya prosesinin səmərəli təşkil edilməməsinin sübutlarındandır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8%-nin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0%-nin erkək olmaqla qısa müddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas vermişdir.
Damazlıq heyvanların ümumilikdə heyvanların baş saylarına nisbətdə xüsusi çəkiləri iribuynuzlular üzrə 0,5%-1,0%, xırdabuynuzlular üzrə isə 0,2% təşkil etmişdir ki, bu da təkrar istehsalın (davamlı artımın) təmin olunması üçün olduqca aşağı göstəricilər olmaqla damazlıq heyvandarlıq sahəsinə dövlət dəstəyinin başlandığı dövrdən (vergi və gömrük azadolmalarından başqa) lazımi səmərə verməməsini göstərsə də bu predmetlər üzrə daxili nəzarət qaydasında zəruri (təsirli) araşdırmalar aparılmamış və risklər qiymətləndirilməmişdir.
Orta müddətli xərclər çərçivəsinin fəaliyyət planlarında damazlıq heyvandarlıq sahəsinin sistemli inkişafını təmin edən mühüm funksional indikatorların əks etdirilməsi və kəmiyyət hədəflərinə nail olunması təmin edilməmiş, eyni zamanda “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı”nın müvafiq yarımbəndləri ilə bu və ya digər formada uzlaşdırılma aparılmamış, həmin proqramın Tədbirlər Planının regionlarda cins heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılmasını nəzərdə tutan 8 yarımbəndindən 5-i tam, 2-si isə qismən yerinə yetirilməmişdir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olmuş, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalmışdır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən 5 (beş) illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4% artmış, ət halında idxalı müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməmiş, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalmış, ölkədə iri və xırda buynuzlu heyvanların sayının 11,7% azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3% artmışdır ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərməklə xaricdən xəstəliklərin ölkəmizdə yayılma risklərinin artması, damazlıq heyvandarlıq sahəsində irəliləyişlərə nail olunmaması və idxaldan asılılığın azaldılmamasından xəbər verir.
Dövlət dəstəyi mexanizmini tənzimləyən mövcud hüquqi aktların şərtlərinə əsasən damazlıq heyvanın dəyərinin güzəşt məbləği alıcı qismində yalnız müvafiq tələblərə cavab verən damazlıq təsərrüfatları üzrə maliyyələşdirilməli olduğu nəzərə alınmaqla zəruri maddi-texniki bazaya və praktiki vərdişlərə malik olsalar belə minimum say normalarına cavab verə bilməyən mikro və kiçik fermer sahibkarların həmin dövlət dəstəyindən faydalanması imkanları tamamilə məhdudlaşdırılmışdır ki, bu da bir tərəfdən damazlıq heyvandarlığın regional inkişafında, digər tərəfdən regional məşğulluğun dayanıqlığının təmin edilməsində, eləcə də heyvandarlıq məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsinin və nəticə etibarı ilə satış qiymətlərinin tədricən optimallaşdırılmasında səmərəliliyin və nəticəliliyin yüksəldilməsini təşviq etməmişdir.
Auditlə toplanmış sübutlar ölkə ərazisindəki damazlıq heyvanların istər identikləşdirilməsinin (birkalanmasının), istər pasportlaşdırılmasının, istərsə də zəruri elektron uçotunun təşkili səviyyəsinin sistemli, əhatəli və nəticəli olmadığını, pərakəndəliyin və natamamlığın hökm sürdüyünü, koordinasiyanın, eləcə də qurumlararası elektron informasiya sistemləri arasında zəruri parametrlərin inteqrasiyasının təmin edilmədiyini göstərmişdir ki, bu da vahid tənzimləmə tələb edən unikallaşdırma prosesi üzərində ikili inzibatçılığın səmərəsizliyini, uğursuzluqların məsuliyyətinin və prosedur cavabdehliyinin birinin digərinə ötürülməsi, eyni zamanda dövlət dəstəyi tədbirlərinin maliyyələşdirilməsinə dair idarəetmə qərarlarının etibarlı statistik göstəricilərə söykənməməsi kimi fəsadları səciyyələndirmişdir.
Hesablama Palatasının Kollegiyası auditor hesabatının təsdiq olunması, artıq xərclərin dövlət büdcəsinə bərpası, aşkar edilmiş çatışmazlığın bərpa olunması, vergidən yayınma riskləri barədə Dövlət Vergi Xidmətinə məktubun göndərilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 20:26
Qızıl dollara qənim kəsilib
Bu gün, 15:31
Keçmiş hakim pensiya davasına qalxıb
Bu gün, 12:05
Dünya bazarı: qızılın qiyməti sürətlə artır
13-09-2024, 17:47
"Rabitəbank" "Optimal Elektronika"nı məhkəməyə verib
13-09-2024, 07:32
ŞƏT-ə üzvü olan ölkələr bəyanat imzalayıblar
12-09-2024, 12:01
Mərkəzi Bank: "Hazırda neftin qiyməti ilə bağlı narahatlıq yoxdur"
12-09-2024, 11:42
Pensiya və maaşlarda artım olacaq
12-09-2024, 08:38
“Tesla” avtomobillərinə yeni rəqib gəlir - Foto
11-09-2024, 17:43
Avropa Rusiya qazından tamamilə imtina etməyə hazırdır
11-09-2024, 17:09
İqtisadi Şuranın növbəti iclası olub - Əli Əsədov yeni tapşırıqlar verib
11-09-2024, 15:17
DOST-un şübhəli tenderi: 2 milyona ofis icarəyə götürülüb
11-09-2024, 10:13
Kliniki Tibbi Mərkəzin təmirinə 10 milyon ayrılıb
10-09-2024, 11:15
Avropa böhrandan çıxmağın yolunu axtarır
10-09-2024, 10:10
Azərbaycan qaz hasilatını və ixracını artırıb
9-09-2024, 18:57
Gəlirləri artırmağın cəlbedici üsulu təklif olunur
9-09-2024, 18:01
Elmi dərəcəsi olan vergi işçilərinə üçün əlavə veriləcək
9-09-2024, 17:58
Nazirlər Kabineti tikinti obyektlərinin elektrik şəbəkəsinə qoşulması barədə qərar verib
9-09-2024, 14:20
KTN-də korrupsiya: 4456 baş damazlığa 5,1 milyon manat ödənilib, amma heyvanlar yerində yoxdur
6-09-2024, 13:02
Damazlıq heyvandarlıq sahəsində nöqsanlar üzə çıxıb
6-09-2024, 10:11
“Yaşıl enerji məkanı” İşçi qrupunun növbəti iclası keçirilib
5-09-2024, 18:01
Azərbaycan və İtaliya birgə istehsal və xidmət sahələri yaradır
5-09-2024, 12:03
Bağlanmış bankların əmlakları hərraca çıxarılıb
5-09-2024, 11:23
Metal tullantılarının ixrac rüsumları artırılıb
5-09-2024, 11:17
Laçın və Füzulidə “Smart DOST” məntəqələri yaradılacaq
4-09-2024, 17:40
İpotekaya tələb azalıb: "İnsanları artıq ev yox, çörək düşündürür"
4-09-2024, 14:57
"Azərsun Holdinq"ə daxil olan iki şirkət cərimələnib
4-09-2024, 10:10
Nazirlər Kabineti vergi ilə bağlı yeni qərar imzalayıb
3-09-2024, 14:32
“Conco” QSC-nn direktoru cərimələnib
3-09-2024, 11:56
“Unibank”ın kredit reklamı: dələduzluq, yoxsa... - Şikayətlər var
3-09-2024, 11:56
Qiymətlər artıb: “Qızıl viza” üçün 800 min avro tələb olunur
3-09-2024, 08:38
IX Şərq İqtisadi Forumu öz işinə başlayıb
2-09-2024, 15:59
Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları artıb
2-09-2024, 13:13
Azərbaycan Xorvatiyaya qaz təchizatına başlayıb
2-09-2024, 07:28
“Tesla”-nın son modeli mütəxəssisləri məyus edib
30-08-2024, 18:05
Deputata məxsus olduğu deyilən şirkət bu il 4,2 milyonluq sifariş alıb
30-08-2024, 14:12
Gömrük Komitəsində 10 milyonluq şübhəli tender keçirilib
30-08-2024, 14:00
Vergi orqanlarında staj və sınaq keçmə qaydaları təsdiqlənib
30-08-2024, 11:12
Mərkəzi Bank daha bir elektron pul təşkilatına lisenziya verib
29-08-2024, 16:53
Türkiyə dövlət bankı rubl hesablarının açılmasını dayandırıb
29-08-2024, 12:45
Vergi Xidmətinə işə qəbul müsabiqəsinin nəticələri açıqlanıb
28-08-2024, 16:58
Azərbaycan pambığı hansı ölkələrə və neçəyə satır?
28-08-2024, 16:51
Kölgə donanması Rusiyanı sanksiyalardan yayındırır
28-08-2024, 16:00
Dünyanın ən sürətli zirehli avtomobili təqdim olunub
28-08-2024, 14:20
Azərbaycanın su resursları əsrin sonuna 40-50 % azala bilər
27-08-2024, 15:39
Biləsuvarda iki şübhəli tender: 2 il əvvəl təmir olunan yollar yenidən niyə təmir olunur?
27-08-2024, 12:17
“Bank BTB”nin vəzifəli şəxsi cəzalandırılıb